مشکلات خون اطفال(اخبار وگزارشات)
در آزمايش‌هايي كه براي چكاپ از دختر 7 ساله‌ام انجام شد، معلوم شد كه
تعداد پلاكت‌هاي خون او پائين است. در ضمن كودك من از 4 سالگي دچار تشنج
بوده و داروهاي ضدصرع مصرف مي‌كند. آيا مشكل خوني او ناشي از مصرف اين
داروهاست؟
افت تعداد پلاكت‌هاي خون در بچه‌ها مي‌تواند علل بسيار متنوع و متفاوتي
داشته باشد. بيماريهاي ارثي و ژنتيكي يكي از مهم‌ترين علل افت پلاكت در
اطفال هستند كه لزوما هميشه در ابتداي تولد هم ظاهر نمي‌شود و گاهي آغاز
آنها چند سال طول مي‌كشد. بسياري از علل ديگر كاهش تعداد پلاكت‌ها در
بچه‌ها، همان عللي هستند كه در بزرگسالان هم عامل افت پلاكت‌ها مي‌شوند. به
طور مثل بيماريهاي مغز استخوان، كبد و طحال همگي مي‌توانند باعث افت
تعداد پلاكت‌ها (چه در كودكان و چه در بزرگسالان) شوند اما معمولا در اين
شرايط، افت تعداد سلول‌هاي ديگر خون هم وجود دارد. همان‌طور كه شما گفتيد
گاهي افت تعداد پلاكت‌ها ناشي از اثرات ناخواسته داروهاست. داروهاي مختلفي
توانايي كاستن از تعداد پلاكت‌هاي خون را دارند كه از آن جمله مي‌توان به
داروهاي ضد تشنج، داروهاي پائين‌آورنده فشارخون، هپارين، داروهاي
روان‌گردان، آنتي‌بيوتيك‌هايي مثل سولفوناميدها، مدّرهاي مثل تيازيدها،
داروهاي شيمي درماني و حتي استروژن اشاره كرد. به هر حال به همين راحتي و
سادگي نمي‌توان افت تعداد پلاكت‌ها را به اين داروها نسبت داد وحتما بايد
از طريق بررسي‌هاي بيشتر، ابتدا علل مهم‌تر (مثل مشكلات مغز استخوان، كبد و
طحال و خون) را كنار گذاشت‌ـ حتما با مراجعه به پزشك ، مشكلات فرزند خود
را پيگيري كنيد
بلوغ
مرحله گذر از كودكي به بزرگسالي است كه يك رشد سريع و ناگهاني را در بر
دارد، بنابراين تغذيه دوران بلوغ از اهميت خاصي برخوردارست.
به گزارش خبرنگار «بهداشت و درمان» خبرگزاري دانشجويان دانشجويان ايران، در دوران بلوغ دريافت مواد مغذي به ميزان كافي ضرورت دارد.
تامين انرژي، پروتئين، ويتامينها و املاح، آهن، يد، كلسيم و روي از اهميت ويژه‌اي برخوردارست.
نياز نوجوانان به انرژي به علت سوخت و ساز بالاي بدن زياد است، بايد در
برنامه غذايي نوجوانان مواد نشاسته‌اي (برنج، گندم و سيب‌زميني) و چربي
گنجانده شود، مصرف زياد موادي مانند نوشابه‌ها، شكلات و آب نبات كه صرفا
انرژي‌زا هستند ولي انرژي غذايي ندارند، بايد محدود شود زيرا منجر به
افزايش وزن و چاقي نوجوان مي‌شود به دليل موقعيت خاص سن و رشد سريع بدن،
نياز نوجوان به پروتئين افزايش مي‌يابد. پروتئين‌ها به دو صورت حيواني
مانند تخم‌مرغ، گوشت، شير، پنير و گياهي (مانند غلات و حبوبات) وجود
دارند. مصرف روزانه 45 تا 70 گرم پروتئين توصيه مي‌شود.
در مراحل بلوغ، بدن به انواع ويتامينها و مواد معدني نياز دارد كه با مصرف
سبزيجات، ميوه‌جات، انواع گوشت، حبوبات، لبنيات و غلات تامين مي‌شود.
ويتامين a در جگر، قلوه، زرده تخم‌مرغ، شير، اسفناج و هويج وجود دارد و براي سلامت پوست و مخاط ضروري است.
ويتامين d در روغن ماهي، جگر، زرده تخم‌مرغ، پنير و ماست وجود دارد. از
طريق تابش مستقيم آفتاب بر روي پوست بدن هم ويتامين d توليد مي‌شود.
ويتامين d براي رشد و نمو طبيعي استخوان‌ها لازم است.
ويتامين c در انواع مركبات، گوجه فرنگي، فلفل سبز، گل كلم، طالبي، خربزه،
اسفناج، كاهو وجود دارد و براي التيام زخم‌ها و سلامت لثه‌ها لازم است.
ويتامين‌هاي b1، b2, b6, b12 در جگر، دل، قلوه، زرده تخم‌مرغ، شير، ماهي،
مرغ و انواع گوشت‌ها وجود دارند اين ويتامينها نقش مهمي در زندگي انسان
دارند.
با توجه به نقش مهمي كه عنصر (روي) براي رشد و نمو طبيعي بدن دارد توصيه
مي‌شود در برنامه غذايي روزانه نوجوان گنجانده شود غذاهاي دريايي (ماهي و
ميگو) و حبوبات گندم حاوي روي هستند.
يد ماده اصلي براي تشكيل هورمون تيروئيد است و در رشد و نمو طبيعي بدن نقش
اساسي دارد و عوارض ناشي از كمبود يد از جمله گواتر در بسياري از مناطق
كشورمان به خصوص نقاط كوهستاني شايع است كمبود شديد يد، سبب عقب ماندگي
جسمي، ذهني و اختلالات عصبي و رواني مي‌شود.
كم شدن هوش و حافظه در سنين رشد و تاخير در رشد كودكان نيز از عوارض كمبود
يد است. براي پيشگيري از اختلالات ناشي از كمبود يد، مصرف نمك يد دار توصيه
مي‌شود نمك يددار بايد در جايي خشك و دور از نور خورشيد نگهداري شود.
نمك يد دار را بايد در ظرف درب‌دار و تيره نگهداري كرد و حداكثر تا 6 ماه پس از خريد، آن را مصرف كرد.
كم خوني فقر آهن شايع‌ترين نوع كم خوني است. كودكان و نوجوانان كم خون به طور مكرر به بيماريهاي عفوني مبتلا مي‌شوند.
همچنين تغييرات رفتاري و كاهش توانايي در يادگيري هم در آنها مشاهده
مي‌شود. نوجوانان بايستي غذاهاي حاوي آهن مانند گوشت، جگر، ماهي، زرده تخم
مرغ مصرف كنند.
توصيه مي‌شود از خوردن چاي 1 تا 2 ساعت قبل و بعد از غذا بپرهيزيد زيرا
باعث مي شود آهن موجود در غذا جذب نشود و از طرف ديگر خوردن مواد غذايي غني
از ويتامين c به جذب بهتر آهن كمك مي‌كند.
به دليل رشد سريع استخوان‌ها نياز به كلسيم در دوران بلوغ افزايش مي‌يابد،
45 درصد از رشد استخوان‌ها در اين سنين اتفاق مي‌افتد منابع غذايي حاوي
كلسيم عبارتند از شير، ماست، پنير، كشك، بستني.
رنگ
و روى دخترم با من و پدرش فرق داشت. درواقع هر چه پوست ما گلگون تر بود،
او رنگ پريده بود. وقتى در يك سالگى از او آزمايش خون به عمل آورديم با
تعجب دريافتيم كه او دچار كم خونى است و اين بدان معنا بود كه در خون او
آهن كافى وجود نداشت و ممكن بود كندذهن شده و با مشكلات يادگيرى روبرو شود،
حتى مى توانست در معرض بيماريهاى قلبى قرار بگيرد. پزشك او به من گفت: «او
را نگاه كن، رنگ پريده او همه چيز را مى تواند به شما بگويد.» و سپس به
آرامى پلك او را به پايين كشيد و من ديدم كه چقدر بى رنگ است. همين طور
لبهاى او بى رنگ بود. ترسيدم و احساس گناه مى كردم چون متوجه بيمارى او
نشده بودم. فكر مى كردم عاشق او هستم اما عشق با هم بودن را مى طلبد و من
دريافتم كه دخترم چقدر تنهاست.
درصد زيادى از كودكان زير سه سال دچار كم خونى حاصل از فقر آهن هستند و حتى
بسيارى از آنها ممكن است بدون آنكه كم خون باشند دچار فقر آهن باشند. يك
متخصص تغذيه مى گويد: «عدم مصرف آهن كافى، شايع ترين نقص تغذيه اى مى باشد،
كودكان، نوجوانان، زنان باردار و سالمندان از همه بيشتر در خطر هستند.»
علائم كم خونى شامل رنگ پريدگى و همچنين رخوت و كسالت دائم است. بيش از همه
كودكانى كه در خانواده هاى بى بضاعت هستند دچار اين عارضه مى شوند اما هر
كس ديگرى نيز مى تواند دچار آن شود براى همين نوزادان آزمايش آهن مى شوند.
مخصوصاً از يك كودك بايد در ۹يا ۱۲ ماهگى آزمايش ميزان هموگلوبين(بخشى از
سلولهاى قرمز خون كه آهن را نگه مى دارد) گرفت و اگر دربرگه آزمايش، ميزان
آن كمتر از يازده باشد، كودك مبتلا به كم خونى است. اخبار خوبى وجود دارد
كه مطابق آن فقر آهن را مى توان با تغيير رژيم غذايى و اگر لازم باشد قطره
هاى آهن درمان كرد و درواقع فقر آهن به راحتى قابل پيشگيرى است. فقط كافيست
شما مطمئن باشيد كه كودكتان در رژيم غذائيش آهن كافى مصرف مى كند. به
روشهاى پيشگيرى از كم خونى در زير اشاره مى كنيم.
بيشتر كودكان سالم در ۴ تا ۶ ماهگى مقدار زيادى آهن در خون دارند كه آن را
از ذخاير موجود در رحم مادر گرفته اند (نوزادان نارس استثناء هستند چون
ممكن است آن ذ خائر را قبلاً استفاده كرده باشند چون زود به دنيا مى آيند
نمى توانند از بدن مادرشان آهن كافى به دست آورند ذخائر آهن نوزادان در طول
باردارى در رحم مادر وجود دارد) نوزادان پس از به دنيا آمدن نيز مى توانند
از قطره هاى آهن و شيرمادر آهن دريافت كنند. طبق توصيه آكادمى تخصصى
كودكان در آمريكا كودكانى كه از شير خشك استفاده مى كنند بايد آهن بيشترى
دريافت كنند. حتى اگر پزشك شما چيز ديگرى تجويز كند.
يك متخصص كودكان در اين مورد مى گويد: «استفاده از فرمول هاى تغذيه اى
پرآهن، بسيارى از كودكان را از كم خونى نجات مى دهد.» اگر باردار هستيد سعى
كنيد تا جايى كه مى توانيد از ويتامينها(و غذاهاى غنى از آهن مانند ميوه
ها و سبزيجات به رنگ سبز تيره) استفاده كنيد تا مقدار آهنى كه نوزادتان
نياز دارد تأمين كنيد. اگرچه مقدار آهن موجود در فرمول تغذيه اى كودك،
بيشتر است اما جذب آهن از شير مادر راحت تر است. دكتر راجر بركو، پروفسور
هماتولوژى و آنكولوژى كودكان در دانشگاه آلاباما مى گويد: «ميزان جذب آهن
از شير مادر پنجاه درصد است درحالى كه ميزان جذب آن از قطره هاى آهن موجود
در فرمول فقط ۴ درصد مى باشد.» اما پس از شش ماهگى كه ذخائر آهن در بدن
كودك كم كم تحليل مى رود، ديگر فرمول و شيرمادر كافى نيست. وى مى گويد:
«وزن يك نوزاد در يك سالگى به سه برابر وزن اول تولدش مى رسد و اين رشد
سريع نياز به آهن فراوانى دارد و بايد آن را از غذاهاى مختلف به دست آورد.»
خوشبختانه، مى توان دادن غذاهاى جامد را از ۴ تا ۶ ماهگى به نوزاد آغاز
كرد.
در آغاز بايد به نوزاد غلات داد چون سرشار از آهن هستند. گلابى و هويج نيز
حاوى آهن هستند. اما اگر كودك بدغذا بوده و اين غذاها را مصرف نكند مبتلا
به كم خونى مى شود.
كودكان در معرض خطر
حتى اگر كودك شما در شش يا دوازده ماهگى مبتلا به كم خونى نباشد، ممكن است
در دو سال آينده دچارفقر آهن شود. سنين پس از نوزادى يعنى كودكى نيز دوره
پرخطرى از حيث كم خونى است و اين بدان دليل است كه بيشتر كودكان ديگر قطره
آهن نمى خورند – دريك سالگى به كودكان شير پاستوريزه داده مى شود – و آنها
معمولاً از خوردن غلات و حبوبات سرشار از آهن امتناع مى كنند.
در اين سن اشتهاى كودك كم مى شود زيرا رشدش كند مى شود و كودك ممكن است به
جاى خوردن غذاهاى متنوع فقط شير و مايعات بخورد. اين خود مشكل بزرگى است
زيرا شيرگاو نه تنها آهن ندارد بلكه كليسم موجود در آن مانع جذب آهن مى
شود. به علاوه، با پركردن معده كوچك كودك با شير و مايعات ديگر، جايى براى
غذاهاى سرشار از آهن و ديگر موادمغذى باقى نمى گذارد.كودكان از جهات ديگرى
نيز ممكن است مبتلا به كم خونى شوند از جمله بازى با كودكان ديگر! چون مى
توانند عفونتهاى تنفسى را به هم انتقال دهند. عفونت تنفسى و مقدار زياد سرب
در خون (كمبود آهن، جذب سرب را افزايش داده و مسموميت با سرب نيز خطر
ديگرى است كه كودك را تهديد مى كند) مى تواند موجب كمبود آهن شود. دكتر ادن
مى گويد: «كودكان كمى هستند كه راضى به خوردن سبزيجات سبز حاوى آهن مى
شوند و به همين دليل كمبود آهن در اين سنين شايع است.»
پيشگيرى از كم خونى
خوشبختانه، راههاى زيادى وجود دارد كه والدين مى توانند با توسل به آنها
احتمال ابتلاى كودكشان را به اين عارضه كاهش دهند. مصرف مقدار مناسب آهن در
نوزادان ۷ تا ۱۲ماهه، يازده ميلى گرم و براى كودكان يك تا سه ساله، ۷ميلى
گرم است. روش مناسب براى تأمين آهن بدن كودك، تشويق كودك براى خوردن غلات و
حبوبات است. به خاطر داشته باشيد وقتى كه دادن غذاهاى جامد به كودك را
آغاز مى كنيد نبايد حبوبات را هنگام صبحانه به او بدهيد چون هنگام عصر يا
غروب بيشتر از آنها لذت مى برد. به علاوه به او گوشت نيز بدهيد. در حدود ۸
يا ۹ماهگى كه كودك ميوه و سبزيجات را مى خورد مى تواند گوشت نيز مصرف كند.
گوشت بهترين منبع آهن است. هر ۹۰گرم گوشت، ۳/۲ميلى گرم آهن دارد. گوشت مرغ
(گوشت سفيد، ۱/۲ميلى گرم و گوشت قرمز ۱/۱ميلى گرم آهن دارد) همچنين حاوى
«هيم» است كه يك آهن حيوانى و بسيار مفيد است. سبزيجات غنى از آهن شامل
سبزيجات برگدار مانند اسفناج (يك دوم فنجان، ۳/۲ميلى گرم آهن دارد) و دانه
هايى مانند لوبيا چشم بلبلى (۱فنجان، ۱/۸ ميلى گرم آهن)، مى شود. هر پنج
عدد زردآلوى خشك شده۱/۶ميلى گرم آهن دارد. زردآلود را به قطعات كوچكى
تقسيم كنيد كه باعث خفگى كودك نشود و ويتامين c موجود در مركبات و ديگر
غذاها، جذب آهن را افزايش مى دهد و طالبى و پرتقال را ريز كرده وبه عنوان
ميان غذا به كودك بدهيد. پس از يك سالگى به كودك غذاهاى حاوى آهن مانند
گوشت، سبزيجات سبز تيره و ميوه بدهيد. يك متخصص تغذيه كودك مى گويد: «بيشتر
دانه ها مانند گندم خالص، نان و پاستا نيز حاوى آهن هستند از آنها زياد به
كودك بدهيد. ۵۰گرم كشمش ۰/۸ميلى گرم آهن دارد كه به عنوان يك ميان وعده
عالى است. به علاوه، به طور جداگانه از غذاهاى حاوى آهن، به او شير نيز
بدهيد و به ياد داشته باشيد كه كودكان نبايد بيش از ۲۴انس (حدود ۷۰۰گرم)
شير در روز مصرف كنند. اگر كودك شما بد غذا و بهانه گير است، غذاهايى را كه
دوست ندارد مدام به او ندهيد بلكه مكرراً آن را به اشكال مختلف به او
بدهيد. مثلاً اگر كودك شما گوشت دوست ندارد به او آب گوشت را بدهيد. كودك
دوساله اى كه پرتقال نمى خورد، اگر مادرش آن را به اشكال مختلف برش دهد
احتمالاً آن را امتحان خواهد كرد. عدس نپخته (يك چهارم فنجان، ۱/۶ ميلى
گرم آهن دارد) و اسفناج (۱/۶ ميلى گرم آهن) يا كلم بروكلى (۰/۴ميلى گرم
آهن) اگر با سس سرو شود شايد اشتهاى كودك را برانگيزد.
مكملهاى آهن
علاوه بر تعديل رژيم غذايى كودك، پزشك شما ممكن است مكملهاى آهن را نيز
تجويز كند كه مى توانيد آن را به شكل قطره هاى ويتامين دريافت كنيد. هيچ
گاه اين قطره ها يا ديگر مكملهاى مغذى را بدون مشورت با پزشك به كودك
ندهيد. آهن به طور اخص بايد تحت نظر پزشك مصرف شود چون ممكن است باعث
مسموميت در كودكان شود. عارضه احتمالى استفاده از آهن يبوست است اگرچه در
استفاده از آهن مدفوع تيره تر و بدبوتر مى شود ولى حال كودك روز به روز
بهتر مى شود. تنها عارضه جانبى اين است كه دندانهاى كودك زرد مى شود ولى پس
از دوره مصرف رنگ دندانها به حالت طبيعى برمى گردد.
سیاه سرفه
سیاه سرفه عبارت است از عفونت باکتریایی، مسری و خطرناک برونش‌ها و ریه‌ها.
واکسیناسیون در سراسر جهان به مقدار زیادی بروز سیاه سرفه را کاهش داده است.
درگفتگو با متخصص داخلی بیوطب بخوانید:
علایم شایع
مراحل اولیه:
• آب ریزش بینی
• سرفه خشک که به سرفه با خلط غلیظ تبدیل می‌شود.
• تب مختصر
مراحل انتهایی:
• حملات سرفه مداوم و شدید که تا یک دقیقه طول می‌کشند. در طول سرفه در اثر کمبود اکسیژن فرد قرمز یا آبی می‌شود.
• در پایان هربار سرفه، کودک با صدایی «شبیه فریاد» نفس‌نفس می‌زند.
• استفراغ و اسهال
• تب
علل
عفونت با باکتری بوردتلاپرتوسیس . این بیماری از طریق تماس
مستقیم با سرایت فردی یا تماس غیرمستقیم مثل تنفس هوای حاوی
قطرات عفونی یا دست زدن به پیراهن یا سایر مواد آلوده منتقل
می‌شود.
دوره کمون ۷-۵ روز است.
عوامل افزایش دهنده خطر
• افراد واکسینه‌نشده
• همه‌گیری‌های اواخر زمستان و بهار. گسترش باکتری‌ها باعث افزایش شدت بیماری زایی آنها می‌گردد.
• شرایط زندگی شلوغ یا غیربهداشتی
• بارداری
پیشگیری
• تمام کودکان را بر ضد سیاه‌سرفه واکسینه کنید. واکسیناسیون
معمولاً در ۲ ماهگی شروع می‌شود و پس از ۵ سالگی توصیه نمی‌گردد.
• افراد دچار عفونت را جدا کنید.
عواقب مورد انتظار
• با درمان معمولاً ظرف تقریباً ۶ هفته علاج
می‌شود (ممکن است بین ۳هفته تا ۳ ماه باشد). سیر معمول بیماری به
شرح زیر است:
• ۲ هفته سرفه غیر مشخص
• ۲ هفته حملات «سیاه سرفه»
• ۲ هفته نقاهت
• ممکن است برخی سرفه‌های پایدار ماه‌ها طول بکشند.
عوارض احتمالی
• کودکان زیر یک سال در معرض عوارض شدید یا مرگ قرار دارند.
• خون دماغ
• جدا شدن شبکیه
• تشنج و آنسفالیت
• پنومونی
• آپنه (کند شدن یا توقف تنفس)
• عفونت گوش میانی
• پارگی عروق خونی مغز
درمان
اصول کلی
• آزمون‌های تشخیصی می‌توانند شامل بررسی‌های آزمایشگاهی خون، کشت خلط و رادیوگرافی قفسه سینه باشند.
• بستری شدن در بیمارستان با مراقبت‌های ویژه برای نوزادان به
شدت بیمار. کودکان بزرگتر را معمولاً می‌توان در منزل درمان کرد.
• تا از بین رفتن تب، شخص بیمار را جدا کنید. ملاقات کنندگان اجباری باید ماسک بزنند.
• در طول یک حمله سرفه در یک کودک، پایین تخت را بلند کنید.
صورت کودک را پایین بیاورید و سرش را به یک طرف بچرخانید تا به تخلیه ریه‌ها کمک کنید.
کودکان بزرگتر معمولاً ترجیح می‌دهند در طول حملات سرفه بنشینند و به جلو خم شوند.
• از یک مرطوب‌کننده اولتراسونیک برای تسکین سرفه و کمک به رقیق شدن ترشحات برونش و ریه استفاده کنید.
• هر روز مرطوب‌کننده را تمیز کنید.
داروها
• از داروهای ضدسرفه مگر در صورت تجویز استفاده نکنید.
• ممکن است توصیه شود در دوره کمون اریترومایسین شروع گردد.
• برای عوارضی چون عفونت گوش میانی یا پنومونی ممکن است آنتی‌بادی هایی تجویز گردند.
فعالیت
• تا از بین رفتن تب، کودک را در بستر نگه دارید.
• با توجه به قدرت کودک، فعالیت طبیعی باید به آهستگی از سر گرفته شود.
رژیم غذایی
• کودک را به نوشیدن مایعات فراوان مثل آب‌میوه، چای، نوشیدنی‌های کربنات دار و سوپ رقیق تشویق کنید.
• رژیم غذایی خاصی ندارد.
• وعده‌های غذایی کم و به تعداد زیاد ممکن است استفراغ را کاهش دهد.
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید
• اگر کودک شما علایم سیاه سرفه، به ویژه کبودی صورت در طی حملات سرفه را داشته باشد.
• اگر تب رخ دهد.
• اگر استفراغ بیش از ۲-۱ روز ادامه یابد.
