دندان درآوردن
اکثر بچه‌ها بین ۴ تا ۶ ماهگی کم کم دندان در می‌آورند. در بچه‌هایی که
زود دندان در می‌آورند، ممکن است در ۳ ماهگی برآمدگی‌های سفیدی در لثهٔ
آنها ظاهر شود؛ اما در بچه‌هایی که دندان‌هایشان دیر در می‌آید، ممکن است
رویش اولین دندان در آنها تا ۱ سالگی یا بیشتر به تعویق بیافتد (در مواقع
نادر کودکانی هستند که در همان هنگام تولد دندان‌هایشان پیدا است). هر
وقت که اولین دندان ظاهر شد، این مرحلهٔ مهم را با عکس گرفتن و یادداشت
تاریخ آن جشن بگیرید.
دندان‌ها در واقع هنگامی که کودک در رحم مادر است شروع به رویش می‌کنند و
جوانه‌های دندان درون لثه شکل می‌گیرند. دندان‌ها طی یک دورهٔ یک ماهه یکی
یکی بیرون می‌آیند و اغلب اما نه همیشه، به این تریتب پیدا می‌شوند: اول دو
دندان وسطیِ جلو در پایین لثه، بعد دو دندان وسطی بالا و بعد دندان‌های
کناری و پسین. ممکن است همهٔ دندان‌ها صاف نباشند، اما نگران نباشید با
گذشت زمان همهٔ آنها صاف می‌شوند.
آخرین دندان‌ها (دومین دندان‌های آسیاب، در عقب دهان در لثهٔ بالا و
پایین)، معمولاً در دومین سال تولد کودک ظاهر می‌شوند. تا ۳ سالگی، کودکتان
باید ۲۰ دندان شیری داشته باشد که این دندان‌ها تا زمانی که دندان‌های
دائمی خود را در شش سالگی در بیاورد، نمی‌افتند.
نشانه های دندان درآوردن کودک چیست؟
سیاری از والدین معتقدند که کودکشان هنگام درآوردن دندان عذاب می‌کشد (اما
برخی از کودکان بدون هیچ مشکلی این دوره را طی می‌کنند). رایج‌ترین علائم
دندان درآوردن عبارتند از:
- تراوش آب دهان (که ممکن است باعث ایجاد تحریکات پوستی شود)
- ورم لثه و حساس شدن آن
- زودرنجی و نق زدن
- پس زدن غذا
- مشکل به خواب رفتن
با اینکه بسیاری از والدین قبل از رویش دندان جدید شل شدن مدفوع، آبریزش
بینی یا تب را گزارش می‌کنند، اما بسیاری از کار‌شناسان معتقدند که این
مسائل ربطی به رویش دندان ندارند. ویلیام سیزر نویسنده «کتاب نوزاد» (The
baby book)، یکی از کارشناسانی است که معتقد است این علائم با دندان
درآرودن مرتبط هستند. سیزر معتقد است که دندان درآوردن می‌تواند منجر به
اسهال و تحریکات پوستی شود، زیرا بزاق دهان کودک به روده‌های او رسیده و
مدفوع را شل می‌کند. وی معتقد است تورم لثه ممکن است تبی خفیف (حدود 38.3)
نیز ایجاد کند.
از طرف دیگر کار‌شناسان رشد اطفال مانند پنلوپ لیچ تایید می‌کنند که دندان
درآوردن نمی‌تواند باعث ایجاد تب، اسهال و استفراغ یا بی‌اشتهایی شود. و
این‌ها علائم بیماری‌اند که باید بررسی شوند. تی بری، پزشک برجستهٔ اطفال،
می‌گوید این علائم به دلیل وجود عفونتی بی‌ارتباط با دندان هستند، اما
استرس یا فشاری که دندان درآوردن به همراه دارد می‌تواند کودکتان را درست
قبل از رویش دندان جدید، مستعد عفونت کند.
تن‌ها چیزی که کار‌شناسان با آن موافق‌اند این است که درصورت مشاهده علائم
نگران کننده یا دمای مقعدی به میزان 38.33 درجه سانتیگراد یا بیشتر (در
کودکان کمتر از سه سال ۳۸ درجه یا بالا‌تر)، باید با پزشک کودکتان تماس
بگیرید. پزشک باید تشخیص بدهد که آیا این علائم نشان دهندهٔ مشکلی (مثل
عفونت گوش) هستند که نیاز به درمان دارند یا نه. اگر مدفوع نوزادتان شل شده
اما اسهال نگرفته نگران نباشید؛ خود به خود رفع میشود.
برای کاهش ناراحتی کودکم چه کار باید کنم؟
به او یک چیزی بدهید تا بجود؛ یک چیزی مثل دندانگیر لاستیکی محکم و یا
پارچهٔ سرد. اگر کودکتان آنقدر بزرگ شده که بتواند غذاهای جامد بخورد،
غذاهایی خنک مثل ماست و کمپوت سیبِ پوره شده می‌تواند به کاهش ناراحتی او
کمک کند. یا می‌توانید یک چیز سخت و غیر شیرین مثل نان سوخاری به او بدهید
تا بجود (از دادن هویج به او خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث خفه شدن او
شود). مالیدن انگشت تمیزتان به لثه او با ملایمت و اندکی فشار در قسمتی که
ناراحتی دارد نیز می‌تواند به طور موقت از درد او بکاهد.
اگر این شیوه‌ها موثر واقع نشدند، برخی از پزشکان پیشنهاد می‌کنند که به
او مقدار خیلی کمی قرص مسکن کودک مانند استامینوفن بدهید، اما قبل از آن با
پزشک خود مشورت کنید (هرگز به کودکتان آسپرین ندهید و حتی آن را روی
لثه‌اش نمالید. استفاده از آسپرین در کودکان باعث ایجاد سندروم رای (Reye
«s syndrome) میشود که وضعیتی نادر اما بسیار خطرناک است و در کودکانی که
در حال بهبود از بیماری ویروسی هستند، اتفاق می‌افتد. از علائم این سندرم
استفراغ شدید، گیجی یا بیش فعالی غیر عادی است که با پیشرفت بیماری به
بیهوشی و تشنج منجر میشود. سندرم رای در ۲۵ درصد موارد کشنده است پس حتماً
مراقب داروهایی که به نوزادتان می‌دهید، باشید.
همچنین می‌توانید از ژل موضعی استفاده کنید و روی لثه بمالید. اما قبل از
استفاده با پزشک مشورت کنید. مصرف بیش از حد این ژل ممکن است باعث بی‌حس
شدن پشت گلوی کودک شود و واکنش gag را که به نوزاد کمک می‌کند تا مانع
پریدن آب دهان به گلویش شود، در او ضعیف شود. کلاً استفاده از این ژل‌ها
خطری ندارد، اما در مواردی نادر ممکن است ایجاد حساسیت کنند.
اگر ترشح بزاق دهان در صورت کودک حساسیت یا التهاب پوستی ایجاد کرد، آن را
با پارچه نرم نخی به آرامی خشک کرده اما از مالیدن پوست خودداری کنید.
همچنین می‌توانید قبل از چرت زدن یا قبل از ساعت خواب، روی چانه‌اش وازلین
بمالید تا پوست او را از سوزش بیشتر محافظت کنید.
علل بلوغ زودرس در کودکان
بلوغ زودرس یکی از مشکلات رو به رشد دنیای
مدرن امروز است که عوارض فراوانی به دنبال دارد. متخصصان، عوامل زیادی را
در بروز آن دخیل می دانند که یکی از آنها داشتن الگوهای غذایی نامناسب است.
دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذیه در این باره گفت:
«ما نمی توانیم ادعا کنیم که دقیقا
مصرف گروهی از خوراکی های خاص باعث بروز بلوغ زودرس در کودکان می شود اما
برخی از عادت ها و الگوهای غذایی می توانند باعث بلوغ زودرس شوند که کاهش
رشد قدی پس از رسیدن به سن بلوغ، مخصوصا در دختربچه ها از عوارض آن است.»
این متخصص تغذیه تاکید کرد که عادت به مصرف خوراکی هایی که تراکم کالری
بالا اما ارزش تغذیه ای پایینی دارند، می تواند باعث ابتلای بچه ها به
اضافه وزن و چاقی شود و همین افزایش وزن، زمینه بروز بلوغ زودرس را در آنها
فراهم می کند.
دکتر مهاجر، فوق تخصص غدد و متابولیسم هم در این
زمینه گفت: «زمانی که فرایند بلوغ اتفاق می افتد، کودک یا نوجوان با رشد
سریع قدی مواجه می شود. در بسیاری از موارد، ممکن است قد کودک یا نوجوان در
زمان بلوغ، کاملا طبیعی یا حتی مقداری بلندتر از افراد همسن و سال خود هم
باشد اما وارد شدن زودرس به مرحله بلوغ، باعث افزایش ترشح هورمون استروژن و
بسته شدن زودتر از موعد صفحات رشد خواهد شد.»
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران هم چنین یادآور شد: «بلوغ زودرس، با کوتاهی قد در دروان بزرگسالی، رابطه مستقیمی دارد.»
جلوی چاقی بچه ها را بگیرید
ابتلا
به اضافه وزن و چاقی، یکی از عوامل بروز بلوغ زودرس در کودکان است. دکتر
وفا به والدین پیشنهاد می کند که برای پیشگیری از ابتلا به اضافه وزن، بلوغ
زودرس و عوارض فراوان ناشی از آن، الگوها و عادت های غذایی فرزندان خود را
اصلاح کنند: «متاسفانه زندگی ماشینی امروز، بچه ها را بسیار کم تحرک کرده
است. اگر والدین هم حواسشان به خورد و خوراک بچه ها نباشد، زمینه بروز
بسیاری از بیماری ها در آنها فراهم خواهد شد.» دانشیار دانشگاه علوم پزشکی
ایران می افزاید: «الگوهای غذایی نامناسب و ذائقه سازی نادرست می تواند بچه
ها را با بلوغ زودرس مواجه کند.
مثلا اگر والدین باید مصرف غذاها و
میان وعده های چرب و شیرین را در برنامه غذایی کودکان خود محدود کنند و
ذائقه آنها را از زمان آغاز غذای کمکی (6 ماهگی)، به خوردن خوراکی های چرب،
شور و شیرین عادت ندهند. نباید فرزندان خود را به مصرف لبنیات پرچرب یا
دسرهای شیرین و غذاهای سرخ کرده که عامل افزایش وزن و ابتلا به بلوغ زودرس
بچه ها هستند، عادت دهند.»
زمان طبیعی شروع بلوغ در دخترها از حدود 9 تا حدود 13.5سالگی است
وقتی از دکتر وفا درباره خوراکی هایی
مانند شکلات یا جین سینگ که ادعا می شود می توانند باعث بلوغ زودرس شوند
سوال کردیم، پاسخ داد: «این ادعاها نه کاملا قابل تایید هستند و نه قابل
رد. برخی از خوراکی ها مانند شکلات ها، تراکم کالری بالایی دارند و می
توانند با افزایش وزن، عامل بتلا به بلوغ زودرس شوند. از طرف دیگر، شاید
ترکیب های ادعا شده دیگری مانند جین سینگ و کافئین، به خودی خود باعث ابتلا
به بلوغ زدرس نشوند اما وجود هیچ کدام از این ترکیب ها در برنامه غذایی
کودکان ضرورتی ندارد و بدن بچه ها برای رشد مناسب، اصلا به این خوراکی ها
نیازمند نیست. بنابراین حذف آنها از برنامه غذایی بچه ها مشکلی برایشان
ایجاد نمی کند».
به گفته این متخصص تغذیه، تغذیه علم تعادل است و
اگر تمام مواد غذایی در حجم متعادل و متناسبی در برنامه غذایی بچه ها
گنجانده شود و بتوانند تحرک کافی در طول روز داشته باشند، نیازی به حذف و
اضافه های بی جهت در رژیم غذایی شان نخواهد بود.
منظور از بلوغ زودرس چیست؟
زمان
طبیعی شروع بلوغ در دخترها از حدود 9 تا حدود 13.5سالگی و در پسرها از
حدود 9 تا 14 سالگی است. اگر دختری در سن کمتر از 8 و پسری در سن کمتر از 9
سال با علائم اولیه بلوغ مواجه شود، معمولا می گویند که دچار بلوغ زودرس
شده است. اگر دختری بعد از 13.5 و پسری بعد از 14 سالگی علائم بلوغ را در
خود ببیند نیز معمولا می گویند که دچار بلوغ دیررس شده است.
اگرچه
هنوز شواهد قطعی درباره تاثیر مستقیم مواد غذایی بر ابتلا به بلوغ زودرس
وجود ندارد اما بلوغ زودرس می تواند علاوه بر ایجاد اختلال در رشد قدی،
مشکلات روانی هم برای بچه ها در پی داشته باشد. زمانی که هنوز کودکان ما به
بلوغ روانی نرسیده باشند و از نظر قدرت تفکر، تعقل و تصمیم گیری، رشد کافی
نکرده باشند و علائم بلوغ زودرس در آنها ظاهر شود، با معضلات روانی و
مشکلات خلقی فراوانی مواجه خواهندشد. از این رو، اگر علائم اولیه بلوغ
زودرس را در فرزندتان دیدی، حتما باید او را نزد پزشک ببرید تا بتواند دلیل
این بیماری را تشخیص دهد و با راه های علمی، جلوی ابتلا به بلوغ زودرس را
بگیرد. این علائم در دختران به صورت تغییرات خلقی و جوانه زدن پستان ها و
در پسران با ضخیم شدن موهای صورت و بدن، دورگه شدن صدا و ایجاد حالت های
تهاجمی در آنها خود را نشان می دهد.
استفاده مداوم از میوه هایی که دارای باقیمانده سموم کشاورزی هستند باعث بلوغ زودرس میشود
تاثیر عوامل محیطی بر بلوغ زودرس
احتمال
ابتلا به بلوغ زودرس در دخترها 10 برابر بیشتر از پسرهاست. متخصصان
آمریکایی بر این باورند که علاوه بر سابقه خانوادگی، عوامل محیطی هم می
توانند بر بروز بلوغ زودرس به خصوص در دختربچه ها تاثیرگذار باشند. در
ادامه به برخی از مهم ترین این عوامل اشاره می کنیم:
آفت کش ها: متاسفانه
یکی از چالش های دنیای امروز در زمینه کشاورزی، استفاده بی رویه و نامناسب
از انواع سموم، کودها و آفت کش های شیمیایی در مزارع و باغ هاست. کشاورزان
و باغداران باید دوز مصرفی استانداردی برای استفاده از این محصولات در نظر
بگیرند و دوره کارنس محصولات کشاوری را هم رعایت کنند. زیرا استفاده مداوم
از میوه ها، سبزی ها و صیفی هایی که دارای باقیمانده آفت کش ها و سموم
کشاورزی هستند، می تواند به روند بلوغ در کودکان، سرعت بیشتری بدهد.
ظرف های پلاستیکی:
بیسفنول A، نوعی ترکیب شیمیایی است که می توان آن را در ظرف های پلاستیکی
پیدا کرد. استفاده مداوم از این ظرف های پلاستیکی برای نگهداری یا مصرف
غذاهای داغ، گرم و چرب در بچه ها، باعث ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی
هورمون های بدن آنها و احتمال ابتلایشان به بلوغ زودرس می شود. بهتر است
والدین از ظرف های شیشه ای برای سرو غذای فرزندان خود استفاده کنند و غذای
مهد و مدرسه آنها را در ظرف های پلاستیکی نریزند.
زندگی کنار دریا:
احتمال بلوغ زودرس دختربچه هایی که نزدیکی دریا زندگی می کنند، 10 تا 20
برابر سایر دختربچه هاست. محققان می گویند که شاید استفاده مستمر از غذاهای
دریاهای آزاد، علت این مساله باشد.
