واحد کار در دوره ی پیش دبستانی و چگونگی اجرای آن
واحد آموزش در پيش‌دبستاني ، فعاليت
است. فعاليت برخلاف درس ،كه به واحد تدريس در دبستان و بالاتر ، اطلاق
مي‌شود ، نياز به آغاز ، ادامه و پايان رسمي ندارد. در حقيقت فعاليت‌ها به
شكل باز اجرا شده ، به يك نتيجة قالبي نمي‌رسند. ولي ممكن است مدت‌ها بعد
بار ديگر آغاز شوند. اين فعاليت‌ها به طور كامل در اختيار معلم نيست بلكه
او طرح آنها را ريخته ، مواد آن را در اختيار كودكان قرار داده ، براي آن
مدت زماني را تعيين مي‌كند و حتي جهت آن را مشخص مي‌كند ، اما اجراي بازي و
تعيين محتواي آن و تحليل نهايي بر عهدة كودكان است.
هر فعاليت يك واحد
شمرده مي‌شود. اغلب هر فعاليت ، از مجموعه فعاليتهاي مرتبط تشكيل
مي‌گردد. كودك در يك روز مدرسه ، به ساختمان‌سازي با مكعب ، موزيك و نقل
قصه كه همه به يك موضوع واحد مربوط مي‌شوند ، سرگرم است ، و از روزي تا
روز ديگر با چند كار پياپي سرو كار دارد كه فعاليت هر روز شكل تكامل يافتة
كار روز قبل است. مجموعة اين فعاليت‌ها و برنامه‌ها بايد طوري طراحي شوند
تا ، مفاهيم و انديشه‌هاي پايه به طور متناوب تكرار شوند ، به اين هدف كه اين مفاهيم كه ارزش اساسي و بنيادي در تشكيل مفاهيم بعدي دارند ، تحكيم و تعميق گردند. 1
روش
واحد شامل يك رشته فعاليت است كه در اطراف يك دسته مفاهيم كلي دور مي‌زند و
به منظور رسيدن به يك هدف كلي در نظر گرفته مي‌شود. تمام مطالب ، در قالب
يك مسأله و مشكل طرح مي‌شود و اطلاعات و مهارت‌هاي گوناگون از ابعاد مختلف
براي حل آن گردآوري مي‌شوند و هدف تمام آنها مركزي است كه مسأله از آن ناشي
مي‌شود. تمام موارد در مجموع برنامة واحدي را تشكيل مي‌دهند. به عبارت
ديگر روش واحد در نتيجة تمركز توجه و فعاليت روي يك سلسله مسائل پيوسته و
استفاده از ارتباط آنها با مسائل ديگر (بدون تفكيك تضعي و رسمي رشته‌اي) به
وجود مي‌آيد.
اين
توجه گاهي به موضوع مورد مطالعه است كه آن را واحد موضوع مي‌نامند. مانند
زندگي در دوران صفويه{يامعرفي علائم راهنمايي نصب شده درخيابان ها وآشنايي
با انواع گلها و فوايد آن ها} كه ممكن است چند بخش از يك رشته يا چند رشته
با هم تركيب شوند. از جمله : جنبه‌هاي سياسي ، اقتصادي ، اجتماعي ، فرهنگي
و …
چنانچه اين توجه ، به رغبت‌ها و تجارب قبلي شاگرد و گسترش آن باشد ، آن را واحد تجربي مي‌نامند. گاهي نيز توجه اصلي ، به فعاليت شاگرد و انگيزة دروني او و نتيجه‌گيري از فعاليت او معطوف است ، در اين صورت آن را «واحد پروژه» مي‌نامند.
هرواحد ويژگي هايي دارد كه آن رااز ساير مفاهيم وواژه ها متمايز مي كند كه عبارتند از :
ويژگي‌هاي واحدها :
هر واحد بايد :
– هدف يا اهداف مشخص ، مفيد و مشابه با وضع زندگي واقعي كودك داشته باشد و استفاده از منابع و وسايل با زندگي واقعي تطبيق نمايد.
– تمام فعاليت‌هايش مربوط به يك مسأله و موضوع باشد.
– سعي شود از تجارب مستقيم و عيني استفاده شود.
– آغاز و پايان مشخصي داشته باشد و در اجرا ، با توجه به شرايط و ا مكانات ، انعطاف‌پذير باشد.
– جامعيت داشته باشد.
– شاگرد را محور فعاليت قرار داده و فرصتهايي براي طراحي و فعاليت وي در نظر گيرد.
– وسيلة درك كامل و تسلط به موضوع و مسأله شود.
– به شاگردان فرصتهايي براي قضاوت ، انتخاب و سنجش بدهد.
– منتج به واحدهاي ديگري شود كه به وسيلة آن بتوان پيوستگي برنامه را حفظ كرد.
مراحل اجرا و طراحي واحد :
امور
لازم براي تهيه و طرح يك واحد آموزشي ، بايد به طور منظم و به نحوي كه
نمايندة يك فكر منطقي باشد ، به صورت چند مرحلة سلسله‌وار تنظيم شود. به
طور كلي مراحل تهيه و طراحي يك واحد به صورت زير است :
1- بررسي و تشخيص نيازها شامل:
-مشخص كردن هدف كلي
-تعيين عنوان كلي واحد
2- تشخيص و نوشتن اهداف رفتاري. (به منبع مربوط به روش‌ها و فنون تدريس مراجعه شود)
3 – انتخاب و سازمان دهي محتوا شامل:
-انتخاب عناوين و موضوعات
-انتخاب مفاهيم اساسي
-انتخاب منابع
-سازمان‌دهي محتوا
4- انتخاب و سازمان‌دهي تجارب يادگيري. (توضيحات تكميلي در ادامه خواهد آمد.)
5- ارزشيابي واحد
6- اصلاح و تداوم واحد 2
انتخاب و سازمان‌دهي تجارب يادگيري :
اصولاً
يادگيري ضمن تجاربي كه يادگيرنده بدست مي‌آورد ، صورت ميگيرد. به اين
معني كه يادگيري از طريق واكنش‌هايي كه يادگيرنده نسبت به محيط ابراز
مي‌دارد ، انجام ميگيرد. به اين ترتيب مي‌بينيم كه وسايل آموزش و پرورش
همان تجارب تربيتي هستند كه يادگيرنده بايد به آنها دست يابد. پس در تنظيم
برنامه‌هاي تربيتي براي رسيدن به اهداف آموزشي با پرسش مربوط به اتخاذ
تصميم دربارة نوع تجارب تربيتي معيني كه بايد فراهم گردد روبرو هستيم.{اين
كه براي رسيدن به هريك ازاهداف رفتاري ،كودكان ودانش آموزان بايدچه فعاليت
بدني يافكري راانجام دهند واين تجارب يادگيري چه سازمان وسلسله مراتبي
داشته باشدوچگونه پشت سرهم چيده شود}. زيرا هم چنانكه گفتيم ، از طريق اين
تجارب ،يادگيري صورت خواهد گرفت و در نتيجه هدف‌هاي آموزشي تحقق خواهند
يافت.3
{ از
انواع تجارب يادگيري مي‌توان از : پژوهش ، آزمايش و مشاهده ، كنفرانس ، بحث
و گفتگو ، طراحي ، كار گروهي ، انجام يك فعاليت عملي ، ادارة جلسات ،
خلاصه‌نويسي،بازي ،انجام حركات ريتميك و… نام برد. در اصل پس از انتخاب
اهداف رفتاري برخي از تجارب و فعاليتهاي يادگيري خودبخودمشخص مي‌گردد كه
به جهت ارتباط و تناسب هرچه بيشتر آنها با اهداف آموزشي كلي ، مرحله‌اي و
رفتاري ، بايد به اصولي توجه داشت كه در انتخاب و تنظيم (سازمان‌دهي) تجارب
يا فعاليتهاي يادگيري ، ضروري مي‌باشند. اين اصول در بخش مربوط به
سازمان‌دهي آمده است.}
درطراحي فعاليت هاوتجارب يادگيري باي محيطي محرك و برانگيزاننده براي كودكان تدارك شود كه در آن :
– فرصت هايي فراهم آيد تا كودك با آزمايشها ، اشياء و مكانهاي متنوع روبرو شده ، كسب تجربه كند.
– فرصتهايي در نظر گرفت تا كودك با بزرگترها ، گروههاي ديگر و همسالان خود مواجه شده و به تكامل معني‌دار و غني با آنها بپردازد.
– امنيت عاطفي و حمايتي وي تأمين شود. 4
حال به توصيف هريك ازروش هاي واحدكارمي پردازيم.
روش واحد موضوع :
در
اين روش موضوعات گوناگون به صورت يكپارچه مورد مطالعه قرار مي‌گيرند.
ارتباط بين موضوعات و رشته‌ها افقي است{ازموضوعات گوناگون ومرتبط باهم صحبت
مي شودودرنهايت به هدف محوري منتهي مي شود. به عنوان مثال ازتمام انواع
گياهان بحث به ميان مي آيدتااجزاي يك گياه معرفي شود.}دراين روش طرح فعاليت
به وسيلة معلم تنظيم و اداره مي‌شود. (مثال قبلي)
ويژگي‌هاي واحد موضوع :
– تفكيك موضوعات و رشته‌ها تصنعي نيست و در مجموع به يك وحدت و كل ، پايان مي‌يابند.
– هدف
مطالعة موضوعات به هم پيوسته ، بدون تفكيك ساختگي، موضوعي يا رشته‌اي به
منظور كمك به يادگيرنده در درك و فهم كلي است كه با يادگيري در دنياي واقعي
، مطابقت دارد.
– عامل اصلي در انگيزة فعاليت ، علاقه و لذت از آن است. عامل انگيزشي بيروني چون پاداش و تنبيه كمتر مورد توجه است.
– انضباط دروني است و مسئوليت فردي و گروهي بيشتر مطرح است.
– ارزشيابي بيشتر بر محور تجارب شاگردان و طبقه‌بندي آنهاست.
– شاگرد محور فعاليت است
– يادگيري با ثبات‌تر و با طبيعت يادگيرنده سازگار است.
– ارتباط بين مدرسه و زندگي فراهم مي‌گردد و يادگيري معني‌دار مي‌شود.
روش واحد تجربي :
در
اين روش نقطة اصلي و مركز فعاليت، رغبت و تجارب قبلي يادگيرنده است. در
طراحي و اجراي برنامه‌ها و فعاليت‌ها همكاري مشترك بين يادگيرندگان ،
معلمان ، بين معلم و يادگيرندگان از اهميت خاصي برخودار است. در هنگام كار
با اين روش شاگردان فقط ياد نمي‌گيرند كه يك مسأله را حل كنند ، بلكه به
حل مسائل فراوان و متنوعي علاقمند مي‌شوند.
ويژگي‌هاي
واحد تجربي : علاوه بر ويژگي‌هاي مربوط به واحد موضوع ، تأكيد بر تربيت
افرادي لايق براي يك زندگي شايسته و حل مسأله براساس تمايلات و تجارب
يادگيرندگان است. {نمونه ي واحدتجربي ساختمان سازي يادست كاري وسايل خانگي
واسباب بازي ها توسط كودكان است كه بازندگي حال وآينده ي آنهاارتباط
تنگاتنگي دارد.}
نمونه اي ديگراز يك واحد تجربي :
(موضوع ، اهميت آب در زندگي)
در
اين روش ابتدا مبدأ آب كه شامل : تغييرات درجة حرارت و رطوبت و علم آمار
باران، شروع شده ، سپس استفاده از بخار آب و يخ ، توسعة ديگ‌هاي بخار و گرم
كردن به وسيلة بخار و … {موضوعات وفعاليت هايي كه باعلائق كودك وسن وسال
وي تناسب داشته باشد}مورد بحث و بررسي قرار ميگيرد. 5{ به همين شكل
بخش‌هاي متنوعي آموزش داده مي شود تا مجموعه‌اي از تجارب به هم پيوسته در
زمينة تجارب يادگيرندگان براي فهم كلي موضوع ، فراهم گردد. }
دكتردكــرولي
روانشناس و مربي بلژيكي به جاي برنامه‌هاي مدون و كتابهاي يكسان ، وسايل و
اسباب‌بازيهاي آماده ، مطالعه ي طبيعت و اجتماع را انتخاب و انسان و
نيازهايش را محور اصلي اين مطالعه قرار داده بود. او و كودكان هر روز يا هر
چند روز موضوعي را كه مورد علاقه و در خور كودكان بود به عنوان مركز رغبت
يا واحد كار انتخاب مي‌كردند و كلية فعاليتهاي خود را بر محور اين موضوع
ترتيب مي‌دادند. مثلاً موضوع «مدرسه در كجا واقع شده است ؟ » هر كدام چگونه
، چه مدت و از كدام طرف به مدرسه مي‌آيند و در راه چه مي‌بينند ؟ انتخاب
شده بود. بدين جهت آباژوري مثل ساختمان مدرسه با مقوا درست كرده بودند و به
سقف آويزان نمودند و از هر طرف قطار ، اتومبيل ، افراد پياده ، دوچرخه
و… مشخص مي شد.مقوايي متصل به نخهاي متفاوت از هر طرف به آن وصل شده بود و
روي آنها نام كودكان همراه با تصاويري كه كشيده بودند ، ديده مي‌شد. روي
ديوارهاي اطاق جنگل ، پارك ، خيابان و ايستگاه و … ديده مي‌شد. همه را
بچه‌ها نقاشي كرده و روي ديوارها نصب كرده بودند. نگاهي به كلاس مشخص
مي‌كرد كه بچه‌ها در روزهاي گذشته از كجا بازديد نموده و دربارة چه
موضوعهايي بحث كرده‌اند و چه مسائلي مطرح شده است.6
روش واحد پروژه :
واحد
پروژه اصولاً از الهامات شاگرد{كودك} سرچشمه ميگيرد و بيشتر بر جنبة عملي
موضوع و مسأله تأكيد مي‌نمايد. اين روش ، در موقعيت‌هاي طبيعي ارزش تربيتي
بالايي دارد. از آنجا كـه در اين روش ، به ويژة ، پروژة انفرادي ، منطقي
بودن تقسيمات تصنّعي درسي از ميان مي‌رود ، مؤثرترين راه براي مواجه شدن با
تفاوت‌هاي فردي است.
ويژگي‌هاي عمدة روش واحد پروژه :
واحد پروژه بايد :
– يك مسألة عملي و اجرايي براي يادگيرنده باشد و تلاش واقعي ، براي حل آن توسط وي صورت گيرد.
– طرح‌ريزي ، انتخاب و استفاده از منابع و وسايل بايد با مسئوليت شاگرد انجام شود.
معلم ، سرپرست ، ناظر فعاليت‌ها و ايجاد كنندة محيط مناسب است. 7
درادامه
يك نمونه ي اجرايي ازواحدكاروفعاليت هاي مربوط به آن به شكل گسترده
{كلي}تحت عنوان (آشنايي با پرندگان) موردبررسي قرارمي گيردتادستوركلي اي
دراين زمينه ارائه نمايد.
فعاليت ها وموضوعات بنيادي
– نگهداري پرندگان در كلاس و رسيدگي به آنها ، مشاهده و كنجكاوي در مورد پرندگان
– طرح پرسشها در مورد پرنده‌اي كه عيناً مشاهده مي‌كنند.
– ابتدا گفتگو در مورد پرندگان در دسترس كودك در محيط آموزش و يا منزل و سپس ساير پرندگان
– كمك گرفتن از تصاوير رنگي ، فيلم ، بازديد و غيره
– آشنايي با چگونگي زندگي پرندگان ، مهاجرت ، لانه‌سازي
– ساختمان بدن پرنده
– چگونگي پرواز ، دانه برچيدن ، تخمگذاري ، آب خوردن ، راه رفتن ، غذاخوردن ، كه براي كودك جالب است
گفتگو و مشاهده
بحث دربارة مطالب فوق‌الذكر در جريان بازديد از يك مغازه ي پرنده فروشي و طرح پرسشها
بازي كلاغ پر و ساير بازيهاي مربوطه ، تقليد صداي پرندگان ،
كاردستي از آويزهاي پردار ، كلاه با پر پرنده ، صورتك پرنده ، درست كردن پرنده و آويزان كردن به سقف يا ديوار و …. ، ساختن گردگير از پر
موارديادشده رامي توان دريك هفته يا چند هفته پشت سر هم اجراكرد.
واحد قناري و ساير پرندگان (نمونه)
الف / فعاليتهاي اساسي
1-بازديدوگردش علمي – آوردن قفس قناري به آموزشگاه ، بازديد از پرنده فروشي ، مشاهده كامل قناري
2-مشاهدات – گوش دادن به آواز پرندگان
3-بخش زيستي – زندگي ، تخمگذاري ، مهاجرت ، انواع پرندگان آشنا ، پرنده‌هايي كه نمي‌توانند پراز كنند مثل مرغ و خروس
4- نكات بهداشتي ، تميزي پرندگان ، آب‌تني آنها ، تميز نگهداشتن محل زندگي آنهاو…
5- نكات ايمني و دفاع پرندگان ، آزار نرساندن به پرندگان ، دفاع با نوك زدن و…
6- نكات اجتماعي – چگونگي تربيت جوجه‌ها و ياد دادن پرواز ، آشنايي با خانوادة پرندگان و مقايسه با خانوادة انسانهاو…
7- زبان‌آموزي – ياد گرفتن اجزاي بدن پرنده : بال ، نوك ، پر ، منقار ، اسامي پرندگان ، لانه ، آشيانه ، مهاجرت ، گرمسير ، سردسير ، آواز و…
8- شمارش‌آموزي (عدد) - اعداداز 1 تا 4 با شمارش بالها ، پاها و انگشتان و…
ب : بازيهاي مربوط – كلاغ‌پر ، عمو زنجير باف با صداي پرندگان و … ، بال زدن ، چرخ خوردن ، نشستن ، دسته شدن.
پ : كارهاي دستي - درست كردن پرنده ، قفس ، نقاشي با موضوع خاص ، درست كردن يك درخت كوچك و لانه ، ساختن تخم پرنده و…
پ : ترانه‌ها و موسيقي – ترانه و موسيقي ، حركات موزون .( ترانه‌ها را خودمان بسازيم.)
ت : قصه‌ها و نمايش – قصه بدون كتاب ، قصه با كتاب كه مربوط به موضوع باشد ، نمايش فيلم و تئاترو… . 7
انواع واحدهاي كار
ميوه‌ها ،سبزيجات ،گلها ،درختان
حيوانات ،زيرگروه هاي حيوانات مثل پرندگان ،آب زيان و…
مواد غذايي ، حبوبات و غلات و …
ساخته‌هاي انسان
پديده‌هاي طبيعي : آبشار ، آب ، باران ، برف ، باد ، بهار و … ، تگرگ ، تپه ، كوه ، جنگل ، ….
ابزارها : شكار ، ماهيگيري ، نجاري ، آهنگري ، خياطي ، كفاشي ، زراعت و …
مشاغل ،مكانهاي عمومي و …
اعياد و مراسم مثل نوروز و…
كتاب، روزنامه ،مجله ،رسانه هاي جمعي و…
خانواده، انسان، بهداشت، وقف ، زمان / ساعت، نظم وانضباط، دوستان جديد
پرورش حواس
اسباب بازي
خانه، كوچه و خيابان ،فروشگاه و فروشگاه كودكان
كشت و كار در باغچه 8
وهزاران نوع واحدكارديگر
خلاقیت در کودکان
خلاقيت قابليتي است كه در همگان وجود دارد اما نيازمند پرورش و تقويت مي‌باشد تا به سر حدشكوفايي برسد. فرد خلاق كسي است كه از ذهني جستجوگر و آفريننده برخوردار باشد. خلاقيت عبارت است از « توانايي
ديدن چيزها به شيوه هاي جدي، شكستن مرزها و فراتر رفتن از چارچوب ها، فكر
كردن به شيوه اي متفاوت، ابداع چيزهای جديد، استفاده از چيز هاي نا مربوط و
تبديل آن به شكل هاي جديد.»می
توان نتیجه گرفت که خلاقیت برآیند فرآیندهای ذهنی و شخصیتی فرد بوده و به
تولیدات و آثاری منجر می شود که نو و بدیع بوده، خاصیتی متکامل داشته و با
واقعیتها، منطبق بوده و در غایت به سود جامعه بشری هستند.
خانواده يكي از عوامل بسیار مهم در رشد و پرورش خلاقيت کودکان محسوب مي گردد که نقش مهمي در شكوفايي خلاقيت هاي كودكان دارد. از آنجا كه كودك حساسترين مراحل رشد خلاقيت را در محيط خانه سپري مي‌كند، محيط مناسبخانوادگي، شيوه و نگرش‌هاي صحيح فرزندپروري در رشد و شكوفايي خلاقيت سهم مهمي ايفا مي‌كند. « كليگان
» ( 1971 ) معتقد است براي ظهور خلاقيت راههاي زيادي در شيوه‌هاي
فرزندپروري وجود دارد كه مي‌تواند باعث ظهور يا محو خلاقيت شود. نحوه تربيت
و استفاده از شيوه‌هاي دموكراتيك يا مستبدانه، اعمال نحوه انضباط و شيوه
ابراز محبت هر كدام به نوعي در پرورش يا سركوب خلاقيت کودکان مؤثر است.
اساساً پرورش عنصر انگیزشی خلاقیت باید در بستر خانواده صورت گیرد، زیرا
مستعدترین محیط برای شکل دهی آن محیط کلامی و نظام تربیتی و رفتاری خانواده
است. کودک و نوجوان اوقات زیادی را در خانواده سپری میکنند، بنابراین این
طبیعی است که بیشترین تاثیر را نیز از آن بپذیرند. بیان این نکته از آن
روست که بگوییم هر چند می توان در محیطی غیر از خانواده (آموزشگاه یا جایی
دیگر) به تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت مبادرت ورزید، اما تاثیر این عوامل به
اندازه و اهمیت عامل نخستین نیست. پس بهتر است که هدایتها و روشهای
اتخاذ شده محیط دوم یعنی «محیط یادگیری» به محیط نخستین یعنی خانواده نیز
انتقال یابد و در آنجا هم مورد تمرین و تقویت قرار گیرد؛ این انتقال
زمینههای تثبیت و تحکیم انگیزش خلاقه را بیش از پیش فراهم آورد.
در واقع والدين از طريق درگير شدن در فعاليتهاي خلاق كودك در رشد خلاقيت او
سهيم هستند. خانواده ها باید فرصتهاي لازم را براي سؤال كردن، كنجكاوي و
كشف محيط به كودكان بدهند و هرگز آنان را تنبيه و تهديد نكنند. زمينه رشد
خلاقيت در خانه زماني فراهم مي شود كه به كودكانتان آزادي زيادي بدهيد و به
آنها به عنوان يك فرد احترام بگذاريد، از نظر عاطفي در حد اعتدال به آنها
نزديك شويد و بر روي ارزشهاي اخلاقي و نه قوانين خاص تأكيد نماييد. محیط
خانه را به صورتي درآوريد كه در آن فعاليت، بازي و خنده به مقدار زيادی
وجود داشته باشد. شما و كودكانتان سعي نمائيد كارها را به روش هاي جديد و
جالب انجام دهيد. با تشويق و تأييد رفتار كودك و فراهم آوردن زمينه هاي
مساعد و تدارك بازيهاي دلخواه او، قدرت تخيل و خلاقيت كودك را تقويت كنيد. خيالپردازيهاي كودكان را سرزنش نكنید زيرا خلاقيت او را محدود مي سازید.
تحقيقات نشان
مي دهد كه والدين كودكان خلاق در رفتار خود هماهنگي بيشتري نشان مي
دهند، كودكان خود را آنگونه كه هستند قبول دارند و آنها را به كنجكاوي
درباره اشياء و امور تشويق مي كنند و كودكان خود را در انتخاب موضوعات
مورد علاقه آزاد مي گذارند و كارها و برنامه هاي آنان را تحت نظر دارند و
پي گيري مي كنند. شايسته است والدين تا آنجا كه امكان دارد كودكان
خود را مستقل بار آورده و در ايجاد اعتماد به نفس، آنان را ياري كنند و
دستاوردهاي آنان را با آغوش باز پذيرا شوند و هنگام شكست، به جاي سرزنش،
راهنما و راهگشاي مشكلات كودكان خود باشند، تا كودكان بتوانند ضمن احساس
ارزشمندي در انجام كارها، راه حل ها و عقايد غير معمول و دور از ذهن را
نيز بيازمايند، چراكه چنين كارهايي پايه و مايه اصلي خلاقيت است.
اغلب
اوقات اگر كمي وقت و حوصله كنيم متوجه وجود خلاقيت در بچه ها مي شويم.
بهترين زمان براي اطلاع از خلاقيت كودكان ، تماشاي آنها به هنگام بازي
است. خلاقیت عامل مهم بازی است. كودك را در حالي كه آزادانه و فارغ البال
با مواد و اسباب بازيهايش سرگرم بازي است تماشا كنيد. كودكان خلاق اغلب
براي هر يك از وسايل بازي خود موارد استفاده متفاوتي پيدا مي كنند و قبل
از اينكه از وسيله اي به سراغ وسيله ديگر بروند از آن به انواع مختلف
استفاده مي نمايند. كودك خلاق اغلب از منابع خود به انواع و اشكال مختلف و
گاه حيرت انگيز استفاده مي كند.ممكن است يك جعبه خالي براي كودك خلاق
ارزشي به مراتب بيش از بهترين و پيچيده ترين اسباب بازيها داشته باشد.
کودکان خلاق می توانند با توجه به موقعیت و مکان خاص بازی را تغییر دهند،
بازیهای جدید ابداع کنند، مقررات خاصی وضع کنند، رهبری بازی را در دست
گرفته و با سازمان بندی منسجم په به صورت فردی و چه به صورت گروهی بازی
کنند. بازی این گونه افراد از تنوع و گوناگونی آکنده بوده و می توانند با
توجه به علایق خود و بازی کنان هدفهای بازی را اعمال کنند. در مقابل
کودکانی که از خلاقیت بی بهره بوده و یا خلاقیت کمی دارند در بازی ها نقش
پیرو را به عهده گرفته، خود را ملزم به رعایت کامل مقررات بازی می دانند،
تخطی از قوانین را جایز نشمرده و بازی را بیشتر به عنوان وظیفه و کار تلقی
می کنند تا وسیله ای برای رشد، بنابراین سهم آنها از لذت بازی کمتر از
کودکان خلاق است.
ویژگیهای کودکان خلاق:
1.
كودكان خلاق اغلب با آب و تاب حرف مي زنند. ذكر جزييات يك ماجرا و به
تفضيل سخن گفتن مي تواند نشانه قدرت خيال و تصور زياد باشد.
2. دقت و توجه شدید در گوش دادن، مشاهده كردن يا انجام دادن كاري دارند.
3. شور و نشاط و مشغوليتهاي شديد جسماني دارند.
4. در صحبتهای خود از قیاس استفاده می کنند.
5. عادت به وارسی منابع مختلف دارند.
6. با دقت به اشیا و پیرامون خود می نگرند.
7. اشتیاق به صحبت کردن درباره كشفيات با ديگران دارند.
8. توانایی ابداع بازیهای جدید و تغییر در بازیها دارند.
9. کنجکاوی زیادی برای سردرآوردن از امور دارند.
10. در گفتار خود جسارت زیادی دارند.
11. سئوالات عجیبی طرح می نمایند.
انگيزه و خلاقيت كودک در محيط خانواده زماني از بين مي رود كه :
1- تاكيد بيش از حد والدين بر هوش و حافظه كودک
2- ايجاد رقابت ميان كودكان
3- تاكيد افراطي بر جنسيت كودک
4- قرار دادن قوانين خشك و دست و پا گير در منزل
5- عدم آشنايي والدين با مفهوم واقعي خلاقيت
6- انتقاد مكرر از رفتارهاي كودک
7- بيهوده شمردن تخيلات كودک
8- عدم شناسايي علائق دروني كودک
9- عدم وجود حس شوخ طبعي در محيط منزل
10- تحميل نقش بزرگسال به كودک
برای افزایش خلاقيت كودكان باید:
1. هرگز کودک را تحقير نکنيم. کودکي که احساس حقارت کند هرگز دست به خلاقيّت نمي‌زند.
2. محيطي مناسب براي انجام كارهاي خلاق آنها فراهم نماييد.
3. امكانات
و وسايلي در اختيار آنها قرار دهيد تا به كمك آنها خلاقيت هاي خود را
ابراز نمايند. به عنوان مثال وسايل موسيقي، نقاشي و طراحي و …
4. كارهاي خلاق كودكان را تشويق كنيد و آنها را در معرض نمايش قرار داده و از ارزيابي بيش از حد آنان خودداري كنيد.
5. به عنوان بزرگسال، خود به انجام كارهاي خلاق بپردازید و اجازه دهيد كودكان شما شاهد كارهاي خلاق تان باشند.
6. به شيوه هاي آموزشي در خانواده خود توجه داشته باشيد.
7. براي كارهاي خلاق ديگران ارزش قائل شويد.
8. از
تأكيد بر تصورات قالبي در خصوص جنسيت كودكان شديداً خودداري نماييد. ( به
عنوان مثال دختر ماشين بازي نمي كند، پسر عروسك بازي نمي كند يا پسر گريه
نمي كند.)
9. امكان شركت در فعاليت ها و كلاسهاي ويژه را براي آنان فراهم نماييد.
10. اگر
مشكلات يا گرفتاريهاي در خانواده وجود دارد از آن مشكلات به شيوه مثبتي
استفاده كنيد و با تشويق به كودك خود اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر
بدهيد.
11. توجه داشته باشييد كه استعداد فقط سهم كوچكي از خلاقيت است و تمرين و نظم بخشيدن به آن از اهميت بيشتري بر خوردار است.
12. اجازه
بدهيد كودك خودش باشد حتي اگر رفتارهاي عجيب از او سر بزند و سعي كنيد در
حضور جمع كودك خود را خلاق معرفي نكنيد؛ در غير اين صورت اطرافيان انتظارات
بيش از حدي از كودك شما خواهند داشت.
13. با كودك خود شوخ طبع و مهربان باشيد
