یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان + تصاویر
یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست.
همین دو ویژگی کافی است تا ایرانیان بدانند کشوری به وسعت تاریخ جهان دارند
و شهری کویری که می توانند خشت به خشت، ریگ به ریگ و لحظه به لحظه تاریخ
آن را به رخ جهانیان بکشند.
دومین شهر تاریخی جهان “برترین” جاذبه های گردشگری، تاریخی و میراث فرهنگی
زیادی دارد که هر کدام از آن ها می تواند به تنهایی جاذبه ای منحصر به فرد
برای بازدید گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی و تاریخ ایران و جهان باشد.
این شهر به شهر بادگیرها معروف است. به دارالعباده، شهر دوچرخه‌ها، شهر
شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب.
تاریخ نویسان معتقدند که قدمت یزد به پیش از اسلام می رسد. عده ای هم می
گویند که شاید شهر تاریخی یزد را باید در نقطه دیگری غیر از مکان کنونی آن
جستجو کرد. اما با این حال قدمت بسیاری از آثار تاریخی کشف شده در شهر یزد
به قرن پنجم هجری باز می گردد. در عین حال کشف بناهای دیگری متعلق به قرن
های دوم و سوم هجری، تردیدها را در تخمین قدمت شهر یزد بیشتر می کند. در هر
صورت تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته
است، به طوری که در عهد پیشدادیان طایفه های در حال کوچ از بلخ به پارس،
این سرزمین را یزدان نامیدند و از آن زمان به بعد یزد محل عبادت شد. یزد را
از آن جهت امن ترین شهر می دانند که جنگ و بلایای طبیعی تاکنون نتوانسته
به آن صدمه ای وارد کند. به همین دلیل است که تاریخ نویسان از آن به عنوان
امن ترین شهر ایران یاد کرده اند. مارکوپولو جهانگرد ایتالیایی نیز درباره
یزد می گوید که تجار جاده ابریشم این شهر را به لحاظ امنیت مالی و جانی آن
دوست دارند.
گسترده ترین بافت تاریخی ایران
بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی در حدود ۸۰۰ هکتار را می توان گسترده ترین و
اصولی ترین بافت تاریخ ایران دانست که تجربه های متفاوتی در زمینه مداخله
متولیان امر در شبکه معابر را در خود جای داده است. بافت تاریخی یزد به
عنوان دومین بافت خشتی دنیا و دست نخورده ترین بافت تاریخی کشور به شماره
۱۵۰۰۰ در فهرست ملی ثبت شده است.
نارین قلعه، قدیمی ترین بنای خشتی جهان
قدیمی ترین بنای ساخته شده از خشت در دنیا نارین قلعه یا کهندژ نام دارد که
در شهر باستانی میبد بر فراز تپه ای بلند بنا شده و بر تمامی شهر میبد و
پیرامون آن دید دارد. تاکنون کشوری ادعا نکرده است که بنایی قدیمی تر از
کهندژ دارد. کهندژ نام دژهای کهنی است که در آغاز پیدایش شهرها بنا شده
اند. این دژها در دوره پیش از اسلام و بیشتر در دوران ماد، هخامنشی و
اشکانی ساخته شده و بناهایی تک و پر تراکم بودند که بر فراز تپه‌های طبیعی
یا مصنوعی می‌ساختند.
طولانی ترین قنات ایران
طولانی ترین قنات ایران به نام “قنات زارچ” با طول صد کیلومتر در استان یزد
قرار دارد. این قنات یکی از کهن ترین قنات های ایران به شمار می آید که
سابقه ای بیش از سه هزار سال دارد. طول کوره قنات زارچ بیش از ۷۱ کیلومتر
بوده و تعداد چاه های آن دو هزار و ۱۱۵ حلقه شمارش شده است.
مسن ترین درخت جهان
سرو چهار هزار ساله ابرکوه را می توان مسن ترین موجود زنده جهان نامید. هر
چند که گفته می شود در کشور سوئد نیز درختی وجود دارد که از سرو ابرکوه
قدیمی تر است اما اکنون از درخت پیر سوئد تنها ریشه های آن باقی مانده در
حالی که سرو کهنسال شهرستان ابرکوه با ۲۵ متر ارتفاع ۱۸ متر محیط و ۵٫۱۱
متر اندازه دور تنه در قلب ایران زنده و سبز است و آرام آرام زندگی می کند.
بلندترین بادگیر جهان
بلندترین و منحصر بفرد ترین بادگیرهای جهان را تنها می توان در استان یزد
پیدا کرد. بادگیر باغ دولت آباد یزد در شمار زیباترین بادگیرهای دوره زندیه
و قاجاریه با قدمتی ۲۷۰ ساله به عنوان بلندترین بادگیر جهان به حساب می
آید. این بادگیر که نمونه ای از معماری دوره زندیه را داراست در سال ۱۱۶۰
هـ.ق توسط محمدتقی خان یزدی مشهور به خان بزرگ سرسلسله خوانین یزد ساخته
شد. این بادگیر ارتفاعی به طول ۳۳ متر و ۸۰ سانتی متر دارد و از خصوصیات
بارزش هشت ضلعی بودن آن است که باعث می شود باد در هر جهت به راحتی و به
سرعت به قسمت زیرین آن هدایت شود و پس از برخورد به سطح آب حوضچه زیر
بادگیر، هوای خنکی در داخل آن ایجاد کند. در کنار این بادگیر باغی شامل سه
عمارت هشتی و سردر و تالار آینه نیز موجود است که بهشت آیین خوانده می شود و
دارای نقوش اسلیمی است. این باغ مدت ها محل اقامت کریم خان زند در یزد بود
و از نظر طراحی در شمار زیباترین باغ های دوره زندیه و قاجاریه محسوب می
شود..
قدیمی ترین میدان ساعت شهری در ایران
قدیمی ترین ساعت شهری ایران در میدان وقت الساعت یزد نصب شده است. این ساعت
آفتابی به استناد کتاب جامع مفیدی نخستین ساعت شهری است که فردی به نام
ابوبکر ساعت ساز یزدی آن را در سال ۷۲۵ هجری قمری در مدرسه رکنیه در جوار
مسجد جامع یزد نصب کرد. این مکان بعدها به نام میدان وقت الساعت شهرت یافت.
قدیمی ترین نخل چوبی ایران
نخل چوبی میدان امیر چخماق به عنوان قدیمی ترین نخل چوبی ایران با ۴۵۰ سال
عمر متعلق به عصر صفوی و به نخل حیدری ها معروف است. بلندی این نخل ۸٫۵ متر
و اضلاع آن نیز ۸٫۵ در ۸٫۵ متر است. این نخل مجموعه مشبکی از چوب های
تراشیده شده با گره چینی ها و تیرهای بزرگ است که تقریبا به شکل درخت سرو
(نماد آزادگی) ساخته شده است. اما بزرگترین نخل ایران نیز با همین ویژگی ها
در شهرستان زارچ قرار دارد. یزدی ها رسم دارند که در ایام سوگواری امام
حسین(ع) مراسم نخل گردانی اجرا کنند. این نخل توسط ۱۵۰ نفر در میان مردم
گردانده می شود تا مراسم ویژه آن نمادی باشد برای آزادگی و مظلومیت امام
سوم شیعیان.
قدیمی ترین مسجد ایران
ساخت مسجد جامع فهرج واقع در ۳۰ کیلومتری شهر یزد، به نیمه اول قرن اول
هجری برمی گردد. این مسجد، تنها مسجد جهان اسلام است که ساختمان آن از
ابتدا تاکنون هیچ تغییری نکرده است. اگرچه در میان باستان شناسان اختلاف
نظر وجود دارد اما ظاهرا مسجد جامع فهرج قدیمی ترین مسجد ایران است. مسجد
جامع فهرج کماکان زنده و پویا بوده و در آن نماز جماعت برپا می کنند.
بلندترین مناره های جهان
مسجد جامع بزرگ یزد یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی جهان به شمار می رود و
به جرات می توان گفت دارای بلندترین مناره های جهان است. بنای این مسجد با
عظمت قرن هاست که از فراسوی تاریخ تمدن این سرزمین می درخشد به نحوی که در
کتب تاریخی یزد آمده است: ”مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته اند و سنگ
بنای آن توسط علاء الدوله گرشاسب نهاده شده است”. مسجد جامع قدیم در قرن
ششم هجری قمری و به دستور گرشاسب از نوادگان “علاء الدوله کالنجار” ساخته
شد و بنای اصلی مسجد کنونی از آثار “سید رکن الدین محمد قاضی” است. دو
مناره مسجد که ارتفاع تقریبی آن از کف تا نوک به بیش از ۵۲ متر می رسد،
دارای قطری در حدود هشت متر است که در دوره صفوی به بنا افزوده شده اما در
سال ۱۳۱۳ هجری شمسی فرو ریخت و دوباره تجدید بنا شد. بلندای این مناره ها و
اینکه کاشی کاری منحصر به فردی حتی در اوج مناره ها انجام شده، تعجب همگان
را بر می انگیزد زیرا این مناره ها هرچه به سمت بالا رفته باریکتر شده و
تنها یکی از آن ها دارای پلکان است از اینرو ظرافت کاشی کاری در این ارتفاع
به واقع قابل تحسین است.
بیشترین تعداد دخمه ها در یزد
دخمه محلی است که زرتشتیان، مردگان را بر طبق آداب دینی در آن می نهادند
اما از وقتی که به دفن کردن در گورستان پرداخته اند، استفاده از دخمه متروک
شده است. بیشترین این دخمه ها در یزد قرار دارد چون در این شهر زرتشتیان
زیادی زندگی می کردند. دخمه قدیمی یزد حدود سی سال است که دیگر مورد
استفاده نیست، دخمه مانکجی لیمجی هاتریا، دخمه چم تفت، دخمه شریف آباد
اردکان، دخمه ترک آباد اردکان تنها نام تعدادی از دخمه های زیاد موجود در
یزد است. سرپرستی این دخمه ها را انجمن زرتشتیان بر عهده دارد.
تنها آب انبار شش بادگیری جهان
آب انبار شش بادگیر یزد به دلیل دارا بودن شش بادگیر به این نام معروف شده و
تنها آب انبار شش بادگیر جهان است. سه بادگیر آن از ابتدا ساخته شده بود و
سه بادگیر دیگر بعدها به آن اضافه شده است، با کمی دقت در شکل بادگیرها
تفاوت سه بادگیر قدیمی با دیگر بادگیرهای آن را می توان مشاهده کرد. شش
بادگیر آب انبار با توجه به شرایط اقلیمی و جهت باد در این منطقه به شکل
هشت وجهی هستند. شهر یزد همچنین دارای تنها آب انبار هفت بادگیری جهان با
دو مخزن است که در روستای عصر آباد قرار دارد.
تنها کاروانسرای دایره ای در ایران
غیر از همه جاذبه های منحصر به فردی که در شهر یزد وجود دارد، می توان تنها
کاروانسرای دایره شکل ایران را هم در شهرستان مهریز در مسیر یزد به کرمان
مشاهده کرد. کاروانسرای زین الدین یکی از ۹۹ کاروانسرایی است که شاه عباس
در ایران ساخته با این تفاوت که معماری آن دایره ای است. اکنون از این
کاروانسرا به عنوان یک اقامتگاه سنتی و جاذبه گردشگری یاد می شود. می گویند
که اقامت در این کاروانسرای ۴۰۰ ساله و دیدن آسمان پر ستاره اش امری است
که با آن تجربه سفر به یزد، تاریخی ترین شهر جهان کامل می شود!
تصاویری دیگر از مکان های دیدنی شهر یزد
سفر خوشمزه به شهر باقلوا
شهرستان یزد، به علت قرار گرفتن در کمربند خشک جهانی، دارای زمستان‌های سرد
و نسبتاً مرطوب و تابستان‌های گرم و طولانی و خشک است. از سنت غذایی خاصی
پیروی کرده و تابستان گرم، خشک و طولانی را با انواع آش‌ها و زمستان سرد را
با غذاهای شیرین و شیرینی‌جات معروف خود سپری می‌کنند. در یزد بسیاری از
غذاهای سنتی دارای مفاهیم ارزشی خاص خود بوده و هر یک از آنها در مراسم و
مناسبت خاصی استفاده می‌شوند.
شولی
«شولی»
آش مطلوب یزدی هاست که هر کس به نحوی آن را می پزد اما خوراک همه گردش های
آخر هفته، سیزده به درها و عصرهای روزهای بهاری است. سبزی اصلی شولی،
اسفناج، برگ چغندر و شوید است که به تناسب فصل از یکی از موارد اسفناج یا
برگ چغندر استفاده می شود و یزدی ها خوردن آن را در روزهای عید بسیار مفید
می دانند زیرا معتقدند می تواند مضرات آجیل و شیرینی را تا حد زیادی از بین
ببرد.
این آش خوشمزه در هر منطقه با سبک و سیاق خاص تهیه می شود و
عده آن را ساده با سبزی های یاد شده و عدس طبخ می کنند و با چاشنی سرکه
مصرف می کنند و عده ای دیگر نیز از حبوبات سبک و آبغوره به عنوان چاشنی آن
استفاده می کنند و گاهی نیز برای افراد سرماخورده از شلغم درون آن استفاده
می شود که این نوع شولی به شولی شلغم معروف است.
قیمه یزدی
«قیمه
یزدی» از جمله غذاهای خوشمزه یزدی است که به جای لپه در آن از نخود
استفاده می کنند به نحوی که نخود را به خوبی می خیسانند و سپس پوسته روی آن
را می گیرند و نخود را به دو لپه تقسیم کرده و از آن به عنوان لپه قیمه
استفاده می کنند. قیمه یزدی غلیظ تر از قیمه های معمولی است و گوشت معمولا
در آن له تر است و ادویه های خاصی که به این قیمه می زنند، طعم آن را بسیار
متفاوت و خوشمزه کرده است.
آش جو گاو
آش
جو گاو از آش های ویژه شهرستان اردکان است. مقداری خمیر ور نیامده که ترش
نشده باشد، آماده می کنند. نخود، برنج و ماش را خیس می کنند تا یکی دو ساعت
در آب می ماند. گوشت را خرد کرده، سرخ می کنند و به آن ادویه می افزایند.
دیگ را روی آتش قرار داده و چند استکان آب، با کمی روغن داخل آن می ریزند
تا به جوش آید.
مقداری خمیر را پهن کرده و ته دیگ می اندازند.
مقداری از مخلوط گوشت و حبوبات را روی خمیر ریخته و سپس لایه دیگر خمیر روی
آن پهن می کنند و این کار را تا پر شدن دیگ ادامه می دهند. با دسته ملاقه،
مواد غذایی داخل دیگ را سوراخ می کنند و مقداری روغن گوسفند داخل آن می
ریزند تا پر شود. دیگ را دم می گذارند و مقداری آش روی آن قرار می دهند تا
دم بکشد.
آش گندم
آش
گندم یکی از آش های شهرستان مهریز است. مخصوص شب های ماه اسفند است. برای
پختن آن نخود، لوبیا، عدس و گندم را پوست می کنند و می پزند. در منشاد به
آن آش جه جه و در بهادران شب اسفندی می گویند.
آش کدو
آش
کدو یکی از آش های ویژه شهرستان تفت است. از موادی مانند ماش، لوبیا،
نخود، عدس، کدو، پیاز، روغن، فلفل، ادویه ها و شوید و آرد تهیه می شود. این
غذا مخصوص زمستان بوده و بسیار مقوی است همچنین یزدی ها معتقدند این آش
برای بیماران دیابت مفید است.
آش کلم
یکی
دیگر از آش های ویژه شهرستان تفت است. مواد تشکیل دهنده آن کلم، گوشت یا
چربی، ماش، سبزی، برنج و ادویه است. مردم معتقدند که این آش مزاج گرمی
دارد، به همین دلیل بیشتر در زمستان مصرف دارد.
آش ماش
یکی
از آش های ویژه شهرستان مهریز است. مواد آی سبزی و ماش و گاهی سیب زمینی
ریز است. این آش را در زمستان برای صبحانه می پزند و در زمان مراسم عزاداری
و روز دفن میت یکی از نزدیکان صبح عزا می پزد و به خانه عزادار می برد.
آش انار
این آش نیز در شهرستان مهریز پخته می شود. با عدس، برنج، آب انار و کمی گوشت می پزند. گفته می شود این آش مصرف درمانی هم دارد.
شهر شیرین شیرینی
کمتر
کسی را در بین ایرانیان می توان یافت که با شیرینی های استان یزد آشنا
نباشند و نام کیک یزدی، قطاب و باقلوای یزد را نشنیده باشد. شیرینی های یزد
از سوغات اصلی این شهر به شمار می روند، در یزد خوراکی هایی وجود دارد که
شاید به جز این شهر در دیگر مناطق کشور وجود نداشته باشد.
شیرینی
های یزدی که شهرت ویژه خود را دارند اما معرفی آنها خالی از لطف نیست و
جزییات بهتری از این شیرینی ها در دسترس قرار می دهد؛ لوز پسته، لوز بادامی
یا بیدمشک، لوز نارگیلی، لوز مخلوط دورنگ، باقلوا، حاجی بادام، نان برنجی،
نان پنجره ای، نقل یزدی، قطاب، پشمک، آب نبات مغزی، سوهان آردی، سوهان
خانی، نان نارگیلی، نان منقا و باقلوا شامی از جمله شیرینی های مخصوص این
استان است.
باقلوا
«باقلوا»
نیز نوعی دیگر از شیرینی های معروف یزد است. البته اغلب غیربومی ها،
لوزهای رنگی را نیز به نام باقلوا می شناسند در حالی که باقلوا تقریبا قهوه
ای رنگ است و لوزهای رنگی دیگر، درواقع توسط مردم بومی یزد به نام لوزهای
بادام، لوز نارگیل، لوز پسته، لوز زعفران و… شناخته می شوند و یکی از
مقوی ترین خوراکی های یزدی به شما می رود.
قطاب
«قطاب»
که این روزها به واسطه حضور گردشگران خارجی دیگر شیرینی جهانی یزد شده،
ترکیباتی از مغزهای مختلف است که در داخل یک بقچه خمیری شکل پیچیده شده و
شکل دست پیچ آن اصیل و بیضی شکل و انواع دستگاهی آن، گرد و کوچک تر است که
این شیرینی با پودر قند سرو می شود و به تازگی نیز شیرین کننده های گیاهی
در برخی کارگاه های شیرینی پزی یزد جایگزین شکر در این شیرینی شده است.
حاجی بادام
«حاجی
بادام» که علت نامگذاری آن به این نام مشخص نیست، شیرینی گرد و کوچک تو
خالی است و طعمی شاید شبیه به برخی بیسکویت ها داشته و اندازه آن از یک
فندق تا یک گردوی بزرگ متغیر است.
پشمک
«پشمک»
نیز از قدیمی ترین نوع شیرینی های یزدی است و گرچه انواع آن در شهرهای
دیگر وجود دارد، اما پشمک یزدی طعم و البته شکی متفاوت دارد.
سورک
«سورک»
نانی بسیار خوشمزه و شیرین است که این روزها در ایام پایانی سال بازار
داغی دارد. این شیرینی منحصرا در خانه ها پخت می شود و در هیچ مغازه ای در
یزد نمی توان اثری از سورک یافت. سورک را معمولا به عنوان یک شیرینی و نان
در مراسم های یادبود اموات و به ویژه پنج شنبه های آخر سال طبخ می کنند.
سورک
درواقع خمیر نان معمولی است که در اندازه های مختلف از سایز یک کوکو تا
اندازه یک نان تافتون چانه گیری می شود و در روغن کنجد سرخ می شود. روی این
نان با تخم گشنیز، گیاهی که در یزد به «گل زردک» معروف است و سیاه دانه
تزیین می شود و اندکی پودر قند نیز برای طعم گرفتن روی آن می باشند.
کیک یزدی
یکی
از معروف ترین شیرینی هایی که در همه جای کشور، نام یزد به دنبال آن است،
«کیک یزدی» است اما واقعیت این است که کیک یزدی واقعی آنچه در شهرهای دیگر
عرضه می شود، نیست و تنها شاید شباهتی میان کیک یزدی شهرهای دیگر با کیک
یزدی اصیل باشد. یک بار چشیدن طعم کیک یزدی اصیل به طور قطع تفاوت میان کیک
یزدی های غیرواقعی و کیک یزدی اصیل را برای همه مشخص خواهد کرد.
نان منقا
«نان
منقا» در واقع همان شیرینی است که در دیگر شهرها به نام نان پنجره ای شهرت
دارد اما در یزد از آنجا که اغلب با روغن کنجد سرخ می شود، طعمی متفاوت
دارد و اصالت این شیرینی بیشتر در نامگذاری آن است و این مورد خاص با نان
پنجره ای دیگر شهرها تفاوت چندانی ندارد.
فالوده یزدی
«فالوده
یزدی» کلا با فالوده ای که به نام فالوده شیرازی معروف است، متفاوت است،
به نحوی که رشته های آن ضخیم تر و بسیار کوتاه تر از رشته های فالوده
شیرازی است و باید با یخ فراوان و شیره مخصوص استفاده شود. این شیره اغلب
با عرقیات گیاهی، تخم شربتی، هل، گلاب و… و سرو می شود و شیرینی و خنکی
این فالوده آن را خوشمزه می کند در غیر این صورت ممکن است این فالوده به
مذاق خیلی ها خوش نیاید. یک ظرف بزرگ فالوده یزدی به همراه شیره مخصوص را
می توانید با قیمت کمتر از 1500 تا 2000 خرید کنید.
بیشترین تعداد
واحدهای تولید و عرضه فالوده شهر یزد در مرکز شهر در حوالی بازار شاهزاده
فاضل وجود دارد که در کنار عرضه فالوده به فروش عرقیجات گیاهی و گلاب تولید
استان یزد هم مبادرت دارند.
در این میان واحدهایی هم هستند که به
برندی خاص و قابل قبول برای مردم یزد تبدیل شده اند که از جمله آنها می
توان به فالوده شیرحسین، آب حیات، شفق، هوشنگ و عربیان اشاره کرد.
