چسبندگی رحم،علل و راهکارهای درمان
زنان به دلیل ساختار بدنی خاصی که دارند، باید بیشتر مراقب سلامت خود
باشند.ناراحتی‌های زنان از شایع‌ترین مشکلاتی است که می‌تواند جسم زن را آزرده کند
بنابراین باید نسبت به علائم هرچند کوچک حساس بود و به موقع نسبت به رفع آنها
اقدام کرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان رحم به‌عنوان یکی از اجزای
مهم دستگاه تناسلی زنانه که تخمدان‌ها را دربر گرفته، نقش مهمی در باروری زنان
ایفا می‌کند و کوچک‌ترین نقصانی در این اندام، احتمال ناباروری را برای آنها به‌بار
می‌آورد. ایجاد هر گونه آسیب، زخم یا عفونتی در داخل دیواره رحم می‌تواند بهانه‌ای
برای آغاز چسبندگی رحمی باشد. به عبارتی، چسبندگی رحم به موقعیتی اطلاق می‌شود که
در بافت دیواره پوششی رحم زخم‌هایی ایجاد می‌شود.
علائم این حالت روی حفره رحمی تاثیر گذاشته و معاینات دقیق پزشکی لازم است تا
هرچه سریع‌تر پزشکان بتوانند بیماری را تشخیص داده و اقدامات درمانی را آغاز
کنند.از شایع‌ترین علائم چسبندگی رحمی می‌توان به ناباروری، نامنظمی سیکل ماهیانه
مانند کاهش خونریزی‌ها یا قطع ناگهانی سیکل‌های قاعدگی، درد دوره‌ای در ناحیه لگن
و سقط‌های مکرر جنین اشاره کرد.
عوارضی
که ناخواسته پدید می‌آید
ناباروری شایع‌ترین پیامد چسبندگی رحم به شمار می‌رود و به عبارتی، 43 درصد از
زنان مبتلا به چسبندگی‌های رحمی از ناباروری رنج می‌برند. بی‌نظمی‌های قاعدگی نیز
بین زنانی که با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند، به وفور مشاهده می‌شود.
در این میان آمارها نشان می‌دهد که نیمی از زنان مبتلا به چسبندگی رحم دچار
ناباروری می‌شوند و شمار زیادی هم هرگز دچار بی‌نظمی‌های قاعدگی نمی‌شوند. شواهد
حاکی از آن است که حدود 90درصد از موارد چسبندگی رحم از عوارض سقط جنین به‌شمار می‌رود
ولی عفونت‌هایی مانند «سل دستگاه تناسلی» که در آمریکا شیوع بسیاری دارد، در بروز
چسبندگی‌های رحمی نقش دارد.
از شایع‌ترین عوارضی که چسبندگی رحم به دنبال دارد، می‌توان به ناباروری و
کاهش قدرت باروری زنان اشاره کرد. ولی پزشکان معتقدند که مبتلایان به انواع
چسبندگی‌های خفیف تا متوسط رحم پس از درمان بین 70 تا 80 درصد قادر به بارداری
هستند. در مقابل، مبتلایانی که دارای چسبندگی‌های شدید هستند تنها 20 تا 40 درصد
پس از درمان شانس بارداری دارند.
عوامل
پدیدآورنده چسبندگی رحم
عمل جراحی تخمدان یکی از عوامل شایع بروز چسبندگی‌های رحمی محسوب می‌شود. در واقع،
در زنانی که از کیست‌های تخمدان رنج می‌برند و به دلیل بزرگ یا متعدد بودن آنها
مجبور به عمل می‌شوند، شیوع چسبندگی رحم بسیار بالاست.
«آندومتریوز» اختلال و بیماری‌ای است که طی آن، بافت‌هایی مشابه آندومتر در
نقاط دیگری از بدن غیررحم تشکیل می‌شود. مبتلایان به این بیماری غالبا تحت عمل
جراحی قرار می‌گیرند تا بافت‌های اضافی برداشته شوند.
این عارضه اغلب در نواحی لگن و شکم ایجاد می‌شود که با التهاب و چسبندگی‌های
بالای رحمی همراه است. بافت‌های غیرعادی معمولا از طریق عمل جراحی خارج می‌شوند.
روش جراحی «میومکتومی»، برداشتن بافت داخلی رحم اطلاق می‌شود که طی آن، تشکیل بافت‌های
چسبنده رحمی از عوارض این عمل جراحی به‌شمار می‌رود. در نوعی دیگری از اعمال جراحی
رحم، پزشک چسبندگی‌های رحمی را برمی‌دارد.
این اقدام، بهبود زخم‌ها و نقاط چسبنده را تسریع کرده ولی از سوی دیگر، عاملی
برای تشکیل مجدد چسبندگی‌های رحمی محسوب می‌شود.
جراحی ترمیمی لوله‌های فالوپ داخل رحم، روش حساسی است که پزشک از طریق آن
اقدام به برداشتن چسبندگی‌های موجود می‌کند. ولی متاسفانه همین عمل جراحی عاملی
برای تشکیل چسبندگی‌های جدید به‌شمار می‌رود. از سوی دیگر، چسبندگی رحمی معمولا در
زنانی که به بیماری‌های التهابی لگن و بیماری‌های واگیردار جنسی مبتلا هستند بسیار
شایع است.
صدمات وارده: آسیب‌هایی که در طول عمل‌های جراحی به بافت رحم وارد می‌شود، اصلی‌ترین عامل
بروز چسبندگی‌های رحمی به‌شمار می‌رود.
ایسکمی: جریان خون در طول عمل جراحی اغلب به دلیل برداشتن بافت‌ها، مختل می‌شود به‌طوری
که احتمال تشکیل لخته‌های خونی در چنین شرایطی افزایش می‌یابد. این حالت باعث بروز
مشکلی موسوم به «ایسکمی» یا کاهش جریان خون بافتی می‌شود که درنهایت منجر به
چسبندگی‌های بافت رحم می‌شود.
اجسام
خارجی: برخی اجسام خارجی مانند بخیه، پرزهای ناشی از اسفنج یا
پودر تالک به جا مانده از دستکش‌های جراحی عواملی هستند که باعث بروز چسبندگی‌های
بافت رحم می‌شوند. در واقع، اجسام خارجی نوعی واکنش التهابی در بدن ایجاد می‌کنند
که باعث تشکیل چسبندگی بین بافت‌های دیواره رحم می‌شود.
روشهای
درمانی کدامند؟
پزشکان معمولا برای درمان چسبندگی رحم، عمل جراحی و برداشتن قسمت‌های چسبیده شده
به دیواره رحم را توصیه می‌کنند که به «هیستروسکوپی» معروف است.جراح پس از عمل،
نوعی وسیله همانند سوند پلاستیکی را به‌طور موقت داخل رحم قرار می‌دهد که دیواره‌های
رحم را به‌منظور جلوگیری از چسبندگی مجدد، از هم جدا نگه می‌دارد.
علاوه‌بر این، درمان‌های هورمونی که با تجویز استروژن و پروژسترون صورت می‌گیرد و
نیز داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نیز از گزینه‌های پیشنهادی پزشکان در مواجهه
با مبتلایان به چسبندگی‌های رحمی به‌شمار می‌رود که غالبا پس از عمل جراحی و جهت
کاهش خطر عود بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پزشکان معمولا از روش سونوگرافی ترنس واژینال به‌منظور شناسایی و مشاهده ضخامت
لایه‌های چسبنده داخل رحم استفاده می‌کنند و از این طریق می‌توانند دید بهتری نسبت
به منطقه‌ای که باید مورد عمل جراحی قرار گیرد، پیدا کنند. از سوی دیگر، پزشک ممکن
است از بافت داخل آندومتر (لایه پوششی داخلی رحم) نمونه‌برداری کند تا طبیعی یا
غیرطبیعی بودن بافت داخل رحم را مورد بررسی قرار دهد.
استروژن خوراکی که معمولا پزشک بعد از عمل جراحی برای بیمار تجویز می‌کند،
علاوه‌بر تقویت رشد پوشش داخلی رحم، از رشد مجدد بافت زخم در داخل رحم جلوگیری می‌کند.
گاهی پزشک ممکن است هفت تا 14 روز پس از انجام نخستین عمل جراحی، عمل دیگری را
توصیه کند تا مانده‌های احتمالی چسبندگی رحمی را نیز خارج کنند.طی این جراحی، پزشک
از ابزار کوچک و انعطاف‌پذیری به نام «هیستروسکوپ» برای شناسایی بافت‌های چسبنده‌ای
استفاده می‌کند که مجدد تشکیل شده‌اند و در واقع به کمک این ابزار، این بافت‌ها را
از بین می‌برد.
این فرآیند جراحی در فواصل 7 تا 14 روزه از هم مجدد صورت می‌گیرد تا زمانی که
دیگر بافت چسبنده‌ای داخل رحم مشاهده نشود.
ولی به‌طور کلی، این جراحی بیشتر از سه مرتبه برای بیماران انجام نمی‌گیرد.
قرار دادن بالون داخل رحمی از دیگر گزینه‌هایی است که پزشکان ممکن است در دستور
کار خود قرار دهند. آنها یک بالون باد شده یا وسیله‌ای را همانند «آی‌یوی‌دی»
داخلی رحمی، پس از نخستین عمل جراحی در درون محفظه رحم قرار می‌دهند تا از رشد
مجدد بافت‌های چسبنده جلوگیری کنند.
پیشگیری را جدی بگیرید
در بروز چسبندگی‌های رحمی عوامل متعددی دخیلند ولی به‌طور کلی، زنان با رعایت برخی
موارد می‌توانند تا حد زیادی مانع از بروز چنین مشکلی شوند. برخی عادات و سبک
زندگی‌های امروزی به‌گونه‌ای است که افراد را در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها
قرار می‌دهد. پوشیدن شلوارهای تنگی که غالبا فاق‌های کوتاهی دارند در سال‌های اخیر
مد شده به حدی که به سختی می‌توان شلواری مناسب برای خرید پیدا کرد.
متخصصان معتقدند که پوشیدن شلوارهای تنگ و فاق کوتاه از عمده دلایل بروز
چسبندگی‌های رحمی در زنان و دختران جوان به‌شمار می‌رود. در واقع، این شلوارها به
دلیل تنگ بودن، مسیر گردش هوا را مسدود کرده و در ناحیه تناسلی رطوبت ایجاد می‌شود
که علاوه‌بر بالا رفتن خطر بروز عفونت‌های قارچی در ناحیه تناسلی و نیز عفونت‌های
میکروبی در ناحیه مقعد و گسترش آنها، احتمال چسبندگی رحم به دلیل فشار ایجاد شده
روی این نقطه بسیار شایع است. همچنین حفظ بهداشت در زنان از دیگر مواردی است که می‌تواند
به کاهش خطر چسبندگی‌های رحم کمک کند.
فوت و فن‌های مادرشدن بعد از 30 سالگی
بسیاری از خانم‌ها معتقدند 30
سالگی بهترین زمان برای بچه‌دار شدن است زيرا در این سن احتمال اینکه از
لحاظ شغلی و روابط زناشویی در ثبات قرار گرفته باشند بیشتر است…
همین
موضوع باعث می‌شود بتوانید پایه‌های خانواده‌تان را بهتر از هر زمان دیگری
بنا کنید اما باید بدانید قدرت باروری در 30 سالگي به بعد نسبت به قدرت
باروری در 20 سالگی تفاوت‌های عمده‌ای دارد. هرقدر بیشتر از مرز 30 سالگی
دور شوید قدرت باروری‌تان نیز کمرنگ‌تر می‌شود. با این حال اگر تا به امروز
یک زندگی سالم را دنبال کرده‌اید و حسابی مراقب وزن و تناسب اندام‌تان
بوده‌اید احتمال اینکه در سنین بالا بارداری سالم‌تری داشته باشید، بیشتر
است. بارداری زیر 18 سال خطرناک است.
تخمک‌گذاری در دخترخانم‌ها از سن بلوغ
شروع می‌شود و از همان زمان امکان بارداری فراهم می‌شود. در چند سال اول
بعد از بلوغ معمولا تخمک‌گذاری‌ها نامرتب است و گاهی اوقات يك تا 2 سال طول
می‌کشد تا حالت طبيعي و منظم خود را پیدا کند. بارداری در سنین زیر 18 سال
می‌تواند همراه با خطراتی از جمله کاهش رشد داخل رحمی جنین، افزایش احتمال
فشار خون بارداری و پره اکلامپسی باشد. علاوه براین مادری که در سن کم
باردار می‌شود، مسلما تجربیات کافی برای به آخر رساندن یک بارداری را
ندارد. معمولا در کشورهای پیشرفته این نوع بارداری‌ها بدون برنامه‌ریزی
قبلی رخ می‌دهد و احتمال سقط در آنها زیاد است، زيرا ممکن است تخمک یا
اسپرم کیفیت مناسب برای باروری را نداشته باشند.برای آشنایی بیشتر با این
موضوع به سراغ دکتر آزیتا صفارزاده، متخصص زنان و فوق تخصص نازایی و
لاپاراسکوپی رفتیم تا پاسخ سؤالاتمان را از ایشان بپرسیم.
بهترین سن برای بارداری
هترین سن برای بارداری معمولا 25 و 26
سالگی است. در این سن اکثریت عوارض بارداری کاهش پیدا می‌کند و معمولا
بارداری به صورت طبيعي ادامه پیدا می‌کند. احتمال دیابت، فشارخون و کاهش
رشد جنین بسیار کم است و بارداري‌ها در این سن معمولا بدون خطر است، در ضمن
احتمال ناهنجاری‌های جنینی که بیشتر به علت سه تایی شدن کروموزوم‌های 13،
18 و 21 اتفاق می‌افتد، بسیار کم است. تمام تخمک‌های یک خانم در زمان تولد
تولید و ذخیره می‌شوند و تا 50 سالگی هر ماه یکی از آنها آزاد شده و باعث
تخمک‌گذاری و عادات ماهانه می‌شود. حال هرقدر سن باروری پایین‌تر باشد
(البته نه زیر 18 سال) به خصوص در 25 تا 26 سالگی کیفیت تخمک‌هایی که بارور
می‌شوند، بسیار بهتر است و معمولا بارداری‌ها راحت‌تر و بدون مشکل
می‌گذرند. علاوه براین در این سن معمولا سلامت خانم‌ها بیشتر است و به
اندازه کافی از شعور اجتماعی و دانش لازم براي مادر شدن هم برخوردار
شده‌اند.
اگر سیگاری هستيد حتما سیگار را قطع کنید و
قلیان را کنار بگذارید. در صورت وجود اعتیاد نیز باید حتما مصرف مواد را
ترک کنید تا حین بارداری مشکلی پیش نیاید.
نكته كليدي در سلامت بارداري
باردار شدن در سنین بالا این احتمال را
دارد که دیابت یا فشار خون حاصل از بارداری، پس از زایمان برای مادر باقی
بماند یا اینکه ممکن است اختلالات مربوط به وریدها باعث لخته شدن خون و
ترومبوزهای وریدی شود، البته این احتمال در افراد چاق و کم‌تحرک بیشتر است،
حتی احتمال آمبولی ریه نیز وجود دارد، با این حال اگر مادر از سلامت
جسمانی خوبی برخوردار باشد، رژیم غذایی مناسبی داشته باشد، به طور مرتب
ورزش کند و اضافه وزن نداشته باشد، می‌تواند در سنین بالاتر نیز بارداری
سالم و بی‌خطری داشته باشد، برای مثال یک خانم 40 ساله که از سلامت کامل
برخوردار است و مرتب ورزش می‌کند، نسبت به یک خانم 27 ساله که چاقی مفرط
دارد و وزنش بالای 100 کیلوگرم است، حاملگی بسیار بهتری را خواهد گذراند.
در سنین بالا احتمال دوقلوزایی بیشتر می‌شود؟
استفاده از روشهای کمک باروری باعث
می‌شود احتمال دوقلوزایی زیاد شود اما باید بدانید این موضوع ربطی به سن
ندارد، یعنی با بالا رفتن سن احتمال دوقلوزایی بیشتر نمی‌شود بلکه بر اثر
داروهای کمک باروری این شانس بیشتر می‌شود. احتمال دوقلوی دوتخمی در كل
بارداري ها يك به 250 است، این احتمال در همه ثابت است مگر در کسانی که
سابقه خانوادگی داشته باشند. علاوه بر این معمولا خانم‌هایی که در سنین
بالاتر باردار می‌شوند تحت عمل سزارین قرار می‌گیرند. درواقع سیستم
آمریکایی برای زایمان‌های بالای 35 سال سزارین را توصیه می‌کند چراکه در
این سن احتمال ایجاد مشکلات حین زایمان برای نوزاد بیشتر می‌شود اما سیستم
اروپایی معمولا سزارین را در سنین بالاتری پیشنهاد می‌کند. به طور کلی اگر
فردی اولین بارداری‌اش در سن بالای 35 سال باشد، بهتر است سزارین شود.
خانم‌های یائسه هم می‌توانند باردار شوند!
بعد از 42 سالگی احتمال بارداری بسیار کم
می‌شود اما امروزه با روشهای کمک‌باروری موجود می‌توان خانم‌های 42 ساله
به بالا را نیز باردار كرد. در این سنین تخمک‌گذاری‌ها کم می‌شود اما
احتمالش صفر نیست. برای مثال برخی از افراد در 54سالگی یائسه می‌شوند، حتی
می‌توان با استفاده از روشهای کمک‌باروری مانند IVF و تخمک اهدایی،
خانم‌های یائسه را نیز باردار كرد. با این حال باید انتظار عوارض بارداری
را در این سنین داشته باشیم.
این آزمایش‌ها را 6 ماه قبل از بارداری انجام دهید
به تمام خانم ها توصیه می‌شود 6 ماه قبل
از بارداری به پزشک زنان مراجعه کنند تا تمام آزمایش‌های روتین و مورد نیاز
را انجام دهند، البته امروزه وزارتخانه انجام این آزمایش‌ها را اجباری
کرده است. در این آزمایش‌ها کم‌خونی، فعالیت غده تیروئید، گروه خونی،
هپاتیت، ایدز، سیفلیس، عملکرد کلیه و … بررسی می‌شوند، همچنین واکسن‌هایی
که قبلا تزریق نشده‌اند مانند واکسن کزاز، سرخجه و… برای فرد تزریق خواهد
شد، سپس از او درخواست می‌شود حتما 3 ماه قبل از بارداری شروع به مصرف
مولتی ویتامین‌ها و اسید فولیک کند و یک زندگی سالم داشته باشد، یعنی میزان
مصرف فست‌فود، چربی، شیرینی و نشاسته را کاهش دهد و از انواع پروتئین‌ها،
حبوبات، سبزیجات، لبنیات کم‌چرب و یک یا دو بار در هفته از ماهی استفاده
کند. همچنین لازم است هر روز ورزش‌های مناسبی انجام دهد، برای مثال
می‌تواند روزی 45 دقیقه تا يك ساعت پیاده‌روی تند داشته باشد یا شنا،
ایروبیک و هر ورزشی که دوست دارد انجام دهد تا عضلاتش آمادگی اضافه شدن
2لیتر خون و15 تا 20ضربان قلب و کشش و تحمل حداقل 12 کیلو اضافه وزن را حین
بارداری داشته باشد.
تصمیم‌گیری بین مرگ و زندگی حین بارداری
هرچه سن بالاتر می‌رود تصلب شرائین بیشتر
شده و جدار عروق تنگ‌تر می‌شوند. این تنگ شدن عروق برای رحم نیز اتفاق
می‌افتد و همین موضوع باعث افزایش فشار خون، سقط و کاهش رشد داخل رحمی جنین
می‌شود، همچنین ممکن است واریس‌هایی در ناحیه لگن ایجاد شود که این
واریس‌ها هنگام بارداري بسیار دردناک خواهند شد و ممکن است خونریزی نیز به
همراه داشته باشند. علاوه بر این احتمال وجود سرطان‌ها در سنین بالا بیشتر
است، برای مثال ممکن است فرد همزمان با بارداري، سرطان دهانه رحم یا سرطان
سینه داشته باشد و این موضوع حین بارداری کشف شود. بیماری‌های همزمان با
بارداری پزشکان را با مشکلات بسیاری مواجه می‌کند چون گاهی اوقات لازم است
بین مرگ و زندگی تصمیم‌گیری شود البته در بعضی موارد می‌توان درمان را تا
موقع زایمان عقب انداخت. علاوه بر سرطان‌ها، احتمال بیماری‌های خوش‌خیم
مانند فیبروم یا پولیپ با بالارفتن سن افزایش پیدا می‌کند. وجود فیبروم‌های
متعدد و بزرگ مخصوصا در سنین بالا می‌تواند باعث مشکلات بارداری و سقط
شود.
فریز تخمک هنوز مراحل اولیه را طی می‌کند
امروزه با بالارفتن سن ازدواج بسیاری از
خانم‌های جوان نگران این هستند که با ازدواج در سنین بالا دیگر نتوانند
بچه‌دار شوند اما مدتی است که با معرفی یک روش جدید سؤالات بسیاری در ذهن
خانم‌های جوان ایجاد شده است. در این روش مقداری از بافت تخمدان یا یکی از
تخمدان‌ها با روش لاپاراسکوپی برداشته می‌شود و در نیتروژن مایع فریز
می‌شود. این مایع می‌تواند بافت تخمدان را برای سال‌ها سالم نگه دارد، سپس
در زمان مورد نظر، تخمدان را در محیط کشت تحت اثر داروهای محرک تخمک‌گذاری
قرار می‌دهند تا فولیکولی که لازم است تشکیل شود، سپس از آن فولیکول، تخمک
را خارج می‌کنند تا با استفاده از آن بتوان فرد را باردار كرد. با این حال
این روش هنوز مراحل ابتدایی خود را طی می‌کند و نمی‌توان خیلی روی آن حساب
کرد. در واقع هنوز موفقیت چشمگیری با این روش دیده نشده است، به هرحال در
صورت تمایل به افراد پیشنهاد می‌شود این کار را انجام دهند، شاید علم مربوط
به آن تا چند سال دیگر در ایران پیشرفت کند و بتوان از تخمدان فریز شده
استفاده کرد.
افت باروری در آقایان بعد از 40 سالگی
آقایان نیز در سنین بالای 40 سالگی دچار
افت قدرت باروری می‌شوند درست مانند همان اتفاقی که بعد از 30 سالگی برای
خانم ها می‌افتد. بالا رفتن سن آقایان باعث تنگی عروق بدن و کم شدن تعداد
اسپرم‌ها، کند شدن حرکت و غیرطبیعی شدن شکل آنها می‌شود. متاسفانه امروزه
به دلیل پوشیدن شلوارهای تنگ و قرار گرفتن در محیط‌های گرم نوعی بیماری به
نام واریکوسل یا واریس بیضه در آقایان بسیار شایع شده است. این واریس و
بالارفتن حرارت ناحیه بیضه‌ها می‌تواند منجر به کاهش تعداد، حرکت و بد شکل
شدن اسپرم‌ها و در نهایت نازایی شود.
