آشنایی با اصول پرورش قارچ دکمه ای
نظر به اینکه قارچ های دکمه ای از جمله تجزیه کننده های ثانویه هستند نیازمندند بر روی مواد آلی
که قبلاًَ مورد تجزیه میکروبی قرار گرفته است مستقر گردیده و رشد نماید به
این فرآیند میکروبی که طی آن مواد آلی تخمیر شده و مورد تجزیه قرار می
گیرند COMPOSTIN یا کود سازی گفته و طبق این تعریف می توان دریافت که قارچ دکمه ای بر خلاف قارچ های صدفی جهت تأمین غذای مورد نیاز خود احتیاج به مواد دیگری به غیر از کاه در بستر کشت داشته که برای تهیۀ کمپوست باید در نظر گرفته شوند. این مواد شامل انواع کودهای حیوانی به عنوان افزودنی های غذائی ـ انواع کنسانتره به عنوان مکمل ها ـ مواد معدنی و کودهای ازته می باشند که تحت شرایط خاص و طبق فرمول های تعریف شده تهیه و در فرآیند کمپوست سازی
مورد استفاده قرار می گیرند. این فرمول ها متنوع بوده و تا کنون فرمول
خاصی به عنوان یک فرمول کلی و جهانی بمنظور مصرف در سراسر جهان ارائه
نگردیده و در هر منطقه ای که کار کشت و پرورش قارچ دکمه ای
صورت می پذیرد بر حسب مواد اولیۀ موجود ممکن است از یک یا چند فرمول منطبق
با شرایط آن منطقه استفاده شود. فرمول رایجی که هم اکنون در اکثر واحد های
کشت و پرورش قارچ دکمه ای درکشور ما مورد استفاده قرار می گیرد متشکل از موادی هم چون کاه گندم ـ کود مرغی ـ اوره ـ ملاس چغندر قند و پودر سنگ گچ بوده که تهیۀ آنها در اکثر مناطق کشور به راحتی و به وفور امکان پذیر است.
مراحل پرورش قارچ دکمه ای
هر واحد پرورش قارچ دکمه ای صرف نظر از مقیاس تولید چنانچه کمپوست مورد نیاز را خود تهیه نماید در کل دارای سه بخش تولید شامل بخش فرآوری کمپوست ـ بخش عمل آوری خاک پوششی و بخش تولید قارچ می باشند که در عمل از امکانات فراهم شده در فرآوری کمپوست به منظور عمل آوری خاک پوششی نیز می توان بهره برده و در واقع بخش عمل آوری خاک پوششی فرعی و در اصل هر واحد پرورش قارچ دکمه ای که خود اقدام به تهیه کمپوست می نماید از دو بخش اصلی فرآوری کمپوست و تولید قارچ تشکیل می گردد.
عملیات تخمیر کمپوست
را می توان در پیست ها و سالن های مربوطه به پایان برده و سپس
پاستوریزاسیون آن را در تونل های خاصی که بدین منظور احداث گردیده انجام
داد.
با اجرای برنامه زمانبندی و استفاده از تکنیک های جدید در فرآوری کمپوست می توان ترتیبی اتخاذ نمود تا بطور متوالی سالن های تولید حداکثر در مدت زمانی 2 ماهه یک دوره کامل کاشت ـ داشت و برداشت را پشت سر بگذارند. با استفاده از این روش کشت و پرورش قارچ دکمه ای را که پیش از این در هر سال حدود 3 تا 4 دوره بیشتر اجراء نمی گردید به 5 تا 6 دوره افزایش داده و علاوه بر این با قفسه بندی
نمودن سالن های تولید سطح زیر کشت هر سالن را حداقل به 2 برابر افزایش
داده که تمام این عوامل در بالا بردن کارائی واحدهای تولیدی نقش بسزائی
دارد.
براساس موارد یاد شده یک دورۀ کامل پرورش قارچ دکمه ای از کمپوست سازی تا برداشت معمولاً در پنج گام شامل کمپوست سازی ـ بذر زنی ـ پنجه دوانی ـ برداشت و نظافت سالن ها به شرح زیر می باشد.
کمپوست سازی
در
این عملیات که در دو فاز تخمیر و پاستوریزاسیون صورت می پذیرد مواد اولیه
طبق فرمول از قبل تهیه و ضمن مخلوط نمودن آن ها به روش های معمول شرایطی
فراهم می گردد تا در اثر انباشته شدن تودۀ مواد تخمیر لازم صورت پذیرد پس
از سپری شدن این مرحله با اجرای عملیات پاستوریزاسیون کمپوست سازی تکمیل و عاری از میکرو اورگانیسم های نا خواسته تا حد امکان گردیده و بستری مناسب جهت تأمین مواد غذایی لازم برای پرورش قارچ دکمه ای فراهم می شود.
موفقیت هر چه بیشتر در تولید قارچ دکمه ای تا حدود زیادی بسته به موفقیت در ساخت کمپوست به عنوان تنها منبع تأمین مواد غذایی جهت رشد قارچ داشته و چنانچه این عملیات مبتنی بر فراگیری علوم و دانش فنی مربوط و آموزش های لازم باشد پرورش قارچ دکمه ای کاری آسان و پر درآمد و موجب رضایت کامل پرورش دهندگان از هر حیث خواهد بود.
بذر زنی
پس از اتمام عملیات پاستوریزاسیون کمپوست و خنک کردن آن اقدام به بذر زنی
نموده که این کار را می توان در سالن کشت و یا سالن های تولید بسته به روش
های موجود انجام داد در هر حال میزان بذر مصرفی 3 تا 5 درصد وزن کمپوست
موجود و بنابر سویه مناسب و انتخاب گردیده می باشد.
انتخاب سویه مناسب
موجب می گردد محصول تولید شده در شرایط نامساعد محیطی همچنین مقابله با
بیماری ها مقاومت بیشتری از خود نشان داده و در شکل ظاهری و به تبع آن
بازار پسندی محصولات تولیدی و حتی میزان باردهی بهترین حالت ممکن را داشته
باشد.
پنجه دوانی
پس از انجام عملیات بذر زنی کمپوست مرحله پنجه دوانی
که در واقع همان دورۀ داشت قارچ های دکمه ای است آغاز و در حالی که این
دوره در سالن های تولید انجام می پذیرد می بایست تمامی شرایط لازم محیطی از
قبیل دما شامل گرما و سرما ـ رطوبت ـ نور و تهویه به نحو مطلوب و متناسب
با پرورش قارچ دکمه ای فراهم تا بتوان حداکثر محصول را به لحاظ کمی و کیفی بدست آورد.
فراهم
نمودن این شرایط کار چندان دشواری نبوده و با کسب دانش فنی لازم و استفاده
از توان تأسیسات متناسب با مکان تولید می توان به ایجاد محیطی مناسب جهت پرورش قارچ دکمه ای پرداخت.
برداشت
پس از سپری شدن دورۀ پنجه دوانی (کاشت و داشت) و رشد کامل ریسه ها در بستر شرایط محیطی را به گونه ای تغییر می دهیم تا قارچ
استعداد خود را برای تولید اندام باردهی بروز داده و گره های اولیه در سطح
بستر تشکیل گردد با تهویۀ مناسب و کاهش دمای محیطی این شرایط ایجاد و رشد
سریع کلاهک را شاهد
خواهیم بود باردهی محصول در دوره برداشت که معمولاً در زمانی به مدت 21 تا
30 روز انجام می شود بستگی به پارامتر های متعددی از قبیل کیفیت کمپوست، سویه بذر
انتخاب شده و ایجاد عوامل محیطی مطلوب در سالن ها همچنین اجرای به موقع
مدیریت مبارزه با آفات و بیماری ها داشته که در هر صورت و حتی در شرایط
نسبتاً مطلوب و به کارگیری روش های غیر حرفه ای اما صحیح انتظار می رود از
هر تن کمپوست موجود در سالن های تولید بین 20 تا 25 درصد محصول یعنی 200 تا 250 کیلوگرم قارچ
درجه 1 ( باتعریف شرایط فعلی این صنعت در کشور ) حاصل که به تناسب هزینه
های اجرایی در تولید و فروش محصول بدست آمده به صورت فله ای و به نرخ محصول
درجه 2 حداقل 100 درصد سودآوری به ازاء هزینه های انجام گردیده عاید تولید
کنندگان خواهد کرد. مجدداً یادآور می گردد ارقام فوق در شرایط تولید موسوم
به تولید نسبتاً مطلوب در نظر گرفته شده .
نظافت
سالن های تولید قارچ باید در طی دورۀ کاشت ـ داشت و برداشت
فاقد هر گونه آلودگی بوده و رعایت اصول بهداشتی و نظافت سالن ها تا حد
زیادی در سلامت محصول تأثیر داشته لیکن تولید کنندگان چه قبل از آغاز به
کار در سالن های تولید و چه در حین اجرای دورۀ پرورش قارچ
از روش های متفاوتی در حفظ بهداشت محیط استفاده می نماید. آموزش کارکنان ـ
رعایت اصول بهداشتی ـ اجرای برنامه های بهداشتی در احداث واحد های تولیدی و
نیز بکارگیری موانع فیزیکی از جمله روش هایی در مبارزه آفات و بیماری هاست
اما آن چه که به عنوان یک اصل کلی در مقابله با آفات و بیماری ها درنظر
گرفته می شود پیشگیری و نه مبارزه است که با کسب دانش لازم مقابله و
پیشگیری کار سختی نخواهد بود در هر صورت برای هر محصولی وجود آفات و بیماری
ها اجتناب ناپذیر بوده اما در نظر داشتن این نکته ضروری است که توجه به
مسئله آفات و بیماری های خاص سالن های تولید امنیت سرمایه گذاری را تأمین و
بی تفاوتی نسبت به آن البته خساراتی را در بر خواهد داشت.
صنایع جانبی
نظر به اهمیت و ارزش غذایی فراوان قارچ ها از دیرباز این تفکر وجود داشته که چگونه می توان قارچ ها را برای مدت طولانی تری نگهداری کرد. گرچه این معنا نیز به غلط تفسیر و از آن به ماندگاری کم قارچ ها
تعبیر شده اما باید توجه داشت که در صورت انتخاب سویه مناسب از بذر و تهیۀ
بستر مناسب کشت هم چنین رعایت اصول علمی در تولید و دقت در اجرای مراحل
برداشت، نگهداری، بسته بندی و حمل می توان اذعان داشت پایداری قارچ
کمتر از سایر محصولات کشاورزی نیست و درمواردی که ایجاب می کند قارچ به
طور روزانه و تازه مورد مصرف قرار گیرد باید حداقل شرایط لازم که برای
نگهداری سایر محصولات کشاورزی لازم است برای قارچ نیز در نظر گرفته شود و اگر قصد داریم قارچ
را برای مدت های طولانی تر نگهداری نماییم لازم است از روش های متداول
استفاده نموده که گرچه هزینه بر می باشند اما هر میزان سرمایه گذاری دراین
زمینه درآمد کافی ایجاد تا توجیه اقتصادی مثبتی را در برداشته باشد باید در
نظر داشت این روند جایگاه خاص خود را در صنایع غذایی و پرورش قارچ پیدا کرده و از اهمیت بسزایی برخوردار گشته از آنجایی که امروزه قارچ
تازه با روش های صحیح از یک قاره به قاره ای دیگر فرستاده شده بدون این که
کوچکترین تغییری در کیفیت آن ایجاد گردد می توان دریافت که روش های مدرن
جایگزین شیوه های سنتی فعلی و معمول در کشور ما گردیده و در صورتی که فاصله
ما با دستیابی و به کارگیری این روش های جدید زیاد است شاید بهتر باشد به
جای چانه زنی ناشی از برداشت های عامیانه و غیر علمی در بحث میزان ماندگاری
قارچ به فکر چاره اندیشی لازم در اجرای تکنیک های متداول و به روز دنیا باشیم.
از جمله این روش ها که هم اکنون و در اکثر کشورهای تولید کننده و صادر کننده ، عمده قارچ مورد استفاده قرار می گیرد می توان به روشهای مختلف خشک کردن قارچ
از جمله خشک کردن تحت خلاء ـ خشک کردن انجمادی ـ خشک کردن در سطح حرارت
دیده و خشک کردن با جابجایی هوا و نیز روش های مختلف در کنسرو کردن ـ منجمد
نمودن و تهیه مربا ـ شور ـ ترشی از قارچ
اشاره کرد که امکان نگهداری طولانی مدت آن را علاوه بر تأمین تقاضا جهت
ذائقه های متفاوت فراهم ساخته و شرایط لازم برای صادرات این محصول را به هر
نحوی ایجاد نموده و ارزش افزوده بالایی را برای آن رقم می زند.
زیست شناسی قارچ ها
قارچ ها موجوداتی هتروتروف بوده، فاقد ریشه ، ساقه و برگ هستند و در یکی از پنج سلسله موجودات زنده قرار داده شده‌اند. این موجودات به علت فقدان کلروفیل (سبزینه) قادر به سنتز مواد آلی نیستند و در نتیجه ناگزیرند به صورت ساپروفیت
بر روی مواد آلی مرده گیاهی و جانوری و یا به صورت انگل بر روی یاخته‌های
زنده و یا داخل آنها زیست کنند. نوع دیگر زندگی همزیستی قارچ ها با دیگر
موجودات است که در میکوریزا و گلسنگ ها دیده می‌شود.
ساختار قارچ
ساختار اغلب قارچ ها از رشته‌ها و یا ریسه‌های نخی شکل به نام هیف تشکیل شده است. در قارچ های پست ، ریسه‌ها یا هیف ها فاقد دیواره عرضی هستند. انشعابات هیف ها یا ریسه‌ها شبکه‌ای به نام میسیلیوم را بوجود می‌آورند. شبکه میسیلیوم را می‌توان به صورت کپک بر روی مواد آلی مختلف مشاهده کرد. آنزیم هایی که توسط قارچ های مختلف بوجود می‌آیند می‌توانند انواع مواد آلی را تجزیه کرده و به مواد ساده‌تری مبدل کنند. قارچ ها از لحاظ ساختار یاخته‌ای جزء یوکاریوت ها هستند در اطراف هسته و دیگر اجزای یاخته غشای دو لایه وجود دارد. در اطراف یاخته ، دیواره یاخته‌ای حاوی کیتین قرار می‌گیرند.
تولید مثل در قارچ ها
اکثر قارچ ها به دو طریق جنسی و غیر جنسی تکثیر می‌یابند. در قارچ های تک یاخته‌ای ، تولید مثل غیر جنسی به روش تقسیم دوتایی و جوانه زدن انجام می‌گیرد و قارچ های پر یاخته‌ای غیر از قطعه قطعه شدن ریسه یا هیف ، انواع هاگ هایی از قبیل اسپورانژیوسپور (زئوسپور و آپلانسپور) گویند یا ، جنسی حاصل می‌شود. این نوع تولید مثل در قارچ ها به پنج روش صورت می‌گیرد.
روش ترکیب گامت های متحرک ویژه قارچ های پست است. قارچ های پست ، یا خود تک یاخته‌ای و متحرک‌اند و یا یاخته‌های متحرک تولید می‌کنند. تماس گامتانژیایی ، آمیزش گامتانژیایی ، اسپرم‌زایی و تولید مثل جنسی توسط یاخته‌های رویشی از انواع دیگر روش های تولید مثل جنسی در قارچ ها بشمار می‌روند.
تقسیم بندی قارچ ها
سلسله قارچ ها را به دو شاخه ، قارچ های حقیقی و قارچ های کاذب ، تقسیم کرده‌اند قارچ های حقیقی خود به پنج زیر شاخه تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
زیر شاخه ماستیگو مایکوتینا
یا قارچ های زئوسپوری که ممکن است ساختار آنها و یا هاگ هایی که تولید می‌کنند متحرک و دارای تاژک باشند. نوع تاژک ومحل قرار گرفتن آن در این قارچ ها از نظر رده بندی مهم است قارچ های این زیر شاخه از نظر نوع ساختار و تولید مثل جزء پست‌ترین قارچ ها بشمار می‌آیند. اشکال ابتدایی این قارچ ها فاقد ریسه یا هیف بوده و ساختار تک یاخته‌ای دارند که در واقع بخشی رویشی و نیز زایشی قارچ بشمار می‌آید. سپس ساختار آنها اندکی پیشرفته‌تر شده، بخش رویشی و زایشی از یکدیگر مجزا می‌شوند.
در قارچ
های تکامل یافته‌تر این گروه ، ساختار ریسه یا هیف بوجود می‌آید. ریسه یا
هیف آنها فاقد دیواره عرضی است. تولید مثل جنسی در این گروه نیز روند
تکاملی را طی می‌کند و از ایزوگامی به آنیزوگامی و سپس ائوگامی می‌رسد. تعدادی نیز گامت های غیر متحرک دارند و به روش تماس گامتانژیایی تولید مثل جنسی انجام می‌دهند که این قارچ ها تکامل یافته‌تر از دیگر قارچ های این گروه هستند. این گروه از قارچ ها به صورت ساپروفیت بر روی بقایای مواد آلی یا به صورت انگل داخلی و خارجی بر روی یاخته میزبان زیست می‌کنند.
زیر شاخه زیگومایکوتینا
قارچ های این گروه نیز جزء قارچ های پست بشمار می‌آیند و ریسه یا هیف آنها فاقد دیواره‌های عرضی (سپتا) است. تولید مثل غیر جنسی توسط هاگ های غیر متحرکی انجام می‌شود که معمولاً در کیسه‌ای به نام اسپورانژیوم بوجود می‌آیند. تولید مثل جنسی توسط آمیزش دو گامتانژ صورت می‌گیرد. کیسه‌ای به نام اسپورانژیوم بوجود می‌آیند. در این حالت اندام های جنسی دیده نمی‌شوند. هیف یا ریسه‌های رویشی ، گامتانژ را بوجود می‌آورند. این قارچ ها اغلب خاکزی هستند و غیر از خاک بر روی مواد قندی مانند نان و مربا و غیره زیست می‌کنند.
زیر شاخه آسکومایکوتینا
این گروه به علت داشتن ریسه یا هیف دیواره‌های عرضی (سپتا) هستند این قارچ ها جزء قارچ های عالی بشمار می‌آیند. در نتیجه تولید مثل جنسی ، هاگ هایی به نام آسکوسپور در درون کیسه‌هایی به نام آسک تولید می‌کنند. کیسه‌های آسک حاوی آسکوسپورها
، اغلب توسط پوششی به نام آسکوکارپ احاطه می‌شوند. آسکوکارپ ها به شکل های
مختلف بسته ، نیمه باز و باز وجود دارند.رده بندی این گروه بر اساس نوع
آسکوکارپ صورت می‌گیرد. مخمرها یا بوزکها فاقد آسکوکارپند. در این قارچ ها تولید مثل غیر جنسی اغلب توسط هاگ هایی به نام کونیدیا انجام می‌شود که بر روی هیفی موسوم به کونیدیوفور
قرار می‌گیرند ولی مخمرها یا بوزک ها که ساختار تک یاخته‌ای دارند به روش
تقسیم دوتایی و یا جوانه زدن تولید مثل غیر جنسی انجام می‌دهند.
زیر شاخه با زیدیومایکوتینا
تکامل یافته‌ترین قارچ
ها در این شاخه قرار می‌گیرند. هیف ها یا ریسه‌ها دارای دیواره‌های عرضی
هستند. در یاخته‌های هیف یک یا دو هسته وجود دارد. تولید مثل جنسی به صورت
رویشی انجام می‌گیرد در نتیجه آن هاگ هایی به نام بازیدیوسپور تولید می‌شوند که بر روی بازیدیوم قرار می‌گیرند. هنگام رویش بازیدوسپور
، ریسه یا هیف تک هسته‌ای حاصل می‌شود و از ترکیب دو ریسه یا هیف تک
هسته‌ای مخالف ، ریسه یا هیفی دو هسته‌ای بوجود می‌آید.هنگام تولید مثل
جنسی ، دو هسته مخالف با یکدیگر ترکیب شده، هسته دیپلوئیدی را تشکیل می‌دهند که با تقسیم میوز چهار هسته هاپلویید و در نتیجه چهار بازیدسپور را بوجود می‌آورد. در قارچ های چتری ، بازیدیوسپورها بر روی تیغه‌های شعاعی به نام گیل قرار دارند. در قارچ های منفذدار یا سوراخدار ، بازیدیوسپورها در اطراف منافذ یا سوراخ ها قرار می‌گیرند ولی در قارچ های توپ پفکی ، بازیدیوسپورها در داخل بازیدیوکارپ بسته قرار دارند.
زیر شاخه دوترومایکوتینا
این گروه به قارچ های ناقص نیز معروفند زیرا در چرخه آنها تولید مثل جنسی دیده نمی‌شود و تنها روش تکثیر آنها تولید مثل غیر جنسی است. این قارچ ها اکثرا بر حسب اندازه ، شکل رنگ و ویژگی های موجود در کونید یا حاصل از تولید مثل غیر جنسی آنها شناسایی و طبقه بندی می‌شوند. در طبیعت این قارچ ها پراکندگی فراوان دارند و باعث ایجاد بیماری در گیاهان ایجاد می‌شوند.
میکوریزا
ساختاری که در نتیجه برقراری ارتباط بین قارچ ها و ریشه گیاهان ایجاد می‌شود میکوریزا می‌گویند. در این ساختار به علت وجود آنزیم هایی در ریسه یا هیف این قارچ ها قابلیت حلالیت و جذب مواد به مراتب بیش از ریشه گیاهان است. دو نوع میکروریزا وجود دارد.
میکرریزا خارجی
میکوریزای خارجی که ویژه درختان است یا هیف قارچ های ماکروسکوپی از قبیل قارچ های چتری ، توپ پفکی ، در اطراف ریشه آنها غلاف ضخیمی ایجاد می‌کنند.
میکوریزای داخلی
در اغلب گیاهان دیده می‌شود در این نوع میکوریزا هیف ها یا ریسه‌های قارچ های میکروسکوپی موجود در خاک به درون یاخته‌های ریشه گیاهان وارد می‌شوند.
قارچ شناسی
قارچ شناسی به معنای Mycology می‌باشد. این واژه توسط پیرآنتونیو میچلی در قرن 18 پیشنهاد شده است. قارچ ها موجوداتی هستند فاقد کلروفیل و تولید اسپور می‌نمایند. ساختمان سلولی یوکاریوتیک داشته دارای هسته (به تعداد یک عدد یا بیشتر) می‌باشد. هسته‌ها ممکن است هاپلوئید یا دیپلوئید باشند.سلول های قارچی دارای دیواره سلولی‌اند. قارچ ها برخلاف گیاهان عالی فاقد اندام هایی نظیر ریشه ، ساقه ، برگ و سیستم آوندی می‌باشند. پیکره قارچ ها ممکن است تک سلولی یا پرسلولی باشند. پیکره قارچ ها از رشته‌های متعددی به نام ریسه یا هیف تشکیل می‌یابد. تولید مثل در آنها به طریق جنسی یا غیر جنسی می‌باشد که تکثیر غیر جنسی رایج‌تر است.
مشخصات عمومی قارچ ها :
یوکاریوتیک هستند.
فاقد کلروفیل و آوند هستند.
دارای دیواره سلولی‌اند.
تکثیر از طریق جنسی و غیرجنسی صورت می‌گیرد.
پیکره قارچ تک‌سلولی یا پرسلولی می‌باشد.
قارچ ها از طریق پدیده جذب ، مواد غذایی خود را بدست می‌آورند در حالی که گیاهان از طریق فتوسنتز و جانوران از طریق بلع این مواد را تهیه می‌کنند.
قارچ ها فاقد تحرکند که این تفاوت آنها را با جانوران و تشابه آنها را با گیاهان نشان می‌دهد. از حرکات جزئی قارچ ها می‌توان به حرکت قارچ های آمیبی شکل اشاره کرد که با ایجاد پاهای کاذب روی ماده غذایی جابجا می‌شوند. اسپورهای قارچ ها دارای تاژک می‌باشند که موجب جابجایی آنها می‌شود. همچنین حرکت سیتوپلاسمی درون سلولی نیز نوعی حرکت محسوب می‌گردد.
ساختمان شیمیایی سلولی در قارچ ها
درصد بیشتری از وزن سلول های قارچی را آب تشکیل می‌دهد مخصوصاً در سلول های جوان 90 درصد وزن تازه میسیلیوم را آب تشکیل می‌دهد. اسپورها
نیز دارای درصد بالایی از آب می‌باشند کربن 44 – 40 درصد ، ترکیبات معدنی 5
– 2 درصد ، فسفر ، پتاسیم ، سیلیس و آلومینیوم در ردیف ترکیبات معدنی‌اند.
ترکیبات ازته 7 – 2 درصد که پروتئین ها ، اسیدهای نوکلئیک و اوره را شامل
می‌شوند. قسمت اعظم کربنی که قارچ ها می‌گیرند به صرف ساخت دیواره سلولی می‌رسد.
دیواره در قارچ ها حاوی درصد زیادی کیتین می‌باشد. در بررسی های انجام گرفته روی 25 قارچ میزان کیتین متغیر و بین 2.6 تا 26.2 درصد وزن خشک قارچ گزارش شده است. قارچ
های تک سلولی نظیر مخمرها مقدار کمی کیتین تولید می‌کنند. ماده اصلی
دیواره قارچ ها گلوکان و مانّان می‌باشد. همچنین سلولز ، لیگنین ، کالوز و
کیتوزان نیز از دیگر مواد تشکیل دهنده دیواره سلولی قارچ ها می‌باشد.
انواعی از هترو پلی ساکاریدها ، پروتئین ها ، چربی ها و مواد معدنی نیز ممکن است وجود داشته باشند. Mg و Ca از مواد معدنی رایج در ساختمان دیواره سلولی است.
نحوه زندگی قارچ ها
قارچ ها به حالت ساپروفیت روی مواد در حال پوسیدن و یا در فرم انگل یا پارازیت روی سایر موجودات زنده زندگی می‌کنند. موجودی که مورد حمله قارچ
قرار می‌گیرد host یا میزبان نامیده می‌شود. قارچ ها از نظرتأ مین مواد
غذایی با گیاهان تفاوت دارند. و به تنهایی قادر به ساختن مواد غذایی مورد
نیاز خود نمی‌باشند.
اگر مواد قندی از قبیل گلوکز ، ساکاروز و مالتوز در اختیار قارچ
ها قرار گیرد با استفاده از تر کیبات آلی می‌توانند پروتئین های مورد نیاز
خویش را بسازند. تیامین و بیوتین از ویتامین های مورد نیاز قارچ ها می‌باشند. قارچ
ها در درجه حرارت 0 تا 30 درجه سانتیگراد می‌توانند زندگی کنند. درجه
حرارت مناسب برای قارچ ها 20 تا 30 درجه می‌باشد. PH مناسب برای رشد قارچها
6 = PH است ولی دامنه PH از 12 – 2 متغیر است.
سیتولوژی قارچ ها
دیواره سلولی در قارچ ها وجود دارد. هسته‌ها کوچک و قابل رویت با میکروسکوپ نوری می‌باشند. غشای هسته دو لایه بوده و حاوی منافذی است. به هنگام تقسیم میتوز
، غشای هسته ناپدید نمی‌گردد هستک ها نیز به هنگام تقسیم باقی می‌مانند.
ولی در هنگام تقسیم میوز غشای هسته و هستک ها ناپدید می‌گردند. شبکه
آندوپلاسمی در قارچ ها نیز از دو غشای موازی هم تشکیل می‌یابد.
شبکه آندوپلاسمی
در سلول های جوان مشخصاً دیده می‌شوند ولی در سلول های مسن‌تر جزئی و کم
بوده و یا ممکن است قابل رویت نباشد. ریبوزوم ها نیز وجود داشته و پراکنده
در سیتوپلاسم سلولی می‌باشند. در سلول های قارچی میتوکندری هم یافت می‌شود. دستگاه گلژی نیز وجود داشته و از واحدهای دیکتیوزومی تشکیل می‌یابد. واکوئل ها در سلول های جوان به تعداد زیاد و در سلول های مسن‌تر به تعداد کم ولی اندازه بزرگتر دیده می‌شود. مواد ذخیره‌ای در سلول های قارچی عمدتاً در فرم گلیکوژن و چربی می‌باشد.
ریخت شناسی قارچ ها
در قارچ هایی که تک سلولی‌اند پیکره قارچ از یک سلول تشکیل می‌یابد یا ممکن است پیکره قارچ به صورت پلاسمودیوم باشد. پلاسمودیوم یک توده سیتوپلاسمی چند هسته‌ای و فاقد دیواره سلولی است. در غالب قارچ ها اندام رویشی از ساختمان لوله‌ای به نام هیف و یا ریسه
تشکیل شده است. هیف ها شفاف و میکروسکوپی‌اند و قطر آنها متغیر است. هیف
ها در جهات مختلف رشد می‌یابند. رشد اصلی هیف از بخش انتهایی آن انجام
می‌گیرد. به مجموعه هیف ها میسیلیوم اطلاق می‌گردد. دیواره عرضی در هیف های
دیواره‌دار وجود داشته به نام سپتوم نامیده می‌شود. دو نوع دیواره عرضی ممکن است در ساختمان هیف های دیواره‌دار قابل تشخیص است.
دیواره اولیه یا اصلی: که این دیواره همزمان با تقسیم سلولی تشکیل می‌گردد.
دیواره
نابجا: که به تقسیم سلولی مربوط نبوده ممکن است در محل آسیب دیدگی برای
ترمیم ایجاد گردد یا برای جدا ساختن بخش مسن هیف از بخش جوان تشکیل گردد یا
دیواره‌ای که برای تشکیل اندام‌های زایشی بوجود می‌آید. هیف ها ممکن است دیواره‌دار باشند Septatehypha یا بدون دیواره عرضی None Septatehypha که در هیف های دیواره در دیواره ممکن است شدیداً متخلخل باشد در فرم پلاسمودسما و یا ممکن است ناقص تشکیل شود.
ساختمان رویشی در قارچ ها
ساختمان رویشی یا پیکره قارچ ها به نام تال (Tallus) نامیده می‌شود در اغلب قارچ ها تال مجموعه‌ای از هیف ها یا ساختمان میسیلیومی است. هیف ها وقتی در هم تنیده می‌شوند بافتی را ایجاد می‌کنند که به نام پلکتانشیم نامیده می‌شود.
انواع ساختمان رویشی
پروزئانشیم: از هیف های موازی هم تشکیل می‌یابد و بافت همبند سستی را بوجود می‌آورد.
پسودو پارانشیم: بافتی است که در آن طول و عرض هیف ها یکی شده و ساختمان شبه پارانشیمی تشکیل می‌گردد که خیلی شبیه پارانشیم گیاهان عالی است.
استروما: ساختمان تشک مانند داشته با ساختار پروزئانشیمی که درون یا بر سطح آن ساختمان زایشی تشکیل می‌گردد.
اسکلروتیوم:
ساختمان دیگری است با بافت پسودو پارانشیمی که در شرایط نامساعد تشکیل
می‌گردد و پس از مساعد شدن شرایط می‌تواند جوانه زده و مجدداً رشد کند.
ریزومورف:
ساختمان دیگری است که در شرایط نامساعد تشکیل و در قارچ های بازیدیومیستی
دیده می‌شود. از دستجات بلند و موازی هیف تشکیل می‌گردد. بخش انتهایی
ریزومورف حالت مریستمی دارد. هیف های لایه بیرونی از نظر دیواره سلولی و
محتوای درون سلولی تغییراتی پیدا کرده و کدرتر می‌شوند. ریزومورف نیز با
مساعد شدن شرایط می‌تواند مجدداً رشد نماید.
روشهای اخذ غذا در قارچ ها
قارچ های پروتوتروف: قارچ های پروتروف قارچ هایی هستند که با استفاده از ترکیبات آلی موجود در ویتامین های مورد نیاز خویش را سنتز می‌کنند.
قارچ های اگزوتروف: قارچ های اگزوتروف نیازمند ویتامین های از قبل سنتز شده می‌باشند که باید در اختیار آنها قرار گیرد.
قارچ های ساپروفیت:
این قارچ ها روی مواد در حال پوسیدن زندگی می‌کنند. هیف مستقیما با مواد
غذایی تماس حاصل می‌کند و پس از تجزیه مواد غذایی از راه انتشار این مواد
را جذب می‌نماید. میسیلیوم قارچ های انگل برای تامین مواد غذایی مورد نیاز یا بر روی موجود میزبان می‌روید یا آنکه وارد نسج می‌گردد. قارچ
های انگلی درون سلولی مستقیماً مواد غذایی داخل سلول را از طریق دیفوزیون
جذب می‌کند. قارچ هایی که زندگی بین سلولی دارند، تشکیل اندام های مکنده
می‌دهند.
عوامل جذب غذا در قارچ ها :
تشکیل مستوریوم.
تشکیل آپرسوریوم.
تشکیل ریزوئیدها.
تشکیل اندام های شکارگر.
تشکیل هیفوپودیوم.
قارچ خوراکی
بعضی از قارچ ها برای خوردن بسیار خوشمزه هستند.
در کشورهای مختلف، در تهیه ی انواع غذاها از قارچ استفاده می کنند. در تهیه ی سوپ ها، سالادها و سس ها، از قارچ به عنوان نوعی پروتئین گیاهی استفاده می کنند. اما به خاطر داشته باشید که برخی انواع قارچ ها سمی هستند؛ اگرچه ممکن است که ظاهرشان به قارچ های خوراکی شبیه باشد.
یکی از سمی ترین قارچ
ها کلاه مرگ است که می تواند در عرض 12 ساعت باعث مرگ انسان شود گونه های
سمی دیگر تولید بیماری شدید می کنند اما بندرت باعث مرگ انسان بالغ می
شوند.
بنابراین کندن قارچ هایی که در جنگل می رویند خطرناک است؛
چون تشخیص سمی یا خوراکی بودن قارچ کار ساده ای نیست و تنها افراد با
تجربه و متخصص قادرند که قارچ سمی را از خوراکی تشخیص دهند. چنین افرادی را شکارچیان قارچ می نامند. شغل این افراد بسیار سخت و حساس بوده و گاهی یک بی دقتی در تشخیص نوع قارچ، منجر به مرگ آنها می شود.
خواص شیمیایی قارچ
بسیاری
از گونه های قارچ، برای سالیان متمادی به عنوان داروهای خانگی مورد
استفاده قرار می گرفته است. این گونه قارچ ها خواص ضد سرطان و یا ضد ویروسی
داشته و برخی از آنها عملکرد سیستم ایمنی بدن را بهبود می بخشند.
بعضی
انواع قارچ ها، اثرات مثبت ذهنی و روانی دارند. گفته می شود که این قارچ
ها را مردمان قبایل شمال سیبری و همچنین دزدان دریایی، قبل از نبرد استفاده
می نمودند. این قارچ ها وضعیت روانی افراد را قبل از شروع جنگ، بهبود می
بخشید. به دلیل همین اثرات مثبت قارچ ها، در برخی جشن های مذهبی از آنها
استفاده می کردند. در گذشته از برخی انواع قارچ ها برای روشن نمودن آتش
استفاده می نمودند و به آنها لقب فندک می دادند.
تولید مثل قارچ ها
اطلاعات اولیه
قارچ
ها به طریق غیرجنسی و جنسی تکثیر می‌یابند. زادآوری غیرجنسی در قارچ ها
رایج‌تر بوده در صورتی که تولید مثل جنسی ممکن است فقط یکبار در سال اتفاق
بیافتد. در تولید مثل غیرجنسی تلفیق هسته‌ها صورت نگرفته و نوترکیبی بوجود
نمی‌آید. فرزندان خیلی شبیه به سلول مادری می‌باشند. در صورتی که تولید
مثل جنسی تلفیق گامت ها الزامی بوده ترکیب گامت ها صورت می‌گیرد و با تلفیق
هسته‌ها نوترکیبی ژنتیکی صورت می‌گیرد. بنابراین نتایج از نظر ژنتیکی از
والدین خود متفاوتند.
تولید مثل غیر جنسی
قطعه قطعه شدن
در
اثر قطعه قطعه شدن ریسه ، قطعات هیف یا ریسه در شرایط مطلوب رشد کرده و
نسل جدیدی را بوجود می‌آورند. این روش در طبیعت بسیار رخ می‌دهد. همچنین
برای تکثیر قارچ ها در آزمایشگاه از این روش استفاده می‌شود.
جوانه زدن
روش
جوانه زدن در مخمرها بسیار رایج است. هنگام جوانه زدن ، یک برآمدگی در
یاخته مادر ، بر اثر کشیده شدن دیواره یاخته‌ای ، بوجود می‌آید. هسته به دو
نیم تقسیم شده و یک نیمه آن وارد جوانه می‌گردد. جوانه یا یاخته دختر
بوجود آمده سپس از یاخته مادر جدا می‌شود. در بعضی موارد ، جوانه از یاخته
مادر جدا شدن و خود به همان طریق مذکور جوانه دیگری را ایجاد می‌کند.
تقسیم دو تایی
این
روش تولید مثل در باکتری ها متداول است. ولی در بعضی از مخمرها تکثیر به
صورت تقسیم دوتایی انجام می‌شود. در این روش ، یاخته مادر به دو یاخته دختر
مبدل می‌گردد.
تشکیل اسپور
قارچ
ها عمدتا از طریق تشکیل اسپورها تکثیر می‌یابند. رنگ اسپورها از سفید تا
سبز ، زرد ، قرمز ، قهوه‌ای و سیاه تغییر می‌کند. اسپورها وقتی در شرایط
مساعد قرار می‌گیرند رشد یافته به نام لوله تندش (germtube) ایجاد می‌کنند.
رشد هیف از بخش انتهایی آن انجام می‌گیرد. اسپورها در قارچ های آبزی دارای
تاژک می‌باشند. و دیواره سلولی نازکتری دارند. در صورتی که در قارچ های
خشکی‌زی دیواره سلولی ضخیم تر بوده و ممکن است از سه لایه آندوسپور ، اپی
اسپور ، پری اسپور تشکیل شود.از نظر ساختمان سلولی شبیه به سایر سلول های
قارچی بوده دارای هسته ، میتوکندری های بزرگ ، شبکه آندوپلاسمی ، واکوئل و
مواد غذایی ذخیره‌ای در فرم گلیکوژن و چربی دارند. اسپورها معمولاً در داخل
محفظه‌ای به نام اسپورانژیوم تشکیل می‌گردند. اسپورانژیوم ها روی هیف تخصص
یافته‌ای به نام اسپرانژیوفور قرار می‌گیرند.
تشکیل کنیدی
کنیدی ها نیز از عوامل تکثیر غیرجنسی در قارچ ها بوده کنیدی ها ممکن است
در کنار یا انتهای هیف مخصوصی به نام کنیدیوفور تشکیل گردند. که به عوامل
تشکیل شده کیندیوم اطلاق می‌گردد. کیندیوم ها یا کیندی ها در درون یا سطح
ساختمان های خاصی نیز ممکن است تشکیل گردد. کیندی ها ممکن است در داخل یک
پیکنیدیوم تشکیل گردد. پیکنیدیوم ساختمان کوزه مانندی است که در داخل آن
کیندی ها و کیندیوفورها قرار می‌گیرند. به کیندی های حاصله پیکنیدیواسپور
نیز اطلاق می‌گردد.کیندی ها ممکن است در سطح اندام بشقاب مانند و تختی به
نام آسروولوس تشکیل گردند. آسروول در محل آلودگی تشکیل می‌گردد و بعد از
تکمیل رشد باعث پاره شدن اپیدرم می‌گردد. در سطح این اندام بشقاب مانند
تراکم فراوانی از کیندیوفورها قرار می‌گیرد و در داخل آنها هم کنیدی ها
تشکیل می‌گردد. کیندی ها ممکن است روی ساختمان به نام اسپورودوچیوم تشکیل
گردد. اسپورودوچیوم در محل آلودگی تشکیل می‌شود و ساختمان پف کرده و بالش
تک مانندی دارد و خیلی شبیه آسروول می‌باشد. اسپرودوچیوم موجب پاره شدن
مشخص اپیدرم نمی‌شود.
تکثیر بوسیله هاگ
معمولی‌ترین
نوع تولید مثل غیر جنسی در قارچ ها تولید هاگ است. در تعریف به هر ذره
کوچک زایشی که از هیف یا از یاخته مولد هاگ جدا شده و به نسل جدیدی تبدیل
شود هاگ گفته می‌شود. انواع هاگ ها عبارتند از: اسپورانژیوسپور ، کلامیدو
سپور و آتروسپور.
تولید مثل جنسی در قارچ ها
در
تولید مثل جنسی حضور گامت ها الزامی است. گامت ها معمولاً در داخل ساختمان
هایی به نام گامتانژ تشکیل می‌گردند. اگر گامت ها از یک ریسه حاصل شوند
چنین قارچ هایی را هموتالیک گویند ولی اگر گامت ها از هیف های مختلف نتیجه
گردند هتروتالیک نامیده می‌شوند. یکی شدن گامت ها در سه مرحله انجام
می‌گیرد:
1. پلاسموگامی (اتحاد پروتوپلاسم های سلولی)
2. کاریوگامی
3. اتحاد کروموزوم ها یا ژن ها
پلانوگامی
در
این روش گامت ها یا سلول های جنسی متحرک و تاژکدارند. این روش تلفیق بیشتر
در قارچ های آبزی دیده می‌شوند و برای انجام عمل پلانوگامی وجود آب الزامی
است. زیرا گامت های تاژکدار در حضور آب فعالند.
گامتانژی
در
این حالت سلول های جنسی متحرک نیستند دو گامتانژ در محل اتصال و از طریق
سوراخی که ایجاد می‌گردد هسته‌های نر در گامتانژ ماده وارد می‌گردد گامتانژ
ماده یک اندام متورم و پایه‌دار می‌باشد که به آن ائوگونیوم اطلاق
می‌گردد. هسته‌های داخل ائوگونیوم را ائوسفر گویند. آنتریدیوم استوانه‌ای
شکل بوده و معمولاً پایه‌دار می‌باشد. هسته‌های نر داخل آنتریدیوم جای
دارند. هسته‌های داخل آنتریدیوم از طریق سوراخ ایجاد شده بین دو گامتانژ در
ائوگونیوم وارد شده و با ائوسفر ترکیب و ساختمانی به نام ائوسپور ایجاد
می‌گردد. این روش تکثیر غالبا در ائومیستها دیده می‌شود.
گامتانژیوگامی
در
این حالت دو گامتانژ در تماس باهم قرار می‌گیرند دیواره تماس از بین
می‌رود و محتویات هر دو اعم از هسته و سیتوپلاسم باهم مخلوط می‌گردند. در
کپک نان تکثیر جنسی به این طریق انجام می‌گیرد. در هیف میسیلیومی که از نظر
ژنتیکی متفاوتند باهم تماس پیدا می‌کنند این هیف ها را زیگوفور می‌نامند.
در بخش انتهایی زیگوفورها ساختمان هایی به نام پروگامتانژ شکل می‌گیرد.
پروگامتانژ از ابتدا به انتهای هیف متصل بوده و با افزایش اندازه به تدریج
از هیف هایی که از آن بوجود آمده‌اند دور می‌شوند. دیواره عرضی تشکیل
می‌گردد و گامتانژها شکل می‌گیرند.دیواره بین گامتانژها از بین رفته
محتویات آنها باهم خلوط می‌گردد. از اختلاف آنها زیگواسپور تشکیل می‌گردد
زیگواسپور حجیم گشته دیواره آن ضخیم تر شده زیگواسپور ممکن است وارد مرحله
نهفتگی شود که این مدت چند ماه طول می‌کشد. زیگواسپور پس از دوران نهفتگی
ممکن است تندش یافته و تشکیل هیف دهد یا ممکن است مستقیما تشکیل اسپورانژ
دهد.
اسپرماتیزیشن
این روش
تکثیر اغلب در آسکومیست ها و بازیدمیست ها رایج است. نقش سلول جنسی نر را
سلول هایی به نام اسپرماتیوم بر عهده دارند. اسپرماتیوم ها بر
رویاسپورماتوفورها ممکن است تشکیل گردد. اسپرماتیوم‌ها و اسپورماتوفورها در
داخل ساختمان کوزه‌مانندی به نام پیکنیوم تشکیل می‌گردد. نتیجتا به
اسپرماتیوم های حاصل پیکینواسپور اطلاق می‌گردد. نقش گامت ماده را هیفی به
نام هیف پذیرنده بر عهده دارد. هیف پذیرنده آغشته به ماده چسبناک یا شهد
بوده این هیف در دهانه پیکینوم قرار می‌گیرد. اسپرماتیوم از طریق حشرات ،
باد یا آب به هیف پذیرنده انتقال می‌یابد.
سوماتوگامی
در
این روش اندام جنسی خاصی بوجود نمی‌آید بلکه دو تا هیف رویشی باهم تلاقی
پیدا می‌کنند و تبادل هسته صورت می‌گیرد. پدیده سوماتوگامی شبیه به پدیده
هم دهانی یا آنوستوموز می‌باشد که در برخی از موجودات جانوری مثل پارامسی
دیده می‌شود این روش تکثیر نیز در آسکومیست ها رایج است.
اهمیت اقتصادی قارچ ها
قارچ
ها وجوه مشترک فراوانی با گیاهان و آغازیان دارند. در واقع قارچ ها را
گاهی جزء این جانداران طبقه بندی می‌کنند، اما قارچ ها از بسیاری جهات چنان
با سایر جانداران متفاوت هستند که بیشتر زیست شناسان آنها را در سلسله
مجزا قرار می‌دهند. قارچ ها زندگی بسیار موفقیت آمیزی دارند. تقریبا در همه
زیستگاه های در دسترس که روی زمین وجود دارد، یافت می‌شوند و بسیاری از
آنها از لحاظ اقتصادی و پزشکی حائز اهمیت هستند.
انسان از زمان های
بسیار دور اهمیت قارچ های مخمر را کم و بیش می‌شناخت و از وجود آنها روی
مواد قندی ، شیر ، ماست ، خمیر ترش ، سرکه ، الکل ، حتی خاک و بقایای
فضولات حیوانی اطلاع داشت و برای تخمیر مواد قندی و تهیه ماست و یا برخی
مواد دیگر از آنها استفاده می‌کرد. کپک های آسکومیست گوناگون سبب پیدایش
طعم بخصوص پنیرهای روکفورت ، کممبورت و … هستند. شکل های انگلی شامل
اقسامی است که میوه‌های مختلف را بیمار می کنند و باعث زنگ جو یا ارگوت
می‌شوند.
جنبه‌های مفید قارچ ها
قارچ ها همراه با باکتری ها ، قندها ، آمینو اسیدها و پروتئین‌ها را تجزیه می‌کنند. قارچ ها مخصوصاً در تجزیه لیگنین چوب نقش دارند.
از
قارچ ها در ساختن آنتی بیوتیک ها استفاده می‌شود. پنی سیلین و کریزوفولوین
از آنتی بیوتیک های مستخرجه از قارچ ها هستند. از قارچ پنی سیلیوم
کریزوژنوم آنتی بیوتیکی به نام پنی سیلین استخراج می‌کنند که از رشد
استافیلوکوک ها جلوگیری می‌کند. کشف خاصیت آنتی بیوتیکی پنی سیلین اولین
بار در سال 1925 توسط الکساندر فلیمینگ که در بیمارستان سنت ماری در لندن
روی قارچ پنی سیلیوم نوتاتوم تحقیق می‌کرد، صورت گرفت.
قارچ ها در
فرایندهای صنعتی و غذایی نظیر تهیه نان و تهیه پنیر نقش دارند. قارچ هایی
که مواد قندی را تخمیر کنند، قارچ قندی یا ساکارومیست هستند. از قدرت
تخمیری قارچ های قندی در ایجاد الکل ، گاز کربنیک و تخمیر مواد در صنایع
متعدد استفاده می‌کنند. در سال های اخیر با روش های اصلاح نژاد و انتخاب
نژاد بهتر توانسته‌اند انواعی از مخمرها را که امتیازات بیولوژیکی زیادی
نسبت به نژادهای وحشی داشته، طعم و مزه فراورده‌ها را مطبوع‌تر می‌سازند،
بدست آورند.
ارزش غذایی مخمرها به علت داشتن مقدار قابل توجهی اسیدهای
آمینه ، ازت ، فسفر ، ویتامین های C و D است. در کشور چین به عنوان جبران
مواد پروتئینی ، به جیره غذایی افراد از این قارچ ها اضافه می‌کنند. امروزه
از قارچ های جنس آسپرژیلوس در تخمیر مواد غذایی زیاد استفاده می‌شود.
فرآورده‌های
مختلفی از قارچ ها بدست می‌آید که از این فرآورده‌ها به اسیدهای آلی نظیر
اسید سیتریک ، اسید گلوکونیک و اسید ایتاکونیک ، می‌توان اشاره کرد. همچنین
از قارچ ها در تهیه هورمونها و ویتامی هایی از قبیل ریبوفلاوین ،
بتاکاروتن و در تهیه آنزیم هایی نظیر پروتئازها ، آمیلازها و پکتینازها
استفاده می‌شود. ماده دارویی افدرین نیز از قارچ ها تهیه می‌شود.
بعضی از قارچ ها با انجام فعالیت های شیمیایی و تجزیه مواد در خاک اقدام به سم‌زدایی (detoxification) می‌کنند.
قارچ ها در تشکیل گلسنگ ها به حالت سمبیوز یا همزیستی شرکت داشته و به صورت مایکوریز در ریشه برخی از گیاهان دیده می‌شوند.
مصرف
خوراکی قارچ ، قارچ هایی هستند که برای تغذیه جمع‌آوری می‌شوند، شامل ماش
رومها ، تروفول ها ، مورلها و پاف بول ها. دنبلان ها که به گروه تروف بول
ها تعلق دارند، مهمترین گروه از قارچ های خوراکی بوده و به دلیل بوی تند
آنها از خوک یا سگ تربیت شده برای جمع‌آوری آنها استفاده می‌شود. از قارچ
های گروه ماشروم ها می‌توان به جنس های قارچ آگاریکوس اشاره کرد.
لیکوپرودون نیز دارای مصرف غذایی هستند، اوری کولاریا هم خوراکی هستند.
قارچ ها مورل ها به نظر برخی بسیار لذیذ است، ولی در برخی افراد ایجاد
الرژی می‌کند.
استفاده از قارچ ها در کارهای تحقیقاتی : از قارچ ها بطور
گسترده‌ای در این موارد استفاده می‌شود. قارچ ها را تحت عنوان کارخانه
مهندسی ژنتیک هم می‌گویند. از قارچ هایی که روی آنها تحقیقات وسیع در ژنتیک
صورت گرفته، می‌توان به قارچ نوروسپورا اشاره کرد.
مضرات قارچ ها
عده‌ای
از قارچ ها نظیر ارگوت غلات به شدت سمی هستند و مسمومیت‌هایی به نام
ارگوتیسم ایجاد می‌کنند، علت مسمومیت قارچ ارگوت وجود آلکالوئیدهایی مانند
ارگوتوکسین در آن است.
قارچ ها در انسان ، دام ، طیور و گیاهان ایجاد بیماری می‌کنند.
رشد قارچ ها بر روی مواد مختلف نظیر ساختمان های چوبی یا الوار ، باعث پوسیدگی این ساختمان ها می‌شود.
عده‌ای
از قارچ های کلاهک‌دار خوراکی و عده‌ای نیز مانند برخی از آمانیت‌ها نظیر
آمانیتا فالوئیدیس به علت داشتن مواد آمانیتاتوکسین و آمانیتاهمولیزین ،
بسیار سمی و مهلک هستند.
قارچ آمانیتا موسکاریا در ردیف قارچ های مخدر ،
جای دارد. ماده‌ای به نام موسکارین تولید می‌کند. در صورتی که به مقدار کم
مصرف شود، دارای اثری جنون آمیز است و در صورتی که مقدار مصرف زیاد باشد،
کشنده و مهلک خواهد بود.
