تشخیص افراد گرم مزاج و سرد مزاج
شناسایی مزاج یکی از مهم ترین مبانی درمان در طب سنتی ایران است و بررسی آن در زندگی بهترین روش برای حفظ سلامت ، تندرستی و نشاط عمومی بدن میباشد.
شناسایی طبع بدن
و اگاهی از نوع مزاج کمک میکند تا با مصرف مواد غذایی ای که مناسب با طبع و
مزاج است بدن را سالم و تندرست نگهدارید ، علائمی که برای شناخت مزاج در
این مطلب گفته میشود برای افزایش اگاهی میباشد و بهتر است برای اطمینان
کامل از نوع طبع و مزاج خود از یک متخصص طب سنتی مشاوره بخواهید.
کیفیت و کمیت مو در بدن : بررسی کیفیت و اندازه موها در
بدن انسان یکی از نشانه هایی است که درمانگران طب سنتی با کمک آن نوع مزاج
هر فرد را تعیین میکنند ، با بررسی رنگ مو ، پرمویی یا کم مویی ، جنس مو ،
حالت مو و میزان رشد مو در افراد مختلف میتوان به نوع مزاج و طبع آن ها پی
برد.
» اگر
سرعت رشد موی بدن کم باشد این مسئله نشانه سردی مزاجی است ؛ اگر رشد مو
خیلی سریع باشد ( احساس شود مو زودتر از حد طبیعی رشد میکند ) این مسئله
دلیل گرمی مزاجی است.
» پرمویی بدن نشانه گرمی مزاجی و کم مویی بدن نیز از سردی مزاج است.
» نازکی مو دلیل بر سردی و تری مزاج است ، افرادی که موی کلفت دارند دارای مزاجی گرم و خشک هستند.
»
مجعد بودن و حالت دار بودن موها یکی دیگر از نشانه های گرمی و خشکی مزاج
است ؛ افرادی که موی صاف و لخت دارند دارای مزاجی سرد و تر هستند.
»
رنگ موی افراد نیز یکی دیگر از نشانه های تشخیص مزاج است ، افرادی که موی
تیره دارند مزاج گرم و خشک دارند ؛ افرادی که موهای سفید در آن ها زودتر
رشد کرده است مزاج سرد و تری دارند ، افرادی که موی روشن یا حنایی طلایی دارند این موضوع نشان دهنده اعتدال در مزاج است.
شکل و فرم اندام : یکی دیگر از علائمی که درمانگران طب سنتی از ان برای شناسایی مزاج افراد استفاده میکنند بررسی ظاهر و شکل اندام و عضلات بدن است.
» افرادی که سینه ای فراخ و پهن دارند گرم مزاج هستند.
»
افرادی که اندام های بزرگ دارند و عروق برجسته و نبضی قوی دارند گرمی مزاج
هستند ؛ همچنین فردی که عضلات سفت و بزرگ و تاندون های ظریف تری داشته باشد
نیز گرم مزاج است.
» اگر فردی اندام ها و سینه اش کوچک باشد سرد مزاج است ؛ داشتن نبض ضعیف و عضلات ظریف نیز از علائم سردی مزاج در افراد میباشد.
» افرادی که دارای چهره لاغر بوده و پوستی به استخوان چسبیده دارند دارای مزاج گرم و خشک هستند.
»
افرادی که استخوان های قابل مشاهده و برجسته ای دارند یا غضروف حنجره و
بینی آن ها برجسته و واضح است نیز دارای مزاج گرم و خشک هستند.
بررسی فضولات بدن :
رنگ مدفوع و کیفیت آن توسط درمانگران طب سنتی برای تشخیص نوع مزاج استفاده
میشود ، بررسی کل فضولات بدن شامل ادرار ، مدفوع ، عرق ، مو ، ناخن و خون
در تشخیص دقیق نوع مزاج و طبع موثر است.
»
اگر رنگ مدفوع یا ادرار تیره تر از حد معمول یا بدبوتر از حد نرمال باشد
انشان دهنده گرمی مزاج و غلبه صفرا در بدن است ، بی رنگ بودن فضولات و کم
بودن بوی آن از علائم سردی مزاج است.
واکنش اندام ها : اگر اندامی در برخورد با خشکی ، گرما ، سرما و رطوبت خیلی سریع واکنش نشان دهد یعنی آن مزاج غالب است.
گرم مزاج هستید یا سرد مزاج؟
این اخلاط خصوصیات سرد و گرم داشته و در بدن جایگاه مشخصی دارند. سودا در
طحال، صفرا در کیسه صفراوی، خون در کبد و بلغم در لنف‌های سراسر بدن جای
گرفته‌اند.
خوب است بدانید مزاج صفراوی خصوصیت آتش دارد و گرم و خشک است. مزاج دموی (خون) ماهیت هوا دارد و گرم و تر است.
مزاج بلغمی خصوصیت آب دارد و سرد و تر و مزاج سوداوی ماهیت خاک دارد و سرد
و خشک است. اگر در افراد دو مزاج بلغمی و سوداوی غالب باشد طبع بدن سرد و
اگر دو مزاج دموی و صفراوی غالب باشد طبع بدن گرم است.
گرم مزاجیم یا سرد مزاج؟
قبل از پاسخ به این پرسش لازم است بدانید پایه اصلی طب سنتی برخلاف طب
مدرن امروزی بر اساس شناخت نوع مزاج و طبیعت انسان بوده و برهمین اصل
خوراکی‌هایی تجویز میشود که بتواند مزاج را متعادل و علائم بیماری را
التیام بخشد البته این را هم بدانید در به‌کارگیری طب سنتی نباید افراط و
تفریط کرد، چرا که در هر صورت بشر برای درمان بیماری‌های حاد و سخت نیاز به
طب مدرن و داروهای شیمیایی و جدید آن دارد، اما تحقیقات نشان داده است طب
سنتی در مقایسه با طب امروزی اثرگذاری بیشتری در التیام و درمان بیماری‌های
مزمن، ویروسی و اختلالات گوارشی دارد.
اما بر اساس چه خصوصیاتی ماهیت مزاجی‌مان را بشناسیم؟ بیشتر کسانی که رنگ پوستشان سفید است سرد مزاج هستند.
در سرمای زمستان براحتی گرم نمی‌شوند. خواب را به فعالیت روزانه ترجیح
می‌دهند. بیشتر آنها کم‌حوصله و بی‌حال بوده و از کمبود انرژی رنج می‌برند.
درونگرا بوده و در محاورات احساسات خود را بروز نمی‌دهند و کمتر عصبی
می‌شوند و بیشتر عصبانی میکنند! نبض آنها آرام می‌زند و عروق خونی‌شان
باریک است. مستعد ابتلا به پارکینسون، MS، سوزش و نفخ معده، سرگیجه، تهوع و
سردرد هستند.
اما افراد گرم مزاج، پرانرژی، چالاک، زرنگ و زودفهم هستند. رنگ پوست آنها
اغلب سرخ و تیره است و رگ‌هایشان نمایان. برونگرا بوده و در محاورات سرعت
در سخن گفتن و پیوستگی گفتار دارند و سریع احساساتشان را بروز می‌دهند.
گرمای تابستان برایشان زجرآور است و عطش زیادی دارند. این افراد به دلیل ضربان قوی قلب، اندام‌های پرخون، محرک و فعالی دارند.
غذای دو مزاج گرم و سرد
بدن هر کسی با دریافت یکسری غذاها واکنش مخصوصی را از خود نشان می‌دهد.
مثلا شنیده‌اید که می‌گویند فلان کس با خوردن یک خیار سردی‌اش میکند و
دیگری با مصرف یک مویز گرمی‌اش میکند. این همان ارتباط میان نوع غذاها با
ماهیت مزاج ماست که اگر رعایت نشود اثرات ناگوار گرمی و سردی در غالب علائم
بیماری بروز میکند.
به همین دلیل هم سالخوردگان گرم و سرد چشیده روزگار ما همیشه به رعایت
توازن میان انواع خوراکی‌ها توجه کرده‌اند و از قدیم غذاها و نوشیدنی‌هایی
چون دوغ با کاکوتی، باقلا با گلپر، آبگوشت با آویشن، ماهی با گردو و فلفل،
برنج با زیره، پنیر با گردو، گوشت با سماق، ماست با نعناع، کاهو با سکنجبین
یا کله پاچه با دارچین را با یکدیگر مناسب می‌دانسته‌اند.
اما کدام غذاها گرم و کدام‌یک سرد است؟ به گفته متخصصان طب سنتی گوشت
گوسفند، شتر، بوقلمون، مرغابی، انواع شیرینی‌ها، کشمش، خرما، عسل، ارده،
انجیر، انگور، موز، خرمالو، خربزه، گردو، نمک، روغن، هل، تخم‌مرغ، نان
گندم، اغلب ادویه‌جات و غذاهای فرآوری شده همچون سوسیس و کالباس طبع گرمی
دارند، اما از غذاهای سرد میتوان به گوشت گاو، گوساله، مرغ، ماهی، برنج،
ماست، خیار، هندوانه، جو، ماش، باقلا، ذرت، زرشک، انواع لبنیات، کدو،
ریواس، قارچ، تمبرهندی، گوجه‌سبز، چغاله بادام، گیلاس، کاهو، آلو، انار،
سرکه و آب یخ اشاره کرد.
نکته جالب‌تر آن‌که از امام صادق(ع) نقل است میوه‌ها را به صورت فصلی
بخورید. چرا که فصول سال هم طبع گرم و سرد دارند و میوه، سبزی و غذاهای آن
فصل با مزاج ما هماهنگ‌تر است.
این را هم بدانید زیاده‌روی در مصرف غذاهای گرم موجب تب، یبوست، جوش، بوی
تند ادرار، پرفشاری خون، آشفتگی، بی‌قراری، عطش و سرگیجه میشود که با مصرف
غذاهای سرد میتوان اثرات آن را تعدیل کرد، اما مصرف زیاد غذاهای سرد هم
باعث دل درد، نفخ، اسهال، گرفتگی عضلات، سستی و ضعف، تکرر ادرار، روماتیسم،
دست و پای سرد و ترشح زیاد بزاق میشود.
غذاهای مناسب مزاج‌های چهارگانه
اما پرسش اصلی آن‌که متخصصان چه رژیمی را برای مزاج‌های چهارگانه مناسب دانسته‌اند؟
مزاج صفراوی‌ها گرم و خشک است و افراد با این مزاج پوست خشک، موهایی مجعد و
رنگ زردی دارند. یبوست، ادرار تیره، کم‌اشتهایی، عطش، تلخ‌شدن دهان،
سردرد، سرگیجه و دیدن خواب‌های ترسناک از نشانه‌های مزاج صفراوی است.
غذاهای چرب و سنگین صفرا را زیاد کرده و مصرف غذاهای سرد توصیه میشود.
مزاج دموی‌ها گرم و تر است و تعادل آن به ترکیبات شیمیایی موجود در خون
مربوط میشود. افراد با این مزاج پوست مرطوب با منافذ باز دارند و پرمو و
پراشتها هستند.
افزایش این مزاج موجب سنگینی، شیرین شدن دهان، قرمزی زبان و سرخی پوست
میشود. پرخوری بر حالت دموی مزاج می‌افزاید و استفاده از غذاهای سرد،
میانه‌روی در خوردن و نوشیدن زیاد آب رقیقی خون را زیاد و از حرارت بدن
می‌کاهد.
مزاج سوداوی‌ها سرد و خشک و سنگین‌ترین مزاج است. پوست این افراد خشک و
تیره و مزه دهانشان شور یا ترش است. زیادی این مزاج فرد را دلتنگ، بی‌حوصله
و افسرده میکند و اگر به تعادل نرسد اختلالات روحی ظاهر میشود.
غذاهای مانده، بیات، نمک‌سود و دودی، سودا را زیاد میکند و خوردن یخ و
مصرف غذاهای فرآوری و سرخ شده برای این افراد مضر بوده، اما غذاهای گرم
توصیه میشود. مزاج بلغمی‌ها سرد و تر است.
پوست این افراد سرد و نرم بوده و موها صاف و کم‌پشت و ریزش و پیدایش موی سفید پیش از موعد در آنها شایع است.
غذاهای سردی بخش همچون لبنیات، ترشی و سرکه بلغم را زیاد میکند و بهترین غذا برای این مزاج غذاهای گرم است.
