عوامل ایجاد پوسیدگی استخوان
به گزارش سرویس بهداشت و
درمان ایسنا و به مقل از ۹۸فان حداکثر توده استخوانی در افراد مختلف
متفاوت است و به عوامل ارثی، تغذیه، فعالیت بدنی و شیوه زندگی در طول دوره
رشد بستگی دارد…
اگر میزان تخریب استخوان بیش از ساخته شدن آن باشد، فضاهای بین شبکه‌های
داخلی استخوان بزرگ می‌شوند و اصطلاحا پوکی استخوان اتفاق می‌افتد. در
این وضعیت، استخوان ضعیف شده و با کوچک‌ترین ضربه دچار شکستگی می‌شود. این
پدیده در سنین سالمندی شایع بوده اما با اقدامات ساده‌ای می‌توان آن را
به تاخیر انداخت یا شدت آن را کاهش داد.
علامت پوکی استخوان چیست؟
اهمیت پوکی استخوان در این است که اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی
ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب
شایع‌ترین محل‌هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند.
بسیاری از شکستگی‌های ستون فقرات فقط با درد شدید پشت همراه هستند و علامت
دیگری ندارند. انحراف ستون مهره‌ها در اثر جوش خوردن خودبخودی آنها
می‌تواند از علایم این بیماری باشد.
چه عواملی ایجاد کننده پوکی استخوان هستند؟
– سن: با بالا رفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس به تدریج کاهش
می‌یابد؛ به طوری که از حدود ۴۰ سالگی نیم تا یک درصد در سال کاهش می‌یابد.
– جنس: پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده استخوان و پدیده
یائسگی شایع‌تر است. زنان در هر سنی ۴ تا ۵ برابر مردان دچار شکستگی
استخوان می‌شوند.
– یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی: هورمون‌های جنسی نقش مهمی در استحکام
استخوان‌ها دارند. بنابراین هر عاملی از جمله یائسگی که باعث کم شدن این
هورمون‌ها شود پوکی استخوان را تسریع می‌کند.
– سابقه فامیلی: در صورت سابقه شکستگی در بستگان نزدیک (پدر، مادر،
خواهر و برادر)، احتمال ابتلا به شکستگی تا دو برابر افزایش می‌یابد.
– نژاد و عوامل ارثی: نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.
– جثه بدنی: استخوان بندی ظریف و جثه کوچک‌تر موجب افزایش احتمال پوکی استخوان می‌شود.
– بیماری‌های همراه: برخی بیماری‌ها مانند بیماری‌های مزمن کبد و کلیه،
دیابت نوع ۱، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون‌های
جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوء جذب، بی‌اشتهایی عصبی، پیوند اعضا و
برخی سرطان‌ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند.
– مصرف داروها: مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضد صرع و
داروهایی که برای درمان بیماری‌های تیروئید مصرف می‌شوند؛ موجب بروز پوکی
استخوان می‌شود. این دسته داروها حتما باید با تجویز پزشک و در صورت
نیاز با مکمل‌های دارویی مانند کلسیم و ویتامین «د» مصرف شوند.
– ورزش و فعالیت بدنی: ورزش سبب افزایش رشد استخوانی به ویژه در کودکی و
دوران بلوغ می‌شود. ورزش مناسب و متناسب با سن بطور مستمر موجب افزایش
تراکم استخوانی می‌شود.
– رژیم غذایی: کلسیم باعث قوی شدن استخوان‌ها می‌شود. ویتامین «د» نیز
مثل کلیدی است که باعث ورود کلسیم به استخوان‌ها و استحکام آنها می‌شود.
مصرف این دو ماده در رژیم غذایی به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند.
– مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق موجب
اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب
هورمون‌های جنسی می‌شود که به تسریع پوکی استخوان می‌انجامد. مصرف الکل نیز
با کم کردن فعالیت سلول‌های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می‌شود.
پوکی استخوان چگونه منجر به شکستگی می‌شود؟
حدود ۵ درصد زمین خوردگی‌ها منجر به شکستگی می‌شوند. مسلما استخوان‌هایی
که استحکام کافی برای حفظ تعادل بدن را نداشته باشند، براحتی متعاقب
نیروهای جزیی مثل زمین خوردن و یا سقوط از پله دچار شکستگی می‌شوند. به
همین دلیل شایع‌ترین علت شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان، سقوط و زمین
خوردن است. عواملی مانند موانع محیطی، نور کم، اختلال بینایی، فراموشی،
استفاده از داروهای خواب‌آور در افزایش احتمال سقوط و شکستگی نقش دارند.
پوکی استخوان علامتی ندارد ولی با مشاهده این علایم به پزشک مراجعه کنید:
– کاهش قد به میزان حدود ۳ سانتی متر نسبت به دوران جوانی.
– قوز در ستون فقرات که به تازگی ایجاد شده باشد.
– شکستگی در اثر ضربه خفیف یا زمین خوردن جزیی
اگر به پوکی استخوان مشکوک شدیم، چه کنیم؟
بخاطر داشته باشید که پوکی استخوان براحتی قابل تشخیص و درمان است.
تشخیص پوکی استخوان توسط پزشک و با اندازه‌گیری تراکم استخوان انجام
می‌شود. اندازه‌گیری تراکم استخوان یک روش بدون درد است که با استفاده از
دستگاه مخصوصی انجام شده و حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
در صورت تشخیص پوکی استخوان با بکارگیری توصیه‌های دارویی و غیردارویی
می‌توان از پیشرفت آن و شکستگی استخوان که مهم‌ترین عارضه آن است،
پیشگیری کرد. رعایت رژیم غذایی، ترک مصرف دخانیات و فعالیت بدنی مناسب
از پیشرفت پوکی استخوان جلوگیری می‌کند. داروهای موثر در افزایش توده
استخوان باید با تجویز پزشک مصرف شوند. در صورت نیاز به این داروها آنها
را مطابق دستور دارویی و بطور مستمر استفاده کنید.
در صورت بروز پوکی استخوان؛ برای پیشگیری از شکستگی چه باید کرد؟
– با پیش بینی دستگیره و نرده در محل پله، آشپزخانه و حمام؛ کنترل مستمر
موانع عبور و مرور و استفاده از صندلی یا چهارپایه در حمام و آشپزخانه
از زمین خوردن جلوگیری کنید.
– اگر از داروهای آرام بخش استفاده می‌کنید حتما محل رفت و آمد خود را در شب کنترل کنید تا مانعی سر راه شما نباشد.
چگونگی پیشگیری از پوکی استخوان
– قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به دریافت ویتامین «د» کمک می‌کند.
– از منابع کلسیم و ویتامین «د» به اندازه کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
– از مصرف دخانیات به هر شکل (سیگار و قلیان) خودداری کنید.
– ورزش مستمر و مناسب را در برنامه زندگی خود بگنجانید.
– غلات، لبنیات، حبوبات، سبزی، ماهی و میوه را در رژیم غذایی خود
بگنجانید. مصرف روزانه ۳ لیوان شیر یا ماست کم چرب (یا دو قطعه پنیر بجای
هر لیوان شیر) می‌تواند کلسیم مورد نیاز روزانه بدن را تامین کرده به
سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند.
– از مصرف نوشابه یا قهوه خودداری کرده و دوغ کم نمک را جایگزین آن کنید. روزانه ۸-۶ لیوان آب بنوشید.
– ماهی‌ها، جگر و تخم مرغ منابع غذایی حاوی ویتامین «د» هستند. از آنها در برنامه هفتگی غذایی خود استفاده کنید.
اگر قادر به انجام انواع ورزش‌ها نیستید حداقل سه بار در هفته به مدت
۳۰-۲۰ دقیقه پیاده روی کنید. پیاده روی بهترین جایگزین برای انواع ورزش‌ها
جهت جلوگیری از پوکی استخوان است.
عوامل موثر در پوکی استخوان و روش درمان
پوکی استخوان بیماری خاموشی است که بر اثر عوامل زیادی بروز می کند در
این جا جدیدترین تحقیقاتی که بر روی عوامل موثر در پوکی استخوان و روش
درمان انجام شده را در اختیار شما می گذاریم .
بسیاری از دانشمندان بر این باورند که عواملی چون سن, جنس,سابقه
خانوادگی,نژاد و قومیت, بیماری ها و اختلالات,داروها, تنباکو, وزن, تغذیه
در ابتلا به پوکی استخوان مؤثر هستند.
سن
با بالا رفتن سن، احتمال ابتلا به پوکی استخوان نیز افزایش می یابد. فرد
ممکن است در هر سنی دچار پوکی استخوان شود اما افراد مسن، بیشتر در معرض
این بیماری هستند.
جنس
خانم ها بیشتر از آقایان، در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
سابقه خانوادگی
احتمال ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که والدین آنها به پوکی استخوان دچار هستند، بیشتر است.
نژاد و قومیت
مردم همه نژادها و قوم ها دچار پوکی استخوان می شوند اما آمریکایی های
آفریقایی تبار نسبت به بقیه افراد، کمتر به پوکی استخوان دچار می شوند.
بیماری ها
برخی از بیماری ها یا اختلال ها احتمال پوکی یا شکستگی استخوان را افزایش
می دهند. مهم ترین آنها، تراکم پایین استخوان است. آرتروز روماتوئیدی و
دیابت نیز احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهند.
داروها
داروها جزء مهمی از درمان بیماری ها هستند اما برخی از آنها، احتمال پوکی
استخوان را افزایش می دهند؛ استروئیدها (که ورزشکاران برای چربی سوزی از آن
استفاده می کنند)، برخی از داروهای ضد تشنج و شیمی درمانی های برخی از
سرطان ها نمونه ای از این داروها هستند. افرادی که از این داروها استفاده
می کنند باید با پزشک خود مشورت کنند تا راهی برای جلوگیری از آسیب استخوان
ها را به آنها معرفی کند. بسیاری از عوامل مؤثر در پوکی استخوان،
تغییرپذیر هستند و می توان از طریق تغییرات سبک زندگی یا استفاده از داروها
آنها را برطرف کرد. این عوامل عبارت اند از:
فعالیت جسمانی
ورزش یکی از بهترین راه ها برای جلوگیری از پوکی استخوان است. ورزش های
تحمل کننده وزن (همچون پیاده روی، بالا رفتن از پله ها و ورزش های وزنه ای)
به استحکام بیشتر استخوان کمک می کنند؛ در ورزش های تحمل کننده وزن، بدن
بر خلاف جاذبه زمین حرکت می کند و اصطلاحاً وزن خود را تحمل می کند. ورزش
به جلوگیری از بیماری های دیگری همچون بیماری های قلبی، سکته مغزی، دیابت،
چاقی و سرطان روده بزرگ نیز کمک می کند. سعی کنید که روزانه ۳۰ دقیقه ورزش
کنید.
سیگار کشیدن
افراد سیگاری بیشتر از دیگران به پوکی استخوان دچار می شوند. سیگار از طرق
مختلف بر پوکی استخوان تأثیر می گذارد. به عنوان نمونه، سیگار سطح هورمون
های بدن را تغییر می دهد و می تواند بر جذب کلسیم تأثیر بگذارد.
قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته
مغزی، بیماری عروقی محیطی (تنگ شدن رگ های خونی خارج از مغز و قلب)، نفخ،
برونشیت، دیابت و سرطان های ریه، مثانه، کلیه، لوزالمعده، دهانه رحم، لب،
دهان، زبان، حنجره، حلق و مری را افزایش می دهد. برای بسیاری از مردم، ترک
سیگار بهترین و تنها راه برای بهبود سلامتی آنها است.
وزن
خطر ابتلا به پوکی استخوان در افراد لاغر بیشتر از افراد چاق است. افراد
چاق به چند دلیل کمتر دچار پوکی استخوان می شوند. چربی اضافی افراد چاق،
موجب افزایش ترشح هورمون استروژن می شود (که از پوکی استخوان سریع جلوگیری
می کند) ، وزن بیشتری را بر استخوان ها تحمیل می کند (که موجب استحکام
بیشتر استخوان می شود) و می تواند در هنگام زمین خوردن، به عنوان یک محافظ
عمل کند و از شکستگی استخوان جلوگیری کند. علی رغم اینکه وزن بیشتر به
جلوگیری از پوکی استخوان کمک می کند، اما فشار اضافی را به کل بدن وارد می
کند و احتمال ابتلا به دیابت، فشار خون بالا،
کلسترول بالا، بیماری های قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد. حفظ وزن
مناسب به کاهش احتمال سرطان های روده بزرگ، کلیه، سینه و رحم کمک می کند.
با توجه به همه این مطالب، اضافه وزن راه مناسبی برای محافظت از استخوان ها
نیست و برای این منظور، بهتر است از روش های دیگری همچون فعالیت بدنی و
تغذیه مناسب بهره ببرید.
تغذیه
تغذیه مناسب به داشتن استخوان های سالم کمک می کند. دریافت کلسیم، ویتامین D
و ویتامین K کافی، برای کاهش احتمال ابتلا به پوکی استخوان ضروری است.
لبنیات، انواع مغزها، غلات کامل، سبزیجات برگ دار و سبز و مکمل های کلسیم
منابع مناسبی از کلسیم هستند. انواع تخم ها، ماهی های روغن دار، لبنیات غنی
شده و نور مستقیم خورشید (که به جذب ویتامین D کمک می کند) منابع خوبی از
ویتامین D هستند. سبزیجات برگ دار و سبز همچون کلم پیچ، اسفناج، کلم
بروکلی، گل کلم و کاهو منابع خوبی از ویتامین K هستند.
دریافت بیش از حد ویتامین A به صورت رتینول، خطر ابتلا به پوکی استخوان
را افزایش می دهد. مصرف روزانه رتینول خود را در حدود ۲۵۰۰ تا ۵۰۰۰ واحد
نگه دارید. بهترین راه برای کنترل این مسئله این است که بیش از حد از مواد غنی
شده با ویتامین A استفاده نکنید. زمانی که قصد خرید یک مولتی ویتامین را
دارید، توجه کنید که ویتامین A آن بیش از ۵۰۰۰ واحد نباشد و حداقل حاوی ۲۰
درصد ویتامین A کاروتن بتا باشد.
