هوشمندسازی مدارس به خلاقیت کودک و نوجوان آسیب می‌رساند
طرح هوشمندسازی
با ورود گسترده فناوری اطلاعات به مدارس، فرصتهای بسیاری را برای تدریس و یادگیری
در اختیار معلمان و دانش آموزان می گذارد از جمله اینکه با گشودن دنیایی از
اطلاعات و دسترسی آسان به آنها فرصت افزایش دانش و مطالعه را برای دانش آموزان
فراهم می کند اما از طرف دیگر با وجود خطرات و آسیب‌های بسیاری که در این فضاها
وجود دارد اگر دسترسی به اطلاعات کنترل شده نباشد مشکلاتی را پیش روی مسئولان
آموزشی قرار می دهد؛ کاهش ارتباطات موثر بین اعضای جامعه به ویژه خانواده شاید
مهمتر از همه ی آسیب‌هایی ست که گسترش استفاده از فضای مجازی به دنبال داشته است،
امری که به هشدار کارشناسان زندگی سرد موزائیکی را در پی خواهد داشت، حال این
فناوری به مدارس وارد می شود و قرار است همراه آموزشی دانش آموزان کشورمان در
یادگیری شود پس نیاز است آسیبها و فرصتها این ابزار بیشتر مورد کنکاش قرار گیرد.
از
این منظر و
برای بررسی آسیبها و فرصتهای هوشمندسازی مدارس از دیدگاهی جامعه شناسانه،
با دکتر «امان الله قرائی مقدم»، جامعه شناس و استاد دانشگاه به گفت‌وگو
نشستیم.
*برای شروع
بفرمایید به عنوان یک جامعه شناس نظرتان در خصوص هوشمند سازی مدارس چیست؟و استفاده
از رایانه در تدریس گسترده دروس چه آسیبها و فرصتهایی پیش رو دارد؟
به نظر بنده
هوشمندسازی مدارس چندان قابل اجرا نیست چرا که ابتدا باید زیر ساختهای لازم برای
آن مانند سایتهایی که امکانات مؤثر آموزشی را داشته باشند، فراهم شود و از طرفی
استفاده از این ابزار در آموزش همه دروس از نظر تعلیم و تربیت دانش آموزان را متکی
به کامپیوتر بار می آورد؛ همان آسیبی که در بدو ورود ماشین حساب عنوان شد چرا که
سبب می شد دانش آموزان دیگر از ذهن خود در محاسبات کار نکشند و جدول ضرب و جمع و
تفریق را نتوانند به درستی انجام دهند، این امر سبب متکی بار آمدن خواهد شد و در
نبود آن ابزار، دانش آموز ما به مشکل می خورد و این یک آسیب است.
اگر قرار باشد
دانش آموز هر درسی به ویژه دروس علمی و فنی مانند رسم اشکال هندسی و نوشتن مطالب
را از طریق کامپیوتر و رسانه انجام دهد هوش حسی و حرکتی وی از نظر روانشناسی دچار
آسیب می شود؛ هوشمندسازی مدارس و استفاده از ابزارها در تدریس خوب است ولی نباید
سبب شود دانش آموزان را متکی به شی بار
بیاوریم.
از طرفی این
مسئله در شهرهای کوچک و به ویژه روستاها بسیار مشکل ساز است یکی از نظر مقاومت
برخی خانوادهها در پذیرش این فناوری و دیگری به سبب سرعت و امکانات اینترنت؛ در
تهران که پایتخت کشور است سرعت اینترنت مانند یک درشکه کند است وای به حال شهرهای
کوچک و روستاها.
*فکر می کنید
هوشمندسازی مدارس از نظر در برگیری همه شهرها و روستاها و با وجود مناطق برخوردار
از امکانات و محروم از آن چه آسیبها و فرصتهایی را در بر دارد؟
مسلما استفاده
از فناوری اطلاعات در بحث آموزش و تدریس دانش آموزان سبب ایجاد نوعی وجه تمایز شهرهای
بزرگ به شهرهای کوچک و روستاها از لحاظ برخورداری از امکانات، تفاوت در سطح آموزش
به ویژه در رقابتهایی مانند کنکور و دیگر امتحانات می شود؛ هوشمندسازی مدارس سبب
فاصله آموزشی میان مناطق ضعیف و کم برخوردار با مناطق برخوردار از امکانات خواهد
شد، مثلا در روستاهای دور افتاده استانهایی مانند خراسان این طرح اجرایی نخواهد شد
و مشکل ساز است.
*هوشمندسازی
مدارس و به دنبال آن فراگیرتر شدن استفاده از فناوری اطلاعات چه آسیبها و
تهدیداتی را در بطن جامعه و خانواده ایجاد می کند؟
در حال حاضر
استفاده از اینترنت و انواع فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی سبب کاهش روابط درون
خانوادگی شده است و به اصطلاح خانواده را به سمت یک زندگی موزائیکی سوق داده است
مسئله ای که شاید 10 تا 15 سال قبل بنده هشدار دادم ولی متاسفانه متولیان امر
توجهی بدان نکردند و امروز هم این هشدار وجود دارد که اگر استفاده از فناوری
اطلاعات به شکل گسترده تری رواج یابد روابط موزائیکی خواهد شد یعنی افراد مانند
موزائیک کنار هم هستند ولی هم را احساس نمی کنند چرا که هر فردی برای خودش و در
دنیای خود به سر می برد؛ گسترش این روابط موزائیکی در طرح هوشمندسازی مدارس سبب
دوری بیشتر اعضای خانواده از یکدیگر می شود. این فناوری وقتی به روستاها و شهرهای
کوچک می رسد سبب کاهش معنویات خانواده ، افزایش تجردگرایی، افزایش آهنگ طلاق ، فرار
دختران و دیگر معضلات اجتماعی خواهد شد.
*بهره گیری از
این فناوریها و تکنولوژی‌های جدید چه تاثیری بر خلاقیت دانش آموزان می گذارد؟
ببینید تدوین و
تاسیس کلاس‌های آموزشی هوشمند هنوز در غرب هم به آن میزان فراگر نشده است و
کارشناسان و جامعه شناسان غربی معتقدند باید اجازه داد تا بچه خود درس بخواند و
بعد خود تقاضای امتحان و آزمون بدهد؛ انتقاد کارشناسان به طرح هوشمند سازی مدارس
مشابه همان اعتراضی است که سال‌ها قبل از انقلاب جامعه شناسان به طرح بهره گیری از
تلویزیون به جای معلم کردند چرا که حضور معلم در کلاس درس الزامی است و خلاقیت ؛
ابتکار، رفتار و برخورد مناسب از طریق آموزش به دانش آموزان منتقل می شود کاری که
از عهده هیچ دستگاهی بر نمی آید.
*فرصتهای
استفاده از کلاس‌های هوشمند در فرایند آموزشی را چه می دانید؟
کلاس‌های هوشمند
اگر به میزان کم و تنها در برخی از دروس باشد، میتواند مثمر ثمر باشد ولی اگر در
همه دروس قرار باشد از آن استفاده کرد ایرادات بسیاری بر آن وارد است چرا که دانش
آموز باید براساس فهم و درک خود مطلب آموزشی را در ذهن پردازش و آن را دریابد و
تنها برای تکمیل اطلاعات خود از رایانه بهره بگیرد نه اینکه در همه آموزش‌ها متکی
به این ابزار بار بیاید.
اگر از این
فناوری درست استفاده شود فرد می تواند به همه کتابخانه‌های دنیا مراجعه و منابع و
اطلاعات بسیاری ست یابد، دنیایی از علوم جلوی دانش آموز باز می شود که می تواند
برای تکمیل آموزش از آن بهره گرفته شود. هوشمند سازی مدارس نکات مثبت بسیاری دارد
ولی نباید دانش آموز منفعل و متکی به یک شی باشد.این فناوری می تواند فرصتها و
چشم انداز‌های بسیاری را جلوی دانش آموز بگشاید.
هوشمند سازی مدارس باعث رشد خلاقیت در بین دانش آموزان می شود
به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش پانا، در سال 1984 «دیوید
پرکینز» و همکارانش در دانشگاه هاروارد، طرح مدارس هوشمند را به عنوان
تجربه ای نوین در برنامه های آموزش و پرورش، با استفاده از فناوری اطلاعات و
ارتباطات ارائه کردند. این طرح به تدریج در چند مدرسه اجرا شد و بعدها تا
حدودی توسعه یافت، به طوریکه امروزه برخی از کشورهای توسعه یافته در امر
فناوری اطلاعات، مانند مالزی، از این مدارس برای تربیت نیروی انسانی در
برنامه های توسعه خود استفاده بهره برند.
مدارس هوشمند مدارسی هستند که مبانی توسعه آن ها استفاده از
فناوری های نوین اطلاعات و ارتباطات است. تفاوت آن ها با مدارس مجازی این
است که در این مدارس دانش آموزان باید حضور فیزیکی داشته باشند، اما در
مدرسه مجازی، دانش آموز و معلم می توانند کیلومترها از هم فاصله داشته
باشند.
نیاز نبودن تخصص معلمان مدارس هوشمند در حوزه IT
معلمان مدارس هوشمند الزامی به متخصص بودن در حوزه IT ندارند،
بلکه باید بتوانند از سیستم این مدرسه آگاه باشند و از امکانات آن خوب
استفاده کنند. معلم باید خوب بداند که منابع در کجاها وجود دارند که وقتی
دانش آموزان سوالی را مطرح کردند، آنان را به منابع مورد نظر راهنمایی کند.
در این گونه مدارس، سیستم بر روی رایانه مرکزی مدرسه نصب می
شود و با اتصال به تعداد زیادی از خطوط تلفن، در طول شبانه روز آماده ارائه
خدمات است.
فاطمه قربان معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش در خصوص بحث
هوشمند سازی مدارس ابتدایی به خبرنگار پانا گفت: معتقدیم که دانش آموز
امروز را نمی توانیم با شیوهای سنتی و فقط به روش سخنرانی در کلاس آموزش
دهیم.
وی ادامه داد: با وجود فناوری های نوین در کلاس طبیعتاً دانش
آموز از تمام حواس شنیداری، دیداری، گفتاری و لامسه خود استفاده می کند و
در نتیجه یادگیری با تعمیق بیشتری انجام می شود و ماندگارتر می شود.
قربان با بیان اینکه دانش آموز از طریق فناوری های نوین آموزش
می بیند که به اطلاعات بیشتری دسترسی پیدا کند، اظهارکرد: هوشمند سازی
مدارس کمک می کند تا دانش آموز مهارت استفاده از فناوری های نوین را کسب
کند و بدین ترتیب بتواند از اطلاعات و یافته های علمی که از طریق اینترنت و
اینترانت به دست می آورد، استفاده کند.
وی همچنین افزود: هوشمند سازی مدارس به ارتقای علمی دانش آموز کمک می کند.
به گزارش پانا، ابراهیم سحرخیز معاون متوسطه آموزش و پرورش
نیز بر هوشمند سازی مدارس تأكید و اظهار كرد: در راستای تحول بنیادین،
فرآیند یاددهی و یادگیری دانش‌آموزان نیز باید متحول شود.
سحرخیز با بیان اینكه دانش‌آموزان باید در كلاس حداكثر مشاركت
را داشته باشند، افزود: كلاس های درس باید از حالت سستی و كسالت خارج
شوند و چهره‌ای پویا و فعال بیابند.
وی تفكر و پژوهش محوری را یكی از اهداف سند تحول بنیادین
دانست و تأكید كرد: هوشمندسازی مدارس همراه با مدیران كارآمد و متعهد فرصت
مناسبی در این راستا است و معلمان نیز باید با مطالعه و تحقیق در فرایند
آموزش همپای دانش‌آموزان حركت كنند.
تلاش مدرسه هوشمند برای الکترونیکی کردن محتوای درس‌ها
مدرسه هوشمند مدرسه ای است که علاوه بر استفاده از امکانات
فیزیکی مدرسه و برنامه هایی مانند دیگر مدارس، تلاش دارد تا با تجهیز به
امکانات رایانه ای و فناوری های مربوطه، کنترل و مدیریت خود را بر این اساس
مبتنی کند و محتوای بیشتر درس ها را الکترونیکی و ارزشیابی و نظارت سیستم
را هوشمند کند.
در این گونه مدارس، سیستم بر روی رایانه مرکزی مدرسه نصب می
شود و با اتصال به تعداد زیادی از خطوط تلفن، در طول شبانه روز آماده ارائه
خدمات است. این سیستم امکانی را فراهم می آورد تا دانش آموزان، اولیا و
معلمان و کادر مدرسه در تعامل همیشگی و پویا برنامه خود را به پیش برند.
امکان اطلاع رسانی صوتی و تصویری، ارتباط با مربیان، ارائه انتقادات و
پیشنهادات، پرسش و پاسخ و دیگر موارد ضروری از کارکردهای مدارس هوشمند است.
در این مدارس، دانش آموزان با داشتن یک رایانه در منزل همیشه
با سیستم مدرسه خود در ارتباط خواهند بود، لذا می توان گفت مدارس هوشمند
هیچ وقت تعطیل نخواهد بود، البته لازم است این نکته یادآوری شود که با
ایجاد مدارس هوشمند، بستر لازم برای مدارس مجازی نیز فراهم می شود.
به‌کارگیری توانمندی‌ها از ممهم‌ترین ویژگی مدارس هوشمند/نقش یاددهنده و یادگیرنده دانش‌آموز در این مدارس
از مهم ترین ویژگی های مدارس هوشمند این است که دانش آموزان
با تفکر مستقل و ابراز خلاقیت توانمندی خود را به کار می گیرند و فضای حاکم
موجب به کارگیری توانمندی های مربیان، معلمان و اولیا برای تقویت آموزش و
پرورش می شود و به طور کلی، محیط مدرسه مشوق یادگیری و باعث ایجاد انگیزه و
رغبت در مجموعه خواهد شد.
مدرسه هوشمند مدرسه‌ای فیزیکی است و کنترل و مدیریت آن مبتنی
بر فناوری رایانه و شبکه انجام می‌گیرد و محتوای بیشتر درس های آن
الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است.
در چنین مدرسه‌ای، یک دانش‌آموز هوشمند، با صرف وقت بر روی
موضوعات به شکل مستمر، منابع و قابلیت‌های اجرایی خود را توسعه و تغییر
می‌دهد و این نکته‌ای است که به مسۆولان مدرسه اجازه می‌دهد تا با توجه به
تغییرات به‌وجود آمده و افزایش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آنها را برای اخذ
اطلاعات جدید آماده کنند.
مدرسه هوشمند مدرسه ای است که برای ایجاد محیط یاددهی-
یادگیری و بهبود نظام مدیریتی مدرسه و تربیت دانش آموزان پژوهنده طراحی شده
است. مدرسه هوشمند موسسه آموزشی است که در جهت فرآیند یادگیری و بهبود
مدیریت به صورت سیستمی نظام یافته بازسازی می شود تا کودکان را برای عصر
اطلاعات آماده کند.
دانش آموزان در مدرسه هوشمند نقش یاددهنده و یادگیرنده را بر
عهده دارند. در این مدرسه، برنامه درسی محدود کننده نیست و به دانش آموزان
اجازه داده می شود از برنامه های درس خود فراتر گام بردارند در این مدرسه،
روش تدریس براساس دانش آموز محوری است تأکید بر مهارت فکر کردن و فراهم
کردن محیط یاددهی- یادگیری از راهبردها و خط مشی های مدرسه هوشمند است…
