قاعدگی چه قاعده ای دارد؟
اینها بخشی از گفته‌های دکتر طاهره افتخار، متخصص بیماری‌های زنان و
عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران بود که باب گفت‌وگو درباره علل
اختلال قاعدگی باز کرد.
اغلب دختر خانم‌هایی که به تازگی عادت ماهیانه‌شان شروع شده، مدام برای بی‌نظمی قاعدگی‌شان به پزشک مراجعه می‌کنند. علت چیست؟
برای
شروع عادت ماهیانه در یک دختر خانم جوان ابتدا پالس‌هایی از مغز به
غده‌هیپوفیز مخابره می‌شود تا هورمونی به نام اف‌اس‌اچ و ال‌اچ ترشح شود.
این هورمون‌ها به تخمدان رسیده و باعث رشد فولیکول می‌شوند، فولیکول‌ها
نهایتا تخمک آزاد می‌کنند و چرخه شکل می‌گیرد اما در خانم‌های جوان این
چرخه به خوبی عمل نمی‌کند به همین دلیل خانم‌های جوان معمولا در 4 سال اول
قاعدگی‌شان بی‌نظمی قاعدگی دارند که به مرور و با افزایش سن برطرف می‌شود،
پس این مساله جای نگرانی ندارد. البته باید توجه داشت که بعضی از خانم‌های
جوان، ممکن است خونریزی بیش از حدی داشته باشند که می‌تواند نشان از یک
بیماری انعقادی باشد. این بیماری در بیشتر موارد با اولین خونریزی خانم
آشکار می‌شود.
علت تقدم و تاخر زیاد در قاعدگی چیست؟
اگر
فواصل بین دو قاعدگی از 24 روز کمتر باشد در اصطلاح علمی پلی‌منوره (تعداد
زیاد سیکل‌ها در طول سال) و اگر از 37 روز بیشتر باشد الیگومنوره (کاهش
سیکل‌ها در طول سال) نام دارد. شایع‌ترین علت پلی‌منوره یا الیگومنوره
اختلال‌های تخمک‌گذاری است. پلی‌منوره را در خانم‌هایی که نزدیک سنین
یائسگی هستند، بیشتر می‌بینیم. الیگومنوره نیز در افرادی که اختلال در ترشح
پرولاکتین دارند (هورمون پرولاکتین در شیردهی ترشح می‌شود.) و مبتلا به
نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک هستند بیشتر می‌بینیم. موارد گفته‌شده
فیزیولوژیک هستند ولی عوامل دیگری هم در بی‌نظمی‌های قاعدگی وجود دارند که
می‌توانند قاعدگی را از نظم خارج کنند. کاهش وزن شدید، ورزش به شکل
حرفه‌ای، چاقی زیاد، اضطراب و استرس و ابتلا به دیابت باعث الیگومنوره و
گاهی هم پلی‌منوره می‌شود. البته اوایل ممکن است فاصله قاعدگی‌ها کم باشد
ولی بعد فاصله‌ها بسیار نامنظم، طولانی و خونریزی هم زیاد می‌شود. البته
مهم‌ترین علت تاخیر در خانمی که همسر دارد و در سن باروری است، وجود
بارداری است. بنابراین همیشه اولین اقدام برای خانم‌هایی که با تاخیر در
قاعدگی به پزشک مراجعه می‌کنند درخواست آزمایش خون برای تشخیص بارداری است.
بی‌نظمی فاصله‌ای در قاعدگی چه عوارضی دارد؟
این
افراد حتما باید تحت‌نظر پزشک باشند چون ادامه بی‌نظمی‌های قاعدگی خطر
سرطان آندومتر (لایه سطحی رحم) رحم را بیشتر می‌کند. اغلب مواقع تخمک‌گذاری
وجود ندارد وقتی تخمک‌گذاری نیست، لایه داخل رحم رشد بی‌رویه‌ای می‌كند و
هورمون پروژسترون که یک هورمون محافظ برای آندومتر است و از رشد نامنظم آن
هم جلوگیری می‌کند، وجود ندارد. رشد بی‌رویه آندومتر باعث اختلالی به نام
«هیپرپلازی» در رحم می‌شود که اگر به شکل مزمن ادامه یابد به سرطان تبدیل
خواهد شد.
درمان این عارضه چیست؟
برای درمان
باید مشکل اصلی یافت شود، مثلا اگر بیمار نشانگان تخمدان پلی‌کیستیک دارد،
باید بیمار تحت درمان باشد، دارو مصرف کند و وزن خود را پایین بیاورد
(چربی‌های بدن هم هورمون‌های جنسی ترشح می‌کنند) چون اغلب دیده می‌شود با
کاهش وزن از شدت بیماری به طور چشمگیری کاسته می‌شود. علت افزایش هورمون
پرولاکتین باید مشخص شود و دیابت کنترل شود. وقتی ثابت می‌شود پروژسترون
خون کسی پایین است با تجویز پروژسترون تزریقی یا خوراکی می‌توان بی‌نظمی را
اصلاح کرد. اختلال‌های قاعدگی در زنان راه‌حل دارد و خانم‌ها نباید با
تاخیر به پزشک مراجعه کنند. گاهی زنان در سنین یائسگی تصور می‌کنند که
خونریزی زیاد طبیعی است و متاسفانه وقتی مراجعه می‌کنند که هموگلوبین خون
در اثر خونریزی به شدت افت کرده است.
آیا احتمال ناباروری در این خانم‌ها بیشتر است؟
وقتی
خانمی به ما مراجعه می‌کند و قصد بارداری دارد، اولین سوال ما درباره
منظم‌بودن عادت‌های ماهیانه است. اگر جواب مثبت بود تقریبا مطمئن می‌شویم
که باردار خواهد شد چون اختلال‌های قاعدگی به احتمال بسیار زیاد با
اختلال‌های تخمک‌گذاری همراه هستند که باروری را با مشکل روبرو می‌کنند.
خطر مصرف خودسرانه قرص ضدبارداری
عادت
ماهیانه یک پدیده فیزیولوژیک است و به‌هیچ‌وجه نباید جلوی آن با خوردن
قرص‌های هورمونی گرفته شود. گاهی بیماران برای رفتن به مسافرت به خصوص حج
از پزشک درخواست می‌کنند تا دارویی تجویز کند که خونریزی ماهیانه‌شان در
طول سفر را به تعویق بیندازد و حتی خودشان شروع به استفاده از قرص‌های
ضدبارداری می‌کنند.
خانم‌هایی که به عربستان سفر می‌کنند، اغلب سن
بالایی دارند و گرم بودن هوا، راه رفتن زیاد و در دسترس نبودن مایع به
اندازه کافی و عرق‌کردن باعث غلیظ‌تر شدن خون می‌شود. از طرفی قرص‌های
ضدبارداری نیز خطر لخته‌شدن خون را بیشتر می‌کند و همه این عوامل دست به
دست هم می‌دهند و باعث لخته شدن خون در اندام تحتانی یا مغز می‌شوند،
بنابراین جلوگیری از خونریزی با استفاده از دارو برای هیچ خانمی توصیه
نمی‌شود.
آنچه زنان باید درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک بدانند
نکاتی برای مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک
آیا
شما سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارید؟ باید بدانید که شما تنها
نیستید. در اینجا یازده چیزی را که فقط شما باید بدانید، می آوریم.
– داشتن اضافه وزن به علت یک مشکل متابولیسمی
یکی
از بزرگ ترین برداشت های اشتباه درباره زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی
کیستیک که اضافه وزن دارند این است که آنها زیاد می خورند و ورزش نمی کنند.
این درست نیست! زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک از یک مشکل
متابولیسمی به نام مقاومت انسولینی رنج می برند. انسولین، هورمون رشدی قوی
است که نقش آن در بدن، افزایش ذخیره چربی می باشد.
این زنان باوجود داشتن تغذیه سالم از
نظر کالری و ورزش منظم، همچنان وزن اضافه می کنند. همچنین، مقاومت انسولینی
حتی با ایجاد تغییراتی در برنامه غذایی و ورزش، فرایند کاهش وزن را دشوار
می سازد. اما این دلیل نمی شود که زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
از سلامت برخوردار نباشند. باوجود کاهش وزن بسیار اندک و یا حتی هیچ کاهش
وزنی، آنها می توانند با تغییراتی در سبک زندگی شان، علائم شان را بهبود
داده و سلامت شان را به بیشترین حد ممکن برسانند.
روند کاهش وزن در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بسیار کُند می باشد
– سندرم تخمدان پلی کیستیک و اشتهای زیاد به خوردن شیرینی جات
در
بیشتر زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، اشتهای زیادی به خوردن
شیرینی مشاهده می شود؛ حتی بعد از صبحانه، ناهار، و یا شام. چرا؟ انسولین
به عنوان یک محرک اشتها عمل می کند که ما را به خوردن غذاهای سرشار از
کربوهیدرات وا می دارد. با مصرف پراکنده کربوهیدرات ها، در طول روز به جنگ
ولع شدید به شیرینی جات بروید، وعده های غذایی تان بیشتر بر پایه پروتئین
ها باشد، به طور مرتب ورزش کنید، و از مکمل ها و داروهای کاهش دهنده هورمون
انسولین استفاده نمایید.
نوسانات نامنظم قند خون و میزان انسولین
می تواند موجب شود میزان قند خون ناگهان افت کند. قند خون پایین هم می
تواند منجر به تاثیرات جانبی ناخوشایند مانند سردرد، گیجی، آسیب پذیری و
خشم شود که به آن”عصبانیت ناشی از گرسنگی” می گویند.
– روند کاهش وزن بسیار کُند است
روند کاهش وزن در زنان مبتلا به سندرم
تخمدان پلی کیستیک بسیار کُند می باشد. آیا رژیم لاغری را با یکی از دوستان
تان که مبتلا به این سندرم نیست شروع کرده اید و او موفق شده وزن کم کند
اما برای شما اتفاقی نیفتاده؟ آیا وزنی که به سختی کم کرده اید می تواند به
سرعت برگردد؟ این تاثیر همان انسولین است.
– سندرم تخمدان پلی کیستیک و تغییرات شدید خلق و خو
یک
دقیقه احساس خوبی دارید و سپس عصبانی، مضطرب و یا افسرده می شوید؟ عجیب
نیست. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نسبت به زنانی که این سندرم
را ندارند، بیشتر در معرض اضطراب و افسردگی هستند. اگر احساس می کنید نمی
توانید تغییرات خلق و خوی تان را کنترل کنید، از یک متخصص اعصاب و روان کمک
بگیرید.
– سندرم تخمدان پلی کیستیک و ریزش مو
ریزش
مو یکی از نگرانی های زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک است که از آن
رنج می برند. نگرانی مداوم بابت نازک شدن موها و امکان کچلی در آینده،
اضطراب آور و وحشتناک است.
راهکار: داروی اسپیرونولاکتون می تواند تاثیر چشمگیری در پیشگیری یا کاهش ریزش مو داشته باشد.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک زیاد جوش می زنند
– سندرم تخمدان پلی کیستیک و زدن جوش و آکنه
فکر
می کنید دیگر دوران نوجوانی را پشت سر گذاشته اید و جوش های آن دیگر نباید
بازگردند، اما به عنوان یک فرد بزرگسال هنوز هم به شدت دچار جوش و آکنه
هستید؟ دلیلش میزان بالای هورمون تستوسترون می باشد. تغییراتی در رژیم
غذایی و داروهای مهارکننده اندروژن می تواند به کاهش این جوش ها کمک نماید.
– سندرم تخمدان پلی کیستیک و رویای بچه دار شدن
حتی
اگر در حال حاضر تصمیمی برای بچه دارشدن نداشته باشید، بازهم کنجکاو هستید
که بدانید آیا می توانید بچه دار شوید یا نه. سندرم تخمدان پلی کیستیک،
دلیل اصلی ناباروری تخمک گذاری است. گاهی این زنان برای متقاعد کردن خودشان
می گویند که پزشک شان بنا به تشخیصی که داده گفته است اگر بارداری شان
غیرممکن نباشد، بسیار دشوار خواهد بود. این اطلاعات می تواند موجب استرس و
آشفتگی در زنانی شود که خودشان هم اکنون به اندازه کافی مضطرب و تحت فشار
هستند.
حقیقت این است که پیشرفت های جدید در داروهای باروری، باعث می
شود نسبت به گذشته، تعداد بیشتری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
امکان مادر شدن پیدا کنند. هرگز امیدتان را از دست ندهید.
– نمی توانید از دستشویی زیاد دور شوید!
اگر
متفورمین مصرف می کنید می دانید این جمله یعنی چه! یکی از عوارض شایع
داروی معروف دیابت یعنی متفورمین، اسهال بعد از خوردن یک وعده پرکربوهیدرات
است.
– کیست تخمدانی وجود ندارد!
زنان
مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، در واقع کیست ندارند! چیزهایی که در
سونوگرافی مشاهده می شوند کیست نیستند، بلکه فولیکول های کوچکی هستند که
تخمدان ها را محاصره کرده اند. البته پیشنهاد شده که نام” سندرم تخمدان پلی
کیستیک” تغییر کرده و نامی جایگزین شود که اشاره ای به کیست نداشته باشد.
– شما تنها نیستید
دست
کم 10 درصد از جمعیت زنان در ایالات متحده مبتلا به سندرم تخمدان پلی
کیستیک هستند که موجب شده رایج ترین اختلال غدد درون ریز در میان زنان در
سن باروری باشد. بنابراین اگر احساس می کنید که تنها هستید، اینطور نیست!
