تخته نرد یک بازی باستانی با تاریخچه بسیار بلند بالا در کل جهان است. در این قسمت از سرگرمی نمناک در مورد اصالت این بازی، انواع مختلف و قوانین متفاوت آن صحبت می کنیم و حقایق دیگری را در مورد بازی تخته نرد به شما معرفی می کنیم که شاید تا بحال نمی دانستید پس برای آموختن این بازی و آشنایی با اصول ، قواعد و اصطلاحات رایج آن با ما همراه شوید.

 

تاریخچه تخته نرد به کجا باز می گردد؟

قدمت تخته نرد به خاورمیانه و تمدنهای بسیار قدیم مانند تمدنهای ایران، روم، مصر و سومر بر می گردد. در هر کدام از این تمدنها بازی های تخته ای زیادی ابداع شده بود اما بازی مانند تخته نرد امروزی که در روم باستان انجام می شده Aleaنام داشته که به معنی “هنر قمار با تاس” بوده و حتی کلادیوس امپراتور روم نیز در مورد بازی تخته نرد نوشته است.

بازی تخته نرد خود کپی از بازی Kubeia یونان بود که بعدها این بازی را به نام Tabula تخته میشناختند. قدیمی ترین تخته نردی که تا به حال پیدا شده تخته نردی است که در شهر سوخته سیستان و بلوچستان پیدا شده است، به این دلیل تخته نرد را به ایران نسبت میدهند، در واقع تخته نرد را به اردشیر بنیانگذار سلسله ساسانی (224 سال قبل از میلاد مسیح) نسبت می دهند. به این دلیل به تخته نرد، نردشیر نیز می گویند. (نرد در پارسی قدیم به معنی چوب و کنده چوب بوده است).

این بازی از طریق ساسانیان به هند و از هندوستان به چین رفت که چینی ها به این بازی Shwa-liu می گویند ( به معنی دو شیش ) معادل انگلیسی تخته نرد نیز backgammon است، در مورد ریشه این کلمه احتمالات زیادی داده اند که محتمل ترین آنها به انگلیسی قدیمی باز می گردد که در آن gammon به معنی بازی بوده و ترجمه این کلمه ” بازی پشت” می شود زیرا در قدیم روی هر تخته صفحه شطرنج و در پشت آن تخته نرد قرار داشت.

 

وسایل مورد نیاز برای انجام بازی تخته نرد
زمین بازی
تاس
جام تاس یا تاس ریز
15مهره سیاه و 15 مهره سفید
تاس دو (داو) یا تاس دوبل
نکته: در ایران از جام تاس و تاس دوبل استفاده کمتری می کنند.

 

فلسفه تخت نرد

معنی و مفهوم اجزای تخته نرد بر اساس باورهای زرتشتی

* تخته نرد: کره زمين

* 30 مهره: نشان گر 30 شبانه روز يک ماه

* 24 خانه: نشانگر 24ساعت شبانه روز

* 4 قسمت زمين: 4 فصل سال

* 5دست بازي: 5 وقت يک شبانه روز

* 2 رنگ سياه و سپيد: شب و روز

* هر طرف زمين 12 خانه دارد: 12 ماه سال

* زمين بازی: آسمان

* تاس: ستاره بخت و اقبال

* گردش تاس ها: گردش ايام

* مهره ها: انسان ها

* گردش مهره در زمين: حرکت انسان ها (زندگي )

* برداشتن مهره در پايان هر بازي : مرگ انسان ها

 

معنای هر کدام از اعداد تخته نرد
جالب است بدانید که اعداد موجود در بازی تخته نرد هر کدام معانی مخصوص به خودشان را دارند که در این قسمت آن ها را به شما معرفی می کنیم:

عدد یک: روی تاس ، علامت یکتایی و خداپرستی

عدد دو: علامت آسمان و زمین

عدد سه: علامت پندار نیک ، گفتار نیک و کردار نیک

عدد چهار: علامت جهت شمال ، جنوب ، شرق ، غرب

عدد پنج: علامت خورشید ، ماه ، ستاره ، آتش ، رعد

عدد شش: علامت 6 روز آفرینش

 

 

اصطلاحات تخته نرد رایج در ایران:

چیدن: قرار دادن مهره در زمین برای شروع یاز

افشار در بازی تخته نرد: به خانه شماره 5 زمین خود و حریف خان افشار میگویند

افشار گیری: گرفتن خانه 5 خود و یا حریف

اصطلاح اسیر در تخته نرد: دو مهره ای که در زمین حریف و در خانه 24 هستند

فرار: برداشتن مهره در تیررس حریف و بردن بر روی دیگر مهره های خودی ، مخصوصا مهره ای اسیر در زمین حریف

جفت: وقتی دو تاس مانند هم به زمین میشینند مثلا 22 – 33 11 و….

دو کور: تاس جفت یک 11

درب خانه: خانه شماره هفت هر بازیکن

خال خان: خانه شماره یک در زمین خودی

دو شش: جفت شش

کوه خانه: خانه ای بیشتر از 5 مهره در ان قرار گرفته باشد

معنی پل در بازی تخته نرد: به مهره های خانه شماره 13 که نقش پل را برای فرار دو اسیر ایفا میکنند

تاس ریز: استوانه هایی مانند لیوان که تاس را در ان قرار میدهند و به روی صحفه میریزند

نراد: کسی که نرد بازی میکند

نرد: به معنی جنگ و منظور بازی تخت نرد است

گشاد دادن: وقتی شما مهره ای را به صورت تک در خانه ای قرار می دهید و حریف قادر است آن را بزند. به تصویر زیر دقت کنید، اگر شما مهره ی سفید باشید به مهرهای نشان داده شده گشاد گویند.

قات کردن: فرار کردن – بردن مهره به روی مهره های خودی مثله 65 از 18/24

خانه مرشد: خانه شماره 3 زمین خودی

ته خانه: خانه های اخر زمین خودی ( خانه 1 و 2 )

مایه: مهره ای که به صورت یدکی بر روی دومهره خود یا تک باشد و با تاس بعدی اماده گرفتن خانه های ازاد باشد

دش: مخفف دو شش

مارس: هنگامی که شما تمام مهره های خود را از بازی خارج کردید و حریف هنوز هیچ مهره ای برنداشته

سگ مارس: هنگامی که شما همه مهره ها را خارج کردید و حریف هنوز در زمین شما مهره دارد

اصطلاح ماره در بازی تخته نرد: همان سگ مارس

زدن: کشته شدن مهره تک که باید برگردد و از زمین حریف بازی رو اغاز کند

گشایش: حرکت اول بازی

خانه آزاد: خانه هایی که مهره ای در انها قرار نگرفته

داو ( دو ): دو برابر کردن نتیجه بازی

دوبرگرد: برگرداندن داو (دو یا دبل ) حریف به خودش

بازی به دو: بازی که داو یا دبل ردو بدل شده و امتیاز برد آن بازی 2 شده است

نشستن: قرار گرفتن مهره کشته شده از روی پیشخوان به روی زمین

کعبتین: تاس

تاس گرفتن: حیله و نیرنگ به منظور نشستن تاس روی عدد خاص

تاس موافق: تاس مورد علاقه و خواسته شده

تاس مخالف: تاسی که مورد نیاز بازیکن نیست

تاس ریختن: پرتاب تاس از درون تاس ریز به روی زمین

تاس بالا: تاسهای که عدد بزرگتری دارند مثل چهار و پنج شش

تاس پایین: تاسهای که اعداد کمتری دارند مثه یک و دو وسه

حکم تاس در تخته نرد: بازی که به اجبار و برای بازی کردن هر دو تاس باشد

دست به مهره: طبق قوانین ایرانی دست شما هر مهره ای را لمس کرد باید همان ار بازی کند

خوردن مهره: برداشتن مهره ها در انتهای بازی از زمین و خارج کردن انها از بازی

معنی گشاد بازی در تخته نرد: بازی ای که به دلیل احتمال باخت زیاد همه مهره ها رو تک بدهید و ریسک بازی را بالا ببرید

بازی تاخیری: بازی که در قسمت بیرونی زمین حریف مانند خانه های 7 -8 -9 -10 خانه گرفتید و منتظر گشاد دادن حریف هستید

رجز خوانی: جنگ لفظی دو بازیکن که در بازی دوستانه باعث شیرینتر شدن بازی میشود

تاس آینه: تاسی که به روی لبه زمین بازی یا مهره قرار بگیرد و عدد آن مشخص نباشد

وینشیر: نام قدیمی بازی تخته نرد

نردشیر: نام قدیمی بازی تخته نرد

لنگر پایین: گرفتن خانه های یک – دو – سه حریف با دو مهره و بیشتر

لنگر بالا: گرفتن خانه های چهار- پنج – شش حریف با دو مهره و بیشتر

خان: منظور هر یک از 24 خانه بازی تخته نرد است

پیشخوان یا بار: به قسمت بلند میان زمین بازی که زمین را به دو نیم تقسیم می کتد پیشخوان گویند. معمولا مهره های کشته ی بازی تخته نرد را در این قسمت قرار می دهند.

بستن خانه ی خودی: اگر شما بتوانیدخانه های ۱ تا ۶ خود را ببندید و اگر از حریف هم کشته گرفته باشید می شود گفت کار حریف شما تمام شده است و از این به بعد فقط شما باید تا پایان بازی تاس بریزید.

سد: بستن راه حریف

ششدر کردن: بستن شش خانه ی متوالی که در هر خانه نیز ۲ مهره قرار گرفته باشد چنانکه شما بتوانید این عمل را انجام دهید،حریف با بزرگترین تاس (۶) هم قادر به گذشتن از مهره های شما نیست و به اصطلاح ششدر شده.

حمله برق اسا: بازی هجومی وگرفتن کشته از حریف در زمین خودی که با بستن خانه ها همراه است

پوشش: بستن یک مهره تک با مهره ی دیگر

شستن بازی: وقتی دو حریف با توافق بازی رو مساوی تمام میکنند

تعطیل است: مهره کشته شده در زمین حریف ننشیند

شش بش در بازی تخته نرد: تاس شش پنج

باز کردن خانه: برداشتن یک مهره و ازاد ساختن خانه ای برای نشستن یا زدن حریف

مفت بر: کسی که بازی ای را به راحتی میبرد

مفت باز: کسی که به راحتی بازی واگذار میکند

معنی شکستن در بازی تخته نرد: نصف کردن مهرهای موجود در یک خانه و قرار دادن انها در خانه یا خانه های دیگر