نحوه کار سیستم کلاچ خودرو و اجزای آن
کلاچ وسیله‌ایست برای انتقال حرکت چرخشی از یک شفت به شفت دیگر. کلاچ در
واقع یک وسیله قطع کردن و یا وصل کردن است که در سیستم‌های انتقال نیرو
بکار می‌رود. اصولاً در سیستم‌های انتقال نیرو، توان و نیروي تولید شده در
موتور براي استفاده به شکلی دیگر و یا استفاده در جایی دیگر نیاز به
جابجایی و انتقال دارد. حال براي آنکه بتوان بر روی این انتقال نیرو کنترلی
را اعمال کرد؛ ساده‌ترین راه استفاده از یک کلاچ است تا هر زمان که نیاز
به توقف انتقال نیرو باشد این عمل انجام پذیرد.
و
اما در خودرو، کلاچ دستگاهی است که نیروی موتور را از گیربکس قطع یا وصل
می‌کند یا به عبارت ساده‌تر عمل کلاچ برای تعویض دنده‌های گیربکس است. این
عمل به‌وسیله پدال که زیر پای چپ راننده قرار دارد انجام می‌شود، به این
ترتیب که با فشار به پدال کلاچ، صفحه فلایویل جدا می‌شود و نیرو به گیربکس
(جعبه دنده) نمی‌رسد و در نتیجه چرخ‌های وسیله نقلیه آزاد می‌شود، برعکس،
با رها کردن کلاچ، صفحه کلاچ به فلایویل می‌چسبد و نیروی موتور تابع سرعت و
قدرت دنده گیربکس می‌شود.
قطعات کلاچ عبارتند از: صفحه کلاچ، دو شاخه کلاچ، صفحه فلایویل، بلبرینگ کلاچ، اهرم، شاخک‌ها، صفحه‌دهنده و دیسک کلاچ که از یک کاسه مانند از نوع چدن تشکیل شده است.
همانطور که گفته شد کلاچ وسیله‌ای را برای جدا کردن دستگاه مولد نیرو و از سایر قسمت‌های استفاده از نیرو تامین می‌کند.
کلاچ انواع مختلفی دارد: یک صفحه‌ای، دو صفحه‌ای، روغنی، خشک و کلاچ‌های اتوماتیک
قطع کردن نیرو به علل زیر لازم است:
- گشتاور
حاصل از پیستون یک موتور جرقه‌ای، در سرعت خیلی کم صفر بوده و با زیاد شدن
سرعت موتور زیاد می‌شود تا به حد متوسطی می‌رسد، بنابراین برای وارد کردن
گشتاور کافی به قسمت‌های به‌حرکت درآورنده خودرو (چرخ‌ها) در لحظه شروع به
حرکت لازم است موتور قبل از انتقال نیروی خود به قسمت مورد استفاده قرار
دهنده، نیرو با سرعت کم و بدون بار حرکت کند. - تعویض دنده‌ها تقریبا
برای یک راننده در هنگام ارتباط موتور با دستگاه انتقال نیرو غیره ممکن
است. کلاچ باعث قطع شدن انتقال نیرو از موتور به قسمت‌های حرکت‌کننده شده و
در نتیجه عوض کردن دنده آسان می‌شود. - در هنگام راه‌اندازی موتور
بهتر است که گشتاور اینرسی قسمت‌های دوار را که راه‌انداز را به حرکت در
می‌آورد به حداقل رساند. این عمل با قطع کردن قسمت‌های مورد استفاده قرار
دهنده نیرو از میل لنگ به وسیله کلاچ عملی می شود.
صفحه کلاچ
این
وسیله سبب به حرکت درآمدن سایر قسمت‌های کلاچ می‌شود. صفحه کلاچ شامل
رویه‌های اصطکاکی (لنت‌های صفحه کلاچ) است که به یک صفحه فولادی پرچ
شده‌اند. صفحه فولادی، حرکت دورانی را توسط فنرهای پیچشی به صفحه داخلی
منتقل می‌کند. صفحه داخلی با محور خروجی از موتور که محور ابتدایی دستگاه
انتقال حرکت است، درگیر است. رویه‌های اصطکاکی بین دو عضو محرک یعنی چرخ
طیار و صفحه فشار، در اثر نیروی وارده از فنرهای بین روپوش و صفحه فشار
کاملا تحت فشار قرار می‌گیرد.
آزاد شدن کلاچ
برای آزاد کردن کلاچ (جدا کردن دستگاه مولد نیرو از دستگاه انتقال نیرو)، کاسه ساچمه آزاد کننده (بلبرینگ کلاچ)
به‌وسیله زائده‌ای که آن‌را به پدال کلاچ مربوط می‌کند، به طرف چپ رانده
می‌شود. حرکت کاسه ساچمه آزاد کننده باعث می‌شود که اهرم آزاد کننده مانع
از فشار دادن صفحه فشار شده و فنرها را تحت فشار قرار دهد. رویه‌های
اصطکاکی کلاچ (لنت‌های صفحه کلاچ) دیگر بین چرخ طیار و صفحه فشار دهنده تحت
فشار قرار نمی‌گیرد. عضو به حرکت دراینده یعنی صفحه کلاچ آزاد خواهد بود
که مستقل از اجزای متحرک یعنی چرخ طیار و صفحه فشار می‌چرخد.
درگیر شدن کلاچ
به
منظور درگیر کردن کلاچ (مربوط کردن دستگاه مولد نیرو به دستگاه انتقال
نیرو)، نیروی وارده به پدال کلاچ حذف می‌شود. فنرهای صفحه فشار در این
موقع سبب فشردن صفحه فشار به رویه‌های صفحه کلاچ می‌شوند؛ بنابراین عضو به
حرکت درآیند بین دو عضو متحرک تحت فشار قرار می‌گیرد و گشتاور حاصل از
موتور به‌طور مساوی بین چرخ طیار و صفحه فشار تقسیم می‌شود و بر اثر نیروی
اصطکاکی مماسی بین اعضای متحرک و عضو به حرکت درآیند به دستگاه انتقال نیرو
منتقل می‌شود. پمپ کلاچ برای سهولت کار کلاچ تعبیه شده و دو نوع می‌باشد: پمپ بالا و پمپ پایین
حذف ارتعاش میل‌لنگ
به‌علت
فاصله زمانی موجود بین ضربات قدرت منطقه میل‌لنگ، گاهی در میل لنگ
ارتعاش‌های پیچشی شدید به‌وجود می‌آید. اگر این ارتعاش‌ها به بدنهِ
منتقل‌کننده نیرو منتقل شود صدای شدیدی تولید شده و دنده نیز به زودی
سائیده می‌شود. برای جلوگیری از این وضع، بعضی انواع طرح‌های حذف کننده
ارتعاش لازم است. کلاچ بهترین جای تعبیه این طرح‌هاست. این طرح معمولا شامل
فنرهای لوله‌ای و واشرهای اصطکاکی تعبیه شده در صفحه کلاچ می‌باشد
بنابراین در هنگامی‌که میل‌لنگ به‌طور پیچشی ارتعاش دارد، حرکت نسبی بین
رویه‌های اصطکاکی و تیغه محوری به‌وسیله فنرهای لوله‌ای امکان‌پذیر است و
نیروی ارتعاشی به‌وسیله واشر اصطکاکی حذف می‌شود.
معایب سیستم کلاچ:
- لرزش اتومبیل هنگام رها کردن کلاچ:
به‌علت
خسته شدن و از فنریت افتادن توپی صفحه کلاچ، نیروی وارد به صفحه کلاچ خنثی
شده و در نتیجه هنگام حرکت، اتومبیل دچار لرزش می‌شود. معیوب بودن فنرهای
صفحه فشار دهنده دیسک هم همین عیب را دارد. برای رفع این عیب باید صفحه
کلاچ به‌طور کامل تعویض شود. - بکسواد کلاچ:
به‌علت تمام
شدن لنت صفحه کلاچ یا چرب شدن لنت، کلاچ بکسواد کرده و در نتیجه نیروی
موتور به یکدیگر به‌طور کامل منتقل نمی‌شود. برای رفع این عیب باید اقدام
به تعویض لنت و رفع چربی روی لنت کرد.
نکته: عواملی که باعث چرب شدن لنت می‌شود شامل معیوب شدن کاسه نمد جلوی گیربکس و انتهای میل‌لنگ است.
کلاچ
کلاچ اصطکاکی
کلاچ
دستگاهی
است
که نیروی موتور را از گیربکس قطع یا وصل می کند یا به
عبارت
ساده تر عمل
کلاچ برای تعویض دنده های گیربکس است این عمل به وسیله پدال که زیر پای
چپ
راننده قرار دارد
انجام می شود به این ترتیب که با فشار به پدال کلاچ صفحه
فلایویل
جدا می شود و نیرو به
گیربکس
(جعبه دنده) نمی رسد و در نتیجه چرخ های وسیله نقلیه ازاد می شود بر عکس
بارها کردن کلاچ
صفحه کلاچ به فلایویل می چسبد ونیروی موتور تابع سرعت و قدرت دنده
گیربکس
می شود قطعات
کلاچ عبارتند از صفحه کلاچ و دو شاخه کلاچ و صفحه فلایویل و بلبرینگ
کلاچ و اهرم و شاخک ها
صفحه دهنده و دیسک کلاچ که از یک کاسه مانند از نوع چدن تشکیل شده است
همانطور که گفته شد کلاچ وسیله ای را برای جدا کردن دستگاه مولد نیرو و
از سایر قسمت های
استفاده از نیرو تامین می کند کلاچ انواع مختلفی دارد : یک صفحه ای و دو
صفحه ای و روغنی و
خشک و کلاچ های اتوماتیک قطع کردن نیرو به علل نیرو زیر لازم است
1- گشتاور حاصل از
پیستون
یک موتور جرقه ای در سرعت
خیلی کم صفر
بوده و با زیاد شدن سرعت
موتور زیاد می شود تا به حد متوسطی می رسد بنابراین برای وارد کردن گشتاور
کافی به قسمت
های به حرکت دراورنده خودرو (چرخ ها) در لحظه شروع به حرکت لازم است
موتور قبل از انتقال
نیروی خود به قسمت مورد استفاده قرار دهنده نیرو با سرعت کم و بدون بار
حرکت کند
2- تعویض دنده ها تقریبا برای یک راننده در هنگام ارتباط موتور با دستگاه
انتقال نیرو و غیره ممکن
است کلاچ باعث
قطع
شدن انتقال نیرو از موتور به قسمت های حرکت کننده شده و در نتیجه عوض
کردن دنده اسان می شود
3- در هنگام راه اندازی موتور بهتر است که گشتاور اینرسی قسمت های دوار
را که راه انداز را به
در می اورد به حداقل رساند این عمل با قطع کردن قسمت های مورد استفاده
قرار دهنده نیرو از
میل لنگ به وسیله کلاچ عملی می شود
صفحه کلاچ
این وسیله سبب به حرکت درامدن سایر قسمت های کلاچ می باشد صفحه کلاچ شامل
رویه های
اصطکاکی (لنت
های صفحه کلاچ )
است که به یک صفحه فولادی پرچ شده اند صفحه فولادی حرکت
دورانی را توسط فنرهای پیچشی به
صفحه داخلی
منتقل می کند صفحه داخلی با محور خروجی از
موتور که محور ابتدایی دستگاه انتقال حرکت است درگیر است رویه های
اصطکاکی بین دو عضو
محرک یعنی چرخ طیار و صفحه فشار در اثر نیروی وارد از فنرهای بین روپوش و
صفحه فشار کاملا
تحت فشار قرار می گیرد
ازاد شدن کلاچ
برای ازاد کردن کلاچ (جدا کردن دستگاه مولد نیرو از دستگاه انتقال نیرو)
کاسه ساچمه ازاد کننده
(بلبرینگ
کلاچ)
به وسیله زائده ای که ان را به پدال کلاچ
مربوط می
کند به
طرف
چپ رانده می شود
حرکت کاسه ساچمه ازاد کننده باعث می شود که اهرم ازاد کننده مانع
از فشار دادن صفحه
فشار
شده و فنرها را تحت فشار قرار دهد رویه های اصطکاکی کلاچ
(لنت های صفحه کلاچ)
دیگر بین چرخ
طیار و صفحه فشار دهنده تحت فشار قرار نمی گیرد عضو به حرکت درایند یعنی
صفحه کلاچ ازاد
خواهد بود که مستقل از اجزای متحرک یعنی چرخ طیار و صفحه فشار می چرخد
درگیر شدن کلاچ
به منظور درگیر کردن کلاچ (مربوط
کردن دستگاه مولد نیرو به دستگاه انتقال نیرو)
نیروی وارد به پدال
کلاچ حذف می
شود فنرهای
صفحه
فشار
در این موقع سبب فشردن صفحه فشار به رویه های صفحه
کلاچ می شوند بنابراین
عضو به حرکت درایند بین دو عضو متحرک
تحت فشار قرار می گیرد و گشتاور
حاصل از موتور به طور
مساوی
بین چرخ طیار و صفحه فشار
تقسیم می شود و بر اثر
نیروی اصطکاکی
مماسی بین اعضای متحرک و عضو به حرکت درایند
به دستگاه انتقال نیرو
منتقل می شود پمپ کلاچ
برای سهولت کار کلاچ تعبیه شده و دو نوع می باشد یکی پمپ بالا و دیگری پمپ
پایین
حذف ارتعاش میل
لنگ
به علت فاصله زمانی موجود بین ضربات قدرت منطقه میل لنگ گاهی در میل
لنگ ارتعاش های
پیچشی شدید به وجود می اید اگر این ارتعاش ها به بدنه منتقل کننده
نیرو منتقل شود صدای
شدیدی تولید شده و دنده نیز به زودی
سائیده می شود
برای
جلوگیری
از این وضع بعضی انواع طرح
های حذف کننده ارتعاش لازم است کلاچ بهترین
جای تعبیه این
طرح هاست این طرح معمولا شامل
فنرهای لوله های و واشرهای اصطکاکی تعبیه شده و در
صفحه کلاچ می باشد
بنابراین در هنگامی
که میل لنگ به طور پیچشی
ارتعاش
دارد حرکت نسبی بین رویه های اصطکاکی و تیغه محوری به
وسیله فنرهای لوله ای امکان پذیر
است و نیروی
ارتعاشی
به
وسیله واشر اصطکاکی حذف می شود
معایب سیستم
کلاچ
1- لرزش اتومبیل هنگام رها کردن کلاچ
به علت خسته شدن و از فنریت افتادن توپی
صفحه کلاچ نیروی
وارد به
صفحه
کلاچ خنثی شده و در
نتیجه هنگام حرکت اتومبیل دچار لرزش می شود معیوب بودن
فنرهای
صفحه فشار دهنده دیسک
هم همین عیب را دارد برای رفع این عیب باید صفحه کلاچ به طور کامل تعویض
شود
2- بکسواد کلاچ
به علت تمام شدن لنت صفحه کلاچ یا چرب
شدن لنت کلاچ
بکسواد کرده و در نتیجه نیروی موتور
به یکدیگر به طور کامل منتقل نمی شود برای
رفع عیب باید اقدام به تعویض
لنت و رفع چربی روی
لنت کرد
نکته : عواملی که باعث چرب شدن لنت می شود
معیوب شدن
کاسه نمد جلو گیربکس و انتهای
میل لنگ است
