پروتز دندان و انواع آن
پروتز دندان ثابت
پروتز ثابت دندان همان چیزی است که در بین عموم جامعه با عنوان روکش دندان مرسوم
است. پروتز ثابت خود بر دو نوع است :
-
روکش تک واحدی دندان (single dental crown)
معمولا دندان زمانی نیاز به روکش دارد که به علتی ساختار دندان
ضعیف شده و نیاز به حفاظت و حمایت با روکش دارد و یا بعضا دلایل
زیبایی لزوم وجود روکش را منجر می شود. گاهی به دلیل نقص عملکرد دندان
( مشکلات فانکشنال ) ، روکش به کمک سیستم جویدن و مضغ فرد می آید. که
البته توضیحات مبسوطی در این زمینه در سری مقالات سایت از جمله روکشهای
دندانی و پروتز ثابت موجود
است. -
بریج دندان ( dental bridges)
یکی دیگر از انواع پروتز ، بریجهای دندانی هستند . آنچه که بیشتر
با عنوان پروتز ثابت دندان در بین جامعه مرسوم است همین نوع پروتز
دندان است. این نوع پروتز ، در واقع زمانی مورد استفاده قرار میگیرد
که فرد یک یا تعداد بیشتری از دندانهای خود را از دست داده و در عین
حال هنوز حداقل یک دندان در جلو و یک دندان در عقب دندان از دست رفته
وجود دارد. به این ترتیب با تراش دو دندان مجاور ناحیه خالی از دندان
، یک پل (bridge ) بین دندانهای پایه زده می شود تا ناحیه خالی از
دندان پر شده و دوباره توانایی جویدن و زیبایی به فرد باز گردد.
پروتزهای دندانی متحرک
گاهی به دلایل متعدد نمیتوان از پروتزهای دندانی ثابت برای
جایگزینی دندانهای از دست رفته استفاده کرد. در این صورت پروتزهای
متحرک به کمک افزاد بی دندان یا با تعدادی دندان از دست رفته و
دندانپزشکان می آید. پروتز متحرک همانطور که از نام آن بر می آید به
راحتی داخل دهان گذاشته و یا برداشته میشود .
پروتزهای دندانی متحرک بر سه نوع اند:
-
پروتز دندانی پارسیل (partial prosthesis)
آن چیزی که در بین عموم جامعه با عنوان « دندان تکه ای » موسوم است
همین نوع از انواع پروتز هستند. پروتز پارسیل خود انواع گوناگونی دارد
: برای مثال پروتزهای پارسیل تمام آکریل ( فلیپر ) ، معمولا به عنوان
یک درمان موقتی در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می
گیرند.
نوع دیگر پروتزهای پارسیل پروتزهای کرم کبالت است که از قدیم الایام
به عنوان درمان بی دندانیها با انتهای آزاد ( کسانی که دندانهای خلفی
_دندانهای عقبی _خود را از دست داده اند و دندانی جهت پایه برای پروتز
ثابت ندارند ) یا کسانی که به هر دلیل نمیخواهند از پروتز ثابت
دندان استفاده کنند مورد استفاده قرار می گرفته است. این انواع پروتز
شامل ترکیب آکریل ( بخش صورتی دست دندان « لثه پروتز ») و آلیاژ فلزی
هستند کهکه بخش عمده آن را کرم و کبالت شامل میشود .معمولا به علت
فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند. به همین علت امروزه انواع
دیگری از پروتز پارسیل طراحی شده که بخش فلزی آن نیز به صورت رنگ
دندان میباشد و به آنها پروتز پارسیل felexite گفته میشود. -
پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture)
حتما دست دندانهای پدر بزرگها و مادر بزرگها را دیده اید. این نوع
از پروتز متحرک برای افرادی مورد استفاده قرار میگیرد که تمام
دندانهای خود را از دست داده اند . هر چند امروزه با پیدایش
ایمپلنتهای دندانی ، استفاده از این انواع پروتز متحرک کمتر شده، اما
هنوز به عنوان کم هزینه ترین درمان بی دندانی مورد استفاده قرار
میگیرد.
پروتز کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است .
نکته مهم این که پروتز کامل دندان از دو بخش تشکیل میشود یکی دندانها
که سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز که در بین بیماران با عنوان «
لثه پروتز » موسوم است.
این بخش لثه پروتز باید مستحکم باشد که بتواند کارآیی لازم را داشته
باشد.شاید این سوال پیش بیاید که “پس نقش پروتزهای کامل یا
پارسیل با لثه نرم چیست ؟”
در واقع لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت ۱-۲ میلی متری در زیر لثه
سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده میشود تا تورم یا التهابات لثه بیمار
برطرف شده و بستر مناسبی برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم
شود.
اگر پروتز با لثه نرم قرار باشد که به طور دایم مورد استفاده قرار
بگیرد ، هرچند در ابتدا استفاده از آن بسیار راحت تر است اما نه تنها
کار آیی آن بسیار پایینتر است بلکه باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در
دهان فرد میشود. در عین حال تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف (
لثه نرم ) بسیار سخت تر است و احتمال رشد انواع باکتریها و قارچها در
خلل و فرج آنها زیاد است. -
اوردنچر ( over denture )
اوردنچر نیز نوعی درمان پروتز دندانی متحرک است که در واقع دست
دندان کاملی بوده که روی دو پایه دندانی یا چند پایه ایمپلنت می
نشیند. به نسبت پروتز کامل دندان راحت تر است اما به هر حال متحرک است
و راحتی آن از پروتز ثابت دندان کمتر است.
هزینه پروتز دندان چقدر است ؟
قیمت پروتز دندان اعم از هزینه پروتز ثابت یا متحرک ،معمولا
شامل مجموع هزینه های لابراتواری و دستمزد دندانپزشک میباشد. طبعا
دستمزد متخصص پروتز دندان بیشتر است. در مجموع ارجاع به همکاران متخصص
پروتز در صورت لزوم در دستور کار همه دندانپزشکان قرار دارد.
راهنمایی برای خرید و انتخاب مسواک و خمیر دندان و نخ دندان
این روزها شرکت‌ها و کارخانه‌های زیادی برای ارائه محصولات
خود با یکدیدگر رقابت می‌کنند و هر یک مدعی‌اند بهترین جنس را ارائه
می‌دهند. از جمله این اجناس خمیردندان و مسواک است. خمیردندان خوب چه
مشخصاتی دارد و تفاوت یکی با دیگری در چیست و چه اثری روی دندانها می
گذارد؟
گرچه دندانپزشکان فرق چندانی بین خمیردندان‌ها قایل نیستند، ولی
خمیردندان‌ها انواع مختلفی دارند که شناخت آنها به بهداشت بیشتر دهان و
دندان کمک می‌کند،چراکه هر یک از خمیردندان‌ها، خاصیت خاص خودرادارند،
مثلاً خمیردندان‌هایی که حاوی نیترات پتاسیم هستند، برای مبارزه با حساسیت
دندانها و خمیردندان‌های حاوی سیترات‌روی برای مبارزه با التهابات لثه
بهترین انتخابند.
خمیر دندان حاوی مواد ساینده: موادساینده شامل
دی‌اکسیدسیلیکون، سیلیکات‌پتاسیم و آلومنیوم است. بیشتر خمیردندان‌هایی که
با این نام در بازار وجود دارد طوری ساخته شده‌اند که بیشتر باعث تمیزی و
شفافیت دندانها و کمتر باعث سائیدگی آن می‌شوند. باید توجه داشت هنگام
استفاده از این خمیردندان‌ها نباید با فشار شدید مسواک را روی دندان کشید،
چراکه احتمال سایش دندان در این موارد وجود دارد و موجب عقب رفتن لثه و
عریان شدن عاج دندان می شود. مواد پاک کننده داخل این خمیردندان باعث
تمیزتر شدن دندانها میشود، ولی نباید خمیردندانی خرید که حاوی مقادیر
زیادی مواد ساینده باشد، چراکه وجود بیش از حد آن به مینای دندانها آسیب
زده و موجب حساسیت آنها میشود.
خمیر دندانهای ضدپلاک میکروبی:پلاک میکروبی لایه‌ای از
باکتری است که به طور طبیعی در دهان و مواد غذایی وجود دارد. این لایه
معمولا ظرف 24 ساعت روی سطح دندانها تشکیل می‌شودولی به‌راحتی با
استفاده‌از مسواک برداشته میشود، باید توجه داشت که مسواک زدن باید دائمی و
مرتب باشد زیرا در غیراین‌صورت لایه حتما تشکیل خواهد شد. معمولا همه
خمیردندان‌ها حاوی تری‌کلوزان و فلوئورید سدیم هستند که همان مواد ضد
میکروبی‌اند.
خمیر دندان حاوی مواد طعم‌دهنده: این نوع خمیردندان‌ها
بیشتر جنبه تجاری دارند و وجود آن به معنای خوب بودن خمیر دندان نیست. این
خمیر دندانها بیشتر برای کودکان ساخته می‌شوند تا تمایل آنها را به مسواک
زدن بیشتر کنند، ولی به‌طور کلی تاثیر آنها در پیشگیری از پوسیدگی و محافظت
از دندانها ناچیز است.
خمیر دندان حاوی فلوراید: این ماده روی مینای دندانها
رسوب کرده و به شکل یک سپر در برابر اسیدهای سنتز شده، باکتری‌های دهان و
آنهایی که در مواد غذایی و نوشابه‌های گازدار موجود هستند، اثر می‌کند.
بیشتر دندانپزشکان توصیه می‌کنند از خمیردندان‌های حاوی فلوراید بالا
استفاده کنید تا از سرطان و خشکی دهان پیشگیری شود، ولی باید دقت کرد که
سهوا بلعیده نشوند. خمیردندان حاوی فلوراید در هر سنی قابل استفاده است اما
در سنین کمتر از سه سالگی باید میزان استفاده از آن حداقل باشد، یعنی به
اندازه یک دانه ماش روی مسواک. اگر کودکی مدام فلوراید ببلعد دچار مشکلی به
نام فلوئوروزیس دندانی میشود. این بیماری باعث میشود که مینای دندان
بخوبی تشکیل نشود و مینای دندان دارای لکه‌هایی مات و سفید تا زرد قهوه‌ای
باشد. همچنین بلع زیاد خمیر دندان حاوی فلوراید باعث تهوع و استفراغ فرد
میشود.
خمیر دندان سفیدکننده: بعضی از خمیر دندانها حاوی
ماده‌ای به نام پراکساید هستند که سفیدکننده محسوب میشود. اما نکته مهم
این است که این ماده قادر نیست دندانها را سفید کند. وجود ماده دیگری به
نام تری‌پلی‌فسفات سدیم نیز در بعضی از خمیردندان‌ها وجود دارد که باعث
شکسته‌شدن رنگدانه‌های موجود در مینای دندان میشود و این‌طور به نظر
می‌رسد که دندان سفیدتر شده است. خمیردندان‌های سفیده‌کننده برای این‌که
اثر داشته باشند باید دو بار در روز و به مدت دو تا چهار هفته استفاده
شوند. استفاده زیاد از این نوع خمیر دندان باعث سایش مینای دندان شده و
دندانها بتدریج حساس‌تر می‌شوند همچنین سایش زیاد سطح دندان، موجب میشود
سطح عاج نمایان شود که زردتر از سطح مینای دندان است. بهتر است افراد خود
اقدام به سفید کردن دندان نکنند واین کار را به دندانپزشک بسپارند تا با
روش‌های بی‌خطر و تخصصی دندانها را سفیدتر کنند.
خمیردندان‌های گیاهی: این خمیردندان‌ها حاوی طعم و رنگ
مصنوعی نیستند. البته خمیردندان‌هایی که حاوی مواد صناعی هستند نیز کاملا
بی‌خطرند، ولی این دو خمیر دندان فرق چندانی با هم ندارند و تاثیر آنها در
پیشگیری از پوسیدگی دندانها یکی است.
مسواک خوب چه خصوصیاتی دارد؟
در خرید مسواک نیز باید دقت کرد چون مسواک‌ها هم انواع مختلفی دارند و
بعضی از آنها می‌توانند به لثه یا سطح دندان صدمه بزنند. بهترین مسواک،
مسواکی است که بافت نرمی داشته باشد ولی نباید بیش از حد نرم یا بیش از حد
سخت باشد، نرمی زیاد باعث میشود دندانها تمیز نشوند و سختی زیاد موجب
صدمه به مینا و لثه میشود. خراب شدن پرزهای مسواک نشانه مسواک زدن نادرست
است و اگر موهای آن از هم باز شوند حتما باید مسواک را خیلی زود تعویض کرد.
ولی در کل عمر هر مسواکی تقریبا شش ماه است و بهتر است پس از این مدت آن
را تعویض کرد و همیشه مسواکی را انتخاب کرد که متناسب با اندازه دهان بوده و
کوچک‌تر یا بزرگ‌تر نباشد. ولی برای جلوگیری از خراب‌شدن آن قبل از این
مدت بهتر است بعداز هر بار مسواک زدن به آرامی پرزهای آن شسته شود و در قاب
مخصوص قرار گیرد. مسواک را نباید با آب داغ شست چون آب داغ پرزهای آن را
خراب می‌کند.
نخ دندان: گرچه مسواک زدن برای از بین بردن ذرات
باقیمانده غذاها موثر است، ولی گاه مواد غذایی بین دندانها و خط لثه گیر
می‌کنند و با مسواک خارج نمی‌شوند. نخ دندان پاسخ مناسبی برای رفع این مشکل
است و به اعتقاد دندانپزشکان، نخ‌دندان در پیشگیری از بیماری‌های لثه حتی
مهم‌تر از مسواک است.
مزایای استفاده از نخ دندان
تمیز کردن دندانها و جلوگیری از بوی بد: با مسواک‌زدن نمیتوان
تمام ذرات غذا را که در بین دندانها گیر کرده، تمیز کرد. حدود ۳۰ درصد از
ذرات مواد غذایی در بین دندانها باقی می‌مانند که می‌توانند موجب پوسیدگی
دندانها و بوی بد دهان شوند. با استفاده از نخ دندان می‌توان آن ذرات را
خارج کرد و احتمال پوسیدگی دندانها را کم کرد. همچنین نخ دندان با سطوحی
تماس پیدا می‌کند که برای مسواک غیر قابل دسترس است و پلاک‌های آن را از
بین می‌برد. اگر پلاک سخت و سفت شده باشد، فقط دندانپزشک یا متخصص دهان و
دندان می‌تواند آن را از بین ببرد.
کاهش بیماری‌های قلبی: بسیاری از ذرات مواد غذایی که بین
دندانها گیر می‌کنند باعث پوسیدگی و بوی بد دهان می‌شوند. این ذرات در
دهان موجب خارش، تحریک و ناراحتی دهان می‌شوند. وجود پلاک‌ها در دهان و
باکتری‌های مضر که به جریان خون راه می‌یابند، موجب انسداد عروق و سکته
مغزی میشود. افرادی که از نخ دندان استفاده می‌کنند، کمتر به بیماری‌های
قلبی و مغزی مبتلا می‌شوند
