انواع سقف در معماري

انواع سقف ها

انواع سقف ها

انواع سقفهایی که در اسکلتهای فلزی اجرا می شوند عبارتند از :
1- سقف کامپوزیت

2- سقف کرومیت

3- سقف تیرچه بلوک

سقف کامپوزیت :
یکی از پرطرفدارترین سقفهای موجود که طراحان سازه و مجریان تمایل زیادی به طرح و اجرای آن دارند سقفهای کامپوزیت می باشند.
اجزای تشکیل دهنده سقف کامپوزیت :
میلگرد، بتن

مراحل اجرای سقف کامپوزیت:
حمل
و انبار مصالح لازم برای اجرای سقف قالب بندی سقف بوسیله چهارتراش ، گوه ،
تخته روسی، فاصله انداز 2.5 ، ورق آلومینیوم و پلاستیک مش بندی سقف بوسیله
میلگرد با مقاومت تسلیم طراحی نصب اسپیسرهای پلاستیکی و لقمه های بتنی شمع
بندی و بستن کناره های سقف ، در نظر گرفتن محل تاسیسات و بازشوها آماده
سازی و بازرسی سقف جهت بتن ریزی بتن ریزی و پرداخت سطح
فواید سقف کامپوزیت :
بدست آوردن سقفی یکپارچه و صلب سرعت اجرایی نسبتا بالا معایب : 1-احتیاج به اجرای سقف کاذب
فضای لازم برای دپوی قالبها زمان بر بودن قالب بندی سقف

سقف کُرمیت :

سقفهای
کرومیت از لحاظ قالب بندی مابین تیرچه ها به دسته های زیر تقسیم می شوند :
کرومیت با بلوکه سفال کرومیت با بلوکه سیمانی کرومیت با بلوکه های پلی
استایرن کرومیت کامپوزیت

اجزاء تشکیل دهنده سقف کرومیت :

تیرچه فلزی با جان باز بلوک سیمانی ، سفالی یا قالب فلزی میلگرد افت حرارت کلافهای عرضی بتن پوششی

اجزای تشکیل دهنده تیرچه فلزی با جان باز :

نبشی
فوقانی میلگرد زیگزاگ تسمه فلزی تحتانی تسمه فلزی که در تکیه گاهها جهت
تقویت برشی تیرچه قرار دارد. انواع قالب بندی مابین تیرچه ها : بلوک سفالی
بلوک سیمانی قالب فنری
میلگردهای افت حرارت : میلگردهای افت حرارت به فواصل 30 سانتیمتر عمود بر تیرچه ها اجرا می شوند و می توانند از قطرهای 6 ، 8 و 10 انتخاب شوند. مراحل اجرای سقف کرومیت :
حمل
و انبار مصالح تشکیل دهنده سقف اندازه گیری تیرچه ها بالا بردن ، نصب و
جوشکاری تیرچه ها بلوک چینی اجرای کلاف عرضی قالب بندی و بستن حاشیه های
سقف بلوک چینی در نقاطی که از بلوک کامل نمی توان استفاده کرد. اجرای
آرماتورهای افت حرارت کنترل و آماده سازی سقف در جهت بتن ریزی سقف ساخت و
یا سفارش مقدار لازم بتن جهت بتن ریزی بتن ریزی و پرداخت سطح نگهداری

مزایای سقف کرمیت سقف
های کرمیت درانواع مختلف آن مزایای زیادی از جمله:کاهش هزینه ها,امکان حذف
کش ها,سرعت اجرا,عدم نیاز به شمع بندی و … می باشد که در ذیل به ذکر
آنها می پردازیم:

1.عدم نیاز به شمع بندی: محاسبات
و اجرای سقف های کرمیت با فرض اینکه تیرچه های فولادی قادر به تحمل وزنشان
شامل بلوک,بتن وعوامل اجرایی را دارا می باشند انجام میگیرد وبه همین دلیل
سقف های کرمیت نیازی به هیچ گونه شمع بندی ندارند و به اصطلاح تیرچه ها
خود ایستا هستند.

2.سرعت و سهولت اجرا: سرعت
اجرای این سقف ها نسبت به سایر مواری که اجرا می شود به دلیل عدم شمع بندی
بیشتر است و 48 ساعت پس از بتن ریزی می توان بر روی آن رفت وآمد نمود و
بارگذاری های سبک را انجام داد و عملیات ساختمانی روال عادی خود را پیدا می
کند.

3.اجرای هم زمان چند سقف: به
دلیل عدم وجود شمع و جک در زیر سقف های کرمیت عملا امکان اجرای همزمان چند
سقف شامل مراحل چیدن تیرچه ها و بتن ریزی به طور هم زمان امکان پذیر می
باشد و این کاراز مهمترین مزایای سقف کرمیت از نظر اقتصادی مخصوصا برای
انبوه سازان واجرای ساختمان های با زیر بنای کم وطبقات زیاد است.
4.کاهش مصرف بتن ووزن کمتر سقف: چون
در سقف های کرمیت فاصله محور به محور تیرچه ها بین 75 تا 100 سانتیمتر می
باشد معمولا تا حدود 20 درصد از مصرف بتن کاسته و در نتیجه سقف سبک تر می
گردد حال اگر از مصالحی نظیر بلوک های پوکه ای وپلی استایرن استفاده شود
تاثیر چشمگیری در کاهش وزن سقف خواهد داشت.
5.سهولت اجرای داکت:

به
دلیل فاصله نسبتا زیاد تیرچه ها احداث داکت در سقف برای عبور تاسیسات از
قبیل کانال های تهویه,لوله کشی ها و… به سهولت انجام می پذیرد ودیگر دلیل
و نیازی به قطع تیرچه ها وجود ندارد.

6.مقاومت نهایی و شکل پذیری بالا

با
انجام آزمایشات و محاسبات بار گذاری که بر روی سقف های کرمیت صورت پذیرفته
مشخص گردیده که پس از تغییر شکل های بسیار زیاد گسیختگی در این سیستم سقف
ایجاد می گردد که گسیختگی نرم است و این حالت از نظر ایمنی در حد بسیار
مطلوبی می باشد.

7.یکپارچگی سقف و اسکلت:
از
مزایای سقف های کرمیت که بر روی اسکلت های فلزی صورت می گیرد این است که
به دلیل جوش شدن تیرچه ها بر روی پل ها پس از عملیات بتن ریزی بین سقف و
اسکلت یکپارچگی به وجود می آید وهمانند یک دیافراگم صلب عمل می کند.البته
در اسکلت های بتنی با اجرای قلابهای مخصوص که برای مهار تیرچه ها در تیرهای
اصلی به کار می رود می توان چنین یکپارچگی را ایجاد نمود البته اجرای آن
به راحتی اسکلت های فلزی نیست.

8.پایین بودن تنش در بتن:
به
دلیل اینکه تیرچه های فولادی ما از نوع خود ایستا هستند ومی توانند وزن
های اعمالی را به تنهایی تحمل نمایند تنشی که در بتن ایجاد می گردد پایین
می آید همچنین با انجام آزمایش بارگذاری بر روی سقف های کرمیتی که مقاومت
نهایی بتنشان کمتر از حد معمول بوده است مشخص شده که لطمه ای به ظرفیت
باربری سقف وارد نمی شود.

9.امکان طراحی برای دهانه های بزرگ:
در
سیستم کرمیت این امکان وجود دارد که سقف های با دهانه های بزرگ و بارهای
زیاد طراحی گردد که این مزیت در طراحی سازه های با کابری های خاص که به
دهانه و بارهای زیاد نباز دارند مورد استفاده قرار می گیرد و تا کنون دهانه
های 12.5 متری و شدت بارهای 7 تن بر متر مربع اجرا گردیده که انجام آزمایش
های بارگذاری ایمنی آن را مورد تایید قرار داده است.

10.حذف رد فولاد زیر سقف:
در
سقف های ضربی همان گونه که مشاهده می شود خطوط تیره ای روی گچ ایجاد می
شود که اثر تیر آهن است وبه آن داغ آهن گویند ولی در سقف های کرمیت چون
بلوک ها پایین تر از تیرچه ها قرار می گیرند پوشش گچ و خاک زیر تیرچه بیشتر
شده واین امر موجب کاهش جذب ذرات معلق شده وبدین جهت سایه یا رد فولاد
دیده نمی شود.

11.امکان حذف کشها:
امروزه
از مفهوم دیافراگم صلب در آنالیز و طراحی بیشتر ساختمان ها استفاده می
گردد در این سازه ها نیروی القایی زلزله از طریق دال صلب بتنی به سیستم های
مقاوم در برابر نیروی جانبی مانند بادبندها و دیوارهای برشی منتقل می گردد
در سقف های تیرچه بلوک معمولی فرض بر این است که تنش های فشاری و برشی
ایجاد شده در دیافراگم صلب توسط بتن وتنش های کششی توسط کش ها تحمل می شود
حال این که سقف های کرمیت دو تفاوت عمده نسبت به سقف های تیرچه بلوک دارند:
1.در اسکلت فلزی تیرچه های کرمیت به پل ها جوش می شوند. 2.تنش در این
تیرچه ها پس از گرفتن بتن و ایجاد یک مقطع مرکب به طور چشمگیری از تنش مجاز
کمتر است واز همین ظرفیت اضافی می توان برای حذف کش ها استفاده نمود. بنا
براین شبکه به هم پیوسته پل ها و تیرچه های کرمیت می تواند دال بتنی سقف را
در مقابل نیرو های درون صفحه ای مسلح کند.این سقف می تواند به خوبی مانند
یک دیافراگم صلب عمل کند ودیگر نیازی به استفاده از کش ها نیست وحذف کش ها
می تواند موجب صرفه جویی دراستفاده از فولاد گردد وهمچنین موجب یکنواختی
زیر سقف وحداقل شدن نازک کاری زیر سقف می گردد.


12.نظارت بر اجرا:
شرکت
هایی که اقدام به ساخت تیرچه های کرمیت می نمایند موظف هستند تا در تمام
مراحل نصب و اجرای سقف بر حسن انجام کار نظارت داشته باشند.

در
سیستم سقف کُرمیت از تیرچه های فولادی با جان باز در ترکیب با بتن استفاده
می شود. در ساخت تیرچه های مذکور از یک تسمه، در بال تحتانی و نیز یک
میلگرد خم شده در جان استفاده می شود. برای پرکردن فضای خالی بین تیرچه ها
از قالب های ثابت مانند بلوک های سیمانی، پلی استایرن، طاق ضربی ، قالب های
موقت فولادی (کامپوزیت ) و یا هر پرکننده سبک استفاده می شود. فواصل تیرچه
ها بسته به نوع قالب از 73 سانتی تا 100 سانتی متر متغیراست ، روی سقف نیز
با 4 الی 10 سانتی متر بتن پوشانده می شود. تیرچه ها از نوع خود ایستا
بوده و به همین علت هیچ نوع شمع بندی در زیر سقف مورد نیاز نمی باشدو تیرچه
ها به نحوی طراحی می شوند که بتوانند وزن بتن خیس، قالب ها و عوامل اجرایی
سقف را به تنهایی تحمل کنند. پس ازاین که بتن به 75% مقاومت مشخصه خود می
رسد ، تیرچه های فولادی با بتن به صورت یک مقطع مختلط وارد عمل شده و
بارهای مرده و زنده سقف را تحمل می کنند.

سقف تیرچه و بلوک کُرمیت :
با متداول شدن
سقف
های تیرچه بلوک در ایران تا حد زیادی این سقف ها توانستند مشکلات بسیاری
را که سقف طاق ضربی داشتند حل کنند ولی اجرای این سقف علاوه بر مزایای آن
سخت و دشوار بود و آن نیاز مبرم به شمع بندی و اجرای جک در زیر آن بود چون
این تیرچه ها نمی توانستند وزن خود را تحمل نمایند که علاوه بردست و پا گیر
بودن هزینه ای را ایجاد می نمود و همچنین زمانی حداقل دو هفته ای نیاز است
تا بتوان سقف را بهطور کامل آزاد نمود که با متداول شدن تیرچه های خود
ایستای کرمیت این مشکل به راحتی حل شد و اکنون اجرای این سقف بر روی هر نوع
سازه ای امکان پذیراست

سقف پلیمری کُرمیت :
در
راستای سبک سازی ساختمان، این شرکت هم زمان با ستفاده از قالب کامپوزیت و
بلوک های پوکه ای اقدام به استفاده از مصالح پلیمری در ساختمان کرده است.
استفاده از بلوک های پلی استایرن نسوز در سقف باعث کاهش مصرف تیرچه تا حدود
20% و کاهش فولاد مصرفی سازه تا حدود 7% می شود. سهولات اجرای این نوع
سقف، باعث افزایش سرعت اجرا و درنیتجه کاهش هزینه های اجرایی می گردد. در
عین حال در هزینه های حمل و نقل نیز صرفه جویی قابل ملاحظه ای صورت می
گیرد. شیارهای مناسب ایجاد شده در زیر این بلوک ها باعث پیوستگی گچ و خاک
در زیر سقف می گردد. در جهت بهبود استفاده از مصالح پلیمری، بخش تحقیق و
توسعه این شرکت مشغول مطالعات و بررسی های بیشتر می باشد.

سقف کامپوزیت کُرمیت :
سیستمهای
معمول کامپوزیت در امریکا عینا” با تیرچه های با جان باز انجام می شود و
معمولا” همراه با گذاشتن یک ورق فولادی موجودار به عنوان عرشه و آرماتور
بندی روی آن بتن ریخته می شود . در این سیستم قالب ماندگار است و قطعات جان
نیز با بتن احاطه نمی شود. در طراحی سیستم قالب کامپوزیت کُرمیت، نظر بر
آن بوده که علاوه بر سرعت و تطبیق با آیین نامه ها ، هر چه ممکن اقتصادی تر
باشد. از این رو اولا قالب باید قابل استفاده مداوم باشد، ثانیا جان تیرچه
با بتن پر شود که بتوان قطعات جان را اقتصادی تر طراحی نمود و از لرزش سقف
نیز کاسته شود. سیستمهای کامپوزیت رایج در ایران که با تیرآهن ساده یا
لانه زنبوری با تیر ورق استفاده می شوند، دارای جان باز نیستند. در وهله
اول قالب های سقف کرمیت سه قطعه بوده و برای باز کردن ، قطعات آن باید از
یکدیگر جدا می شد ، با تحقیق بخش
R&D
این
شرکت این قالب با بهینه سازی و استفاده از خاصیت تغییر شکل ارتجاعی فولاد
به قالبی یکچارچه تبدیل شد. این قالب در بین تیرچه ها قرار گرفته و بعد از
گیرش اولیه بتن قالب از زیر سقف در آورده می شود . این قالب محاسن بسیار
زیادی دارد و با سرعت چیده و جمع آوری می گردد و با دقت مختصری , بارها
قابل استفاده است. این قالب هم اکنون در پروژه های مختلف این شرکت مورد
استفاده است. آخرین بررسی ها و دستاوردها نشان داد که بهتر است جهت تطبیق
سیستم با سیستم تیرچه بلوک و استفاده از آرماتور حرارتی یک جهته و حذف
آرماتور خمشی در دال فوقانی و در نتیجه صرفه جویی اقتصادی، فاصله لب با لب
تیرچه ها حداکثر 75 سانتی متر باشد. مزیت این قالب در آن است که با رعایت
دیگر شرایط آیین نامه می توان آرماتور دو جهته را حذف و فقط آرماتور عمود
بر تیرچه را منظور نمود. هم اکنون این شرکت قالبهای جدید خود را به انتخاب
مصرف کننده در فواصل و ارتفاع مختلف آماده عرضه نموده است. فاصله محور به
محور تیرچه ها حدود 85 سانتی متر تا 95 سانتی متر و با ارتفاع 20 تا 25
سانتی متر، بسته به انتخاب خریدار و با مشاوره دفتر فنی شرکت و نوع
تیرآهنهای مصرفی در سازه و طول دهانه است.

سقف کاذب :

سقف
های کاذب اولیه به صورت قطعات پلاستیکی در سالهای 1365 به بعد در اولین
سقف های کامپوزیت کُرمیت به کار رفت. اما گران بودن مصالح ، نچسبیدن به گچ و
خاک و خزش (
Creep
)
باعث گردید که استفاده از آن مقید گردد. از سوی دیگر انواع تولیدات ورق
گالوانیزه به صورت رابیتس در شکلها و فرمهای مختلف و تولید مواد اولیه آن
(ورق گالوانیزه) در ایران ، ما را به سمت استفاده از این محصول سوق داد.

سقف ضربی کُرمیت
به
علت اجبار در استفاده ار مصالح فشاری از زمان های قدیم استفاده از طاق
قوسی متداول بوده و به همین جهت استفاده از سیستم طاق ضربی نیز به عنوان
نوعی طاق قوسی رواج داشته است. وجود اشکالات عمده در عملکرد سقف های ضربی
با تیرآهن مانند عدم ایجاد یک دیافراگم مناسب بین ستون ها و مصرف زیاد
فولاد در مقایسه با مقدار باربری ، باعث شد تا در سال 1356 با ارائه طرحی
بهینه « سقف ضربی کُرمیت » نسبت به اصلاح این سیستم اقدام گردد. در سیستم
طاق ضربی کُرمیت وجود بتن روی سقف می تواند یک دیافراگم مناسب بین ستون ها
ایجاد کند و همچنین به علت بازبودن جان تیرچه ها مقدار زیادی در مصرف فولاد
صرفه جویی می شود.

 محدودیت های اجرائی سقف تیرچه بلوک

 

سقف های اجرا شده با تیرچه و بلوک ، دارای محدودیت های اجرائی به شرح زیر هستند: 

1. فاصله محور تا محور تیرچه ها نباید 70 سانتیمتر بیشتر باشد.

 

2. بتن پوششی قسمت بالائی تیر (بتن روی بلوک ) نباید از 5 سانتیمتر ، یا 12/1 فاصله محور به محور تیرچه ها کمتر باشد.

 

3. عرض تیرچه ها نباید از 10 سانتیمتر کوچکتر باشد و همچنین نباید از 305/1 برابر ضخامت کل سقف کمتر باشد.

 

4. حداقل فاصله دو طرف یک تیرچه ، پس از نصب نباید کمتر از 6.5 سانتیمتر باشد.

 

5. ضخامت سقف
برای تیرهای با تکیه گاه ساده نباید از 20/1 دهانه کمتر باشد. در مورد تیر
های یکسره (تکیه گاه های گیردار) نسبت ضخامت به دهانه ، 26/1 کاهش می
یابد. در سقف هایی که مسئله خیز مطرح نباشد ، این مقدار تا 35/1 دهانه نیز
کاهش می یابد.

 

6.حداثر
دهانه مورد پوشش سقف (در جهت طول تیرچه پیش ساخته خرپایی) یا تیرچه های
منفرد ، نباید از 8 متر بیشتر شود برای اطمینان بیشتر ، دهانه مورد پوشش،
بیشتر از 7 متر نباشد و در صورت وجود سر بار های زیاد و یا دهانه بیش از 7
متر از تیرچه مضاعف استفاده شود.

 

بلوک سیمانی: 

بلوک سیمانی
یا بلوک بتنی از اختلاط سیمان و آب با شن ریزدانه و ماسه یا دیگر
سنگدانه‌های مناسب و لرزاندن و متراکم کردن مخلوط و عمل آوردن و مراقبت از
آنها در محیط مناسب ساخته می‌شود. بلوکهای سیمانی به اشکال توخالی و توپر
ساخته شده و در دیوارهای خارجی و داخلی به صورت باربر و غیر باربر و در
تیغه‌های جدا کننده و سقفهای تیرچه بلوک و سایر قسمتهای ساختمان به مصرف
می‌رسند. بلوکهای سیمانی بیشتر در نقاطی مرسوم هستند که برای تولید آجر
محدودیتهایی وجود داشته باشد. از مزایای این فرآورده، صرفه‌جویی در مصرف
مصالح و زمان اجرا، حمل آسان، عایق بودن نسبی حرارتی و صوتی و سهولت در
مسلح کردن می‌باشد.

 

وزن بلوک
بستگی به وزن بتنی دارد که بلوک با آن ساخته می‌شود، بلو‌کهای ساخته شده از
شن و ماسه طبیعی رودخانه‌ای یا شکسته، دارای وزن ویژه‌ای معمولی و در حدود
2000 کیلوگرم بر متر مکعب هستند، بلوکهای با وزن ویژه کمتر از 1680
کیلوگرم بر متر مکعب را سبک به حساب می‌آورند، در ساخت این بلوکها از
دانه‌هایی مانند پوکه معدنی و پوکه ساختگی استفاده می‌شود. مقاومت بلوکهای
سبک با وجود کاهش وزن، در مقایسه با بلوکهای معمولی، کاهش چشمگیری ندارد.
 

بلوکهای
سیمانی به لحاظ شکل ظاهری به انواع توخالی باربر و غیر باربر و توپر و آجر
بتنی و از نقطه نظر محل مصرف به دیواری توکار و نمادار، تیغه‌ای، ستونی و
سقفی گروه‌بندی می‌شوند. بلوکهای ویژه‌ای نیز برای دودکش، نعل درگاه، جدول
خیابانها و پیاده‌روها و فرش کف ساخته می‌شود.
 

انطباق با مشخصات و استانداردها

 

بلوکهای مورد
مصرف در هر پروژه باید از لحاظ ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی و ابعاد و شکل
ظاهری با آنچه در مشخصات فنی خصوصی و نقشه‌ها و دیگر مدارک پیمان ذکر شده
است، مطابقت داشته باشند. نمونه‌های انواع بلوک مصرفی شامل بلوکهای توکار و
نمادار دیواری و سقفی باید قبلاً به تصویب دستگاه نظارت برسد.
 

ویژگیها و روشهای آزمایش بلوکها باید مطابق استانداردهای ایرانی زیر باشد:

 

ـ استاندارد شماره 70 : بلوکهای سیمانی 

ـ استاندارد شماره 2909 : استاندارد، ویژگیها و روشهای آزمون تیرچه و بلوک سقفی

 

ـ هر استاندارد ایرانی دیگری که تا زمان انعقاد پیمان در باره انواع بلوکهای سیمانی تدوین یا تجدیدنظر شود. 

تا زمانی که استاندارد ایرانی در برخی موارد تدوین نشده باشد در درجه اول استانداردهای سازمان بین‌المللی استاندارد

ISO معتبر خواهد بود و در صورت نبودن استاندارد مذکور به ترتیب استانداردهای آمریکایی ASTM ، بریتانیایی BS و آلمانی DIN ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

ویژگیها و حداقل حدود قابل قبولبلوکهای دیواری

 

بلوکهای سیمانی ساده باید به شکل مکعب مستطیل و کاملاً سالم و بدون عیب بوده و سطوح آن چسبندگی کافی با اندود و ملات داشته باشد. 

استاندارد
ایران شماره 70، سال 1357، بلوکهای توخالی دیواری را به انواع 40×30×20،
40×20×20 و 40×10×20 سانتیمتر گروه‌بندی کرده و جمع طول قطعات توپر را بیش
از کل طول در همان جهت و سطح قسمتهای پر را بیش از (50%) سطح کل بلوک در
جهت عمود بر بار وارده و ضخامت حداقل جداره‌ها و پوسته خارجی بلوکهای کوچک
را 3 سانتیمتر و بلوکهای متوسط و بزرگ را 4 سانتیمتر تعیین نموده است.
ابعاد مذکور اسمی هستند، و اندازه‌های واقعی طول و ارتفاع بلوک را، به خاطر
وجود ملات، 1 سانتیمتر کمتر اختیار می‌کنند. رواداری برای طول بلوک 3± و
برای عرض و ارتفاع بلوک 5/1± میلیمتر تعیین شده است. علاوه بر اندازه‌های
ذکر شده ممکن است بلوکها در ابعاد و اندازه‌های دیگری نیز بنا به توافق
خریدار و سازنده تهیه شوند. مشخصات مواد اولیه مصرفی، طرز ساخت و مراقبت از
بلوکها و خشک کردن آنها در استاندارد مزبور آمده است که باید از سوی
سازندگان رعایت گردد.

 

مخلوط بتن
مصرفی در ساخت بلوک باید از یک پیمانه سیمان پرتلند و 5/3 پیمانه شن (به
درشتی حداکثر نصف ضخامت نازک‌ترین دیواره بلوک) و 5/2 پیمانه ماسه و
150-130 لیتر آب برای بتن لرزیده یا 180-160 لیتر برای بتن نلرزیده تشکیل
شده باشد، اختلاط می‌تواند با دست یا ماشین انجام شود. در صورتی که ساختن
بلوک با وسایل دستی انجام گیرد، مخلوط باید کم‌کم و در قشرهای 5 تا 5/7
سانتیمتر در قالب ریخته و هر لایه جداگانه کوبیده و متراکم گردد تا قالب
کاملاً پر شود و سپس روی قالب توسط ماله صاف و همسطح گردد. در صورتی که
ساختن بلوک با وسایل مکانیکی انجام گیرد، قالب باید تا ارتفاع معینی بالاتر
از سطح نهایی آن پر شده و مخلوط درون قالب پس از لرزاندن، کوبیده و صاف
گردد. پس از قالب‌گیری باید بلوکها را بلافاصله از قالب جدا نموده و روی
صفحات زیر بلوکی (پالت) به محل مناسبی برای عمل‌آوری منتقل ساخت، چنانچه
تولید بلوک به وسیله ماشینهای بلوک‌زنی سیار (تخم‌کن) انجام شود، بستر زیر
بلوکها باید صاف، تمیز و عاری از آلودگی و خاک بوده و با بتن یا اندود
سیمانی پوشیده شده باشد. همچنین برای جلوگیری از تابش آفتاب، ریزش باران و
وزش باد، بلوکها را باید در محلهای سرپوشیده و دور از جریان هوا تولید کرد.
در مورد تولید بلوک با ماشینهای خودکار باید به مشخصات فنی خاص ماشین توجه
کافی مبذول گردد.
 

هنگامی‌که
دمای محیط از 5 درجه سلسیوس کمتر باشد، باید تولید بلوک در محوطه روباز را
متوقف نمود. به منظور جلوگیری از آثار تخریبی ناشی از تابش مستقیم خورشید،
خصوصاً در دمای بیش از 25 درجه سلسیوس، وزش باد، شسته شدن توسط باران و
آبپاشی نادرست، کاهش سریع درجه حرارت در روزهای اول و سرمای زیاد و یخزدگی،
عمل‌آوری بلوکهای بتنی امری است ضروری. فاصله زمانی بین‌ قالب‌گیری بلوکها
و آغاز عملیات مراقبت حداقل 4 تا 5 ساعت خواهد بود. عمل‌آوری ممکن است به
یکی از روشهای زیر صورت پذیرد

 

الف: عمل آوردن با آب 

این روش که
غالباً در هوای گرم و خشک متداول است به وسایل و تجهیزات خاص نیاز ندارد،
جز آبپاشی برای حفظ رطوبت و سرپناه برای حفاظت از تابش آفتاب، باد و باران.
در این روش میزان آبپاشی بستگی به شرایط جوی داشته و حدود یک هفته به طول
خواهد انجامید. در این روش آبپاشی باید چنان صورت گیرد که صدمه مکانیکی به
بلوکها وارد نیامده و در تمام مدت بلوکها مرطوب باقی بمانند.

 

ب:عمل آوردن از طریق گرم کردن 

این روش در کارهای با ابعاد محدود مورد استفاده است و نیاز به تجهیزات و امکانات زیاد ندارد.

 

در این روش
بلوکها در مقابل بخاری مجهز به بادبزن قرار گرفته و هوای گرم از بین آنها
عبور می‌نماید. روی بلوکها با پوشینه مراقبت به منظور حفظ گرما و رطوبت
پوشانیده می‌شود.
 

ج:عمل آوردن با بخار آب

 

برای کاهش
زمان عمل‌آوری از روش گرم کردن بلوکها با بخار آب استفاده می‌شود. این شیوه
عمل‌آوری که بیشتر در تولید انبوه بلوک به کار می‌رود، نیازمند اطاقهای
بخار و تجهیزات جنبی آن است. درجه حرارت این اطاقها تا 80 درجه سانتیگراد
می‌رسد، افزایش و کاهش درجه حرارت بلوکها در این حالت به آرامی صورت
می‌گیرد تا بلوکها ضمن عمل‌آوری، آب خود را از دست ندهند. در این موارد مدت
عمل‌آوری به حدود یک روز تقلیل می‌یابد.
 

صرف نظر از
اینکه عمل‌آوری به چه شیوه‌ای صورت پذیرد، پس از پایان مدتهای تعیین شده
فوق، باید بلوکها را به محل مصون از تابش مستقیم خورشید و وزش باد، منتقل، و
به مدت 3 هفته تمام آنها را مورد مراقبت قرار داد، تا به طور یکنواخت خشک
شوند، به نحوی که میزان رطوبت باقیمانده از (2%) برای بلوکهای با وزن مخصوص
1400 کیلوگرم بر متر مکعب و (5%) برای بلوکهای با وزن مخصوص کمتر از 1400
کیلوگرم بر متر مکعب تجاوز ننماید. مصرف بلوکهای خشک نشده در دیوار باعث
جمع‌شدگی کار و ایجاد ترک خواهد شد و از این رو رعایت میزان رطوبت
باقیمانده امری الزامی است.

 

کلیه بلوکها
باید سالم، بدون شکستگی سطوح و لبه‌ها و سایر نواقصی باشند که سبب ضعف بلوک
در کار می‌گردد، از این رو بلوکها را باید به هنگام مصرف به دقت مورد
بازدید قرار داد و از مصرف بلوکهای معیوب خودداری نمود.

تاب فشاری
متوسط 12 بلوک نباید از 280 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (برای سطوح پر) کمتر
شود مشروط بر اینکه تاب فشاری هیچ یک از بلوکها از (75%) مقدار تاب متوسط
به دست آمده کمتر نباشد.

 

بلوکهای سقفی 

ضخامت
تیغه‌های بلوک سقفی حداقل 15 میلیمتر، عرض تکیه‌گاه بلوک سقفی بر روی تیرچه
دست کم 5/17 میلیمتر، رواداری در عرض بلوک 2± و در طول و ارتفاع 5±
میلیمتر خواهد بود. مصرف سیمان در این بلوک به خاطر نازکی تیغه، قدری بیش
از بلوک دیواری است.

 

بلوکهای نمادار 

بلوکهای
نمادار به ابعاد بلوکهای دیواری با نمای صاف و نقشدار تهیه می‌شوند. برای
جلوگیری از زخمی شدن و پریدگی لبه‌ها و سطوح در موقع شکستن بلوکهای نمادار
جهت مصرف، آنها را در اندازه‌های نیمه و سه قدی نیز می‌سازند. به منظور صاف
بودن سطوح در این نوع بلوک باید مصرف سیمان قدری بیشتر از بلوکهای معمولی
باشد.

 بلوکهای سبک

بلوکهای سبک
دیواری و سقفی به منظور کاهش وزن و بار مرده و تقلیل تبادل حرارتی و صوتی
در ساختمان مصرف می‌شوند. این بلوکها را از انواع بتن سبک می‌سازند که
معمول‌ترین آنها بتنهای گازی و سبکدانه هستند.

 

وزن ویژه
بلوکهای سبکدانه از 1200 تا 1450 کیلوگرم بر متر مکعب و تاب فشاری متوسط 3
نمونه آنها باید دست کم 70 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع (در سطح کل بلوک) و
حداقل تاب فشاری یک نمونه 55 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد، حداکثر میزان
جذب آب در مورد این بلوکها 30 کیلوگرم بر متر مکعب می‌باشد.
 

مصالح نصب و ملاتها

 

دوغابها و ملاتها اتصالات و بستها 

حمل و نقل و نگهداری

 

بارگیری، حمل
و باراندازی انواع بلوکباید با دقت انجام شود به نحوی که ضایعات به حداقل
ممکن برسد. بلوکها باید در محل تمیز و سرپوشیده به طور جدا از هم
دسته‌بندی شده و از تماس آنها با خاک، مواد مضر، رطوبت و یخ و برف جلوگیری
شود.
 

آزمایش نمونه‌های گرفته شده ازبلوک در کارخانه و کارگاه باید منطبق با ویژگیهای مورد نظر در مشخصات کار باشد.

 

 تیرچه: 

متداولترین
نوع تیرچه در ایران تیرچه‌های بتونی می‌باشد که با قالب سفالی و یا بدون
قالب سفالی تهیه و عرضه می‌گردد. تیرچه‌های معمولی با خرپای مسلح می‌باشند.
خرپا از سه قسمت تشکیل می‌گردد.

 

الف‌-‌ میله
گرئهای کف خرپا می‌باشد که تعد اد و قطر آن طبق محاسبه به دست می‌آید و
باید از لحاظ طول و تعداد و نوع میله گرد (ساده یا آجدار) کاملاً مطابق
نقشه باشد. کلیه ممانهای مثبت تیرچه به وسیلة همین میلگردها تحمل می‌شود.
 

با توجه به
اینکه اغلب مهندسین محاسب برای صرفه‌جویی طول یک یا چند میلگرد را کوتاه‌تر
تعیین می‌نمایند این میلگردها باید درست در وسط طول تیرچه (محل ممان مثبت
بحرانی) قرار گیرد.

 

برای اینکه این میلگردها در موقع بتون‌ریزی جابجا نشود بهتر است آنها را به وسیلة یک یا چند میلگرد عرضی به همدیگر جوش بدهیم. 

میلگردهای
تحتانی این نوع تیرچه‌ها را قبل از بتون‌ریزی با روش خاص و وسائل مخصوص
کشیده آنگاه بتون‌ریزی می‌نمایند و تا سخت شدن کامل بتن آزاد در حال کشش
نگه می‌دارند به این نوع تیرچه‌ها اصطلاحاً تیرچه بتونی پیش ساخته
می‌گویند.

 

حمل و نقل و انبار کردن تیرچه 

حمل و نقل و
انبار کردن تیرچه‌ها باید با دقت انجام شود زیرا در اثر کوچکترین
بی‌احتیاطی در موقع حمل و نقل و یا انبار کردن آنها ممکن است تیرچه شکسته و
یا ترک بخورد و در موقع نصب نیز ترکهایی مشاهده نشود و در دراز مدت موجب
خسارت جبران‌ناپذیری شود در موقع حمل و نقل بهتر است از میلگردهای فوقانی
به عنوان دستگیره استفاده شود و بهتر است که به وسیلة دو کارگر دو سر تیرچه
گرفته شود. به طوریکه اگر طول تیرچه را به
نمایش
دهیم باید تیرچه از محل گرفته شود به طوریکه قسمت آزاد بین دو کارگر مساوی
باشد و در موقع انبار کردن تیرچه‌ها باید زیر آنرا کاملاً مسطح نموده و
آنها را کاملاً در کنار هم قرار دهیم آنگاه روی تیرچه‌های ردیف اول را
حداکثر به فاصله یک متر به یک متر چوب چهارتراش قرار داده و تیرچه ردیف
بعئی را روی آن قرار دهیم.

 

سقف های اجرا شده با تیرچه وبلوک ، دارای محدودیت های اجرائی به شرح زیر هستند: 

فاصله محور تا محور تیرچه ها نباید از 70 سانتیمتر بیشتر باشد .

 

بتن پوششی قسمت بالائی تیر ( بتن روی بلوک ) نباید از 5 سانتیمتر ، یا 12/1 فاصله محور به محور تیرچه ها کمتر باشد . 

عرض تیرچه ها نباید از 10 سانتیمتر کوچکتر باشد و همچنین نباید از 3.5/1 برابر ضخامت کل سقف کمتر باشد .

 

حداقل فاصله دو بلوک دو طرف یک تیرچه ، پس از نصب نباید کمتر از 6.5 سانتیمتر باشد. 

ضخامت سقف
برای تیرهای با تکیه گاه ساده نباید از 20/1 دهانه کمتر باشد . در مورد
تیرهای یکسره ( تکیه گاه های گیردار ) نسبت ضخامت به دهانه ، به 26/1 کاهش
می یابد . در سقف هایی که مسئله خیز مطرح نباشد ، این مقدار تا 35/1 دهانه
نیز کاهش می یابد .

 

6) حداکثر
دهانه مورد پوشش سقف ( در جهت طول تیرچه پیش ساخته خرپایی ) یا تیرچه های
منفرد ، نباید از 8 متر بیشتر شود برای اطمینان بیشتر ، دهانه مورد پوشش ،
بیشتر از 7 متر نباشد و در صورت وجود سربارهای زیاد ، و یا دهانه بیش از 7
متر ، از تیرچه مضاعف استفاده شود.

سقف کاذب تایل

 یکی
از بهترین نوع پوشش برای سقف کاذب است . انواع آن هم بستگی به نگهدارنده
وجنس پوششی آن است . قطعات (تایل و نگهدارنده ) از بیش تعین شده با ابعاد
معین ، به نام مشبک و آرمسترانگی و مینرال وبطور صحیح آن کلیک نامیده می
شود . در موارد دیگر آن مشبک صحیحتر است .

 

متریال پوششی
در این نوع سقف کاذب باید مضربی از طول و عرض شصت سانتیمتری باشد و نوع
جنس آن به سفارش کارفرما است . مانند : الیاف فشرده و پلاکسی گلاس ( طلق ) و
گچی و چوبی و آلومینیومی و یا موارد پیشنهادی دیگر باشد .
 

این نوع سقف
کاذب بصورت آویزانی اجراء میگردد . که بهترین آویز مفتول گالوانیزه است .
نگهدارنده آلومینیومی هم بهمین ترتیب اجرا ء میگردد ولی با اندکی تفاوت که
بدین صورت می توان بیان کرد . که بر روی بدنه آن هیچ گونه شیار وزبانه وجود
ندارد ، سپری ( نگهدارنده ) در طول معین تولید شده و بعداز رنگ شدن در طول
شش وپنج ویا حتی کمتر به محل اجراء آورده می شود . و آن وقت به طول معین
طراحی شده برش می خورد و نصب میگردد . تنوع رنگ در سپری آلومینیومی بیشتر
است و تنوع در تولید شکل ظاهری آن است، که این مورد مزیت در این نوع سقف
کاذب است . این نوع سقف کاذب را در ارتفاع ، بهتر است با زیر سازی آهنی (
پروفیل ) اجرء گردد. این شرایط بستگی به محیط ومساحت اجرایی دارد . مانند
ارتفاع از کف ، بلندی پشت سقف کاذب تا سقف اصلی ( برای بیش از دو متر ) و
….

 

ولی در موارد اجسام سنگین تر اجراء آن محتاج به زیر سازی جدا است. 

این سقف کاذب در حال حاضر از رایج ترین نوع سقف کاذب در داخل کشور است . 

 تایل تیپ I

 

تایل تیپ

I
یکی از انواع سقفهای شبکه ای است که زیرسازی آن قابل رویت بوده و از ورق
آلومینیومی وگالوانیزه که تحت پرس فرم داده شده در ابعاد 60×60 و یا 50×50
سانتی متر تولید می گردد . تفاوت این سیستم با دیگر سیستم شبکه ای در اجرای
منظم ابعاد شبکه ها می باشد . تایل تیپ
I دردوتیپ ساده و سوراخدار تولید و در رنگ های متنوع کوره ای و پودری الکترواستاتیک قابل ارائه می باشد . فرم تایلهای تیپ I
بگونه ای است که می توان به ابعاد هر صفحه تایل و در داخل آن از عایق پشم
شیشه و یا پشم سنگ استفاده نمود .طریقه اجرای شبکه تایل تیپ
I , همانند انواع سیستم شبکه ایت است ، ابتدا برحسب انتخاب اندازه تایل تیپ I
شبکه هائی را از سپری و به ابعاد 60×60 و یا 50×50 سانتی متر اجراء نموده و
سپس تایل ها را در داخل شبکه و بر روی سپری های جای می دهند این مشخصه ای
است که امکان دسترسی بسیار ساده و آسان به پشت سقف را به ما می دهد . امکان
استفاده از فنر مخصوصی در پشت سقف تایل باعث محکم شدن تایل میگردد. سیستم
تایل تیپ
I
قابلیت و توانائی اجراء با انواع سپرها و با زیرسازی استاندارد و زیرسازی
با شبکه آهنی را دارا بوده وبرای زیبائی بیشتر سپری را از یک رنگ و تایل
آلومینیومی را از رنگ دیگر طراحی می نمایند . تایل تیپ
I
از تمام مشخصات سقف های کاذب برخوردار بوده و می توان آن را هم به صورت
مجزا و هم تلفیق با دیگر سقف های کاذب آلومینیومی طراحی و اجرا نمود .

متعلقات :

 

قطعه آلومینیومی سه رشته

سپری فرعی لبه دار

سپری و نبشی لبه دار

سپری مغزی خ.ر

سپری پله ای

تایل تیپ I


خلاقیت در معماری

خلاقیت واژه ای
است مبهم که ارائه تعریف دقیق از آن دشوار است. همانند هزاران واژه مهم
دیگر که با ارائه تعریف فقط آنها را در یک چهارچوب سلیقه ای محدود می کنیم.
اما بطور کل می توان گفت: خلاقیت یک فرایند ذهنی است، مرکب از قدرت ابتکار
و انعطاف پذیری که هدف آن تولید یک محصول ارزشمند، کاربردی و نوآورانه
است.

«تافلر» در کتاب موج سوم می گوید: «موج اول دوره کشاورزی است
که انسان ها وابسته به زمین هستند، در موج دوم انقلاب صنعتی رخ داد و موج
سوم عصر فراصنعت و فن آوری اطلاعات است و تنها فکری که در این عصر می تواند
کارساز باشد خلاقیت است.

با این وجود در تصور اکثر افراد باور بر
این است که با اطلاعات کافی و استدلال و تجزیه و تحلیل ماهرانه که می توان
به تجربه تعبیر کرد، رسیدن به هدف نهایی دست یافتنی است و افراد با یک دید
عامیانه در مورد خلاقیت استفاده از آن را در تمام عرصه های زندگی محدود به
عده ای خاص که بطور ذاتی خلاق هستند، می دانند. اما امروزه دانشمندان در
عین اعتقاد به فطری بودن این فرآیند بحث آموزش خلاقیت را ارجح تر دانسته و
آموزش شیوه های خلاقیت و همچنین بررسی خصوصیات افراد خلاق را فراهم کننده
ظهور این فرایند حیاتی می دانند. (ادوار دوبونو، خلاقیت جدی(
در مقدمه
بحث، خلاقیت را به فرایند ذهنی تعریف کردیم. این فرایند در ذهن یک معمار
خلاق ضرورتاً دارای دو پیش نیاز خواهد بود. اول تخیل و بعد تصور. تخیل همان
تصاویر و اوهامی است که معمار آزادانه و بدون قید و بند در ذهن خود برای
خلق یک اثر معمارانه می پروراند. این تخیل به دلیل آزادی و رهایی زیاد،
مقدمه مناسب خلاقیت معمارانه است. بدین ترتیب که معمار می تواند در تخیل
خود هزاران اثر معماری را که اولین بار به ذهن خود او خطور کرده است، پدید
آورد. اما تصورمعماری به مثابه تصاویر ذهنی است که معمار با راهنمایی
استادش از یک اثر معماری که تا بحال ممکن است اصلاً ندیده باشد ولی آن اثر
در واقعیت وجود دارد، ساخته می شود. (آنتونیادس، بوطیغای معماری، ص ۳۰(

 

حال معمار برای
تبدیل تخیلات خود به واقعیت باید با استفاده از تصورات خود از یک اثر
معماری که اکتسابی بدست آمده است، آن تخیلات را به جهان واقعیت وارد کند.
بطور کل «تخیل عامل تسریع کننده تصور است در حالی که تصور صافی است که
تخیل برای پیوستن به واقعیت باید از آن بگذرد.» (آنتونیادس، بوطیغای
معماری، ص۳۰(
با داشتن این دو پیش شرط، معماری خلاق و بطور کل، فرایند خلاقیت به عینیت می رسد.
در تولید این فرایند ویژگی افراد بسیار تأثیر گذار است. به عقیده «تورنس»
که شصت سال در زمینه خلاقیت کار کرده است، شانزده ویژگی را بررسی کرده که
مهم ترین آنها که مورد اتفاق اکثر صاحب نظران است، شامل:
۱- سرکشی
۲- رهایی (دیوانه وار بودن(
۳- شوخ طبعی (داشتن تفکرات فانتزی( 
۴- گریز اندیشی که از تمام موارد مهم تر است
(مجله علوم و فنون، مهر ۸۳، نشست خلاقیت(
۱- سرکشی
برسی ها نشان داده است که افراد سرکش نسبت به افراد آرام و منضبط از سطح
بالاتری از خلاقیت برخوردارند. بطور مثال: در یک کلاس درس افراد باهوش و
درس خوان به دلیل پایبندی زیاد به ارزش های کلاس و معلم بیشتر دچار تکرار و
عادت زدگی می شوند.
اما افراد سرکش می دانند برای مطرح کردن خود در
کلاس باید دست به ابتکار و نوآوری بزنند و کمتر عادت رویه حاکم بر کلاس را
می پذیرند که این سبب بروز فکر خلاق می شود. همین مثال ویژگی دوم یعنی شوخ
طبعی و تفکرات فانتزی را در بر می گیرد.
این افراد با حرکت بر خلاف فکر
عادت زده دیگر بچه ها باعث تولید یک نوع تفکر فانتزی می شوند که در ظاهربه
آنان شوخ طبع اما با هدایت ان به تولید تفکراتی خلاقانه می انجامد. (ادوار
دوبونو، خلاقیت جدی(
۲- رهایی
ویژگی رها فکر کردن و دیوانه وار بودن برای ما معماران کاملاً آشنا است که از آن
می توان به تفکرات خلاقانه در آثار معماری «دیکانستراکشن» اشاره کرد.
۳- گریز اندیشی
این ویژگی سبب شده فرد برای حل مسائل از راه های مختلف و راه حلهای نو آورانه
استفاده کند و سعی نماید همیشه بر خلاف افراد عادت زده مسائل را از راههای
غیر معقول خود حل کند. این تلاش ها مهم ترین زمینه بروز تفکرات خلاق است.

)ادوار دوبونو، خلاقیت جدی(
با بررسی پیش شرط های خلاقیت و ویژگی افراد خلاق به موانع بروز خلاقیت می
رسیم. به قول ژان پیاژه: «خلاقیت، حفظ قسمتی از دوران کودکی است.» (مجله
علوم و فنون، مهر ۸۳، نشست خلاقیت(
به نظر من، «پیاژه» تفکرات یک کودک
را از آن جنبه خلاقانه می داند که کودک برای بدست آوردن راه حل مسائلش، نه
تجربه دارد و نه اطلاعات زیاد و این سبب می شود مسائل را از راههای خلاقانه
ای برای خود حل کند. این دو از نظر محققان نیز مانع مهم خلاقیت افراد
هستند:
۱- اطلاعات زیاد:
اطلاعات زیاد، باعث شده فرد با اتکا به انبوه اطلاعات، مسئله را حل و به فکر راههای دیگری نیفتد. (ادوار دوبونو، خلاقیت جدی(
مثال: اطلاعات می گوید: دو زاویه قائم یک مربع تولید می کند.
فرد عادی: با دو زاویه قائم همیشه مربع می سازد.
فرد خلاق: با دو زاویه قائم گاهی مربع و یا می تواند زاویه ۱۸۰درجه بسازد.
۲- تجربه:
فرد با دیدن نتایج راه حل مسائل دیگران به راه حل مسئله خود، بدون تفکری خلاقانه
می رسد. (ادوار دوبونو، خلاقیت جدی(
تجربه دیگران——— تولید بیشتر = سود بیشتر
فکر خلاق اقتصادی——- کیفیت بهتر= سود بیشتر
« خلاقیت در معماری»
محققان توجه به خلاقیت را بعد از جنگ جهانی دوم می دانند که نیاز به تولید
در تمام زمینه ها افزایش می یابد و برای اصول این امر خلاقیت بهترین گزینه
است. اما در میان تمام علوم، معماران و حتی رشته های شبیه آن مانند
فیلمسازی، تئاتر و طراحی از این قافله پژوهشی عقب مانده اند و دلیل آن را
می توان فقط به یک موضوع عطف کرد که هنرمندان بروز خلافیت در آثارشان را
امر مقدس و الهی
می دانستند و از تحقیق و پژوهش و حتی صحبت درباره آن
اجتناب می کردند. مثلاً «فرانک لوید رایت» تصور خلاق را «نور انسانی در نوع
بشر» و افراد خلاق را منتسب به خدایان می داند و حتی «لوکوربوزیه» رنگ
مذهبی نیز به آن می دهد.
در نتیجه فقط می توان در اکثر رشته های هنری
با بررسی زندگی، حالات و آثار هنرمندان آن رشته به درک قابل قبولی از
خلاقیت هنری آنان رسید.

(آنتونیادس، بوطیغای معماری(

اما با این
وجود، به دلیل اهمیت امر خلاقیت، تلاش هایی صورت گرفت که اروپادر ابتدا با
معماری مدرن، سنت شکنی در نگرش «بوزوار» را بوجود آورد و ایلات متحده پس از
آن معماری را بعنوان امری خلاقه و نیز آموزشی به تکامل رساند.

(آنتونیادس، بوطیغای معماری، ص۴۰(

مهم ترین
فعالان امر خلاقیت در معماری در این کشور را می توان «ژان لاباتوت» نام برد
که به عقیده «آنتونیادس» عمیق ترین ریشه های اندیشه خلاقیت معماری را در
مقاله ای با عنوان «ره یافتی به ترکیب در معماری»

(مجله آموزش معماری، ۱۹۵۶(

نام برد. در این مقاله لاباتوت به این موضوع می پردازد که «چیزها به خودی خود چیز نیستند، بل آنی هستند که ما می نگریم»

البته بعد از
آن محققان دیگری به این موضوع پرداختند. از آن نمونه «گاستون باشلار»
درباره اهمیت موضوع خلاقیت در معماری در کتاب خود با نام «بوطیغای فضا» در
بحثی تحت عنوان «فراموشکاری خلاقه» با این امر می پردازد و از «ژان لسکور»
چنین نقل می کند: «هنگام کار به علت جذب و دریافت مداوم داده ها از طریق
تحصیل، مطالعه و تحربه به واسطه آموخته های ذهنی، به حالتی از آگاهی می
رسید بدون این که به یاد آوری این مطالب نیاز داشته باشید که این اطلاعات
را کی و کجا بدست آورده اید. آفرینش شما بعنوان ترکیبی جدید که در زمان و
مکانی خاص چون ندایی که در موقعیت های نادر شنیده می شود،+ ظاهر می گردد.
ندایی از گذشته شما»

(آنتونیادس، بوطیغای معماری، ص۴۲)

بعد از بررسی
تاریخچه خلاقیت در معماری به بحث علل و چگونگی بروز خلاقیت در معماری می
پردازیم. ابتدا علل بوجود آمدن خلاقیت در معماری و معماری خلاق.

به عقیده من، با توجه به مباحث ابتدای بحث، دو دلیل عمده را می توان بررسی کرد و با توجه به مثال ها به صحت این ادعا پی برد.
۱- انگیزش درونی یا همان عشق به کار
۲- رهایی از عادت ها و میل به تازگی

این دو علت در کنار تمامی علل بروز تفکر خلاق که بیان شد، مخصوصاً در رشته های هنری از جمله معماری بسیار شاخص است.
۱- انگیزش درونی یا همان عشق به کار
«اشتاینر» می گوید: «هیچکس به اندازه انیشتین از علم لذت نبرده است.»

(سایت طراحان صنعتی، مقاله توصیف خلاقیت)

با بررسی
زندگی معماران خلاق متوجه می شویم که همه آنها علاقه زیادی به کار خود
داشته اند و به معماری صرفاً به دید یک حرفه و شغل نگاه نمی کردند. آنها از
خلق آثار معمارانه خود لذت می بردند و این لذت از کار حتی با پذیرفته نشدن
طرح هایشان به یأس و ناامیدی مبدل نمی شد.
از «لوکوربوزیه» تا
«لیبسکایند» و «پیتر آیزنمن» و نمونه بارز این علاقه و انگیزش درونی «زاها
حدید» را می توان نام برد. در بحث های فبلی تنها راه کشف خلاقیت در معماری
را بررسی زندگی و آثار معماران خلاق دانستیم. بنابراین برای فهم منشأ اولیه
خلق معماری خلاق یعنی انگیزش درونی به بررسی «زاها حدید» می پردازیم.

با توجه به
کارهای حدید در کار او به نوعی تنش و نا آرامی و بی قراری می رسیم. آثار او
از تکه های مشخص و زاویه های تند و خطهای صاف و راست
ساخته شده است و آنقدر پیچیده و مهیج است که تصور این که بعد از اجرا به فرم مشخصی در آید دشوار است.

(فصلنامه رایانه- معماری و ساختمان، بهار ۱۳۸۱)

«راس دایمون»
در مورد حدید می گوید: «از خیلی وقت پیش در اوج بود. از زمانی که معلوم
بود ایده های خارق العاده ای را که در سر دارد می توان عملی کرد و معماری
دیگر از آنها بوجود آورد.» این معماری دیگر یعنی همان خلاقیت، همان معماری
خلاق که «فرانک گری» و «لیبسکاند» با شالوده شکنی در معماری که به عقیده
آنان جذابیت زیادی هم دارد، انجام می دهند و حدید را نیز از پیروان این
شیوه می دانند.

(فصلنامه رایانه- معماری و ساختمان ، بهار ۱۳۸۱)

حدید در مورد
سبک کارش اینگونه می گوید: «وقتی با سرعت از فراز قلمروی افقی می گذریم
این امکان را پیدا می کنیم که فضا و ایده هایی را که به فضا مربوط می شوند،
بشناسیم و آن وقت حرکت و انعطاف پذیری نقش مهمی پیدا می کند.»

زاها حدید،
حرکت و انعطاف پذیری را در طرح هایش امری مهم بیان می کند و ما می دانیم که
انعطاف پذیری از ریشه های مهم خلاقیت است که در تعریف خلاقیت نیز به آن
اشاره شد.

در
مجله «international design» سبک کاری حدید را همگروه با کسانی چون «رم
کولاس» و «پیتر آیزنمن» می دانسته که «خلاقیت خود را همیشه حفظ کرده اند.»

با تمام این
ویژگیها خیلی از طرحهای حدید تا مدتها اجرا نشد.اما عشق به معماری و علاقه
به کارش مانع پیشرفت و سوق او به معماری روزمره وبدون خلاقیت نشد. حدید
بیان می کند: «مبارزه سختی بود و مقاومت زیادی صورت گرفت. بخشی ازاین
مقاومت به خاطر این بود که من زن هستم. هنوز هم دشواریهای زیادی وجود دارد.
وحشناک است ولی حقیقت دارد.»

(مجله معمار،شماره ۱۰، پاییز۱۳۷۹،ص۱۷)

بررسی سخنان و
ویژگیهای حدید همان انگیزش درونی وعشق به کار را بیان میکند و می فهمیم که
چگونه حدید یک معمار خلاق است. او نتیجه تلاش ها و دوری از عادت زدگی و
سکون را در طرح هایش با «جایزه پریتزکر» که اولین بار است به یک معمار زن
داده می شود، می گیرد. (فصلنامه رایانه ، معماری و ساختمان ، بهار ۱۳۸۱)

دراین قسمت
از معماران خلاق ایرانی نیز می توان به «کامران دیبا» اشاره کرد. او را می
توان خلاق سبک جدیدی از معماری ایرانی دانست. او با تلاش های زیاد و مشکلات
فراوان در این راه با گرایشات معماری مدرنیسم خود به دنبال سنت گرایی و
بیان معماری سنتی ایرانی پرداخت و ماحصل تلاش های خلاقانه او آثاری ماندگار
همچون: «شهر جدید شوشتر» شد. در مجله لوتوس، در بررسی شهر شوشتر بیان می
شود: «این تصویری از یک شهر ایرانی که هم کهن است و هم نوین، هم برخوردار
از فرهنگ بومی و محلی است و هم فرهنگ جهانی.»

(مجله معمار، شماره ۱۰، پائیز۱۳۷۹)

گریز اندیشی،
رهایی، دیوانه وار بودن و تفکر فانتزی را براحتی می توان در طرح خلاقانه
دیبا در «پارک لاله» دید. شاید تصور شود، این اثر خلاقانه از تفکرات پیچیده
و مبهم دیبا ناشی شده باشد. اما دیبا در مورد کارش بیان می کند که زمانی
در پارک دید که کارگران موزه و بعضی از رهگذران در این قسمت پارک و گاهی هم
در جهت اشتباه قبله به نماز مشغول می شوند، به این فکر افتاد تا نمازخانه
ای ساده بمنظور شکل دادن فضایی خلوت و ساکت از فضای شلوغ بیرون پارک و
همچنین نشان دادن جهت درست قبله در این مکان طراحی کند. یک معمار عرب در
مورد طرح خلاقانه دیبا می گوید: او ساده ترین شکل مسجد را با معماری مدرن
خود به تصویر کشیده است. (مجله معمار، شماره ۱۰، پائیز۱۳۷۹)

۲- رهایی از عادت ها و میل به تازگی
در توضیح این علت به آسانی ذهن همه به سوی معماری «دیکانستراکشن» سوق داده
می شود. در این سبک، معماران با شکستن چهارچوب های القائی با تفکری رها و
آزاد به خلق معماری خلاق می پردازند. به دلیل جذابیت و خصلت نوآورانه و
تازگی این سبک بیشتر معماران مطرح امروز تا حدودی گرایش به این شیوه پیدا
کرده اند و هر کدام حداقل طرحی به این شیوه در کارنامه معماری خود دارند.
اما باید به این امر نیز توجه داشت که «دیکانستراکشن» در مقابل کثرت معماری
«کانستراکشن» است که جذاب و خلاقانه به نظر می رسد اما اگر همه معماری،
دیکانستراکشن می شد معماری انعطاف پذیر، دارای حرکت و خلاقیت را می توان
«کانستراکشن» دانست. (فصلنامه رایانه ، معماری و ساختمان ، بهار ۱۳۸۱)

برای داشتن یک ذهن
خلاق و خلاقیت ، باید مواد اولیه لازم را فراهم کرد . در معماری این مواد
اولیه شامل پشتکار ، آرشیو اطلاعات معماری که در ذهن معمار وجود دارد – که
هرچه غنی تر باشد خلاقیت معمار بیشتر خواهد بوذ – و تا حدی استعداد هستند.
عامل اصلی تمایز بین معماران مختلف همان آرشیو ذهنی آنان است.

پیشنهاد: کتاب “طراحان چگونه می اندیشند” نوشته:برایان لاوسن ترجمه: دکتر حمید ندیمی

انواع تفکر :

1 – تفکر واگرا 
2- تفکر همگرا

تفکر خلاق با تفکر واگرا سعی می کنند پدیده ها و امور و افکار را آن چنان
که هستند به راحتی نپذیرند، بلکه نگاه متفاوت تری داشته باشند و از قالب
های فکری همسان دور شوند، به عبارتی پدیده ها را با خشم و منظر دیگری نگاه
کنند به نقل سهراب سپهری :  
چشم ها را باید شست ، جور دیگر باید دید
چترها را باید بست ، زیر باران باید رفت
اما در تفکر همگرا، فکرهای جدید و نو کمتر در آن راه پیدا می کند، امور و پدیده ها را آن چنان که هستند می بینند و می پذیرند.

تفکر همگرا، مفهوم
آشنایی است: تلاش ذهن برای رسیدن به راه‌حلی که بهترین است. سؤال‌های چهار
گزینه‌ای از ما همین را می‌خواهند: بهترین گزینه را برای پاسخ به این سؤال
انتخاب کنید! سؤال‌های کوتاه ‌پاسخ هم، معمولا تفکر همگرای ما را به یاری
می‌طلبند: بلندترین قلهدنیا کجاست؟ پرآب‌ترین رود ایران کدام است؟

==========================================

اما تفکر واگرا
دقیقا برعکس است. در این تفکر، ما ذهن خود را باز نگه می‌داریم تا
راه‌حل‌های مختلفی را تجربه کند؛ راه‌حل‌هایی که معمولا منحصر به فرد، نو،
غیرمعمول و در یک کلام «خلاقانه» است. تفکر واگرا ما را با دنیایی جدید
آشنا می‌کند که ساخته و پرداخته ذهن خودمان است، اما تا به حال نخواسته
بودیم آن را امتحان کنیم. به عنوان مثال، یک تفکر واگرا در جواب به این
سؤال که«کدام نوع از انواع اسب، بالاترین قدرت را دارد؟» جواب‌هایی از این
دست که«اسب تازی یا ترکمن یا…» را کنار می‌گذارد و می‌گوید: اسب بخار



دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Back To Top