چرا بدن پروتئین دفع می‌کند؟
دکتر
محمدرضا صفری نژاد، متخصص اورولوژی در این باره به جام جم می گوید: یکی از
مهم ترین نشانه های بیماری کلیوی وجود پروتئین در ادرار است که البته در
شرایط طبیعی خود بیمار نمی تواند آن را تشخیص دهد، مگر این که پیشرفت کند.
به گفته او، به وجود پروتئین در ادرار «پروتئینوری» گفته می شود. البته در
واقع آلبومین در ادرار است چون آلبومین که نوعی پروتئین است، وارد ادرار می
شود.
در بافت
کلیه ها عضوی وجود دارد که مانع ورود محتویات خون ـ که یکی از آنها
پروتئین است ـ به ادرار می شود و مانند فیلتر عمل می کند. دکتر صفری نژاد
با بیان این مطلب می افزاید: نام این فیلترها گلومرول هاست که اگر دچار
مشکل شوند یا به هر دلیل آسیب ببینند، پروتئین از خون خارج و وارد ادرار می
شود که نوعی بیماری محسوب می شود. او ادامه می دهد: در نتایج آزمایش ادرار
معمولی، ممکن است گزارش شود پروتئین ادرار بیمار مثبت است و میزان این
پروتئین برای پزشک اهمیت دارد.
وجود پروتئین در ادرار نشانه دارد
دکتر
صفری نژاد می گوید: حداکثر میزان قابل قبول پروتئین در ادرار 24 ساعته یک
فرد طبیعی، 150 میلی گرم است و نباید بیشتر از آن شود. او درباره نشانه های
دفع پروتئین در ادرار توضیح می دهد: در مراحل اولیه فرد به هیچ وجه نمی
تواند به وجود پروتئین در ادرارش و دفع آن پی ببرد و این موضوع فقط با
مشاهده نتیجه آزمایش قابل تشخیص است. این متخصص کلیه و مجاری ادرار ادامه
می دهد: اگر میزان آلبومین ادرار از مقادیر مشخصی بیشتر شود، هم ادرار کف
آلود می شود و هم بدن بیمار شروع می کند به ورم کردن به طوری که دست ها،
پاها، صورت و ساق پاها دچار تورم خواهد شد.
چه کسانی بیشتر دچار پروتئینوری می شوند؟
دکتر
صفری نژاد به این پرسش این گونه پاسخ می دهد: سردسته آنها مبتلایان دیابت
هستند. چه دیابت نوع 1 و چه دیابت نوع 2. دومین گروه، افراد دچار فشارخون
هستند و سومین گروه کسانی که سابقه بیماری کلیوی دارند. به گفته این استاد
دانشگاه، افراد دچار بیماری های التهابی گلومرول ها هم مستعد این هستند که
پروتئین از خون به ادرارشان برود. البته بیماری های زیادی هستند که می
توانند باعث دفع پروتئین در ادرار شوند.
دیابتی ها بیشتر در معرض خطرند
به گفته
این متخصص کلیه، بهترین نشانه چگونگی عملکرد کلیه در بیماران دیابتی،
وجود پروتئین در ادرار است. او با اشاره به این که یکی از شایع ترین علل
نارسایی مزمن کلیه ـ که منجر به پیوند کلیه می شود ـ دیابت است، می گوید:
انجمن دیابت آمریکا توصیه می کند، دیابتی ها مرتب آزمایش ادرار دهند تا
مشخص شود پروتئین دفع می کنند یا نه. هر قدر میزان پروتئین ادرار با گذشت
زمان بیشتر شود، نشان می دهد کلیه ها بیشتر آسیب دیده اند.
تشخیص دفع پروتئین با آزمایش ادرار 24 ساعته
می توان
گفت وجود پروتئین در ادرار نشانه مهمی است که معلوم می کند کلیه ما بیمار
است. دکتر صفری نژاد می گوید: نتیجه آزمایش ادرار ساده نمی تواند وجود
آلبومین یا پروتئین را در ادرار نشان دهد. روش مهم، جمع آوری ادرار بیست و
چهار ساعته است. برای انجام این آزمایش، آزمایشگاه به بیمار ظرفی می دهد که
طی ساعت ادرارش را جمع کند و بعد میزان پروتئین ادرار دقیق اندازه گیری می
شود.
این
استاد دانشگاه توضیح می دهد: امروزه این کار سخت، کمتر انجام می شود و به
جای آن میزان پروتئین و کراتینین را در هر نمونه از ادرار بیمار و نسبت
پروتئین به کراتینین ادرار را اندازه می گیرند. اگر این میزان بیشتر از 30
باشد، نشان دهنده وجود پروتئینوری یا وجود مرضی پروتئین در ادرار است و این
بیماران باید بیشتر مراقب سلامتشان باشند. او ادامه می دهد: کراتینین خون
نشانه دقیقی است که عملکرد کلیه را نشان می دهد و با اندازه گیری آن می
توانیم به میزان خونی که کلیه ها در هر دقیقه از مواد زائد تصفیه می کنند،
پی ببریم. اگر این میزان کمتر از 60 میلی لیتر در دقیقه باشد، نشان دهنده
آسیب شدید کلیوی است.
بیمار دچار دفع پروتئین چه کند
به گفته
دکتر صفری نژاد، بیماران دچار دفع پروتئین، یا دیابتی هستند یا فشارخونی
یا بیماران دیابتی ای که دچار فشارخون هستند. قند و فشارخون این بیماران
باید کاهش یابد و داروهای مخصوصی استفاده کنند تا هم فشارخون و هم میزان
دفع پروتئین از کلیه هایشان کنترل شود. این داروها می توانند جلوی پیشرفت
پروتئینوری را در این افراد بگیرند.
نکته هایی که باید به آن دقت کرد
دفع
پروتئین، نشانه یک بیماری است و خودش بیماری محسوب نمی شود، بنابراین باید
دنبال این بگردیم که چرا پروتئین از طریق ادرار دفع می شود. دکتر صفری نژاد
با بیان این مطلب می افزاید: ممکن است علت آن دیابت یا یک بیماری مزمن
کلیوی باشد. این بیماری مزمن کلیوی هم ممکن است ناشی از دیابت یا فشارخون
بالا باشد. او تاکید می کند: دفع پروتئین از ادرار در افراد مسن، با وزن
بالا، دیابتی، دچار فشارخون و با سابقه بیماری کلیوی در خانواده و سیاهپوست
ها بیشتر اتفاق می افتد و خطرناک تر است.
اگر پروتئینوری درمان نشود
دکتر
صفری نژاد تاکید می کند: اگر ادرار کسی دارای پروتئین باشد و این میزان به
صورت پیش رونده زیاد شود، نارسایی کلیه ایجاد خواهد کرد و فرد به مرحله ای
می رسد که نارسایی کامل کلیه اتفاق می افتد و کار به دیالیز و پیوند می
کشد. پس اگر به وجود پروتئین در ادرار اهمیت داده نشود، پیشرفت می کند. این
متخصص کلیه می گوید: حتی اگر مقدار کمی پروتئین در ادرار باشد، به بیمار
توصیه می شود برای بررسی آن شش ماه دیگر آزمایش ادرار دهد و اگر ببینیم باز
هم پروتئین در ادرار وجود دارد یا حتی اگر ببینیم پروتئین به مقدار مختصر
در حال افزایش است، نشانه مهمی از وجود بیماری مهم کلیوی محسوب می شود.
وقتی کلیه‌ها پروتئین دفع می‌کنند
کلیه یکی از مهم‌ترین اندام‌های درونی بدن انسان است. اکثر اعضای بدن
برای عملکرد مطلوب وابسته به کلیه‌ها هستند، بنابراین عملکرد مناسب این عضو
حیاتی برای ما بسیار مهم است. یکی از مشکلاتی که برخی افراد با آن روبه‌رو
هستند، دفع پروتئین است.
کلیه‌ها در بدن وظایف بسیار مهمی بر عهده دارند؛ از جمله شرکت در فعالیت خون‌سازی بدن، تنظیم متابولیسم ویتامین D ، دخالت در متابولیسم کلسیم و سیستم استخوانی، کنترل سیستم اسید و باز بدن و دفع سموم.
برای
دفع سموم بدن، خون از گلومرول کلیه ها که نقش صافی را دارند، عبور می‌کند.
این صافی باعث می‌شود مواد ضروری برای اعضای مختلف بدن، بازجذب شده و در
عین حال، سموم و مواد زائد دفع شوند.
زمانی که کلیه دچار اختلال می
شود، موادی که در حالت عادی نباید از صافی گلومرول‌ها رد شوند مثل
پروتئین‌ها، از آنها عبور کرده و برعکس بازجذب مواد لازم مختل می‌گردد.
البته در حد خیلی کم ( کمتر از 150 میلی‌گرم در 24 ساعت) بعضی از انواع
پروتئین‌ها ، می‌توانند در ادرار دیده شوند و طبیعی است.
فردی که مشکل پروتئین‌اوری (دفع پروتئین در ادرار) دارد، دفع پروتئین در ادرارش به طور غیرعادی انجام می‌شود.
پروتئین‌اوری
می‌تواند نشانه خیلی مهم از بیماری‌های زمینه‌ای کلیه باشد. در واقع بهتر
است بگوییم پروتئین‌اوری، بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای مهم است که ممکن است
به دلیل سوءاثر برخی داروها بر کلیه یا در جریان برخی بیماری‌های عفونی به
وجود آید. در اثر دیابت و فشار خون هم ممکن است پروتئین‌اوری پیدا شود.
به
طور کلی پروتئین‌اوری موردی است که نباید به راحتی از کنارش گذشت و مراجعه
به پزشک و انجام آزمایشات و معاینات در این مواقع لازم است.
اولین
قدم در معاینات این است که ثابت شود بیمار پروتئین‌اوری دارد یا نه. این
مورد با آزمایش ادرار معمولی مشخص می‌شود. پس از آن باید مشخص کنیم که
میزان دفع پروتئین در 24 ساعت چقدر است و نوع آن را مشخص کنیم.
اگر فرد پروتئین‌اوری پیدا کند و حجم پروتئین دفعی زیادتر از حد مشخص باشد، جایگزینی این پروتئین برای بدن مشکل می‌شود.
خوب
است بدانیم پروتئین‌ها مولکول‌هایی هستند که در داخل رگ‌ها ایجاد فشار
اسمزی می‌کنند و با این کار باعث می‌شوند که آب از درون رگ به درون بافت‌ها
نشت پیدا نکند.
به همین دلیل یکی از نشانه‌های پروتئین‌اوری، نشت آب به خارج از عروق است که این مورد را به صورت ورم
می‌توانیم ببینیم. این حالت (اِدِم) در قسمت‌هایی که پوست شل است، مانند
زیر چشم، سریع‌تر ایجاد می‌شود. در این شرایط ادم اندام‌ها به وجود می‌آید،
به صورتی که اگر فرد انگشتر دست می‌کند، برایش تنگ می‌شود.
البته هر
ورمی نشانه بیماری کلیوی نیست. خیلی از بیماران هنگام مراجعه به پزشک به
دلیل ورم دست و پا نگران بیماری کلیوی هستند. ولی این طور نیست که هر کسی
با وجود ورم زیر چشم، لزوما پروتئین‌اوری داشته باشد.
افراد
باید حتما هر 6 ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند و آزمایشات لازم را انجام
دهند، اما چنانچه فردی دچار علائمی نظیر پرادراری، سوزش ادرار، تکرر ادرار و
خون ادراری شد، باید فورا به پزشک مراجعه کند.
مصرف پروتئین راه حل نیست
گاهی مردم تصور می‌کنند با مصرف پروتئین
می‌توانند این مشکل را رفع کنند. اما قضیه این گونه نیست. پروتئینی که در
ادرار دفع می‌شود، می‌تواند در بافت‌های گلومرول خسارات برگشت‌ناپذیری
ایجاد کند و موجب از بین رفتن عملکرد طبیعی کلیه‌ها شود. بنابراین خوردن
پروتئین کاری اشتباه است و باید برای درمان، به دستورات پزشک متخصص عمل
شود.
مواردی مانند عفونت ادراری و سنگ کلیه علائمی دارند، ولی
پروتئین‌اوری نشانه‌ای است که بیمار در مراحل اولیه متوجه آن نمی‌شود.
نشانه‌های اولیه ممکن است پرادراری، بیدار شدن در شب برای دفع ادرار و ادم
اندام‌ها باشد.
پس از تشخیص بیماری ممکن است توسط پزشک رژیم غذایی خاصی تجویز شود.
البته
ممکن است برای تشخیص دقیق بیماری نیاز به نمونه‌برداری از کلیه نیز وجود
داشته باشد، زیرا هر بیماری کلیه، درمان و داروی خاص خود را دارد.
