چطور اضطراب و استرس در کودکان را تشخیص دهیم؟
متاسفانه اضطراب و استرس که بعضا از آن به
عنوان بیماری قرن حاضر یاد می‌کنند، کودک و بزرگسال نمی‌شناسد و همه افراد
به یک اندازه در معرض خطر درگیری با آن هستند
بیشتر مردم با اضطراب و استرس
در بزرگسالان به نوعی درگیر هستند. اما واقعیت این است که کودکان و
بزرگسالان به یک اندازه مستعد ابتلا به عارضه اضطراب و استرس هستند. علاوه
بر این متخصصین معتقدند از آنجا که مردم گمان می‌کنند که نمی‌شود کودکان هم
از اضطراب و استرس رنج ببرند، این اختلال در کودکان معمولا ناشناخته باقی
می‌ماند.
چطور باید اضطراب و استرس در کودکان را تشخیص دهیم؟ پاسخ این است که این
کار فقط از عهده یک متخصص روانشناسی برمی‌آید. با وجود این بد نیست کمی در
باره نشانه‌های این اختلال در کودکان آگاه باشیم.
- اضطراب جدایی در کودکان
اختلال اضطراب جدایی بیشتر بین خردسالان شایع است. این کودکان معمولا به
کسی یا کسانی وابستگی‌های شدید داشته و حاضر نیستند که از آنها جدا شوند. و
فکر جدا شدن از این افراد در کودک ایجاد استرس و نگرانی می‌کند.
مثلا کودک خردسالی که به پدرش وابستگی خاصی دارد حتی خروج روزانه پدر از
منزل برای رفتن به محل کار می‌تواند کودک را پریشان کند. این کودکان
معمولا دچار نگرانی افراطی در مورد شرایط خود و افرادی که به آنها وابستگی
دارند، می‌شوند.
از نشانه‌های این نوع اضطراب می‌توان به دل درد، استفراغ، حالت تهوع، کابوس شبانه، سردرد، تعرق، سردرد و لرزش در اندام‌ها اشاره کرد.
- اختلال وسواس ناشی از اجبار در کودکان
کودکی که درگیر این نوع اختلال است، در شرایطی قرار دارد که از تحمیل
عقاید و فشار برای انجام کارهایی خاص رنج می‌برد. به طوری که این عقاید
تحمیلی و کارهایی که بالاجبار کودک وادار به انجام آنها می‌شود دنیای عادی و
کودکانه وی را مختل می‌کند. این نوع اختلال از آنجا ناشی می‌شود که کودک
نمی‌تواند این اجبارها را بپذیرد و آنها را بیهوده می‌داند.
این کودکان هر کاری را ناخواسته بارها و بارها انجام می‌دهند. مثلا
چندین بار دستان خود را می‌شویند یا هر چیزی را چند بار می‌شمارند. عملکرد
این کودکان در مدرسه نیز ضعیف می‌شود.
- اختلال اضطراب عمومی در کودکان
کودکان مبتلا به اضطراب عمومی نگرانی معینی ندارند بلکه در مورد چیزهای
مختلف و بسیاری دچار نگرانی هستند. این کودکان حتی در مورد مسایل کم اهمیت
هم دچار اضطراب می‌شوند و نگرانی آنها طیف وسیعی از اتفاقات معمول و غیر
معمول روزانه را در بر می‌گیرد.
نشانه‌های این اضطراب در کودکان عبارت است از: پریشانی دایم، خستگی، بیخوابی، کج خلقی و پرخاشگری و عدم تمرکز.
- کودکان درگیر اختلال واقعه آسیب زا
کودکانی که با پشت سر گذاشتن واقعه‌ای ناگوار دچار اضطراب و استرس
شده‌اند در این گروه قرار می‌گیرند. برای مثال کودکی که شاهد حادثه رانندگی
وحشتناکی بوده می‌تواند مبتلا به این عارضه شده باشد. این کودکان اغلب سعی
می‌کنند از کسانی یا جاهایی یا شرایط و چیزهایی که یادآور آن حادثه آسیب
زا هستند دوری کند.
از نشانه‌های این اختلال می‌شود پریشانی و اندوه، شکنندگی، ترس، ترش‌رویی، بیخوابی و کابوس شبانه را نام برد.
- درمان اضطراب کودکان
درمان اضطراب کودکان، بسته به نوع آن متفاوت است و نیاز به بررسی‌های
دقیق از سوی متخصصین روان شناسی کودک دارد. در صورتی که مشکوک به استرس در
کودک خود هستید حتما با افراد واجد صلاحیت و متخصص این رشته مشورت نمایید.
اما نکته حایز اهمیت اینکه هیچگاه اجازه ندهید درگیری‌های روزمره، شما را
از حال فرزندتان غافل کند.
علائم استرس در کودکان
بعضی كودكان ممکن است بسیار كلافه باشند و
حالات آنها كاملاً طبيعي به نظر بيايد. و بعضی ممکن است حالات مختلفی بروز
دهند؛ كه مي توان به تغییر الگوی خواب و بیداری و یا برگشت به رفتارهای
خردسالی(مکیدن انگشت شصت، خیس کردن رخت خواب، چسبیدن به والدین و …)
اشاره كرد.
استرس علائم متفاوتی دارد که هر كدام از
آنها مي توانند ند علائم شرایط يا بیماری های دیگری غير از استرس باشند.
ولي به هر حال به هر تغییر ناگهانی در رفتار کودکان که مربوط به مراحل رشد
نباشد باید توجه کرد. بعضي از این علائم و یا یک یا دو مورد ناگهانی که
مدتی دراز به طول انجامند، نیازمند مراقبت های بیشتر هستند. به هر صورت
هرگاه استرس وارد زندگی کودک شود به طوریکه کودک احساس سرخوردگی، پریشانی
یا بیماری فیزیکی کند باید به یک متخصص( پزشک کودکان، مشاور مدرسه و یا یک
روان شناس) مراجعه کرد.
علائم استرس: تا 5 سالگی
کودکان اغلب نمی توانند به شما بگویند که
دچار استرس شده اند اما رفتارشان آنرا آشکار می کند. نوزادان، نوپاها و
کودکان پیش دبستانی استرس خود را با چسبیدن به والدین، گریه ی بیش از حد
معمول، کج خلقی و رفتارهای واپس رو (مثل مکیدن انگشت شصت، خیس کردن رخت
خواب، ترس از تاریکی و …)، جنبش، دعوا و كتك كاري و نرفتن به دستشویی،
نشان می دهند. البته گریه، کج خلقی و بیدار خوابی شبانه ممکن است واکنشی
طبیعی به مرحله ای از رشد هم باشد. کودکان ممکن است طی فراگیری ایستادن،
صحبت کردن یا دیگر مهارت ها دچار خستگی شوند. ممکن است چند روزی بیش از حد
گریه کنند و دوباره به خصوصیات معمولشان برگردند. اگر این حالت ادامه یافت
ممکن است نشانه ی استرس باشد.
از دیگر علائم استرس مي توان به عصبانيت،
رفتار هاي پر خطر و حتی واكنش نا متعارف به صداهای ناگهانی و بلند اشاره
كرد. این واکنش تکان خوردن یک عامل بارز وجود استرس در نوزادان و كودكان
نوپااست.
علائم استرس: 6 تا 11 سالگی
این گروه نسبت به گروه سني قبلي بهتر مي
توانند درباره استرس خود به شما پيام بدهند و به شما بگويند كه استرس
دارند. البته چه بگويند كه استرس دارند يا خير در صورت مواجه شدن با استرس
بازهم رفتارهای غیرعادی از خود بروز می دهند.
کودکان مدرسه ای که استرس دارند اغلب
علائمي چون شکم درد، سردرد، مشکلات تنفسی، مشکلات خواب، بی اشتهایی یا پر
اشتهايي، بهبود دیر پس از بیماری، لکنت زبان، نیاز زیاد به رفتن دستشویی یا
دندان غروچه کردن خصوصا هنگام خواب دارند.
آنها اغلب بینی شان را زیاد می گیرند و
ناخن هایشان را کوتاه می کنند و کابوس می بینند و ممکن است به رفتارهای
خردسالی برگردند( خیس کردن رختخواب، کج خلقی و حرف زدن بچه گانه).
همچنین کودکان استرس دار ممکن است دروغ
بگویند، قلدری و سرکشی کنند، خشم بروز دهند، تحریک پذیر شوند، رفتارهای
نامنظم داشته باشند، دیگر کودکان را بزند، از رفتن به مدرسه سرباز زنند و
در مدرسه نمرات پایینی بگیرند. ممکن است حملات وحشتزدگی داشته باشند، عقب
بکشند، ناله کنند، افسرده باشند، علاقه به انجام فعالیت های روزانه را از
دست بدهند، نگران به نظر برسند، تمرکز نداشته باشند، گریه کنند و تنبل
باشند، سانحه پذیر باشند و یا دوستانشان را از دست بدهند.
علائم استرس: 12 تا 18 سالگی
قبل از نوجوانی و جوانی گرچه فرد
مستعدترین دوره را برای تقويت مهارت هاي ارتباطي مي گذراند، اما اغلب کمتر
صحبت مي كنند. آنها ممکن است تاثیر همه چیز بر خود را رد کرده و از صحبت
کردن سرباز زنند.
در زمان استرس، نوجوانان رفتارهای ابتدایی
از خود بروز می دهند که کودکان مدرسه ای در هنگام استرس بروز می دهند.
هرچند رفتار واپس رو آنها خیس کردن رختخواب و صحبت بچه گانه نیست ولي به
صورت نپذیرفتن مسولیت های بزرگسالان و بازی کردن بیشتر بروز می دهند یا
ممکن است نخواهند به دانشگاه بروند و آنرا به زبان بیاورند.
نوجوانان استرس دار ممکن است رفتارهایی مخاطره آمیز و یا حتی تمايل به خودکشی از خود نشان دهند.
در پايان بايد بگويم كه بچه ها قادر
نیستند که براي ما استرسشان را بیان کنند يا حداقل اين كار براي آنها ساده
نيست اما رفتارها و نشانه های فیزیکی از خود بروز می دهند که برای ما نشانه
اي است تا با يك روانشناس يا مشاور با تجربه صحبت كنيم.
