انواع مشاوره
مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته و راهنمایی شغلی
در این زمینه مشاور به دانشجو کمک می‌کند
با اطلاع از ویژگی‌ها و شرایط خود، رشته‌ها و شرایط جامعه تصمیم مناسبی در
مورد انتخاب رشته تحصیلی‌اش اتخاذ نماید. مشاور تلاش می‌کند علاوه بر اینکه
مراجع را از جنبه‌های مختلف هوشی، استعداد و علایق شناسایی کند بلکه این
شناخت را با شناخت‌های خود دانشجو در هم می‌آمیزد و با در نظر گرفتن مقررات
بیرونی و شرایط ویژه جامعه اقدام به تصمیم‌گیری کنند.
مشاوره تحصیلی در زمینه بررسی افت تحصیلی
برخی از دانشجویان ممکن است دچار افت
تحصیلی شوند. شناخت و پیدا کردن علت افت تحصیلی در گام اول قرار دارد.
مشاور تحصیلی به بررسی علل مختلف افت تحصیلی می‌پردازد. برای بررسی احتمال
وجود عوامل خانوادگی از خود دانشجو کمک می‌گیرد. عوامل محیطی را نیز مورد
بررسی قرار می‌دهد و همچنین به بررسی سلامت جسمی و روانی دانشجو
می‌پردازد. بعد از پیدا کردن علت، مشاور به کمک دانشجو نسبت به رفع آن علت
اقدام می‌کنند. از جمله این راهنمایی‌ها شیوه افزایش انگیزش دانشجو، آموزش
شیوه‌های صحیح مطالعه، آموزش شیوه‌های مواجهه با تغییرات اساسی و غیره
خواهد بود.
مشاوره تحصیلی در زمینه مطالعه و حافظه
برخی از دانشجویان با وجود اینکه افت
تحصیلی نشان نمی‌دهند، اما ممکن است نیاز به آموزش شیوه‌های صحیح مطالعه و
روش‌های بهسازی حافظه داشته باشند. آموزش چنین روش‌هایی می‌تواند به
جلوگیری از اتلاف وقت دانشجو و بالا بردن بهره‌وری او کمک کند.
برنامه‌ریزی برای مطالعه، رعایت اصول یادگیری در برنامه‌ریزی برای مطالعه،
رعایت ویژگی‌های حافظه‌های مختلف می‌تواند به دانشجو کمک کند تا روش مطالعه
صحیحی داشته باشد و نتیجه بهتری کسب نماید.
مشاوره تحصیلی در زمینه کاهش اضطراب امتحان
اغلب افراد در جلسه امتحان و یا قبل از آن
درجاتی از اضطراب را تجربه می‌کنند. داشتن مقداری اضطراب در شرایط امتحانی
کاملا طبیعی و گاهی حتی ضروریست. چون موجب بالا نگه داشته شدن سطح انگیختگی
فرد شده و عملکرد او را بهبود می‌بخشد. اما در صورتیکه میزان این اضطراب
از حد طبیعی بالاتر برود، باعث مختل شدن عملکرد فرد خواهد شد. بنابراین
مشاوران تحصیلی تلاش می‌کنند با آموزش شیوه صحیح مطالعه، بالا بردن کارآیی
حافظه و استفاده بهینه از زمان، دانشجو را در کسب اطمینان و یقین نسبت به
خود یاری رسانند. به عبارتی دیگر مشاور تلاش می‌کند اعتماد به نفس او را
بالا ببرد تا از پیدا شدن افکاری که باعث اضطراب در او می‌شوند جلوگیری
کند. مشاوره تحصیلی کمک می‌کند تا دانشجو با تسلط بیشتری به مطالب مورد نظر
سر جلسه امتحان حاضر شود و علاوه بر این به خود اعتماد به نفس داشته باشد.
همچنین ممکن است روش‌های اختصاصی مثل آموزش روش‌های آرامش‌ورزی مورد
استفاده قرار بگیرد. در صورت حاد بودن میزان اضطراب دانشجو به مراکز
تخصصی‌تر ارجاع داده می‌شود
مشاوره شغلی
مشاوره شغلی عبارت است از تعیین یک حرفه که
با استعدادها، امکانات و خصوصیات روانی و جسمی فرد سازگار و هماهنگ باشد.
این نوع از مشاوره، در سه مرحله اساسی صورت می‌گیرد:
۱- شناسایی کامل توانایی‌ها، استعدادها، رغبت‌ها و محدودیت‌های فردی؛ این
ویژگی‌ها تمام توانایی‌های جسمانی، روانی و محدودیت‌های جسمانی و روانی و
اجتماعی فرد را در بر می‌گیرد.
۲- شناسایی مشاغل متعدد و آگاهی نسبت به عواملی که منجر به موفقیت و رضایت
شغلی می‌گردند. در این راستا ویژگی‌های مختلف هر یک از مشاغل از جنبه‌های
مختلف مالی، اجتماعی و سایر محدودیت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. برخی
مشاغل ویژگی‌های خاص خود را دارند که باید مورد توجه قرار گیرند. مثل مسأله
شب‌کاری برای شغل پرستاری و دور بودن از محل زندگی برای مدت‌های طولانی
برای انجام فعالیت‌های باستان‌شناسی و … .
۳- ایجاد سازش منطقی بین خصوصیات شخصی و شرایط شغلی که به موفقیت و رضایت
شغلی می‌انجامد. شغل مورد نظر چه ویژگی‌ها و چه محدودیت‌هایی دارد؟ چه
ویژگی‌های فردی را نیاز دارد؟ و چقدر بین این دو دسته ویژگی هماهنگی و
همخوانی وجود دارد، سؤالاتی هستند که در جریان مشاوره شغلی به آنها پاسخ
داده می‌شود.
مشاوره خانواده
هدف مشاوره خانواده رفع اختلافات خانوادگي و
حل مسائل و مشکلات خانواده‌ها از طريق مشاوره و گفت‌وگو، آموزش شیوه‌های
ارتباط مؤثر افراد خانواده با یکدیگر، پیشگیری از اختلافات خانوادگی و
تحکيم و تقويت بنيان خانواده می‌باشد. تحقیقات روان‌شناسی نشان داده‌اند،
افرادی که از همان ابتدا يعنی قبل و هنگام ازدواج با آگاهی يا کمک و
مشورت، همسر خود را انتخاب کنند و در انتخاب و گزينش صحيح اطلاعاتی کسب
کنند، در ادامه زندگی مشترک رضايت بيش‌تری دارند. زوج هایی که قبل از حاد
شدن مشکل به مراکز مشاوره مراجعه می‌کنند و با نيت اصلاح زندگي از
برنامه‌های مشاوره‌ای استفاده می‌کنند،نسبت به افرادی که از خدمات
مشاوره‌ای استفاده نکرده‌اند و يا اين که تنها يکي از طرفی خواستار استفاده
از خدمات مشاوره‌ای باشند، در پذيرش مشکل و حل آن موفق‌تر هستند.
مشاوره ازدواج
ازدواج مساله بسیار مهمی است که بسیاری از
جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
امروزه شمار روز افزون موارد طلاق موجب شده است تا صاحبنظران به فکر پیدا
کردن راه‌حل‌هایی باشند که یک ازدواج موفق و سالم را ممکن سازد. در مشاوره
قبل از ازدواج افراد با توجه به نيازها و توانايی‌ها و اطلاعات خود، با
مشاور با تجربه‌ای صحبت می‌کنند تا به موفقيت دست يابند. بهتر است افراد
قبل از ازدواج، در زمينه‌های مختلف با هم به تفاهم برسند و در رابطه با اين
امر می‌توانند از مراکز مشاوره و راهنمايي در زمينه ازدواج کمک بگيرند.
لذا مشاورين در مراکز مشاوره قبل از ازدواج، استعدادها و توانايی‌ها،
رغبت‌ها و نيازهای طرفين را بررسي و شناسايي کرده و راهکارهايي براي رسيدن
به تفاهم به آنها ارائه مي دهند و مهارت هاي لازمي را که موجب تحکيم و
شيرينی زندگی می‌شود به آنها آموزش می‌دهند.
مشاوره قبل ازدواج در الویت اول به روشن ساختن ملاک‌هایی می‌پردازند که
برای داشتن یک انتخاب مناسب در ازدواج ضروری هستند. عدم توجه به تعیین چنین
ملاک‌هایی و ارزش‌گذاری و اولویت‌بندی نامناسب آنها اغلب موجب ناکامی‌های
بعدی می‌شوند. بر این اساس در مشاوره قبل از ازدواج تلاش می‌شود ملاک‌های
افرادی که قصد ازدواج دارند بررسی شده و راهنمایی لازم در مورد نظر داشتن
ملاک‌های مناسب ارائه گردد. سن ازدواج عامل مهمی است که می‌تواند رضایت از
زندگی مشترک را تحت تاثیر قرار دهد. هر چند این عامل به تنهایی نمی‌تواند
تعیین‌کننده باشد، اما عامل مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. بر این
اساس لازم به نظر می‌رسد میزان آمادگی سنی، روانی و اجتماعی طرفین مورد
بررسی قرار گیرد. بطوری که عدم پختگی روانی، عاطفی، جسمانی و اجتماعی طرفین
مشکلات زیادی را به بار خواهد آورد. ویژگی‌های شخصیتی بسیار متنوع و متعدد
هستند، اما برخی از آنها دخالت بیشتری در رضایت از زندگی مشترک دارند.
چنین ویژگی‌هایی به تعداد زیادی وجود دارند که البته گاه همسان بودن
ویژگی‌های طرفین و گاه ناهمسانی آنها می‌تواند فاکتوری برای ازدواج موفق
باشد.
تفاوت های راهنمایی و مشاوره در مقاطع مختلف تحصیلی
تفاوت های راهنمایی و مشاوره در مقاطع مختلف تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و متوسطه
1-از نظر رشد و تکامل دانش آموز:
به علت اختلاف در مراحل و نحوه ٔ رشد، مشکلات و نیازهای دانش آموزان در مقطع ابتدایی، با مقاطع بالاتر تفاوت دارد و چون نیازهای انسان ها رفتار آنها را مشخص می کند، باید این تفاوت ها درمشاوره مورد توجه قرار گیرند.
در دوره راهنمایی تغییرات جسمی ناشی از بلوغ
آغاز می شود وبه صورتی شدیدتر، در دبیرستان ادامه می یابد. این تحولات، از
لحاظ روحی نیز اغتشاشاتی در دانش آموزان ایجاد می کنند. در این مورد، به
ویژه طرف پدر و مادر به دختران کمکی نمی شود و این بدان علت است که والدین از تغییرات شدیدی که در فرزندانشان ایجاد می شوند، اطلاعی ندارند. خود دانش آموزان نیز به علل مختلف، مشکلاتشان را اظهار می کنند. به دلایل بالا، مشاور مدرسه باید با توجه به ارزش های فرهنگی، اطلاعات لازم را در دانش آموزان قرار دهد.
2-تشکیلات:
در دوره ابتدایی، دانش آموزان یک معلم دارند، حال آن که در دوره راهنمایی تحصیلی و دبیرستان، دانش آموزان با چند دبیر سرو کار دارند. در مقطع ابتدایی، راهنمایی یا معلم است ولی در دوره راهنمایی و دبیرستان چون طرح ریزی تحصیلی و حرفه ای مطرح می شود، باید سازمان راهنمایی تشکیلات مخصوصی داشته، و دارای مشاور وسایر افراد مختصص باشد.
3-دبیران دوره راهنمایی و دبیرستان، به علت تخصص درسی خود، کمتر از آموزگاران به دانش آموز توجه دارند:
نظر به آن که دبیران با گروه های متفاوتی از دانش آموزان سروکار دارند، شناخت هر دانش آموز برایشان مشکل است. سازمان راهنمایی در مقطع راهنمایی تحصیلی ودبیرستان، در شناساندن دانش آموزان به معلم
کمک می کند و چون در این دوره، نوجوان با این مسأله مواجه است که باید
استقلال داشته باشد و راه های مختلفی را باید انتخاب کند، بنابراین مشاور
باید در این موارد به او کمک های لازم را بکند. ولی در دوره ابتدایی چون مشکلات کمترند و شناخت و راهنمایی دانش آموز با آموزگار است، این امر ساده تر انجام می گیرد.
4-در سنین ابتدایی و راهنمایی و متوسطه، توقعات حیاتی و فرهنگی متفاوت است:
جامعه از دانش آموز دبیرستانی انتظاراتی دارد که با نوجوان دبیرستانی متفاوت است. در این زمینه، نظریه وظایف تکاملی، گویای این موضوع است. در زیر به شرح آن می پردازیم.
نظریه وظایف تکاملی
این نظریه اولین بار به وسیله ٔ هاویگ هرست اظهار شده. او معتقد است که :
در یک دوره و زمان بخصوص در زندگی هر فرد، کار وظیفه ای خاص مطرح می شود.
منظور از وظیفه، انجام تکلیف خاصی است که جامعه در هر سنی انتظار انجام دادن آنها را از افراد دارد. مثلاً انتظار داریم که کودک نوپا
در حدود یک سن خاص، به راه بیفتد، یا در سن دیگری حرف بزند. یا پیش از
بازی های دسته جمعی که کودکان دبستانی در آنها شرکت می کنند، کودک اول به
تنهایی بازی می کند، بعد کنار سایرکودکان می ایستدو به بازی وارد می شود،
بعد با آنها بازی را آغاز می کند، تا این که سرانجام با گروهی از کودکان به
بازی می‌پردازد. این ترتیب از لحاظ اجتماعی، رو به تکامل می رود.
اگر شخصی وظیفه هر دوره زندگی خود را با
موفقیت به انجام برساند، بعدها به موفقیت های بیشتری دست می یابد؛ و اگر در
انجام وظایف هر دوره شکست بخورد، در زندگی آینده اش با افسردگی وشکست
مواجه می شود.
پسری که در سنین نوجوانی،
راه تماس با جنس مخالف را برابر انتظارات جامعه نپیماید، قطعاً پدر خوبی
نخواهد شد. انجام هر وظیفه، شخص را به وظیفه ٔ بعدی می رساند، و هر شکست نه
تنها شکست های بعدی را به دنبال می آورد، بلکه از لحاظ اجتماعی هم پسندیده
نیست. به عبارت دیگر، تکامل در رفتار ،از لحاظ اجتماعی محبوبیت به بار می
آورد و به همین دلیل، تعلیم و تربیت را باید با سن کودک منطبق ساخت. وقتی
که بدن به حد کافی رشد کرده باشد و شخص هم آمادگی انجام دادن انتظارات
جامعه را داشته باشد و این وظیفه را با موفقیت به انجام برساند، آن هنگام،
زمان یاددادن و تدریس است.
مک دانیل معتقد است که به طور کلی، کسی که در انجام وظایف تکاملی خود، به موفقیت دست نیابد، شخصی دارای مشکل است.
اصل مهم این است که با وجود تفاوت های
فردی، در سنین و مراحل مشخص رشد، نیازهایی کلی هم وجود دارد که در همه
یکسان است. در هر مرحله از رشد، از کودک انتظارات ویژه ای
می رود. به همین دلیل، جامعه شناسان باید تحقیقات کافی در موردانتظارات
جامعه انجام دهندو روان شناسان هم در زمینهٔ شناسایی فرد، مطالعاتی به عمل
آورند و مشخص سازند که در هر سنی، جامعه چه انتظاراتی از افراد دارد و چه
آمادگی هایی در افراد موجود است. عدم آمادگی فرد دربرابر انتظارات محیط، در
وی اضطراب ایجاد می کند. همین موقع ،زمانی است که مشاوره ضرورت پیدا می
کند.
