زنان؛ همه علامت ها را جدی بگیرید!
خانم‌ها اگر گاهي اوقات دچار دردهاي شكمي، خونريزي‌هاي غيرطبيعي و احساس
فشاردرناحيه لگن مي‌شويد بايد نسبت به اين علائم هوشيار باشيد و با مراجعه
به پزشك متخصص علت آن را پيگيري كنيد چون چنين علامت‌هايي ممكن است هشداري
براي آغاز بدخيمي سرطان در يكي از اعضاي دستگاه تناسلي باشد. بايد بدانيد
كه سرطان دهانه رحم و رحم كه جزو شايع‌ترين بيماري‌هاي بدخيم در ميان زنان
هستند در ابتدا هيچ علائم خاصي براي تشخيص ندارند و دوره نهفتگي آن‌ها
بسيار طولاني است بنابراين خانم‌ها بايد مراقب نشانه‌هاي احتمالي چنين
بيماري‌هايي باشند. دكتر آمنه لاهوتي اشكوري داراي بورد تخصصي جراحي زنان،
زايمان و نازايي اطلاعات كاملي را در مورد علائم و روش‌هاي درماني
سرطان‌هاي دستگاه تناسلي زنان ارائه مي‌دهند.
مقدمه‌اي براي شروع بدخيمي سرطان
دستگاه
داخلي توليدمثل زنان شامل رحم، تخمدان‌ها، لوله‌هاي رحمي يا لوله‌هاي
فالوپ و دهانه رحم (يا سرويكس) ميشود. وظيفه اصلي اين اعضا، تخمك‌گذاري به
موقع توسط تخمدان‌هاست كه تحت تاثير هورمون‌هاي ترشح شده از غده هيپوفيز
كه در مغز قرار دارد هستند. گرفتن تخمك توسط لوله‌هاي رحم و لقاح در
لوله‌ها و ايجاد محيط خارج از مناسب دررحم براي رشد جنين كه به آن
لانه‌گزيني مي‌گويند و همچنين مراحل رشد جنين تا زماني كه متولد شود و
بتواند در محيط رحم زندگي كند همگي از عملكردهاي اصلي دستگاه تناسلي زنان
هستند. در طول هرماه تحت‌تاثير هورمون‌هايي كه از غده هيپوفيز ترشح ميشوند
درنهايت يك تخمك شروع به رشد مي‌كند و معمولا در ميانه دوره قاعدگي يعني
فاصله بين روز اول خونريزي قاعدگي در هرماه تا روز اول خونريزي در ماه بعدي
تخمك آزاد ميشود. در زمان رشد تخمك هورمون اصلي كه از تخمدان ترشح
ميشود استروژن نام دارد و بعد از تخمك‌گذاري استروژن و پروژسترون ترشح
ميشود. اگر در زمان آزاد شدن تخمك، سلول جنسي مرد براي لقاح در لوله رحمي
وجود داشته باشد لقاح صورت مي‌گيرد و تخمك بارور ميشود در غيراين صورت
تخمك بارور نخواهد شد و بعد از 2 هفته بعد از تخمك‌گذاري، خونريزي قاعدگي
شروع ميشود. هركدام از اعضاي دستگاه تناسلي مثل ديگر اعضاي بدن دسته‌اي از
سلول‌ها مي‌توانند به دلايلي شروع به تكثير خارج از روند طبيعي كنند كه
اين مقدمه‌اي براي شروع بدخيمي سرطان در آن نواحي خواهد بود.
سرطان‌هاي وصل به هورمون
سرطان
رحم جزو شايع‌ترين سرطان‌هاي بدخيم دستگاه تناسلي و چهارمين سرطان شايع
بعد از سرطان‌هاي سينه، ريه و روده در ميان زنان است. اين بيماري به عنوان
هشتمين عامل منجر به مرگ ناشي از بدخيمي در زنان شناخته شده است.
به‌طوركلي 2 تا 3 درصد زنان در طول زندگي خود دچار سرطان رحم ميشوند.
سرطان رحم ضايعه‌اي است كه عمدتا در دوران بعد از يائسگي اتفاق مي‌افتد و
شدت آن با بالا رفتن سن زنان افزايش مي‌يابد، به‌طوري كه سن متوسط ابتلايان
به اين نوع سرطان 60 سالگي است. همان‌طور كه در ابتداي مطلب اشاره كرديم .
2
هورمون اصلي از تخمدان ترشح ميشود و خود هورمون نيز ماده‌اي است كه از
داخل عضوي از بدن به داخل خون ترشح ميشود و توسط آن به قسمت‌هاي مختلف بدن
مي‌رود و بر آن‌ها اثر مي‌‌گذارد. هورمون‌هاي اصلي تخمدان هورمون استروژن و
پروژسترون است باتوجه به اين اطلاعات بايد بگوييم كه 2 نوع متفاوت از
سرطان رحم وجود دارد كه يك نوع آن وابسته به هورمون استروژن است كه 75 تا
85 درصد سرطان‌هاي رحم را تشكيل مي‌دهد و نوع ديگر غيروابسته به استروژن
است كه شامل بقيه موارد ميشود. نوع اول اين سرطان يعني موردي كه به هورمون
استروژن وابسته است اغلب در زنان جوان‌تر كه در نزديكي يائسگي قرار دارند
رخ مي‌دهد. اين افراد تقريبا يك سابقه از تماس طولاني‌مدت با استروژن بدون
همراهي با پروژسترون را دارند. اين سابقه مي‌تواند به مصرف استروژن بدون
پروژسترون بازگردد يا ممكن است دوره‌هاي متوالي بدون تخمك‌گذاري را شامل
شود چون پروژسترون بعد از تخمك‌گذاري از تخمدان آغاز ميشود. به همين دليل
اگر اين هورمون به صورت طولاني‌مدت در معرض استروژن قرار گيرد و پروژسترون
در بدن وجود نداشته باشد، استروژن موجود در طول زمان اثر سرطان‌زايي اعمال
مي‌كند. معمولا پيش آگاهي سرطان رحمي كه وابسته به استروژن است از نوع دوم
كه بدون ارتباط با استروژن هستند بهتر است. نوع دوم اين سرطان در زنان در
سنين بالاتر يعني بعد از دوره يائسگي اتفاق مي‌افتد.
خانم‌هاي ميانسال مراقب باشند
افرادي
كه اصلا تابه‌حال باردار نشده‌اند 2 تا 3 برابر بيشتر در معرض خطر ابتلا
به سرطان رحم هستند. زناني كه در سنين بالاتر يائسه ميشوند مثلا اگر سن
خانمي در زمان يائسگي بالاي 52 باشد 4/2 برابر احتمال ابتلا به سرطان رحم
آن‌ها بيشتر از خانم‌هايي است كه قبل از 49 سالگي يائسه شده‌اند. اضافه‌وزن
نيز يكي از عوامل خطرناك براي ابتلا به سرطان رحم است. علاوه براين ديابت
قندي خطر ابتلا به اين نوع سرطان را بين 3/1 تا 8/2 درصد افزايش مي‌دهد.
مصرف استروژن بدون پروژسترون در دوره يائسگي خطر ابتلا به سرطان رحم را 4
تا 8 برابر مي‌كند. ضخيم شدن بيش از حد لايه داخلي رحم كه «ايزومتر» نام
دارد، هايپربلادي آندرومتر مي‌گويند كه اين ناراحتي نيز در اثر مصرف
استروژن بدون پروژسترون رخ مي‌دهد و خود مي‌تواند يكي از عوامل تهديدكننده
براي سرطان رحم باشد. عامل خطر آخر يك مجموعه‌اي بيماري است كه شامل
سرطان‌هاي روده بزرگ نيز ميشود كه اگر شخصي اين بيماري را در ژن خود به
همراه داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان رحم 40 تا 60 درصد در او افزايش
مي‌يابد.
تست شناسايي اوليه نداريم
در
پزشكي اصطلاحي به نام غربالگري بيماري‌ها وجود دارد. وقتي مي‌گوييم براي
بيماري خاصي آزمايش غربالگري مناسب داريم يعني آزمايش‌هايي در افرادي كه در
معرض خطر بيماري موردنظر هستند انجام ميشود و براساس نتايج، افرادي كه
بيشتر از بقيه احتمال ابتلا به بيماري را دارند مشخص ميشوند يا در اصطلاح
غربال ميشوند. در اين حالت متخصصان روي اين افراد راه‌هاي تشخيص اصلي
بيماري را انجام مي‌دهند، به طور مثال ماموگرافي روش غربالگري براي سرطان
سينه به كار مي‌رود. يك تست غربالگري بايد ويژگي‌هاي خاصي مانند قابل اجرا
بودن و مقرون به صرفه بودن داشته باشد چون براي جمعيت زيادي از انسان‌ها
انجام ميشود. درنهايت وقتي بيماري توسط اين روش تشخيص داده ميشود افراد
در معرض ابتلا به بيماري مشخص ميشوند و بايد يك تست تشخيص نهايي براي
شناسايي بيماري وجود داشته باشد. يعني هم بتوانيد بيماري را در مراحل اوليه
تشخيص دهيم و هم روش درماني براي آن بيماري را پيدا كنيم. اگر آزمايش‌ها و
تحقيقات همه اين ويژگي‌ها را داشته باشند تست غربالگري موردنظر مناسب
خواهد بود. درحقيقت هدف اصلي از انجام تست غربالگري كاهش مرگومير افراد از
بيماري سرطان است. متاسفانه در مورد سرطان رحم، تست غربالگري مقرون‌به
صرفه موردقبولي كه بتواند ميزان مرگومير اين بيماري را كاهش دهد وجود
ندارد اما خوشبختانه ماهيت سرطان رحم طوري است كه اكثرا علائم آن در مراحل
اوليه و قابل درمان تشخيص داده ميشود و خود را به صورت خونريزي غيرطبيعي
از رحم نشان مي‌دهد و معمولا با مراجعه بيمار به پزشك متخصص مورد بررسي و
قابل درمان خواهد بود.
خونريزي‌هاي هشداردهنده
علائم
سرطان رحم در 90درصد موارد خونريزي و ترشح غيرطبيعي از واژن است و احساس
فشار يا ناراحتي در ناحيه لگن نيز از علامت‌هاي ديگر اين بيماري است و در
5درصد موارد نيز بي‌علامت است و در جريان بيماري‌هاي ديگر مشخص ميشود براي
مثال خانمي به دليل ديگري رحمش از بدن خارج شده است اما وقتي نمونه را در
قسمت پاتولوژي بررسي مي‌كنند متوجه ميشوند، سرطان رحم علت ناراحتي بوده
است. خونريزي غيرطبيعي در نزديكي يائسگي يا بعد از اين دوره را حتما جدي
بگيريد و حتي اگر خفيف يا غيرمداوم نيز باشد بايد توسط پزشك مورد بررسي
قرار گيرد. توجه داشته باشيد خونريزي غيرطبيعي به هرحالتي از خونريزي به
خدمات طبيعي قاعدگي گفته ميشود، مثلا خانمي كه بعد از دوره قاعدگي پاك شود
اما بعد از مدتي دوباره براي چندروز دچار خونريزي ميشود بايد اين مسئله
را پيگيري كند چون هر انحرافي از حالت طبيعي خونريزي غيرعادي محسوب ميشود
به‌خصوص اگر خانم‌ها در نزديكي سن يائسگي هستند حتما بايد به متخصص مراجعه
كنند.
درمان‌هايي براي سرطان
در
مرحله اول درمان، بيمار با داشتن حالت‌هاي غيرعادي كه اشاره كرديم بايد به
پزشك مراجعه كند و بعد از معاينه اولين مرحله در ارزيابي بيمار مبتلا به
خونريزي غيرطبيعي رحمي نمونه‌برداري از رحم صورت مي‌گيرد كه از 90 تا 98
درصد ارزش تشخيصي دارد. در مورد افرادي كه نمي‌توانيم در مطب از آن‌ها
نمونه‌برداري كنيم مثلا كساني كه تحمل درد را ندارند يا دهانه رحم‌شان تنگ
است و نمي‌توان نمونه‌برداري انجام داد بايد كورتاژ تشخيصي در اتاق عمل روي
آن‌ها صورت بگيرد. سونوگرافي از راه واژن نيز مي‌تواند ضخامت لايه داخلي
رحم يا همان آندرومتر را به ما نشان دهد و در موردي كه ضخامت اين لايه بيش
از حدطبيعي ديده شود نشان‌دهنده افزايش خطر ابتلا به سرطان در آن ناحيه
است، با اين حال سونوگرافي جاي نمونه‌برداري را نمي‌گيرد. بعد از اين مرحله
برحسب اين‌كه جواب نمونه‌برداري مثبت يا منفي باشد پزشك درمورد نحوه درمان
و روش‌هاي تشخيصي بيشتر براي بيمار تصميم مي‌گيرد. درمان بيماري برحسب شدت
بيماري و گسترش آن كه شامل درآوردن رحم و تخمدان‌ها، شيمي‌درماني و
پرتودرماني است صورت مي‌گيرد.
اگر زود تشخيص داده شود…
سرطان
سرويكس يا دهانه رحم سومين سرطان شايع در دستگاه تناسلي زنان بعد از سرطان
رحم و تخمدان است. اين بيماري جزو سرطان‌هاي قابل پيشگيري و غربالگري است و
از طرفي چون طول زمان ايجاد سرطان يعني از زماني كه سلول‌ها سرطاني
ميشوند تا مرحله پيشرفته‌اي كه در بدن گسترش پيدا مي‌كنند طولاني است، اگر
اين بيماري در مراحل اوليه تشخيص داده شود معمولا به‌راحتي قابل درمان است
به همين دليل اقدامات تشخيصي اوليه در اين بيماري اهميت بالايي دارد. سن
متوسط ابتلا به اين سرطان 47 سالگي است و به‌طور كلي احتمال وقوع آن در 2
محدوده سني زياد است يعني از 35 تا 39 سالگي و ديگري از 60 تا 61 سالگي
شايع‌ترين سنين براي خانم‌هايي كه به اين نوع سرطان مبتلا ميشوند است.
فاكتورهايي كه خطر را بيشتر مي‌كنند
اگر
سن خانم‌ها در زمان اولين رابطه جنسي كمتر از 16 سال باشد احتمال ابتلا به
اين نوع سرطان در آن‌ها وجود دارد. داشتن نزديكي متعدد، مصرف سيگار و
تعداد فرزندهاي زياد و پايين بودن سطح اجتماعي- اقتصادي از مواردي هستند كه
احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در آن‌ها وجود دارد. خونريزي واژينال
غيرطبيعي از علائم اين بيماري نيز محسوب ميشود كه معمولا به صورت خونريزي
بعد از نزديكي خود را نشان مي‌دهد اما گاهي اوقات نيز مي‌تواند به صورت
خونريزي‌هاي نامنظم باشد. در نوع پيشرفته اين نوع سرطان با ترشح بدخيم
واژينال، كاهش وزن و اختلال عملكرد كليه نيز روبه‌رو مي‌شويم اما در مورد
خانم‌هايي كه هيچ علامتي از اين بيماري ندارند مهم‌ترين چيزي كه منجر به
تشخيص بيماري ميشود انجام تست پاپ اسمير است كه به تست سرطان دهانه رحم
معروف است. توجه داشته باشيد تست پاپ اسمير يك آزمايش غربالگري است و مثبت
بودن آن حتما به اين معني نيست كه فرد دچار سرطان سرويكس شده است، اين
نتيجه نشان مي‌دهد كه فرد در معرض ابتلا به اين بيماري قرار دارد و بايد
يك تست تشخيصي برايش انجام شود.
ويروسي خطرناك
اگر
نتيجه تست پاپ اسمير مثبت باشد بايد بررسي‌هاي بيشتري روي بيمار صورت
بگيرد و نمونه‌برداري دقيق‌تري از دهانه رحم انجام شود و در مرحله بعد
براساس نتايج قطعي درمان انجام گيرد. نكته ديگري كه در مورد سرطان دهانه
رحم بايد به آن اشاره كنم اين است كه در سال‌هاي اخير ثابت شده، نوعي ويروس
پاپيلوماي انساني در ايجاد سرطان سرويكس نقش دارد يعني در ابتدا سلول‌هاي
سرويكس به اين ويروس آلوده ميشوند البته اين عفونت‌ها پابرجا نمي‌مانند و
از بين مي‌روند و مواردي كه ويروس در بدن باقي مي‌ماند سال‌ها به صورت
نهفته پنهان ميشود و اكثر زنان در چنين مواردي هيچ علامتي ندارند و غالبا
عفونت در آن‌ها ريشه‌كن ميشود و اين روند ريشه‌كني معمولا 9 تا 15 ماه طول
مي‌كشد. در تعداد مختصري از زنان عفونت پا بر جا مي‌ماند كه اين مسئله
ممكن است به مراحل اوليه سرطان سرويكس بينجامد.
چه زماني پاپاسمير انجام بدهيد؟
هر
زني اولين تست پاپاسمير را بايد بعد از 21سالگي يا اگر زودتر از اين سن
ازدواج كرد 3سال بعد از ازدواج انجام دهد. بعد از اين مرحله خانم‌ها بايد
هر سال يك‌بار اين تست را انجام دهند و بعد از 30سالگي در صورتي كه 3 تست
متوالي طبيعي باشد هر 2 تا 3 سال يك‌بار بايد اين تست انجام شود. با توجه
به اين‌كه احتمال ابتلا به سرطان سرويكس در سن‌هاي بالا كم است معمولا بعد
از 70 سالگي ديگر نيازي به غربالگري نيست اما اين به شرطي است كه در 10 سال
گذشته آن فرد 3 تست غربالگري‌اش منفي باشد.
پله اول درمان
وقتي
سرطان دهانه رحم در خانمي تشخيص داده شد در مرحله درمان ممكن است در
آوردن رحم، دهانه رحم و تخمدان‌ها به شكل مراحل اوليه صورت گيرد و از طرفي
نيز اين احتمال وجود دارد كه براي درمان تنها به جراحي‌هاي كوچك نياز باشد و
در آوردن رحم و شيمي‌درماني نيز انجام نشود. در اينجا به اهميت تست
پاپاسمير پي مي‌بريم چون اگر اين بيماري در مراحل اوليه تشخيص داده شود
مي‌توان با درمان‌هاي ساده اين بيماري را ريشه‌كن كرد اما در صورت
پيشرفته‌شدن بيماري بايد جراحي و پرتودرماني صورت بگيرد.
واكسن‌هايي كه ضدسرطان هستند
مصرف
دخانيات، استفاده از قرص‌هاي ضدبارداري، ابتلا به ساير بيماري‌هاي آميزشي و
وضعيت تغذيه افراد از عواملي هستند كه مي‌توانند در پيشرفت سرطان سرويكس
تاثير مستقيم بگذارند. با توجه به اين‌كه نقش اين ويروس در ايجاد سرطان‌هاي
سرويكس مشخص شده، در اين راه واكسن‌هايي ساخته شده كه در برابر ويروس موثر
هستند و البته هنوز اين واكسن‌ها به صورت جهاني استفاده نمي‌شوند و در
مراحل اوليه توليد به سر مي‌برند ولي اگر اين واكسن در سنين پايين‌تر و قبل
از اين‌كه آن فرد ازدواج كند و رابطه جنسي را شروع كند به او تزريق شود
در صورت ورود ويروس به بدن به آن اجازه نخواهد داد تا بدنش را آلوده كند.
چگونه جلوی سردرد در ماه رمضان را بگیریم؟
توصیه‌های طب سنتی به افراد کم خون برای روزه‌داری
یکی از علت‌های ابتلا به سردرد در ماه رمضان، ابتلا به کم‌خونی است. اما
بیماران مبتلا به کم‌خونی هم از نظر طب سنتی می‌توانند با رعایت شرایط خاص
و اصلاح الگوی غذایی خود، روزه‌هایشان را بگیرند.
دکتر مریم مقیمی در این باره به خبرنگار پایگاه خبری سلامانه می‌گوید:
«بیماران مبتلا به کم‌خونی می‌توانند در طول ماه مبارک رمضان، روزی ۲
استکان شربت عسل با عسل و آب جوش تهیه و هنگام سحر و قبل از خواب شبانه آن
را میل کنند. ضمن اینکه مصرف روزی ۳ لیوان شربت شیره انگور رقیق‌شده با آب،
همراه با سحری، افطاری و در نیمه شب هم برای این بیماران بسیار مفید است».
وی می‌افزاید که افراد مبتلا به کم‌خونی می‌توانند در ماه رمضان برای
پیشگیری از تشدید بیماری خود، هفته‌ای ۲ مرتبه و هر بار حدود ۱.۵ کیلوگرم
استخوان راسته گوسفندی را بدون گوشت و مغز حرام را به‌همراه نمک، پیاز و
زردچوبه حدود ۸ تا ۱۰ ساعت بجوشانند. سپس عصاره گوشت را صاف کنند و بعد از
افطار، هنگام سحر و در نیمه‌های شب، هربار یک استکان از آن را گرم کنند و
بنوشند یا حتی در طبخ غذا از این عصاره مقوی کمک بگیرند.
این متخصص طب سنتی خاطرنشان می‌کند: «مصرف یک لیوان شیر همراه با یک قاشق
غذاخوری شیره انگور و یک قاشق مرباخوری بادام پوست‌کنده و آسیاب‌شده هم
هنگام خواب یا قبل از سحر برای بیماران مبتلا به کم‌خونی بسیار مفید است».
مقیمی در نهایت این را هم گفت که برای پیشگیری از سردرد ناشی از کم‌خونی در
ماه رمضان می‌توان حدود یک قاشق چای‌خوری پودر سبوس گندم یا برنج به‌ازای
هر نفر به غذای خود اضافه کنید.
