بیماری لثه و نشانه های آن
رعایت بهداشت دهان و دندان مثلاً با مسواک کردن و نخ کشیدن، خطر
پوسیدگی دندان را می‌کاهد و از بیماریهای لثه نیز جلوگیری می‌کند. جرم
دندانی رسوبی از باقیمانده‌های غذا، مخاط، باکتریها و سایر مواد محرک است
که منجر به پوسیدگی دندان و آسیب به لثه میگردد. بیماریهای لثه معمولا با
ورم و آماس لثه شروع می‌شود که بیماری در این مرحله به راحتی قابل درمان
است. علائم ورم و التهاب، حساسیت و خونریزی هنگام مسواک زدن می‌باشد. ممکن
است مراحل پیشرفته بیماری لثه به از دست دادن دندانها بیانجامد. سلامتی
لثه‌ها بر سلامتی عمومی بدن تاثیر گذار است. مطالعات و بررسیها وجود رابطه
میان بیماری لثه و بیماریهای دیگر مانند دیابت، بیماری قلبی و زایمان
زودرس را نمایان ساخته‌اند.
بیماریهای لثه در کودکان
یکی
از شایع ترین بیماریهای لثه در کودکان ،ژنژیویت یا التهاب لثه است.
التهاب لثه در کودکان در نتیجه بهداشت ضعیف دهان بوده و معمولاً دهان این
کودکان دارای پلاک میکروبی و جرم می‌باشد. رعایت بهداشت دهان و دندان در
پیشگیری و بهبود ژنژیویت مؤثر است. معمولاً در کودکان همزمان با افتادن
دندانهای شیری و رویش دندانهای دایمی، ژنژیویت ایجاد می‌شود که علت آن گیر
مواد غذایی در آن ناحیه است و تا زمانی که دندان در محل صحیح خود قرار
نگرفته است در رعایت بهداشت آن باید دقت بیشتری نمود.
بیماریهای دیگر لثه نیز در کودکان رخ می‌دهد که خیلی شایع نمی‌باشد.
تحلیل موضعی لثه و یا در مواردی افزایش حجم لثه به صورتی که روی دندانها
را بگیرد، مشاهده می‌شود که در همه این موارد مراجعه به دندانپزشک لازم
است.
لثه سالم چه خصوصیاتی دارد؟
لثه
سالم دارای قوای محکمی بوده و کاملاً بر روی استخوان چسبیده است. همچنین
در محل تماس با دندان کاملاً صاف و دارای لبه تیز می‌باشد. رنگ لثه سالم
صورتی است، ولی در برخی افراد که رنگ چهره تیره دارند، روی لثه آنها هم
لکه‌های قهوه ای رنگ دیده می‌شود. اگر سایر علایم لثه سالم مشاهده میگردد و
فقط رنگ آن قهوه‌ای است این لثه هم سالم می‌باشد.
علت ایجاد بیماری لثه چیست؟
وقتی
پلاک میکروبی در کنار لثه باقی بماند با ترشح مواد سمی به لثه آسیب
می‌رساند. هرچه پلاک مدت طولانی تری بر روی دندانها بماند، مواد سمی
بیشتری ترشح شده و آسیب به لثه بیشتر خواهد شد. به تدریج با رسوب مواد
معدنی در پلاک، جنس پلاک سخت تر شده و به صورت لایه آهکی سختی به دندان
می‌چسبد. به این لایه آهکی که به رنگ سفید، زرد یا قهوه‌ای رنگ می‌باشد جرم
گویند. جرم پس از تشکیل به دلیل سطح خشن و ناصافی که دارد باعث تجمع
بیشتر پلاک بر روی دندانها شده و بیماری لثه را شدید تر می‌کند.
نشانه‌های بیماری لثه
در
آغاز بیماری، لثه قرمز رنگ و پرخون شده و همچنین لبه‌های تیز لثه حالت
تورم پیدا کرده و برجسته می‌شود. قوام لثه نیز شل میگردد و در هنگام خوردن
میوه‌های سفت و یا مسواک زدن خونریزی می‌کند. معمولاً در این مواقع فرد
از مسواک زدن خودداری می‌کند، که این مسأله باعث شدیدتر شدن بیماری لثه
میگردد. در این حالت به بیماری لثه، التهاب لثه یا ژنژیویت می‌گویند. وقتی
بیماری ادامه پیدا کند، لثه شروع به تحلیل رفتن می‌کند. منظور از تحلیل
رفتن لثه،این است که لثه به طرف ریشه دندان کشیده می‌شود. به تدریج
بیماری از لثه عبور کرده و به نواحی زیرین یعنی استخوانهای دور دندان
سرایت می‌کند و باعث تحلیل رفتن استخوان نیز می‌شود. با شروع تحلیل
استخوان، دندانها بتدریج لق شده تا زمانی که با کوچکترین فشاری دندان کنده
می‌شود.
آماس لثه و جرم گیری
مخاط
پوشاننده دهان در نواحی دندانی لثه نام دارد. لثه سالم به رنگ صورتی
بوده، سفت و چسبیده به استخوان و دندان با نمایی شبیه پوست پرتقال
می‌باشد. ضمناً لثه سالم فاقد تورم، قرمزی و آماس می باشد. دندانها
مستقیماً به استخوان نچسبیده‌اند و توسط الیافی که پریودونتال لیگامنت
نامیده می‌شود به استخوان وصل شده و نگهداشته می‌شوند. به مجموعه ساختمانی
متشکل از لثه، استخوان ناحیه دندانی، الیاف نگهدارنده و سمان که سطح ریشه
را پوشانیده است، بافتهای اطراف دندان (Periodontal tissue ) گفته
می‌شود. وظیفه این بافتها تغذیه و نگهداری دندانها در حفره‌های استخوان فک
به نحوی است که بتوانند وظیفه‌شان را انجام دهند.
پلاک میکروبی چیست؟
به
لایه مذکور که بیرنگ و چسبنده بوده و از تجمع میکروبهای دهان بر روی
زمینه و لایه چسبنده ای از بزاق تشکیل می شود، پلاک میکروبی گفته می شود
که حاوی مقادیری از خرده های غذایی نیز می باشد. این لایه ، با کشیدن ناخن
بر دندان به زیر ناخن جمع شده و به راحتی با مسواک زدن پاک می شود ولی با
شستشوی فقط با آب و یا دهانشویه های معمولی پاک نمی گردند. لذا بایستی
برای پاک کردن آن از وسایلی چون مسواک و خمیر دندان و نخ دندان استفاده
کرد.
جرم چیست؟
اگر
پلاک میکروبی هر روز و یا در مراحل اولیه از سطح دندان تمیز نشود، املاح
موجود در بزاق و مواد غذایی برآن رسوب نموده و منجر به ایجاد جرم دندان که
سخت می باشد، میگردد. جرم با مسواک زدن پاک نشده و با عمل جرم گیری توسط
دندانپزشک برداشته می شود.
پیشگیری
مسواک
کردن مرتب و به روش صحیح، همانگونه که باعث سلامت دندانها می‌شود،
سلامت لثه‌ها را نیز تأمین می‌کند. برخلاف تصور برخی از مردم که با شروع
بیماری لثه و خونریزی از آن در هنگام مسواک کردن، استفاده از مسواک را
ترک می‌کنند، باید گفت در این هنگام مسواک کردن را بایستی با دقت و توجه
بیشتری انجام داد. حتی لازم است تعداد دفعات مسواک کردن را بیشتر کرد.
معمولا در خیلی از موارد مسواک کردن صحیح باعث بهبود بیماری لثه می‌شود
همینطور استفاده از نخ دندان در سلامت لثه‌ها بسیار مفید است، زیرا پلاک
میکروبی در نواحی بین دندانی تجمع بیشتری دارد و برداشتن آنها توسط نخ
دندان، به سالم ماندن لثه‌ها کمک می‌کند. استفاده از دهان شویه آب نمک (
نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب جوشیده سرد شده ) همراه با ماساژ
لثه‌ها نیز مؤثر می‌باشد، اگر بر روی دندانها جرم تشکیل شده باشد، لازم
است حتماً دندانها جرم گیری شوند. برخی از مردم جرم گیری را برای مینای
دندان مضر می‌دانند، ولی برخلاف تصور آنها، جرم گیری نه تنها برای دندان
ضرری ندارد، بلکه با برداشتن مواد خشن و پلک میکروبی از سطح دندان، به
سلامت لثه‌ها نیز کمک می‌کند.
چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی تغذیه و عادتهای غذایی نیز تأثیر زیادی
در سلامت لثه‌ها دارد. مصرف میوه‌های حاوی ویتامین ث و یا فراورده‌های
دارویی آن با تجویز پزشک به حد مورد نیاز در پیشگیری بیماریهای لثه مؤثر
است. مصرف میوه‌هایی مثل سیب ، به و هویج که هنگام خوردن سبب ماساژ لثه و
تمیز شدن سطوح بین دندانها می‌شود نیز کمک بسزایی در پیشگیری از بیماریهای
لثه و حتی پوسیدگی دندانها می‌کند.
درمان بیماری لثه
اغلب
بیمارانی که از بوی بد دهان خود شکایت دارند، مبتلا به بیماری لثه هستند.
این گروه بجای استفاده از خوشبو کننده‌های دهان و آدامس و یا دهان شویه،
لازم است برای رفع بوی دهان خود و یافتن علت آن به دندانپزشک مراجعه
نمایند. چه بسا ممکن است چنین مشکلاتی با یک جرمگیری ساده رفع گردد و جلوی
یک بیماری مزمن و خطرناک گرفته شود.
در میان کسانی که از بیماریهای لثه‌ای و خونریزی ناشی از آن رنج
می‌برند، گروهی بر این باورند که لثه‌هایشان ضعیف بوده، لذا همواره در پی
دارویی برای تقویت لثه‌هایشان هستند. هنگامی که از این گروه درباره چگونگی
رعایت بهداشت دهان سوال می‌شود، می‌بینیم که نظافت دهان خود را به روش
صحیح انجام نمی‌دهند.
به نظر دندانپزشکان بهترین اقدام برای بهبود و یا به قول آنها تقویت لثه‌ها، جرمگیری و رعایت دستورات بهداشتی به طریق صحیح می‌باشد.
در
ضمن بیماریهای لثه در موارد نادری به علت عدم رعایت بهداشت دهان نیست،
بنابراین برای بررسی و پی بردن به علت بیماری باید به متخصص بیماریهای لثه
مراجعه نمود. بعنوان مثال بارز بهم ریختگیهای دندانی و به عبارتی نامنظم و
ناردیف قرار گرفتن دندانها بویژه روی هم افتادن دندانها زمینه را برای
ایجاد بیماریهای لثه بسیار مساعد می‌کند که در اینگونه بیماران باید پس از
جرمگیری یا جراحی لثه توسط متخصص ارتودنسی اقدام به ردیف نمودن دندانها
کرد تا عامل اصلی بیماری حذف گردد، در غیر این صورت مطمئناً بیماری لثه
مجدداً عود خواهد نمود.
بنابراین اگر بیماری لثه مبوط به جرم دندانها و محدود به بافتهای لثه باشد
می توان با انجام جرم گیری کامل بیماری لثه را درمان نمود ولی اگر بیماری
لثه به نو چسبیده گسترش یابد و باعث صدمه استنمول آلوئل شود باید علاوه
بر جرم گیری دندانها کور تاژ لثه مورد توجه قرار می گیرد.
علت مکیدن انگشت در نوزادان
دکتر ابوالفضل شفیعی سورک در این باره گفت: رفتار مکیدن در سنین نوزادی
پدیده ای طبیعی است که هم برخاسته از نیازهای فیزیولوژیک نوزاد برای تغذیه
است. در مورد اینکه چرا بعد از سن نوزادی این رفتار در برخی کودکان ادامه
می یابد، نظریه های مختلفی وجود دارند.
نظریه روانکاوی، ادامه یافتن این عادت بصورت مکیدن غیرتغذیه ای (پستانک
یا انگشت) را ناشی از یک مشکل روانی در عدم توانایی کنترل اضطراب توسط کودک
می داند. در حالی که نظریه یادگیری، آن را یک عادت آموخته شده می داند که
لزوما بیانگر یک مشکل روانی نیست، اما معتقد است ادامه یافتن آن در برخی
کودکان بعد از سن شش سالگی می تواند نشانه یک مشکل روانی باشد. به دلیل
شیوع بالای عادت مکیدن، قصد داریم در این نوشتار به برخی سوالات رایج در
مورد تاثیر این عادت بر سلامت دهان و دندان کودک و نیز روش های درمان آن
پاسخ دهیم.
عوارض مکیدن انگشت بر سلامت دهان و دندان کودک چیست؟
مکیدن انگشت می تواند منجر به ایجاد برخی تغییرات دندانی و فکی شود. میزان
تغییرات ایجاد شده می تواند بسته به طول مدت، شدت، میزان تکرر عادت در
شبانه روز و نیز حالتی که انگشت در دهان قرار می گیرد، متفاوت باشد.
مهمترین تغییراتی که در اثر مکیدن انگشت ایجاد می شود عبارتند از:
• اپن بایت قدامی (فقدان هم پوشانی عمودی دندان های جلو): به این
معناست که وقتی کودک دندان هایش را روی هم جفت می کند، دندان های جلو به هم
نمی رسند. در نتیجه کودک مثلا در گاززدن سیب یا ساندویچ مشکل خواهدداشت.
• افزایش اورجت دندانی و پروتروژن دندان های قدامی بالا: افزایش
فاصله افقی دندان های جلوی فک بالا نسبت به دندان های جلوی فک پایین و
ایجاد شیب بیش از حد دندان های جلوی فک بالا به بیرون.
• کراس بایت خلفی: تنگ شدن قوس دندانی فک بالا و جفت شدن نادرست دندان های آسیای بالا و پایین.
این تغییرات در مجموعه منجر به کاهش کارایی دندان ها در جویدن غذا،
نازیبا شدن دندان ها و چهره کودک و نیز برخی بیماری ها و مشکلات مفصل فکی
در بلندمدت می شود.
برای درمان عادت مکیدن انگشت چه باید کرد؟
قبل از هر اقدامی، کودک و والدینش باید بخواهند که درمان صورت گیرد وگرنه
هرگونه تلاشی بی فایده است. برخی کودکان با ورود به مهدکودک یا پیش دبستانی
به دلیل فشار دوستان، عادت را کنار می گذارند. قبل از تلاش برای ترک عادت،
تنش های روحی کودک باید توسط دندانپزشک معالج ارزیابی گردد. بهتر است
درمان بچه هایی که اخیرا تغییرات مهمی در زندگی شان داشته اند، مثلا به شهر
یا کشور جدیدی مهاجرت کرده اند، مدرسه شان را تغییر داده اند، یا والدین
شان از هم جدا شده اند، به تعویق بیفتد.
مکیدن انگشت می تواند منجر به ایجاد برخی تغییرات دندانی و فکی شود.
به طور کلی چهار روش برای توقف عادت داریم:
۱- مشاوره با بیمار
شامل صحبت کردن با کودک در مورد عواقب ادامه دادن عادت مکیدن و به ویژه
تاثیر آن برای نازیباشدن دندان ها و چهره اوست. برای درک بهتر کودک، می
توان عکسی از اثر نامطلوب عادت مکیدن انگشت بر دندان ها و
فک را تهیه کرد و به کودک نشان داد. دیده شده که تاثیر روش مشاوره، بر روی
کودکان بزرگتر و آنهایی که فشار جامعه را برای ترک عادت احساس می کنند،
بیشتر است.
2- سیستم پاداش
در این روش قراردادی بین کودک و یا والدین یا کودک و دندانپزشک بسته می
شود. در این قرارداد به سادگی بیان می شود که کودک برای مدت خاصی، عادت را
ترک می کند و در مقابل جایزه ای دریافت خواهدکرد. به عنوان مثال می توان
جدولی ماهانه تنظیم کرد و بر روی کمد اتاق خواب کودک نصب کرد و به ازای هر
روز که کودک عادت را ترک کرد، یک ستاره در محل مربوطه بر روی جدول چسبانید و
به ازای هر پنج ستاره، یک جایزه ویژه برای وی درنظر گرفت و همزمان با این
کار، کودک را بصورت کلامی هم تشویق کرد. روش پاداش در صورتی که با درمان
یادآوری تلفیق شود، تاثیر مفید بیشتری دارد.
3- پلاک های عادت شکن
در صورتی که عادت، پس از کاربرد درمان های یادآوری و پاداش، همچنان ترک
نشده ولی کودک واقعا مایل به ترک آن است، می توان از این درمان استفاده
کرد. در این روش وسیله ای ثابت در دهان کودک قرار می گیرد که هم بطور
فیزیکی مانع انجام عادت شده و لذت مکیدن را از بین می برد و هم به عنوان یک
یادآور عمل می کند. جهت ترک کامل عادت، معمولا این وسایل باید حداقل به
مدت شش ماه استفاده شوند.
4- یادآوری کردن
برای کودکانی مناسب است که خودشان مایل به توقف عادت هستند. ولی به مقداری
کمک نیاز دارند. در این روش باید ابتدا هدف درمان را خوب برای کودک توضیح
داد. سپس از برخی بانداژهای چسبنده ضدآب، دستکش های یک انگشتی یا جوراب،
بویژه در طول ساعات خواب بر روی انگشت یا دست کودک استفاده کرد. همچنین
برخی محلول های تلخ (شبیه لاک ناخن) برای این منظور در داروخانه ها وجود
دارند که می توان براساس نیاز در طول روز یا قبل خواب بر روی ناخن انگشت
کودک به کار برد. نکته مهم این است که کودک باید درک کند هدف همه این روش
ها، یادآوری این موضوع به کودک است که انگشتش را در دهانش قرار ندهد. در صورتی که کودک احساس کند این روش ها جنبه تنبیهی دارند، کارایی لازم را نخواهدداشت.
