معرفی اسکلرودرما و مختصری از نکات درمانی – مخاطب:درمانگران
اسکلرودرما به گروهی از اختلالاتی اشاره میکند که شامل اسکلروز به عنوان
یک ویژگی غالب میباشند. اصطلاح اسکلرودرما به صورت رایج به جای sys
sclerosis(SSc) به کار میرود. این اختلال پیشرونده است ولی خیلی از بیماران
در یک سطح مشخص ثابت میشوند. (SSc=sys sclerosis=اسکلرودرما)
SSc اختلالی است که در آن مویرگ ها و بافت همبند دچار التهاب و تخرب شده و در نتیجه فیبروز شدید ایجاد میشود.
این اختلال همه نژادها و همه سنین را درگیر میکند. در زنان 3 تا 4 برابر مردان بوده و به خصوص در دوران بارداری زنان شایع تر است.
علت آن ناشناخته است ولی پیش بینی میشود بدلایل اتوایمیون باشد.
اسکلرودرما به دو دسته تقسیم میشود:
1- Limited cutaneous(محدود) : ظهور پوستی بیماری در دیستال اندام
اه (دیستال به آرنج و زانو)، درگیری صورت و عدم درگیری تنه میباشد. تغییرات
پوستی آن ثابت یا با پیشرفت کند میباشد. دامنه حرکتی مفاصل نزدیک به نرمال
است.
2- Diffuse cutaneous(منتشر) : پشرفت سریع ضخیم شدن پوست دیده
میشود. از انتهای اندام ها شروع شده و به سمت تنه پیشروی میکند. ریسک بالای
درگیری احشایی وجود دارد. این اختلال، بدشکلی های شدید در دست ایجاد
میکند. در این اختلال سفتی در همه بافت همبند شامل پوست، چربی، فاشیا،
عضله، غلاف تاندون، لگامان و کپسول مفصلی به وجود می آید.
از آنجا که تخصص کاردرمانی در توانبخشی دست (Hand Therapy) است، مطالب این بحث مربوط به دست خواهد بود.
داروی اختصاصی برای درمان این اختلال وجود ندارد.
+ درگیری دست در اسکلرودرما
علائم و نشانه های اولیه:
در مراحل اولیه، هر دونوع مشابه هم هستند ولی با گذر زمان در نوع منتشر
کل دست درگیر میشود و در نوع محدود، دیستال به مفاصل MP، درگیری را نشان
میدهد.
اولین علامت بیمار = ورم(از نوع nonpitting) و سفتی در دسته و پاها و احتمالا صورت
علامت بعدی میتواند شروع پلی آرتریت همراه با احساس کسالت، درد مفصلی و دامنه حرکتی محدودشده باشند.
افراد منتشر در عرض چند هفته دچار محدودیت های شدید در دست میشوند اما
افراد محدود ممکن است دامنه ای نزدیک به نرمال را برای 10 تا 20 سال حفظ
کنند.
در حین ارزیابی، در مورد حرکت دست در یک ماه اخیر، 6 ماه اخیر و یک سال
گذشته سوال شود تا بتوان اهداف توانبخشی را به خوبی تنظیم نمود.
طبقه بندی LeRoy برای تغییرات پوستی:
Early= ورم کردن دست ها و پاها و احتمالا صورت به ویژه صبح هنگام، ادم non pitting در پوست انگشتان و دورسال دست و پا
Classic= فروکش کردن ورم، شروع سفت شدن و زمخت شدن و خشک شدن پوست، اختلال در تعریق، ضخیم شدن یا از بین رفتن موها.
Late= 3 تا 15 سال بعد از شروع تغییرات کلاسیک. نرم تر شدن پوست، باقی ماندن آتروفی اپی درمال
الگو های دفورمتی :
در نوع منتشر به علت ماهیت پیشرونده آن :
نبود MP flx, PIP ext, thumb(abd,opposition,flx) و حرکات مچ در تمامی صفحات. DIP معمولا در semiflex فیکس میشود.
نتیجه آن فیکس شدن دست به این صورت است:
MP ext + PIP flx یا clawing ، thumb add و قرارگیری مچ در نوترال یا صفردرجه
بنابراین برای خنثی سازی نیروهای دفرمه کننده، درمان بایستی بر حفظ MP
flx ، PIP ext ، CMC abd متمرکز شود. از نقطه نظر عملکردی حفظ lat pinch
هدفی با اهمیت است.
با پیشرفت اسکروز، به ترتیب tip to tip pinch ، palmar pinch و نهایتا
lat pinch از دست میروند. فقدان lat pinch منجر به فقدان فاحش عملکرد دست
میشود.
پنج عامل دخیل در از بین رفتن MP flx :
1- نازک شدن پوست و آسیب پذیر شدن dorsal expansion
2- کوتاه شدن یا قرار گرفتن در پوزیشن loose برای لیگامان های کناری و کپسول خلفی
3- التهاب ارتریتی
4- ناراحتی و درد به علت پدیده رینود و ورم
5- عوامل روانشناختی و افسردگی
در نوع محدود، بیمار ممکن است سالها دامنه ی نزدیک به کامل اما با
محدودیت در عملکرد را حفظ کند. اسکلروز در انگشتان به صورت PIP flex/ext
کنتراکچر خفیف تا متوسط و سفتی DIP در مقداری فلکسیون دیده میشود.
مفاصل MP معمولا به خودی خود حرکت خوبی دارند ولی کنتراکچر فلکسوری PIP
منجر به اکستانسیون MP میشود که نتیجه این فرآیند، کاهش دامنه فلکسوری MP
خواهد بود.
پس هدف اولیه درمانی بایستی بر حفظ PIP ext و MP flx باشد.
اگر زمان درمان کم است بایستی تمرکز درمانی بر دامنه حرکتی MP و دامنه ابداکتور ششست گذاشته شود.
در نوع محدود، معمولا Lat pinch به صورت طبیعی حفظ میشود.
بیماری های مرتبط با اسکلرودرما :
*پدیده رینود= ایسکمی ضمنی با این ویژگی: بلانچ شدن پوست، سیانوز و
التهاب پوست. که در دست ها، پاها، بینی، گوشها و نوک زبان دیده میشود.
*زخم های ایسکمی نوک انگشتان (ulcer): این زخم ها به صورت قاچ قاچ شدن
نوک انگشت هستند و به علت دردناک بودن در manipulate کردن اشیاء و انجام
کارهای روزمره، اختلال ایجاد میکنند.
درمانها بیشتر به صورت استفاده از وسایل تطابقی برای بهبود عملکرد
هستند. تکنیک درمانی، پدگذاری محافظتی است. به طور مثال گازگذاری، غلاف های
نئوپرنی، دستکش های دارای فقط غلاف انگشتی و استفاده از دستگیره ها و
وسیله های تطابقی
نوع دیگری از زخم ها وجود دارد که در سطح دورسال مفصل PIP اجاد میشود و
علت آن فشار ناشی از کنتراچر فلکسوری PIP میباشد. ممکن است این زخم ها سر
باز کرده و سپس اسکار سفتی را برجای بگذارد.
نوع سوم زحمهای ایسکمی کلاسیک هستند. در کناره های دست و انتهای
انگشتان، شیوع کمتر، میتواند پیشرفت کرده و گانگرن ایجاد کند که در این
صورت برای حفظ حداکثری اندام، بایستی قطع مقداری از عضو صورت پذیرد.
برای تمامی زخم ها، مراقبت دقیق از زخم و پوست مهم است. زخم باید تمیز
شده و ضدعفونی شود. بایستی به بیمار در مورد شناسایی علائم عفونت و مراجعه
سریع به پزشک، آموزشهای لازم ارائه گردد.
Telangiectasia* : ایجاد نقطه های قرمز تیره به علت اتساع مویرگ ها در
نوک انگشتان و دست و صورت. نیازمند محافظت به خصوص در نوک انگشتان میباشد.
احتمال ایجاد تندرنس وجود دارد
*رسوب کلسیم: در زیر پوست اتفاق می افتد.
در دست به صورت موضعی بوده و در لمس شبیه سنگریزه است. رسوب کلسیم در
نواحی از اندام فوقانی که بیشتر با سطوح ر تماسند، اتفاق می افتد مثل کناره
داخلی کف دست، لبه خارجی سبابه، نوک انگشتان و…
*ضخیم شدن تاندون ها
شایع ترین بیماری زبان التهاب زبان یا گلوسیت عبارت است!!!
شایع ترین بیماری زبان
شایع ترین بیماری زبان التهاب زبان یا (گلوسیت )عبارت است از
التهاب حاد یا مزمن زبان در اثر دلایل گوناگون که گاهی مسری است. این
بیماری سرطانی نمی‌باشد. زبان متورم با رنگ قرمز روشن، زخم متورم
با رنگ قرمز روشن، مویی‌شکل شدن زبان، گاهی همراه با سطحی سیاه و
قرمز شدن نوک و گوشه‌های زبان از نشان‌های این بیماری است که شایع ترین
بیماری زبان است.
پیشگیری شایع ترین بیماری زبان
- . دندان‌ها و زبان را حداقل 2 بار در روز مسواك بزنید و هر روز از نخ دندان استفاده كنید، مرتب چكاب دندانپزشكی بروید تا بهداشت خوبی داشته باشید.
- سیگار نكشید.
- با استفاده از محافظ سر در ورزش‌های تماسی یا دوچرخه سواری، از آسیب زبان پیشگیری كنید.
شایع ترین علائم
- دلیل عفونی
- سوختگی
- آسیب ناشی از دندان‌های ناصاف، عدم تناسب دندان‌های مصنوعی، تنفس دهانی یا گازگرفتگی مکرر در حین تشنج
- سوء مصرف الکل، دخانیات، غذای گرم یا چاشنی
- سلامت نامناسب دندان
- آلرژی به خمیر دندان، دهان شور (به ویژه دهان شور حاوی
پراکسید)، شیرینی، رنگ یا مواد مورد استفاده در کارهای دندان‌پزشکی
کمبود ویتامین‌های ب در اثر پلاگر، کم‌خونی کمبود ویتامین ب۱۲ یا کم‌خونی کمبود آهن واکنش‌های مضر نسبت به داروها
رژیم غذایی
غیر از پرهیز از غذاهایی كه التهاب را تشدید می‌كنند، رژیم غذایی خاصی وجود ندارد.
در طول بهبودی در حد امكان از مایعات فراوان و رژیم غذایی كاملاً متعادل استفاده كنید.
برای به حداقل رساندن درد، مایعات را با نی بنوشید.
غذاهایی كه درد كمتری ایجاد می‌كنند، عبارتند از شیر، ژلاتین مایع، ماست، بستنی و فرنی
درمان شایع ترین بیماری زبان
غذاهای تحریك‌كننده می‌توانند شامل شكلات، مركبات، غذاهای اسیدی
(سركه و ترشی‌جات)، آجیل شور یا چیپس سیب زمینی باشند که تا حد امکان
از آن استفاده نشود.
روزانه 3 بار یا بیشتر دهان خود را با محلول نمك (نصف قاشق چایخوری
در 250 سی‌سی آب معادل یك بطری نوشابه) بشویید این راه برای درمان
بسیار موثر است.
اگر التهاب زبان، ناشی از یك دندان یا دندان مصنوعی خراب باشد، باید به دندانپزشك مراجعه کنید.
عوامل تشدید کننده بیماری
- سیگار كشیدن
- مواجهه شیمیایی یا محیطی با موارد شیمیایی تحریك‌كننده یا خورنده
- الكلیسم تغذیه نامناسب به ویژه كمبود ویتامین‌ها
- اضطراب یا افسردگی
- دیابت شیرین
داروها
برای درد خفیف می‌توانید از داروهای بدون نیاز به نسخه مثل دهان شویه های بی‌حس‌كننده یا استامینوفن استفاده كنید.
ممكن است برای عفونت و درد، آنتی‌بیوتیك‌ها یا بی‌حس‌كننده‌های موضعی تجویز گردند.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
- ایجاد تب
- عدم بهبودی علایم ظرف 3 روز علی‌رغم درمان
- اگر درد غیر قابل تحمل شود و با درمان تسکین نیابد.
- ظهور بثور پوستی
- کاهش وزن
- اگر زبان متورم شود و مانع بلع گردد.
