احادیث در مورد قضا و قدر
. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – و
قَد سُئِلَ عَنِ القَدَرِ: طَرِیقٌ مُظلِمٌ فَلَا تَسلُكُوهُ و بَحرٌ
عَمِیقٌ فَلَا تَلِجُوهُ و سِرُّ اللَّهِ فَلَا تَتَكَلَّفُوهُ.
«نهج البلاغه، حكمت 287»
امیر
مؤمنان – علیه السّلام – (هنگامی که از ایشان، از قدر پرسیدند)، فرمود:
قَدَر راهی است تاریك، آن را نپیمایید، دریایی است ژرف و عمیق، در آن وارد
نشوید، رازی است خدایی، در آن خود را به زحمت نیندازید.
2. قال الامام الصادق – علیه السّلام – : اِنّ الْقضاءَ وَ الْقَدَرَ، خَلْقان مِنْ خَلْقِ الله.
«توحید صدوق، ص 364»
امام صادق – علیه السّلام – فرمود: همانا قضا و قدر دو مخلوق از مخلوقات خداوند هستند.
3. قال الامام علی بن الحسین – علیه السّلام – : اَلصّبرُ وَ الرّضا عن قضاءِ الله رأس طاعةِ الله … .
«وسائل الشیعه، ج 2، ص 899»
امام
سجاد – علیه السّلام – فرمود: صبر و خشنودی از قضای الهی، اصل و اساس
اطاعت خداوند است. هر كه صبر و رضا در برابر قضای الهی داشته باشد، جز خیر
برای او نخواهد بود.
4. قال الامام الرّضا – علیه السّلام – : معنا الْقَدَره تَقدیرُ الشّیءِ مِنْ طولِهِ و عَرضِهِ … .
«محاسن، ص 244»
امام رضا – علیه السّلام – فرمود: معنای قدر، اندازه گیری چیزی از طول و عرض است و معنای قضا، تأیید حكم بعد از صدور حكم است.
5. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : اِنّ الله یَجْری الأُمورَ علی ما یقتضیهِ و لا ما تَرْتَضِیه.
«غرر الحكم، ح 3238»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: امور بر اساس قضای الهی جریان دارد، نه بر اساس خواست مردم.
6.
قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : فی صِفَةِ اولیاءِ الله: إِنّ
صُبَّت علیهِم المَصائِبُ، لَجَئُوا اِلی الاِستِجارَةِ بك علماً … .
«نهج البلاغه، خطبه 227»
امیر
مؤمنان – علیه السّلام – در وصف اولیاء و دوستان خدا فرمود: اگر بر آنها
مصیبتی وارد شود، به سوی تو پناه می برند، زیرا می دانند كه زمام كارها به
دست تو است و از قضای تو سرچشمه می گیرد.
7. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : فی كُلِّ قضاءِ اللهِ عزّوجلَّ خِیَرَةٌ للمؤمنِ.
«امالی شیخ صدوق، ص 439»
رسول خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: در تمام قضاهای خداوند، برای مؤمن خیر است.
8. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : عَجَباً للمُؤمِنِ، لا یقضی اللهُ علیهِ قضاءً اِلاّ كانََ خیراً لَهُ … .
«تحف العقول، ص 48»
رسول
خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: در شِگفتم برای مؤمن، قضای الهی بر
او جاری نمی شود مگر اینكه برای او خیر است، چه (در ظاهر) خوشایند باشد و
چه ناخوشایند. اگر مبتلا كرد، كفاره گناهانشان باشد و اگر بخشش كرد، گرامی
اش داشته است.
9. قال الامام الكاظم – علیه السّلام – :
الْمُؤْمِنُ بِعَرَضِ كُلِّ خَیرٍ لو قُطِعَ أَنمَلَةً أَنمَلَةً كانَ
خَیْراً لَهُ و لو وُلِّیَ شَرقَهَا و غربَهَا كانَ خَیراً لَه.
«بحار الانوار، ج 64، ص 242»
امام
كاظم – علیه السّلام – فرمود: مؤمن همواره در معرض خیر است. اگر در اثر
قضای الهی بند از بندش جدا شود، خیر است و اگر حكومت شرق و غرب عالم هم به
او عطا شود، باز خیر است.
10. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : و لا یَرُدُّ اَمْرَك مَنْ سَخِطَ قضاءَك.
«نهج البلاغه، خطبه 109»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: كسی كه از قضای تو ناخشنود باشد، امر تو را باز نمی گرداند (فرمان نمی برد).
11. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : مَنْ لَم یَرْضَ بِقَضائی وَ لَم یؤمِن بِقَدَریِ، فَلْیَلْتَمِسْ اِلهاً غیری.
«عیون اخبار الرضا – علیه السلام -، ج 1، ص 141»
رسول
خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: كسی كه راضی به قضای من نبوده و
ایمان به تقدیر من ندارد، برود از خدایی غیر از من درخواست (چیزی) نماید.
12. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : اشدُّ النّاسِ عذاباً یَومَ القیامةِ اَلْمُسْتَخطُ لِقضاءِ الله.
«غرر الحكم، ح 3235»
امیر المؤمنین – علیه السّلام – فرمود: معذّب ترین مردم در روز قیامت، كسی است كه از قضای خداوند ناخشنود باشد.
13. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : مَنْ اَصْبَحَ علی الدُّنیا حَزِیْناً، فقد اَصْبَحَ لِقَضاءِ اللهِ ساخِطاً.
«نهج البلاغه، حكمت 282»
امیر
مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: كسی كه صبح كند، در حالی كه بر دنیا
اندوهناك است، به تحقیق، در حالی صبح كرده كه از قضای الهی ناخشنود است.
14. قال الامام الرضا – علیه السّلام – : ثمانیّةُ أشیاءِ لا تكونُ اِلاّ بِقَضاءِ الله وَ قَدَرهُ … .
«بحار الانوار، ج 5، ص 95»
امام
رضا – علیه السّلام – فرمود: هشت چیز نمی باشد، مگر به قضا و قدر الهی:
خواب و بیداری، توانایی و ناتوانی، تندرستی و بیماری و مرگ و زندگی.
15. قال الامام الصادق – علیه السّلام – : انَّ اَعْلَمَ الناسُ بِاللهِ، اَرضْاهُم بِقَضاءِ الله عزّوجلّ.
«وسائل الشیعه، ج 2، ص 899»
امام صادق – علیه السّلام – فرمود: عالم ترین مردم كسی است كه راضی به قضای الهی باشد.
16. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : قَدَر اللهُ مقادِرَ قَبْلَ انْ یَخلُقَ اللهَ السّماواتِ وَ الاْرضِ.
«توحید صدوق، ص 368»
رسول خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: خداوند مقدرات عالم را پیش از آنكه آسمان و زمین را خلق كند، تقدیر كرده است.
17. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – لرجلٍ: … ان كنت غیر قانعٍ بِقَضائِهِ وَ قَدرِهِ، فأطْلُبُ رَباً سواهُ.
«توحید صدوق، ص 372»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – به شخصی فرمود: اگر قانع به قضا و قدر او (خداوند) نمی باشی، پروردگاری غیر از او طلب كن.
18. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : لا یُؤمِنُ اَحَدُكُمْ حتّی یؤمِنُ بِالْقَدر.
«توحید صدوق، ص 280»
رسول خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: هیچ یک از شما تا ایمان به مقدرات نداشته باشید، مؤمن نخواهید بود.
19. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : لَعَنَ اللهُ المُكّذِبینَ بِقَدر الله.
«بحار الانوار، ج 5، ص 88»
رسول خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: خداوند، تكذیب كنندگان قَدَر الهی را لعنت كند.
20. قال الامام الرضا – علیه السّلام – : لا یكون شیءٌ فی السماواتِ و لا فی الارضِ الاّ بِقدَرَ الله وَ مَشیّتِهِ.
«بحار الانوار، ج 5، ص 88»
امام رضا – علیه السّلام – فرمود: چیزی در آسمان و زمین، جز به تقدیر و خواست خداوند نمی باشد.
21. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : لِكلّ امةٍ مجوسٌ و مَجُوسُ هذا الاُمَّة الذّین یقولون: لا قَدَرَ.
«ثواب الاعمال، ص 206»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: برای هر امتی مجوسی است و مجوس این امت كسانی هستند كه می گویند: قَدَر نمی باشد.
22. قال الامام الباقر – علیه السّلام – : یَحْشُرُ المُكَذِّبُونَ بِقَدَرِ اللهِ منْ قُبورِهم قَدْ مَسَخُوا قِرَدَةً و خناذِیرٍ.
«ثواب الاعمال، ص 205»
امام باقر – علیه السّلام – فرمود: تكذیب كنندگان تقدیر الهی، روز حشر، همانند بوزینه و خنزیرها از قبرهایشان محشور می شوند.
23. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : رَضینا عَنِ اللهِ قَضاهُ وَ سَلَّمنا لِلّهِ اَمْرَهُ.
«بحار الانوار، ج 39، ص 351»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: من در برابر قضای الهی راضی و تسلیم امر او هستم.
24. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : اَحْمَدُ اللهِ ما قَضی مِنْ اَمرٍ وَ قدّر مِن فعلٍ.
«نهج البلاغه، خطبه 180»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: خدا را بر آنچه كه قضای اوست و هر كاری را كه مُقدّر فرموده، ستایش می كنم.
25. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : و اِنْ صُبَّتْ عَلَیهمْ الْمَصائبُ لَجئُوا بك علماً … .
«نهج البلاغه، خطبه 227»
امیر
مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: اگر بر مردم مصیبتی وارد شود، بتو پناه می
برند، زیرا می دانند كه زمام امور كارها به دست تو است و همه كارها از قضا
و خواست تو نشأت می گیرد.
26. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : اِنّ مَعَ كُلِّ اِنْسانٍ مَلَكَیْن یَحْفِظانُه … .
«نهج البلاغه، حكمت 201»
امیر
مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: با هر انسان دو فرشته ای است كه او را حفظ
می كنند، و چون تقدیر الهی فرا رسد، او را تنها می گذارند.
27. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : تَذِلُّ الاُمُورِ للمقادیرِ، حتّی یكونُ الْحَتْفُ فی التّدبیر.
«نهج البلاغه، حكمت 16»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: كارها چنان در سیطره تقدیر است كه در برابر تقدیر، هیچگونه تدبیری كارساز نخواهد بود.
28. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : قَدّر ما خَلَق فَاَحْكَمَ تَقْدِیرهُ … .
«نهج البلاغه، خطبه 91»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: آنچه را خداوند آفرید، با مقدرات دقیقی استوار كرده و با تدبیری لطیف نظمشان داده است.
29. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : وَ لا وَقَفَ بهِ عَجْزٌ عمّا خَلَقْ … .
«نهج البلاغه، خطبه 65»
امیر
مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: نه به خاطر آنچه خداوند آفرید، قدرتش
پایان گرفت و نه در آنچه فرمان قضا و قدر داد، دچار تردید شد. بلكه فرمانش
استوار و علمش محكم و كارش بی تزلزل است.
30. قال رسول الله – صلّی الله علیه و آله – : كُلُّ شَئٍ بِقَضائِهِ وَ قَدَرِه و اُمور تَجرِی ما بینَهُما.
«بحار الانوار، ج 5، ص 124»
رسول خدا – صلّی الله علیه و آله – فرمود: همه چیز به حكم قضا و قدر الهی است و تمام كارها بین این دو جریان دارد.
31. قال امیر المؤمنین – علیه السّلام – : اَمْرُهُ قَضاءٌ و حكمةٌ.
«نهج البلاغه، خطبه 160»
امیر مؤمنان – علیه السّلام – فرمود: امر خداوند، قضا و حكمت است.
حدیث هایی در مورد قضا و قدر
رضا به قضا
1- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: انسان حریص از
دو خصلت محروم و ملازم دو خصلت است: چون قانع نیست از آسایش و راحت محروم
است و چون به قضاء الهی راضی نیست فاقد یقین است.
منبع: سفینه،(( حرص)) ص 244
2- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: به راستی داناترین مردم به خدا راضی تر آنان است به قضا خدا عزوجل.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 191
3- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: در آنچه خدا
عزو جل به موسی بن عمران وحی کرد این بود که: ای موسی بن عمران، من هیچ
آفریده را نیافریدم که نزد من محبوبتر باشد از بنده ی مومنم، به راستی من
او را گرفتار می کنم برای آنچه که خیر او است و عافیت می دهم برای آنچه که
خیر او است و آنچه برای او بد است از او دریغ می دارم باز هم برای آنچه که
خیر او است، من داناترم بدانچه بنده ی من بدان اصلاح می شود، باید بر بلای
من صبر کند و به نعمت های من شکر کند و باید راضی به قضای من باشد تا او را
نزد خود در شمار صدیقان نویسم وقتی به رضای من کار کند و امر مرا اطاعت
کند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 195
4- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند:من
در شگفتم از مرد مسلمان، خدا عزوجل چیزی برای او مقدر نکند جز این که خیر
او است و اگر با مقراض او را ببرند و تیکه تیکه کنند خیر او است و اگر
مشارق و مغارب را هم مالک شود، خیر او است.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 197
5- حضرت امام باقر (علیه السّلام)فرمودند:
سزاوارترین خلق خدا که تسلیم شود بدانچه خدا مقدر کرده است، کسی است که خدا
عزوجل را شناخته، هر که راضی به قضا است قضا بر سر او بیاید و خدا اجر
بزرگ به او بدهد و هر که بدخواه قضا است قضا بر او بگذرد و خدا اجر او را
ساقط کند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 197
6- حضرت حسن بن علی (علیه السّلام) به عبد الله بن جعفر
برخورد و به او فرمودند: ای عبدالله، چگونه مومن، مومن باشد با این که از
قسمت مقدر خشمگین است و خود را زبون یابد با این که خدا بر او چنین حکمی
کرده است، من ضامنم که هر که در پندار دلش جز رضا نباشد به درگاه خدا هر
دعا کند مستجاب شود.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 197
7- ابن سنان از کسی که نامش را برد از حضرت امام صادق (علیه السّلام)گوید:
به آن حضرت گفتم : چگونه مومن بداند که مومن است ؟ فرمودند: با تسلیم در
برابر خدا و رضا بدانچه بر او وارد آید از مایه ی شادی یا خشم.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 199
جبر و اختیار
8-حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده
اند: مردم در کارهای خود نه مجبور و بی اختیارند و نه تمام اختیار و اراده
به آنان تفویض شده است، بلکه کارهایی را که انجام می دهند در یک حد وسطی
بین جبر و اختیار قرار دارد.
منبع: کافی1،ص160و159
9- از حضرت امام جعفر بن محمد (علیه السّلام) سوال شد آیا
مردم در اعمال خود مجبورند یا مختار. فرمودند: نه جبر است نه اختیار، بلکه
منزلی است بین این دو و حق در همان منزل است. درک این مرحله ی وسط تنها
درخور عالِم است یا کسی که عالِم آن را به وی آموخته باشد.
منبع: کافی1،ص160و159
10- حضرت امام رضا(علیه السّلام) در ضمن حدیثی به این مطلب
تصریح فرموده اند. راوی سوال می کند: معنی امر بین امرین چیست؟ فرمودند:
وجود آزادی در انسان که می تواند به راه اطاعت اوامر حق و اجتناب از گناه
برود. عرض کرد آیا خداوند در اعمال مردم اراده و مشیتی دارد؟ فرمودند:
اراده و مشیت خداوند در طاعات و خوبیها، امر به طاعات و راضی بودن به وقوع
طاعات و کمک در به جا آوردن طاعات است. اراده و مشیت خداوند در گناهان و
بدیها، نهی از گناه و غضب در ارتکاب گناه و کمک نکردن در به جا آوردن گناه
است. عرض کرد آیا خداوند در افعال مردم قضا و مقدری دارد؟ فرمودند: بلی،
هیچ خوب و بدی را مردم به جا نمی آورند مگر اینکه برای خداوند نسبت به آنان
قضایی است. پرسید این قضا چیست؟ فرمودند: حکم خداوند به آنچه مردم در
کارهای خود استحقاق پاداش یا عذاب در دنیا و آخرت دارند. حضرت امام
رضا(علیه السّلام) تمام اعمال خوب و بد مردم را در کمال صراحت مستند به
قضاء الهی می کند. قضای خدا در اعمال بشر آزادی بشر است، همان آزادی و
اختیاری که در اطاعت، او را مستحق پاداش و در گناه، مستحق مجازات می کند.
منبع: بحار،ج3،ص5
11- ابن ابی نصر می گوید: به حضرت امام رضا(علیه السّلام) عرض
کردم بعضی از اصحاب ما قائل به جبر و بعضی قائل به اختیار هستند و درخواست
داشت که حضرت رضا حق مطلب را بیان کند. دستور داد بنویس به نام خداوند
بخشنده ی مهربان، امام سجاد (علیه السّلام) از حضرت باریتعالی نقل کرده که
فرموده است: ای فرزند آدم تو با مشیت و خواست من دارای اراده و مشیت هستی،
تو با نیرویی که از من داری واجبات مرا به جا می آوری، تو با نعمت من قوت و
توان معصیت مرا پیدا کرده ای.
منبع: کافی1،ص159
12- حضرت امام علی (علیه السّلام) از دیوار مایلی که خطر خراب
شدن داشت به طرف دیگر رفت. شخصی عرض کرد یا امیرالمومنین، از قضاء خداوند
فرار می کنی؟ فرمودند: از قضاء خدا به قدر خدا می گریزم.
توضیح بیشتر در مورد حدیث:علی (علیه
السّلام) فرار از دیوار خراب را قدر خدا می داند، زیرا خداوند مقدر فرموده
بشر آزاد باشد، می تواند با اختیار خود بایستد و دیوار بر سرش خراب شود و
می تواند با اختیار خود از محیط خطر خارج شود. در هر حال هر دو صورت قضا و
قدر الهی است.
منبع: بحار،ج3،ص33
13- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: اگر خدا می
خواست می توانست جهان را در مدتی کمتر از یک چشم بر هم زدن بیافریند. ولی
نخواست و عالم را تدریجا آفرید و این ساختمان تدریجی را از طرفی برای مردان
خدا و امناء وحی خود مثالی قرار داد که در ساختن افکار ایمانی و اخلاقی
جامعه راه مدارا و ملائمت در پیش گیرند تا پیروزی بدست آورند، و از طرف
دیگر آن را حجتی قاطع و الزام آور برای مردمی قرار داد که می گویند چرا
خداوند در یک لحظه و به طور دفعی همه ی مردم را مومن و با اخلاق نمی سازد؟
زیرا قضا قطعی باری تعالی اینستکه موجودات تدریجا به کمال لایق خود برسند،
همانطور که خداوند کاخ هستی را تدریجا و در مدت شش روز آفرید.
منبع: بحار14،ص2
14- حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام) فرمودند: ایمان چهار
رکن دارد: راضی بودن به قضای الهی، توکل بر خداوند، سپردن کار به خدا، و
تسلیم در برابر فرمان خداوند.
منبع :الکافی ٢/۵۶
