رنجنامه یک مهندس ایرانی از روی سکوی نفتی قطری خطاب به بزرگان وزارت نفت
با سلام خدمت مسئولین سایت وزین نفت نیوز
چند صباحی است که با سایت شما آشنا شدم و هر چند روزی یک بار اخبار آن را رصد می کنم.
خبری با تیتر “برای جذب فارغ التحصیلان بیکار رشته مهندسی نفت چاره اندیشی کنید”
که از طرف یکی از خوانندگان تان و از فارغ التحصیلان رشته مهندسی نفت
بوده ؛ اگر چه واقعیتی غیر قابل انکار است ولی حقیقتی تلخ است که متاسفانه
رشته مهندسی نفت در ایران در چند سال اخیر با چالشی بزرگ مواجه شده و آن هم
سیل عظیم فارغ التحصیلان این رشته و از طرفی عدم به کارگیری فارغ
التحصیلان این رشته در شرکت ملی نفت ایران به عنوان تنها بازار کار وتنها
جایی که فارغ التحصیلان این رشته امکان به کارگیری شان وجود دارد.
متاسفانه پذیرش دانشجو در این رشته تا کنون بدون ضابطه صورت گرفته که اگر
بخواهیم این رشته را با بقیه رشته ها مقایسه کنیم هیچ گونه امکان بکار
بگیری آنها در صنایع غیر وابسته به صنعت نفت وجود ندارد اگر چه متاسفانه از
چهار شرکت زیر مجموعه وزارت نفت یعنی شرکت ملی نفت – پتروشیمی-پالایش
و پخش و شرکت گاز- فقط شرکت ملی نفت آنهم به صورت محدود سالی سی الی چهل
نفر از فارغ التحصیلان این رشته را بکاری می کند درصورتی که از لحاظ منطقی و
با توجه به آموزش هایی که به فارغ التحصیلان این رشته داده شده تناسب
بیشتری نسبت به رشته هایی چون مکانیک وبرق وعمران و بهداشت محیط و تربیت
بدنی و روانشناسی و…. با صنعت نفت و گاز و پتروشیمی وجود دارد.
متاسفانه در آگهی های استخدامی وزارت نفت رشته هایی را فراخوان می زنند که هر انسانی عاقلی را به فکر فرو می برد.
بر کسی پوشیده نیست که مخازن نفت کشورمان در نیمه دوم عمرشان واقع شده اند و
استحصال از مخازن هیدروکربوری کشورمان جز سرمایه گذاری بر روش های ازدیاد
برداشت همچون: تزریق امتزاجی وغیر امتزاجی گاز، پلیمر،co2، میکروبیال
و…و با بکارگیری مهندسان نفت وجود نخواهد داشت.
حال چرا در بدنه صنعت نفت چنین تمایلی کمتر به چشم می خورد سوالی است که سال ها بی پاسخ مانده است!
اگر چه این حقیر و امثال این حقیر اکنون در شرکت های چند ملیتی خارج از
کشور چندین سالی است که از کشور خود به دوریم و تاوان بی مهری مسئولین نفتی
کشورمان را پس می دهیم و لی خیل عظیمی از جوانان و فارغ التحصیل این رشته
منتظر تغییر رویه مسئولان صنعت نفت کشورمان هستند.
متاسفانه در شرکتی که اینجانب به عنوان مهندس شبیه ساز مخزن در آن مشغول به
کارم (شرکت قطر پترولیوم) بیش از صد مهندس نفت ایرانی برای کشوری کار می
کنند که در بزرگترین مخزن گاز کشف شده دنیا در دل خلیج فارس با کشور
عزیزمان در این مخزن مشترک المنافع است.
ایران عزیز چیزی در حدود یازده سال از قطر در برداشت از این مخزن عقب
افتاده ؛ حال این سوال درد آور وجود دارد که چگونه قطر خیل عظیمی از فارع
التحصیلان این رشته را از ایران جذب می کند ولی شرکت ملی نفت ایران فقط
سالی سی چهل نفر؟! آنهم بین فارغ التحصیلان دانشگاه صنعت نفت که خود بنده
هم مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشدم را از همین دانشگاه ه اخذ کردم.
کمی منطقی تر بیاندیشیم. چند مخزن مشترک با امارات ،عراق،عمان وقطرو…..
داریم؟ آیا زمان آن نرسیده که به این پتانسیل خدادی کشورمان که سالها آموزش
های سخت مهندسی نفت و آنهم در بهترین دانشکاههای ایران را دیده اند اتکا
کرده و با یک آموزش فشرده شش ماه برای این فارغ التحصیلان و آموزشهای حین
خدمت – همان کاری که امروز قطر پترولیوم برای فارغ التحصیلان مهندس نفت
ایرانی انجام می دهد و سودآن را هم برداشت میکند – گره اقتصاد کشور را باز
کنیم؟
از چه می ترسیم؟!
از فروش نرفتن نفتمان؟!
از تحریم؟!
کمی جسارت به خرج دهیم. اگر چرخ صنعت نفت این کشور چرخید تمام صنایع ما
خواهد چرخید؛ از قطعه سازی تا ساخت دکل… از ساخت کشتی نفتکش تا دستگاه
های چاه پیمایی و…
اگر صنعت نفت کشورمان واقعا با این همه مهندس نفت احتیاجی ندارد پس یک
ضابطه ای برای پذیرش دانشجو قائل شویم. نیازی به این همه پذیرش نداریم چرا
که رشته مهندسی نفت با رشته هایی چون مهندسی شیمی یا مکانیک یا برق یا
عمران یک تفاوت آشکار دارد و آن هم این که این رشته ها یکی از بازار کارشان
بدنه صنعت نفت است در حالی که مهندسی نفت تنها بازار کارش، صنعت نفت است
.
بدون شک به عنوان یک ایرانی عاشق وطن تمایل دارم که بر سکوهای صنعت نفت
کشورمان به کار گرفته شوم تا اینکه با تجربه و سوادم برای یک کشور عربی کار
کنم. کشوری که در مخزن پارس جنوبی با ایران مشترک است و کار کردن در این
شرکت قطری را خیانت به خودم و خانواده و وطنم می دانم ولی چه کنم که شش سال
برای این رشته زحمت کشیده ام و 3سال سابقه کارم در این شرکت و مهم تر از
همه نیاز به درآمد و سابقه کار آن چاره ای جز برای من نوعی نگذاشته است….
خواهش میکنم این نامه من روی خروجی سایت نفت نیوز گذاشته شود تا زوایای پنهان و پیدای این رشته بهتر پیدا شود.
چرا نفتی ها به مهاجرت فکر می کنند در حالی آرزوی کار در شرکت ملی نفت را دارند
بولتن
نیوز: مهدی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مهندسی مخازن هیدروکربوری دانشگاه صنعتی شریف
بود. ماه گذشته فارغالتحصیل شد و حالا منتظر فرا رسیدن فصل پذیرش دانشگاههای خارجی
است. تعداد دانشجویان روزانه و شبانه کلاسهای این رشته، ۱۰ نفر بود. مهدی میگوید:
«دو نفر از همدورهایهای من رفتهاند به امریکا و دکتری میخوانند. یکی به دانشگاه
جنوبی کالیفرنیا رفته است و یکی به دانشگاه آستین تگزاس. رفتن یک نفر دیگر هم به دانشگاه
آستین قطعی شده است. یک دانشجوی دیگر هم برای پذیرش اقدام کرده اما هنوز کارش برای
رفتن درست نشده است. از همدورهایهای من که ماندهاند، دو نفر دکتری دانشگاههای داخل
میخوانند و دو نفر هم رفتهاند سر کار که یکی از آنها من هستم. در یک شرکت خصوصی نفتی
کار میکنم.» مهدی اضافه میکند: «البته در دورهای که ما پذیرش میگرفتیم، به دلیل
بحرانهای اقتصادی و کاهش سرمایهگذاری در پروژههای نفتی، فرصتهای پذیرش کمتر بود.
وگرنه دانشجویان دورههای پیش از ما یعنی ورودی سالهای ۸۳ و ۸۴، خیلی بیشتر از ایران
خارج شدهاند.»
تعداد
دانشجویانی که در دانشگاههای کشور مهندسی نفت و گاز میخوانند زیاد نیست اما در عوض،
بازار کار ایران به متخصصان نفت زیادی احتیاج دارد. البته در آگهیهای استخدامی شرکت
ملی نفت، تعداد مهندسان مورد نیاز نفت و گاز نسبت به مهندسیهای دیگر از جمله مهندسی
مکانیک، شیمی، عمران یا حسابدار، خیلی زیاد نیست اما باز هم نیازهای صنعت نفت و گاز
کشور به تعداد بیشتری از فارغالتحصیلان فعلی مهندسی نفت و گاز احتیاج دارد. با این
حال، بسیاری از دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی برای ادامه تحصیل، پژوهش یا کار تخصصی
کشور به ترک میکنند و به شرکتهای بزرگ نفتی بینالمللی یا دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی
کشورهای غربی میروند. دکتر علی وطنی معاون پژوهشی و آموزشی انستیتو نفت دانشگاه تهران،
استاد دانشجویان مهندسی نفت در دانشگاههای تهران، صنعتی شریف، صنعت نفت، فردوسی مشهد،
صنعتی امیرکبیر و صنعتی سهند بوده است. او در گفتوگو با «تازههای انرژی» میگوید:
«من در بسیاری از دانشگاههایی که دانشجوی نفت تربیت میکنند تدریس کردهام و متاسفانه
میبینم اغلب دانشجویان ما وقتی به مقطع کارشناسی ارشد میرسند، تقاضای مهاجرت میکنند.
بخصوص آن دسته که از دانشجویان که به مقطع کارشناسی ارشد و دکتری میرسند و چند سال
در یکی از مراکز صنعت نفت کار میکنند، عمدتا موفق به گرفتن پذیرش از خارج از کشور
میشوند و کشور را ترک میکنند. واقعیت این است که آنهایی که میمانند به خاطر تعلقات
شخصی خود به کشور و اصرار خانوادههایشان ماندهاند.»
مهدی
دانشجوی سابق دانشگاه صنعتی شریف میگوید: «در رشته مهندسی نفت رقابت نسبت به رشتههای
دیگر کمتر است و متقاضیان مقطع دکتری کمتری دارد، بنابراین دانشجویان ایرانی راحتتر
میتوانند از دانشگاهها پذیرش بگیرند.» او از شرایط کاری مهندسان نفت در کشور میگوید:
«فارغالتحصیلان نفت انتخابهای خیلی محدودی برای اشتغال دارند. معمولا شرکتهای نفتی
دولتی هستند و شرکتهای خصوصی در زمینههای پژوهشی و مشاورهای نفت کار میکنند که
حقوق کمی پرداخت میکنند. مهندسان نفت در داخل ایران اغلب اپراتور هستند. تکنولوژی
و ابزار نفتی بسیار گرانقیمت است و شرکتهای خارجی آن را به ایران میآورند و اغلب
این شرکتها هم مهندس نفت خارجی دارند.»
چه
دانشگاههایی مهندس نفت و گاز تربیت میکنند؟
نفت
از هنگامی که کشف میشود تا وقتی که برای سوختن به کار میرود یا محصولات مختلفش پس
از پالایش به دست مصرفکننده میرسد، فرایندهای مختلفی را پشت سر میگذارد و مهندسان
رشتههای مختلف در این فرایند شرکت دارند. به طور کلی، فعالیتها در زمینه نفت به دو
عملیات بالادستی و پاییندستی نفت تقسیم میشود. عملیات بالادستی به عملیات اکتشاف
نفت و گاز تا مرحلهای که نفت و گاز پس از بیرون آمدن از چاههای نفت تفکیک میشوند،
میگویند. عملیات پاییندستی نیز به عملیاتی گفته میشود که از مرحله تفکیک نفت و گاز
تا وقتی که محصولات به دست مشتری خرد میرسد، روی مواد خام انجام میشود. امروزه بیش
از ۷ میلیون فرایند در صنعت نفت و گاز وجود دارد که ۱۸۰۰ محصول تجاری باارزش از آنها
به دست میآید. اکتشاف، استخراج، بهرهبرداری، حفاری، مهندسی تاسیسات سرچاهی، انتقال
همزمان آب و نفت و گاز با خط لوله و جداسازی آنها از از یکدیگر، عمده عملیات بالادستی
صنعت نفت هستند که برای هر مرحله، دانش مهندسان رشتههای مختلف لازم است. مراحل پاییندستی
گاز شامل انتقال گاز به خشکی، شیرینسازی گاز و جداسازی ترکیبات ناخالص گاز است و تقریبا
همین مراحل نیز در عملیات پاییندستی نفت صورت میگیرد. مراحل پالایش نفت و گاز نیز
مراحل بسیار پیچیدهای است که در پالایشگاهها انجام میگیرد. بنابراین در صنعت نفت
و گاز، متخصصان بسیار زیادی نیاز است که پیچیدهترین فرایندهای ممکن روی مواد را انجام
دهند و تعدادی از آنها مهندس نفت و گاز هستند اما به نظر میرسد، تربیت چنین متخصصانی
چندان مورد توجه مدیران نفتی و نیز مدیران آموزش عالی کشور نبوده است و به جز در چند
دانشگاه محدود، تربیت نیروی انسانی نفت و گاز انجام نمیشود و تا کنون عمده تکیه مسئولان
نفتی کشور روی نیروی انسانی پیمانکاران خارجی بوده است.
مهمترین
دانشگاهی که در سالهای پیش از انقلاب اسلامی در زمینه تربیت دانشجو فعالیت میکرد،
دانشگاه صنعت نفت بود. این دانشگاه چند شعبه در شهرهای خوزستان و یک شعبه هم در تهران
دارد و از قدیمیترین واحدهای دانشگاهی نفت محسوب میشود. اما علاوه بر دانشگاههای
صنعت نفت، دانشگاه تهران و به تازگی دانشگاه صنعتی شریف، هیچ دانشگاهی همت نکرده است
مرکزی تخصصی برای تربیت مختصصان نفت که از مهمترین نیازهای دانشگاهی کشور بوده است،
تاسیس کند.
تا
سال ۱۳۷۹ تنها در دانشگاه صنعت نفت رشته مهندسی نفت تدریس میشد. تا پنج سال پیش هم
رشته مهندسی گاز در دانشگاههای ایران نبود و تنها به صورت رشته مهندسی شیمی با ده
واحد دروس تخصصی به نام گرایش مهندسی گاز وجود داشت. در حال حاضر تنها دانشگاه صنعت
نفت رشته مهندسی گاز را تاسیس کرده است. در دانشگاه صنعت نفت رشته فرآوری و انتقال
گاز در مقطع کارشناسی ارشد نیز تاسیس شده است. سالهاست که در این دانشگاه در مقطع کارشناسی
ارشد رشته مهندسی مخازن هیدروکربوری نیز دانشجو پذیرش میشود.
دانشگاه
تهران یکی از دانشگاههایی است که سالها در زمینه تربیت نیروی انسانی متخصص و دانشگاهی
صنعت نفت کشور تلاش کرده است. در این دانشگاه با سرمایهگذاری شرکت ملی نفت، انستیتو
نفت نیز تاسیس شده است که از مراکز تحقیقاتی مهم ایران در زمینه مهندسی نفت و گاز است.
در دانشگاه تهران سالها مهندسی نفت به عنوان یکی از گرایشهای مهندسی شیمی تدریس میشد.
دانشگاه صنعت نفت طبق قوانین وزارت علوم در سال ۱۳۶۶ نمیتوانست دانشجوی کارشناسی ارشد
بگیرد. بنابراین مجوز پذیرش دانشجو در این مقطع را دانشگاه تهران با همکاری دانشگاه
نفت آبادان گرفت و از همان موقع در مقطع مهندسی مخازن هیدروکربوری دانشجو پذیرفت. امسال
دانشگاه تهران مجوز پذیرش دانشجو در رشته حفاری و بهرهبرداری نفت را نیز کسب کرده
است. در مقطع کارشناسی مهندسی نفت امسال دومین سالی است که دانشجو در دانشگاه تهران
پذیرفته میشود. برای سومین سال متوالی نیز فارغالتحصیلان دکتری مهندسی نفت به بازار
کار و پژوهش راه یافتهاند. در این دانشگاه در رشته حفاری و بهرهبرداری نفت هم دانشجوی
کارشناسی ارشد پذیرفته میشود.
دانشگاه
صنعتی شریف هم در سالهای اخیر همکاری خود را با صنعت نفت افزایش داده است. بنا به همین
همکاری، ساختمان جدیدی در دانشگاه ساخته شد و دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه شریف به
دانشگاه مهندسی شیمی و نفت تغییر نام داد. در این دانشگاه علاوه بر دانشجوی کارشناسی
مهندسی نفت، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی مخازن هیدروکربوری هم پذیرفته میشود.
دانشگاه
صنعتی امیر کبیر نیز در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجوی مهندسی نفت میپذیرد. در دانشگاه
صنعتی سهند در تبریز هم کارشناسی ارشد مهندسی نفت پذیرفته میشود. همچنین در دانشگاه
آزاد اسلامی در واحدهایی چون واحد علوم و تحقیقات، واحد گچساران، واحد ماهشهر و واحد
امیدیه دانشجوی رشته مهندسی مخازن هیدروکربوری پذیرفته میشود. دانشگاه فردوسی مشهد
هم در رشته فراوری و انتقال گاز در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو تربیت میکند.
از
دانشگاهها غافل بودهایم
با
وجود رشتههای مختلف مهندسی صنعت نفت در دانشگاههای کشور، هنوز کمبود نیروی متخصص
در صنعت نفت و گاز کشور احساس میشود. دکتر علی وطنی در این باره میگوید: «در همه
رشتههای بالادستی و پاییندستی نفت و گاز به شدت نیازمند متخصصان هستیم. تعداد استادان
رشتههای بالادستی نفت بسیار محدود است و استادان در بسیاری از دانشگاهها چرخشی هستند
و همینها استادان در دانشگاه آزاد نیز تدریس میکنند.» به گفته او پیچیدهترین رشتههای
مورد نیاز صنعت نفت، مهندسی مخزن است. وطنی میگوید: «مخزن در اعماق زمین است و یکی
از پیچیدهترین فرایندها را نیاز دارد. نرمافزارهای این رشته نیز تجاری و بسیار گرانقیمت
و در اختیار کشورهای محدودی است. ظرفیتهای دانشگاههای کشور در برابر حجم عظیم منابع
نفت و گاز بسیار معدود است. همچنین، حفاری یکی از رشتههایی است که در آن بسیار نیاز
به متخصص داریم و متاسفانه در دانشگاههای کشور نیز تعداد استادان این رشته به تعداد
انگشتان یک دست است.»
در
رشته بهرهبرداری چه نفت و چه گاز، به تعداد میادین، چاهها، تاسیسات سرچاهی و شیفتهای
کاری این چاهها پرسنل نیاز است. معاون پژوهشی و آموزشی انستیتو نفت دانشگاه تهران
میگوید: «بهرهبرداری بسیار طاقتفرساست. در برخی چاهها، پرسنل باید ساعتها با کشتی
به چاهها بروند. در بسیاری از این میادین، حتی از تاسیسات مخابراتی نیز نمیتوان استفاده
کرد و مهندسان بهرهبرداری این چاهها، حتی هفتهها نمیتوانند با خانواده خود تماس
تلفنی داشته باشند. خوردگی، نبود ایمنی، سر و صدا، آلودگیهای زیستمحیطی و اخیرا گرد
و غبار منطقه تاسیسات سرچاهی از مشکلاتی است که این مهندسان را بسیار اذیت میکند.»
گاهی
اوقات گفته میشود که پرداختی به کارکنان صنعت نفت بالاست و آنهایی که مهاجرت میکنند،
توقعات زیادی از صنعت نفت دارند اما وطنی میگوید: «مردم ما همیشه به کارکنان صنعت
نفت به عنوان کارمند دولت نگاه میکنند. اما باید دید چقدر در مناطق دور افتاده زحمت
میکشند، چقدر با خطرات شغلی مواجهند و چقدر از خانواده خود دورند. یکی از مهندسان
نفت در سکوهای مناطق نفتی تعریف میکرد که وقتی من پس از ماهها به خانههای خود باز
گشتم، کودک نوزادم که بزرگ شده بود، مرا نشناخت و به نام عمو مرا صدا زد، بس که از
خانواده خود دور بودم.»
تحصیلکردههای
صنعت نفت که از ایران خارج میشوند را میتوان به دو گروه متخصصان و پژوهشگران تقسیم
کرد. حقوق کم یا فشار ناشی از خانوادهها بابت دوری از خانه، باعث نارضایتی کاری متخصصان
صنعت نفت و گاز میشود. وقتی حقوق شرکتهای خارجی چند برابر شرکتهای داخلی است، آنها
ترغیب میشوند که جذب شرکتهای بینالمللی شوند. دکتر وطنی میگوید: «مجلس و شرکت نفت
باید قوانین ویژه پرداخت حقوق و تسهیلات خاصی برای کارکنان صنعت نفت تعیین کنند. مثلا
چه لزومی دارد که یک مهندس در فلات قاره ۳۰ سال در مناطق نفتی روی سکوها حضور داشته
باشند. همچنین در مورد به روز کردن دانش، چه ایجاد زمینه تحصیلات تکمیلی مهندسان و
چه به روز کردن تجهیزات نفتی، باید تلاش کرد. اشکالی ندارد که نیروهای متخصص مناطق
نفتی که توانایی علمی دارند، بتوانند مدرک کارشناسی ارشد و دکتری بگیرند. به این ترتیب
آنها احساس نمیکنند که نسبت به کارمندانی که در تهران یا در مراکز استانها کار میکنند،
دچار عقبماندگی شدهاند.»
پژوهشگران
و اعضای هیات علمی صنعت نفت و گاز برای بقای خود باید مقالات علمی در مجلات معتبر بینالمللی
منتشر کنند. به گفته معاون انستیتو نفت، همه استادان دانشگاه و محققان نفتی ایرانی
به وسیله همین مقالات در تمام دنیا شناختهشده هستند و شرکتهای بزرگ نفتی و دانشگاههای
معتبر دنیا آنها را میشناسند و شبانهروز فعالیتهای آنها را تعقیب میکنند: «شرکتها
و دانشگاههای دنیا با اینترنت به خانه محققان ما نفوذ کردهاند و همیشه به نیروهای
پژوهشی و دانشگاهی ما پیشنهاد میدهند که به خارج از کشور بروند و با مجهزترین دستگاهها
و مجربترین دستیاران فعالیت خود را دنبال کنند.» کمبود پروژههای تحقیقاتی نیز از
مشکلات پژوهشگران این رشته است. وطنی میگوید: «محققان ما گاهی احساس میکنند که پروژه
تحقیقاتی از صنعت نفت به آنها پیشنهاد نمیشود. مثلا در انستیتو نفت که پس از پژوهشگاه
صنعت نفت بزرگترین مرکز تحقیقات بالادستی نفت است، قرار شده است که با گرفتن پروژههای
تحقیقاتی بودجه برای ساخت آزمایشگاهها تامین شود اما اخیرا در تغییرات نظامنامه شرکت
ملی نفت آمده است که مراکز تحقیقاتی خارج از ملی نفت در لایههای بعدی تخصیص پروژههای
نفتی قرار بگیرند. این کار به صلاح کشور نیست. وقتی محقق ببیند که دارد هرز میرود
و از او استفاده نمیشود، چارهای جز مهاجرت ندارد. این افراد را با هیچ حقوقی هم نمیشود
ارضا کرد و نگه داشت.»
بیش
از صد سال از بهرهبرداری نفت در ایران گذشته است اما هنوز تعداد دانشگاههایی که در
زمینه نفت و گاز نیرو تربیت میکنند کم است. وطنی در این باره میگوید: «هنوز صنعت
نفت ما به کار خود به عنوان یک تولیدکننده و صادرکننده نفت و گاز نگاه میکند. تا وقتی
که نگاه مسئولان ما به استفاده بهینه از نفت و گاز و ایجاد ارزش افزوده متمایل نشود،
این مشکل حل نخواهد شد. خود امریکا متخصصان نفت و گاز ایرانی خیلی زیاد است. در صنعت
نفت و گاز چند دانشمند ایرانی بسیار مشهورند و کتابهایشان از مهمترین کتابهای درسی
صنعت نفت و گاز دنیاست. دکتر پروفسور علی دانش، پروفسور عباس فیروزآبادی، پروفسور محمد
سهیمی، دکتر علی محمد سعیدی و دکتر حسین گلشن از جمله این دانشمندان هستند. با این
دانشمندان میتوان صنعت نفت را به پیشرفت بسیار مطلوبی رساند. اما تا وقتی به جای سرمایهگذاری
در نفت، میوه و کالاهای غیر ضروری وارد کنیم، اوضاع همین طور خواهد بود.»
نزدیک
به ۲۱۲ هزار نیروی انسانی در صنعت نفت مشغول به کار هستند. به گفته میر محمد میرصادقی،
معاون منابع انسانی وزارت نفت، در طول برنامه چهارم توسعه ۱۸ هزار و ۵۰۰ نفر نیرو جذب
صنعت نفت شدهاند. از این میزان ۱۰ هزار نفر دارای مدرک تحصیلی بالای لیسانس بودهاند
و ۸۷۲ نفر آنها صنعت نفت را ترک کرده و جذب شرکتهای خارجی و خصوصی شدهاند. معاون انستیتو
نفت ایران میگوید: «این را باید از ذهن بیرون کنیم که کسانی که به خارج از کشور رفتهاند،
کم هستند. اصلا نباید کمی به قضیه نگاه کرد. کتاب یک دانشمند مثل پروفسور دانش در دانشگاههای
مختلف دنیا تدریس میشود یا شاگردان پروفسور فیروزآبادی استادان نفت و گاز دانشگاههای
بزرگ دنیا هستند. هر یک نفر از کسانی که به خارج میروند میتوانند صدها نفر را تربیت
کنند و صدها تز کارشناسی ارشد و دکتری تعریف کنند.» به گفته او صنعت نفت ایران هیچ
امکاناتی کمتر شرکتهای نفتی جهان برای حفظ، جذب و نگهداری نیروی متخصص ندارد. او میگوید:
«مگر امکانات و تسهیلاتی که شرکتهای خارجی میدهند چیست که صنعت نفت ما نتواند آن
را تامین کند؟ یک مولفه در راس این امکانات و تسهیلات وجود دارد و آن هم محبت و برخورد
انسانی و اخلاقی است. ما باید تلاش کنیم که با همین برخوردهای عاطفی، مهاجرت در صنعت
نفت را وارونه کنیم و نه تنها نیروهای متخصص خود را از دست ندهیم بلکه زمینه بازگشت
نیروهایی که از زمینه کاری جهانی برخوردارند، فراهم کنیم تا ارز بیشتر و آبروی بیشتر
برای کشور به دست بیاورند. این کار تنها با همکاری وزارت کار، وزارت نفت، وزارت امور
خارجه و وزارت علوم میسر است.»
بخشی
از نامه یک مهندس نفت ایرانی فعال در قطر به وزارت نفت
با
سلام
خبری
با تیتر “برای جذب فارغ التحصیلان بیکار رشته مهندسی نفت چاره اندیشی کنید”
اگر چه واقعیتی غیر قابل انکار است ولی حقیقتی تلخ است که متاسفانه رشته مهندسی نفت
در ایران در چند سال اخیر با چالشی بزرگ مواجه شده و آن هم سیل عظیم فارغ التحصیلان
این رشته و از طرفی عدم به کارگیری فارغ التحصیلان این رشته در شرکت ملی نفت ایران
به عنوان تنها بازار کار وتنها جایی که فارغ التحصیلان این رشته امکان به کارگیری شان
وجود دارد.
متاسفانه
پذیرش دانشجو در این رشته تا کنون بدون ضابطه صورت گرفته که اگر بخواهیم این رشته را
با بقیه رشته ها مقایسه کنیم هیچ گونه امکان بکار بگیری آنها در صنایع غیر وابسته به
صنعت نفت وجود ندارد اگر چه متاسفانه از چهار شرکت زیر مجموعه وزارت نفت یعنی شرکت
ملی نفت – پتروشیمی-پالایش و پخش و شرکت گاز- فقط شرکت ملی نفت آنهم به صورت محدود
سالی سی الی چهل نفر از فارغ التحصیلان این رشته را بکاری می کند درصورتی که از لحاظ
منطقی و با توجه به آموزش هایی که به فارغ التحصیلان این رشته داده شده تناسب بیشتری
نسبت به رشته هایی چون مکانیک وبرق وعمران و بهداشت محیط و تربیت بدنی و روانشناسی
و…. با صنعت نفت و گاز و پتروشیمی وجود دارد.
متاسفانه
در آگهی های استخدامی شرکت ملی نفت رشته هایی را فراخوان می زنند که هر انسانی عاقلی
را به فکر فرو می برد.
بر
کسی پوشیده نیست که مخازن نفت کشورمان در نیمه دوم عمرشان واقع شده اند و استحصال از
مخازن هیدروکربوری کشورمان جز سرمایه گذاری بر روش های ازدیاد برداشت همچون: تزریق
امتزاجی وغیر امتزاجی گاز، پلیمر،co2، میکروبیال و…و با بکارگیری مهندسان نفت وجود نخواهد داشت.
حال
چرا در بدنه صنعت نفت چنین تمایلی کمتر به چشم می خورد سوالی است که سال ها بی پاسخ
مانده است!
اگر
چه این حقیر و امثال این حقیر اکنون در شرکت های چند ملیتی خارج از کشور چندین سالی
است که از کشور خود به دوریم و تاوان بی مهری مسئولین نفتی کشورمان را پس می دهیم و
لی خیل عظیمی از جوانان و فارغ التحصیل این رشته منتظر تغییر رویه مسئولان صنعت نفت
کشورمان هستند.
متاسفانه
در شرکتی که اینجانب به عنوان مهندس شبیه ساز مخزن در آن مشغول به کارم (شرکت قطر پترولیوم)
بیش از صد مهندس نفت ایرانی برای کشوری کار می کنند که در بزرگترین مخزن گاز کشف شده
دنیا در دل خلیج فارس با کشور عزیزمان در این مخزن مشترک المنافع است.
ایران
عزیز چیزی در حدود یازده سال از قطر در برداشت از این مخزن عقب افتاده ؛ حال این سوال
درد آور وجود دارد که چگونه قطر خیل عظیمی از فارع التحصیلان این رشته را از ایران
جذب می کند ولی شرکت ملی نفت ایران فقط سالی سی چهل نفر؟! آنهم بین فارغ التحصیلان
دانشگاه صنعت نفت که خود بنده هم مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشدم را از همین دانشگاه
ه اخذ کردم.
کمی
منطقی تر بیاندیشیم. چند مخزن مشترک با امارات ،عراق،عمان وقطرو….. داریم؟ آیا زمان
آن نرسیده که به این پتانسیل خدادی کشورمان که سالها آموزش های سخت مهندسی نفت و آنهم
در بهترین دانشکاههای ایران را دیده اند اتکا کرده و با یک آموزش فشرده شش ماه برای
این فارغ التحصیلان و آموزشهای حین خدمت – همان کاری که امروز قطر پترولیوم برای فارغ
التحصیلان مهندس نفت ایرانی انجام می دهد و سودآن را هم برداشت میکند – گره اقتصاد
کشور را باز کنیم؟
از
چه می ترسیم؟!
از
فروش نرفتن نفتمان؟!
از
تحریم؟!
کمی
جسارت به خرج دهیم. اگر چرخ صنعت نفت این کشور چرخید تمام صنایع ما خواهد چرخید؛ از
قطعه سازی تا ساخت دکل… از ساخت کشتی نفتکش تا دستگاه های چاه پیمایی و…
اگر
صنعت نفت کشورمان واقعا با این همه مهندس نفت احتیاجی ندارد پس یک ضابطه ای برای پذیرش
دانشجو قائل شویم. نیازی به این همه پذیرش نداریم چرا که رشته مهندسی نفت با رشته هایی
چون مهندسی شیمی یا مکانیک یا برق یا عمران یک تفاوت آشکار دارد و آن هم این که این
رشته ها یکی از بازار کارشان بدنه صنعت نفت است در حالی که مهندسی نفت تنها بازار کارش،
صنعت نفت است .
بدون
شک به عنوان یک ایرانی عاشق وطن تمایل دارم که بر سکوهای صنعت نفت کشورمان به کار گرفته
شوم تا اینکه با تجربه و سوادم برای یک کشور عربی کار کنم. کشوری که در مخزن پارس جنوبی
با ایران مشترک است و کار کردن در این شرکت قطری را خیانت به خودم و خانواده و وطنم
می دانم ولی چه کنم که شش سال برای این رشته زحمت کشیده ام و 3سال سابقه کارم در این
شرکت و مهم تر از همه نیاز به درآمد و سابقه کار آن چاره ای جز برای من نوعی نگذاشته
است….
