اقتصاد پرورش کبوتر (گوشتی)
اقتصاد پرورش کبوتر (گوشتی)
کبوتر پرنده ای است با نام علمی (COLUMBA) و با نام انگلیسی Pigeon
که از تلاقی چندین زیر گونه به وجود آمده است، کبوتر در رده بندی علمی، در
راسته Colmbi form و در خانواده Columbidae قرار دارد. این پرنده زیبا در
رنگ های متفاوت دیده می شود. معمولا نر و ماده آن از لحاظ ظاهر هیچ تفاوتی
با هم ندارند اما جنس نر، با جثه ای بزرگ تر و وزنی بیشتر ، متمایز است
. البته راه های دیگری همچون شکل سر و نیز صدای مخصوص برای تشخیص نر و ماده
این پرنده از یکدیگر وجود دارد. این پرنده اهلی و حلال گوشت است که با
انسان بسیار مأنوس می باشد ، زمان اهلی شدن این پرنده مشخص نیست اما
اطلاعات و شواهد موجود نشان می دهد که منشاء کبوتر اهلی یا خانگی ،
کبوترهای وحشی هستند که ما در ایران به آنها کبوتر چاهی می گوییم.
اهداف پرورش کبوتر
۱- کبوتر گوشتی: به خاطر استفاده از گوشت و پر و کود حیوان که درباره گوشت
کبوتر، بیشتر توضیح خواهیم داد. معمولا رنگ این نوع کبوتر سفید بوده و از
نظر جثه درشت می باشد و منشاء اصلی آن استرالیاست و بسیار تخم گذار هستند و
از نمونه می توان به نژادهای زیر اشاره کرد.
الف) کبوتر خانگی غول پیکر (GIAN HOMER)
این نژاد از بهترین نژادهای گوشتی است. وزن کبوتر نر، بالغ بر ۹۰۰ گرم و
ماده، بالغ بر ۷۰۰ گرم و وزن هر جفت جوجه ۹۵۰ تا ۱۳۵۰ گرم است. این نژاد
سالی ۸ تا ۱۲ جفت جوجه می دهد. متداول ترین رنگ، مربوط به گونه ای است که
رنگ سر و دو طرف بال، آبی تیره و باقی اجزای بدن، سفید است. این نژاد به
نژاد چاهی شبیه است و سرش بدون کاکل و پاهایش بدون پر است و یکی دیگر از
ویژگی های ممتاز این نژاد بارور بودن و از پرنسل ترین کبوترهاست.
ب) کبوتر درشت کوتوله (GIANT RUNTS)
این نژاد، سنگین وزن ترین کبوتر است، وزن پرنده بالغ آن در حدود ۵/۱
کیلوگرم است و رنگ های متفاوتی دارد که بیشتر به رنگ سفید است. این نژاد
سالیانه، ۴ تا ۶ جفت جوجه می دهد و وزن هر جفت جوجه آن ۵/۱ تا ۲ کیلوگرم
است. این نژاد بدنی کشیده و سینه ای عمیق و قدی کوتاه و پاهایی کوچک و
نیرومند دارد.
ب) کبوتر مودنا (MODENA PIGEON)
این نژاد، از نژادهای گوشتی است. اندام این نوع کبوتر درشت بوده و از لحاظ
شکل خارجی به مرغ شبیه است. پاهایش بدون پر بوده و همیشه دم خود را به سوی
بالا نگه می دارد، زاد و ولد آن خوب بوده و در اروپا برای تولید گوشت مورد
استفاده قرار می گیرد. منشاء این نژاد قاره اروپا و مخصوصا کشور ایتالیا
است و مودنا در حقیقت نام یکی از شهرهای ایتالیا می باشد.
۲ـ کبوتر پروازی: که نخستین بار آن را به منظور رسانیدن پیام از نقطه ای
به نقطه ی دیگر انتخاب کردند. کبوتربازان کسانی بودند که در مسابقات
المپیک از سال ۷۶۶ قبل از میلاد تا ۳۹۴ سال بعد از میلاد شرکت کردند. اولین
پرواز طولانی ۸۰۰ کیلومتر بود که به وسیله کبوتر پیموده شد.
۳ ـ کبوتر تزئینی: که این نوع کبوتر بیشتر در قاره اروپا پرورش داده می شود و از سالیان دور به کشورهای دیگر راه پیدا کرده است.
سیستم های نگهداری
شامل انواع قفس و انواع کبوترخانه می باشد. کبوترخانه به محلی اطلاق میشود
که کبوتران در آن لانه می سازند که مبتکر اولیه آن کشاورزان بودند و بسیار
مقرون به صرفه نبوده و یکی از منابع بسیار غنی و بزرگ برای ایجاد کود، جهت
مصارف کشاورزی و نیز گوشت سالم برای تغذیه کشاورزان بشمار می آید.
کبوترخانه معمولا در کنار زمین های کشاورزی و یا در باغ ها احداث می گردیده
معمولا معماران ساخت این برجک ها، بسیار چیره دست بوده اند. این بناها
دارای دیوارهای مشبک هستند که در زمستان گرم و در تابستان خنک می باشد. هر
چه این ابنیه از شهرها دور باشند دارای ارتفاع بیشتری هستند. معمولا این
شبکه ها به ابعاد ۱۶×۱۶ و به عمق تقریبا ۲۵ سانتی متر می باشند، در
روستاهای اطراف اصفهان هنوز هم این برجک ها به چشم می خورند. این برجک ها
در بعضی از شهرها به صورت چهارگوش و در اصفهان به صورت استوانه ای کنار هم
ساخته می شدند.
نسبت جفت گیری
این پرنده در طبیعت تک همسر بوده، یعنی به طور معمول، هر کبوتر نر با یک
ماده جفت گیری کرده و حاصل آن ۲ عدد تخم است که کبوتر ماده آنها را می
گذارد و معمولا ۱۶-۱۷ روز با کمک کبوتر نر روی تخم ها می خوابد، بعد از طی
مدت ذکر شده، جوجه ها سر از تخم بیرون آورده و توسط والدین خود تعذیه می
کردند. مدت تغذیه جوجه ها توسط کبوتر نر و ماده معمولا ۶-۴ هفته به طول می
انجامد.
تغذیه
عادت غذای کبوتر در طبیعت، عمدتا دانه های غلات و ارزن می باشد. اما در
سیستم صنعتی از خوراک های کنسانتره و پلت شده فرموله شامل ذرت، کنجاله سویا
و… و همچنین انواع ویتامین ها و اسیدهای آمینه و پودر صدف و پودر استخوان و
نمک طعام و سنگ ریزه استفاده می شود.
ذبح کبوتر
در بسیاری از کشورها به دلیل رعایت مسائل اقتصادی، کبوترهای گوشتی جوان را
در ۲۸ روزگی ذبح می کنند. کبوترها در این سن هنوز پرهایشان کامل نشده و کرک
های آنها به طور کامل از بین نرفته است. ذبح کبوتر در ایران معمولا به
صورت سنتی و با چاقو انجام می شود. بعد از کشتار و پیش از سرد شدن لاشه
باید به کندن پرها اقدام شود. هر چه لاشه گرم تر باشد کندن پرها آسان تر
خواهد بود. کندن پرها از لاشه سردشده کاری دشوار است. پرکنی در کبوترها
ممکن است با روش خشک و یا خیس داده شده در آب گرم انجام شود. در پرکنی با
کمک آب گرم، کبوتر را در آبی با دمای ۵۵ درجه سانتی گراد داخل کرده، گرمای
آب سبب می شود که ریشه پرها سست شده و پرهایی که با این روش سست می شوند به
راحتی با دست کنده می شود.
سهم قسمت های مختلف نسبت به لاشه
با توجه به خواص گوشت کبوتر به دلیل داشتن مقادیر بالای عناصر کلسیم و فسفر
و ویتامین های B کمپلکس، اسیدهای آمینه، میتونین و لیزین و تعادل مناسب
اسیدهای آمینه ضروری در مقایسه با منابع پروتئین گیاهی مانند سویا و… ارزش
بیولوژیکی بالاتری دارند.گوشت کبوتر نه تنها مضرات گوشت قرمز را ندارد بلکه
توانسته نیازهای مردم و تنوع گوشت سفید در بازار را برآورده کند و همچین
به لحاظ طعم و مزه بسیار از گوشت سفید مرغ ارجحیت دارد چرا که گوشت این
حیوان دارای طبیعت گرم بوده و زود هضم می باشد و خواص دارویی و درمانی
فراوانی نیز دارد که برای نمونه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- تقویت قوای جنسی
۲- برطرف نمودن ضعف عمومی بدن و درد مفاصل
۳- تقویت حافظه (درمان فراموشی)
۴- تقویت سیستم گردش خون و پیشگیری از ابتلا به عوارض قلبی و عروقی، به دلیل کلسترول
اصول پرورش و نگهداری مرغ گینه یا مرغ مروارید (شاخدار)
خصوصیات
مرغان مروارید جزو رده ی
پرندگان قرقاول محسوب میشوند، این مرغان به علت دارابودن بدنی قوی و نسبتآ
گرد و توپر جلب توجه میکنند. اندازه مرغ گینه ای در نژادهای مختلف متفاوت
بوده و ما بین ۴۰ تا ۷۲ سانتیمتر در طول است و وزن آنها نیز به ۷۰۰ گرم تا
۲/۵ کیلو گرم میرسد. معمولا علامت خاصی برای تشخیص جنسیت این پرنده وجود
ندارد ولی قدر مسلم آن است که نرها از مادها بزرگترند و مادها دارای جثه ای
ظریفتر و صدایی که از خود تولید میکنند تندتر و آرامتر است و شاخ نرها کمی
بزرگتر از جنس ماده است.
فعالیت این پرندگان در طول روز
است و معمولا در هنگام گرمای طاقت فرسای ظهر به استراحت پرداخته و در هنگام
غروب بدنبال درختی برای گذراندن شب میگردند و تا صبحگاهان بر بالای درخت
باقی می مانند. بیشتر فعالیت مرغان گینه ای در طی ساعات اولیه صبحگاه و قبل
از غروب آفتاب می باشد. مرغهای آفریقایی در خارج از فصل جفتگیری دارای
زندگی اجتماعی و بصورت گروهی می باشند. این رابطه گروهی بسیار قوی و
پایدار است . معمولا گروههای ۱۰ تا ۴۰ تایی هستند اما تا تعداد ۲۰۰ عدد در
یک گروه از این پرندگان در ساوانا دیده شده . این پرندگان از قلمرو خاصی
برای خویش دفاع نمیکنند و نیاز به حرکت زیاد دارند و بسیار ترسو و عصبی
میباشند که سبب جیغ زدنهای پی در پی آنها در هنگام ترس خواهد شد. در فصل
جفتگیری معمولا هر جفت به دنبال مکانی مناسب چون درون تنه درختان، لابلای
بوته های انبوه و علوفه های بلند و متراکم و یا در درون سوراخی در
زمین گشته و با پیدا نمودن محل مناسب ماده ها شروع به ساخت لانه که جمع
آوری علوفه های خشک است ، می کنند . در این هنگام نر پرنده از وی جدا شده و
در فاصله ای مشخص به نگهبانی و آگاه ساختن مرغ ماده از خطرات احتمالی
با صدای بلند می پردازد. در شرایط مناسب این پرندگان تا دو مرتبه در سال
اقدام به جفتگیری ، تخم گذاری و پرورش جوجه می نمایند.
بلوغ
مرغان شاخدار در سن ۶ تا هفت
ماهگی به سن بلوغ میرسند. مرغ مادر اقدام به گذاردن ۴ تا ۱۹ عدد تخم
نموده و زمان خارج شدن جوجه ها از تخم ۲۳ تا ۲۸ روز به طول می انجامد .
جوجه ها بعد از خارج شدن از تخم بلافاصله لانه را ترک کرده و در کنار
والدین بدنبال غذا گشته و به گروه می پیوندند. در تمام مدتی که مادر بر روی
تخم ها خوابیده جفت وی به نگهبانی در اطراف لانه می پردازد. بزرگترین دشمن
جوجه ها گربه ها ، کلاغها و دیگر پرندگان شکاری، جانوران چون سمور و روباه
و موش صحرایی و … می باشند.
متوسط تولید تخم و میزان مصرف دان مرغان مروارید در یک دوره ی ۳۰۰ روزه تخمگذاری
|
تعداد تخم تولیدی |
۱۵۹٫۴ عدد |
|
وزن متوسط تخم تولیدی |
۴۷٫۷ گرم |
|
مقدار دان مصرفی |
۱۱۷٫۳ گرم |
|
دان مصرف شده برای تولید یک عدد تخم |
۲۴۱ گرم |
| دان مصرف شده برای تولید یک کیلو تخم |
۵٫۱۵۹ کیلوگرم |
مقایسه کمی و کیفی تخم مرغان مروارید و تخم مرغ معمولی
|
اجزاء |
تخم مرغ مروارید | تخم مرغ معمولی |
|
وزن کل |
۴۶٫۹ گرم (۱۰۰%) | ۵۸ گرم (۱۰۰%) |
|
وزن پوسته |
۸ گرم (۱۷٫۱%) | ۶٫۶ گرم (۱۱٫۴%) |
|
وزن زرده |
۱۵٫۸ گرم (۳۳٫۷%) | ۱۷٫۳ گرم (۲۹٫۸%) |
|
وزن سفیده |
۲۳٫۱ گرم (۴۹٫۲%) |
۳۴٫۱ گرم (۵۸٫۸%) |
| فسفر | ۶۱٫۴ میلی گرم |
۱۰۱ میلی گرم |
| ویتامین a | 927 (I.E) |
555 (I.E) |
| ویتامین E | 2.3 میلی گرم |
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ |
| ویتامین B2 | ۷٫۶ میلی گرم |
۰٫۱۳ میلیگرم |
جوجه کشی
در جوجه کشی مصنوعی دمای مطلوب
برای تخم ها ۳۷/۵ درجه سانتیگراد است. حرارت مناسب برای جوجه ها در هفته
اول ۳۶ تا ۳۸ درجه سانتیگراد بوده که می توان هر هفته دو درجه حرارت را
کاهش داد و به ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتیگراد رسانید. میزان رطوبت مناسب بین ۵۵
تا ۶۰ درصد میباشد. رعایت سکوت و نور کم دائمی سبب جلوگیری از ترس جوجه
ها و نشان دادن عکس العملهای شدید می گردد. با توجه به مصرف کم آب توسط
جوجه ها ، بهداشت محیط و آب سالم و ظروف تمیز غذاخوری و ضد عفونی محیط توسط
قارچ کشهای مخصوص سالن های پرورش طیور بخصوص در ۸ هفته اول نقش بزرگی را
برای جلوگیری از تلفات احتمالی جوجه ها ایفا می کند. وزن تخم ها در حدود
۴۰ گرم و در نژادهای پرورشی این مرغ تعداد تخم های گذارده شده به ۱۷۰عدد
در طول سال می رسد. اولین تخم بطور معمول در سن ۳۱ هفتگی گذاشته می
شود. جوجه ها نر مرغان گینه ای در سن ۴تا ۶ هفتگی از رشد بیشتری
برخوردار می باشند. در سن ۱۰ تا ۱۴ هفتگی رشد جوجه های ماده بیشتر از نرها
می شود.
عادات غذایی
غذای اصلی این پرندگان تشکیل
شده از میوه ، گل ، برگ ، بذر و ریشه گیاهان ، علف و حشراتی همچون کرم ،
جیرجیرک ، سوسک ، ملخ ، هزار پا ،عنکبوت ،کنه ،مورچه ، حلزون ، و دگر حشرات
بی مهره و حتی مارهای کوچک می باشد . درصد بالای غذای یافت شده در چینه
دادن این پرندگان در نوع پرورشی دانه های ذرت بوده البته باید در نظر داشت
که در گونه های مختلف تنوع غذایی نیز متفاوت است. با تحقیقاتی که بر روی
گونه های وحشی این پرندگان انجام گرفته است مشخص شده که آنان در هنگام
یافتن غذا دسته های میمونها را تعقیب میکنند تا ته ماندهای غذاهایی که از
بالای درخت به پائین می ریزد را بخورند. این پرندگان حتی بدنبال دسته های
پاویانها یا گله های دیگر حیوانات براه می افتند تا حشراتی را که
از ترس آنها در چراگاه از جلوی آنان اقدام به فرار کردند را شکار
کنند. احتیاجات پروتئینی مرغ شاخدار بیشتر از مرغان محلی است. در طول دوران
تخمگذاری مرغ مادر نیاز به ۱۰۰ تا ۱۱۰ گرم غذای مناسب چون مخلوط دانه ذرت
با کنجاله بادام زمینی ،تخم پنبه ،علوفه و غیروه که در واقع تامین کننده
نیازهای بدنش چون کلسیم ،فسفر ، پروتئین خام،لایزین،میتونین ،میتونین
سیستین است را دارد.
بیماریها
مرغان شاخدار نسبت به پرندگان
دیگر مقاوت بیشتری را در قبال بیماریهای مرسوم در میان طیور همچون
بیماریهای ویروسی و باکتریایی از خود نشان میدهند جوجه های مرغان شاخدار
در طول هفته های اول زندگی خویش ( ۸ هفتگی) در مقابل بیماریهای مختلف چون
نیوکاسل مقاوم نیستند. تاکنون بیش از چهارده نوع بیماری (ویروسی،
باکتریایی، انگلی، و کمبود تغذیه ای به عنوان مثال ویتامین B2 که
سبب خمیدگی انگشتان پا میگردد). در بین جوجه ها به ثبت رسیده ، در نظر
داشته باشید که اعمال مدیریت صحیح علی الخصوص رعایت اصول بهداشتی
همچون شرایط ویژه ی حاکم در سالن های معمولی مرغداری است میتواند در هفته
های اولیه از مرگ و میر جوجه ها جلوگیری بعمل آورد.
سایر موارد
مرغهای پرورشی بعد از ۱۰ تا ۱۲
هفته با وزن ۱/۶ کیلوگرم به بازار عرضه می گردند. .گوشت مرغ گینه ای بسیار
نرم و دارای مقدار کمی چربی ولی سرشار از پروتئین و کلسترول کم است و
به عنوان تامین کننده منبع ویتامین B6 ، سلنیوم و ویتامینهای دیگر مورد
نیاز بدن انسان میباشد.
متاسفانه کشاورزان در آفریقای
جنوبی بر اساس یک باور غلط به این پرندگان مفید به چشم آفت می نگرند در
صورتیکه هیچگونه دلیل منطقی برای این اندیشه غلط وجود ندارد و در واقع این
پرندگان مفید اقدام به از بین بردن آفات مزارع می نمایند. در بعضی نقاط
برای مبارزه و کنترل کنه از مرغان شاخدار استفاده می گردد. این پرنده قادر
به پرواز در فواصل کوتاه میباشد و محیط آپارتمانی و خانه مکان مناسبی برای
نگهداری از آن نمی باشد و فقط محیط های باز چون باغ و مزارع مناسب است. از
سر و صدا و انسان بیزار است و بسیار سخت اهلی میشود.
