رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی عارضه ای ناشی از دیابت است که بدلیل تغییرات ایجاد شده در رگ های خونی رخ می دهد. پرده شبکیه لایه عصبی در پشت چشم است که نور را درک می­کند و تصاویر را به مغز می­فرستد. وقتی عروق خونی در شبکیه آسیب می­بینند ممکن است باعث نشت مایع یا خون
شده یا منجر به رشد شاخه­های عروقی شکننده و کلاف مانند شده و باعث تخریب
شبکیه شود در نتیجه تصویری که شبکیه به مغز می­فرستد تار شده یا کج و معوج
می­شود.

رتینوپاتی دیابتی یکی از علل اصلی کاهش دید است و کسانیکه دیابت درمان
نشده دارند 25 برابر شانس بیشتری برای کوری نسبت به افراد عادی دارند.

هرچه طول بیماری دیابت بیشتر باشد احتمال رتینوپاتی دیابتی بیشتر
می­شود. در نزدیک به 80% کسانیکه لااقل 15 سال دیابت دارند مقداری صدمه به
عروق شبکیه دیده می­شود. در مبتلایان به دیابت نوع یک (نوع جوانان ) احتمال
ابتلا به رتینوپاتی دیابتی در سنین پایین تر بیشتر است. امروزه با بهبود
وسائل تشخیصی و درمانی، فقط درصد کوچکی از بیماران مبتلا به دیابت مشکلات
جدی ناشی از کاهش دید خواهند داشت، مشروط به اینکه به موقع به چشم پزشک
مراجعه نمایند.

درصورتیکه شما به بیماری دیابت مبتلا هستید بدن شما نمی­تواند بدرستی از قند استفاده و آنرا ذخیره کند. دیابت باعث افزایش قند خون، عطش بیش از حد و تکرر ادرار و همچنین تغییراتی در رگهای خونی بدن ( سرخرگها و سیاهرگها) می­شود. دیابت می­تواند به اشکال مختلف روی دید تاثیر بگذارد. باعث ایجاد آب مروارید ، آب سیاه و مهمتر از همه صدمه به رگهای خونی داخل چشم می­شود.

انواع رتینوپاتی

رتینوپاتی زمینه ای مرحله اول رتینوپاتی دیابتی است. در این مرحله عروق
کوچک در پرده شبکیه صدمه دیده و مایع یا خون از آنها نشت می­کند . مایع
نشت کرده باعث تورم پرده شبکیه شده و یا رسوباتی بنام اگزودا را ایجاد می­نماید.

با اینکه این مرحله معمولاً روی دید تاثیری نمی­گذارد اما ممکن است
بعداً به مراحل شدیدتری که منجر به کاهش دید می­شود تبدیل شود. از این رو
رتینوپاتی زمینه ای به عنوان یک علامت هشداردهنده محسوب می­شود.

گاهی مایعی که نشت کرده است در مرکز دید جمع می­شود. مرکز دید مسئول
دیدن جزئیات ریز اشیا می­باشد (مثلاً حروف یا اعداد). این مسئله بنام تورم مرکز دید خوانده می­شود و ممکن است سبب شود خواندن یا انجام کارهای نزدیک مشکل­تر شود.

رتینوپاتی پرولیفراتیو (تکثیری) حالتی است که رگهای خونی جدید و غیرطبیعی بروی سطح شبکیه رشد می­کنند. این پدیده “نئوواسکولاریزاسیون – Neovascularization” خوانده می شود. این عروق جدید دیواره ضعیف­تری داشته و شکننده هستند و ممکن است منجر به خونریزی شوند. زجاجیه ماده شفاف و ژله مانندی است که مرکز چشم را پر می­کند. خون نشت کرده باعث کدر شدن زجاجیه شده و بصورت نسبی عبور نور را از مردمک
به پرده شبکیه را مانع می­شود در نتیجه تصویر تار و درهم می­شود . این
رگهای خونی غیرطبیعی ممکن است تبدیل به بافت سفتی شده که شبکیه را از پشت
چشم جدا کنند و باعث جدا شدگی پرده شبکیه شوند که در صورت عدم درمان
می­تواند منجر به کاهش شدید دید و کوری شود.

رگهای خونی غیرطبیعی همچنین ممکن است اطراف مردمک ، روی عنبیه (قسمت رنگی چشم) رشد کرده و با افزایش فشار داخل چشم باعث ایجاد آب سیاه شود.

رتینوپاتی دیابتی تکثیری پرولیفراتیو
شدیدترین نوع بیماری شبکیه ناشی از دیابت می­باشد. حدود 20% افراد دیابتی
به آن مبتلا می­شوند و می­تواند باعث کاهش شدید دید و کوری شود.

علائم

معمولاً در مرحله رتینوپاتی زمینه ای علامتی وجود ندارد. اگرچه ممکن
است در صورت ایجاد تورم مرکز دید تاری دید بصورت تدریجی ایجاد شود. شما
ممکن است هرگز به تغییر میزان دید خود پی نبرید. معاینه چشم پزشکی تنها
راهیست که به کمک آن می­توان تغییرات داخل چشم شما را پیدا کرد.

وقتیکه خونریزی ایجاد می­شود دید شما تار شده، لکه­هایی در آن پیدا
می­شود و حتی ممکن است بکلی دید شما از بین برود. رتینوپاتی دیابتی
پرولیفراتیو اگرچه بدون درد است اما شکل شدیدی از بیماری است و نیازمند
توجه پزشکی فوری است. حاملگی و افزایش فشار خون ممکن است رتینوپاتی دیابتی
را تشدید کنند.

تشخیص

بهترین راه برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی معاینه چشمی در فواصل منظم می­باشد که توسط چشم پزشک
بایستی انجام شود. رتینوپاتی بسیار شدید ممکن است کاملاً بدون علامت باشد.
بیماری را می­توان با درمان بهبود بخشید. برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی چشم
پزشک با استفاده از دستگاهی بنام افتالموسکوپ بداخل چشم شما نگاه می­کند. چشم پزشکی ممکن است قبل از معاینه با استفاده از قطره چشمی مردمک را باز کند.

چنانچه چشم پزشک رتینوپاتی دیابتی را تشخیص دهد ممکن است نیاز به عکس رنگی ته چشم یا آزمایش خاصی بنام “آنژیوگرافی با فلوئورسئین”
باشد تا مشخص شود که شما احتیاج به درمان دارید یا نه؟ در آنژیوگرافی با
فلوئورسئین یک ماده رنگی به داخل رگ شما تزریق می­شود و عکسهای مخصوصی از
چشم شما گرفته می­شود.

درمان

برای درمان چشم پزشک مسائل زیر را در نظر می­گیرد:

• سن شما
• تاریخچه پزشکی شما
• چگونگی نحوه زندگی شما
• چه مقدار شبکیه صدمه دیده است ؟

در بسیاری موارد احتیاجی به درمان نیست اما بیمار باید بطور مرتب تحت
معاینات چشمی قرار گیرد. در دیگر موارد، درمان برای متوقف کردن صدمات ناشی
از رتینوپاتی دیابتی و در صورت امکان بهبود دید انجام می­شود.

جراحی لیزر: این روش اغلب در درمان رتینو پاتی دیابتی موثر است. یک اشعه قوی از نور لیزر
بر بروی قسمت صدمه دیده شبکیه متمرکز می­شود. تابش اشعه لیزر رگهای نشت
کننده را می­بندد و بدینوسیله تورم مرکز دید کم می­شود. این نوع درمان فوتوکوآگولاسیون – Photocoagulation نامیده می شود.

در موارد رشد رگهای خونی غیرطبیعی (نئوواسکولاریزاسیون)
تابش اشعه لیزر در تمامی قسمت های کناری پرده شبکیه استفاده می­شود. اثرات
ناشی از لیزر باعث کاهش رشد رگهای خونی غیرطبیعی شده همچنین شبکیه را به
پشت چشم می­چسباند و مانع جدا شدگی شبکیه می­شود.

جراحی لیزر ممکن است در مطب چشم پزشک و یا در یک کلینیک بصورت سرپایی
انجام شود. چنانچه رتینو پاتی دیابتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود جراحی
لیزر می­تواند سیر کاهش دید را کُند کند. حتی در مراحل پیشرفته بیماری
(رتینوپاتی پرولیفراتیو) نیز، جراحی لیزر شانس کاهش شدید دید را کم می­کند.

کرایوتراپی(سرد کردن):
اگر زجاجیه بدلیل وجود خون کدر باشد جراحی لیزر را تا زمانیکه خون جذب شود
نمیتوان انجام داد. در بعضی موارد خونریزی زجاجیه، کرایوتراپی یا یخ زدن
شبکیه ممکن است در کوچک شدن رگهای خونی غیرطبیعی کمک کننده باشد.

ویترکتیومی (برداشتن زجاجیه): در رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو پیشرفته ممکن است چشم پزشک برداشتن زجاجیه را توصیه کند. این جراحی میکروسکوپی
در اطاق عمل انجام می­شود. ویترکتیومی زجاجیه پر شده از خون را بر می دارد
و به جای آن ماده شفافی را جایگزین می­کند. در حدود 70% بیماران بعد از
برداشتن زجاجیه بهبودی دید دارند . گاهی اوقات قبل از انجام عمل برداشتن
زجاجیه چشم پزشک ممکن است برای چند ماه یا یکسال صبر کند تا شاید خونریزی
خود بخود جذب شود.

ترمیم شبکیه: در صورتیکه بافت تخریب شده منجر به جداشدگی شبکیه
از پشت چشم شود کاهش شدید دید یا کوری را باعث می­شود مگر اینکه جراحی برای
چسباندن شبکیه بموقع و با موفقیت انجام شود.

نقش بیمار در درمان

مراقبت موفقیت آمیز رتینوپاتی دیابتی فقط به درمان اولیه توسط چشم پزشک شما بستگی ندارد. طرز برخورد و توجه شما به درمان داروئی و رعایت رژیم دیابتی ضروری است. شما بایستی میزان مناسب قند خون خود را حفظ کنید. از سیگار کشیدن خودداری کنید و به فشار خون
خود نیز توجه داشته باشید. فعالیتهای فیزیکی معمولاً برای بیماران مبتلا
به رتینوپاتی دیابتی مسئله ای نیست . گاهی در بیماران مبتلا به نوع فعال
رتینوپاتی پرولیفراتیو محدود کردن فعالیتهای فیزیکی توصیه می­شود.

کاهش دید به میزان زیادی قابل پیشگیری است

رتینوپاتی دیابتی ممکن است بدون هیچ گونه علامتی وجود داشته باشد.

تشخیص اولیه رتینوپاتی دیابتی بهترین روش برای جلوگیری از کاهش دید است.

بیماران مبتلا به دیابت بایستی حداقل سالی یکبار توسط چشم پزشک معاینه
شوند. وقتیکه رتینوپاتی دیابتی ایجاد شد معاینات بیشتر چشم پزشکی با فواصل
کمتر ضروری است.

با کنترل دقیق چشم پزشک می­توانید درمان را قبل از صدمه دید شروع کنید.
جراحی و یا لیزر برای درمان رتینوپاتی دیابتی بسیار موثر است.

---

چرا برخی دیابتی ها کور می شوند؟

ر ابتدا، رتینوپاتی دیابتی علامتی ندارد و یا فقط مشکلات چشمی خفیفی ایجاد می کند، ولی سرانجام باعث کوری فرد می شود.

 

رتینوپاتی دیابتی در افرادی که دیابت نوع یک و یا دیابت نوع دو دارند می تواند بروز کند.

 

هر چقدر مدت زمان ابتلا به دیابت طولانی تر و کنترل قندخون کمتر باشد، احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی بیشتر است.

 

اگر مبتلا به دیابت هستید، برای حفظ بینایی خود، به طور جدی از بروز رتینوپاتی جلوگیری کنید.

 

برای پیشگیری از ابتلا به این مشکل بایستی به طور مرتب و با دقت قندخون خود را کنترل کنید و هر چند مدت یکبار برای معاینه چشم های خود، نزد چشم پزشک بروید.

 

نشانه های رتینوپاتی دیابتی

ممکن
است مبتلا به رتینوپاتی دیابتی باشید، ولی خودتان ندانید. در حقیقت باید
گفت رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه خود، معمولا علامتی ندارد.

 

با پیشرفت بیماری، علائم زیر دیده می شوند:

– دیدن نقاط یا رشته های سیاه و کدر شناور در جلوی چشم (مگس پران چشم)

– تاری دید

– موج دار بودن بینایی

– نقاط تاریک یا کور در میدان دید

– کاهش بینایی

– اشکال در احساس و درک رنگ ها

اگر
دیابت دارید و تغییرات ناگهانی را در بینایی خود مشاهده کردید و یا بینایی
شما تار، لکه دار و تیره و مه‌آلود شد، فورا نزد چشم پزشک بروید انواع رتینوپاتی

رتینوپاتی
دیابتی معمولا روی هر دو چشم تاثیر می گذارد. بسته به نوع علائم مشاهده
شده، رتینوپاتی به دو نوع اولیه و پیشرفته تقسیم می شود.

 

1- رتینوپاتی دیابتی اولیه

در
این مرحله از رتینوپاتی، رگ های خونی جدید در چشم رشد نمی کنند. در این
حالت، دیواره رگ های خونی موجود در شبکیه چشم ضعیف می شوند و برآمدگی های
کوچکی به نام آنوریسم از دیواره رگ ها بیرون می زند که گاهی باعث نشت مایع و خون در شبکیه چشم می شود.

 

با پیشرفت بیماری، رگ های خونی کوچک بسته می شوند و رگ های خونی بزرگ تر گشاد شده و ضخامت آن ها کم و زیاد می شود.

 

رشته
های عصبی موجود در شبکیه نیز ورم می کنند. گاهی اوقات بخش مرکزی شبکیه (به
نام ماکولا) ورم می کند که آن را ادم ماکولار می گویند.

 

2- رتینوپاتی دیابتی پیشرفته

در
این مرحله از بیماری، رگ های خونی جدیدی در شبکیه رشد می کنند. این رگ های
خونی غیرطبیعی هستند و می توانند به ماده ژله مانند شفافی که وسط چشم را
پر کرده است (یعنی زجاجیه چشم) نفوذ کنند. سرانجام بافت زخمی ناشی از رشد
رگ های خونی جدید، باعث جدا شدن شبکیه از عقب چشم می شود.

 

اگر رگ های خونی جدید از خروج مایعات از چشم جلوگیری کنند، باعث افزایش فشار داخل چشم  و بروز گلوکوم (آب سیاه چشم) می شوند.

گلوکوم نیز به عصب بینایی که تصاویر دیده شده را از چشم به مغز می برد، آسیب می زند.

 

زمان مراجعه به پزشک

کنترل صحیح و دقیق قند خون در بیماری دیابت، بهترین راه جلوگیری از کاهش بینایی است.

اگر بیماری دیابت
دارید، بایستی سالی یک بار برای معاینه چشم های خود نزد چشم پزشک بروید،
حتی اگر فکر می کنید بینایی شما مشکلی ندارد، زیرا شناخت و تشخیص رتینوپاتی
دیابتی در مراحل اولیه آن جهت درمان مناسب بسیار مهم است.

 

اگر
یک زن باردار دیابتی هستید، بایستی چشم پزشک در طی دوران بارداری به دفعات
بیشتری چشم شما را معاینه کند، زیرا بارداری گاهی اوقات رتینوپاتی دیابتی
را بدتر می کند.

 

اگر تغییرات ناگهانی را در بینایی خود مشاهده کردید و یا بینایی شما تار، لکه دار و تیره و مه‌آلود شد، فورا نزد چشم پزشک بروید.

 

دلایل رتینوپاتی دیابتی

بالا
بودن قند خون باعث آسیب رگ های خونی نازک موجود در شبکیه چشم می شود. حتی
این قند خون بالا می تواند به طور کامل این رگ ها را مسدود کند. هر چقدر رگ
های خونی بیشتری بسته شوند، بیشتر جریان خون به شبکیه متوقف می شود. این
امر باعث کاهش بینایی می گردد.

 

در واکنش به کاهش جریان
خون، چشم سعی می کند رگ های خونی جدیدی را بسازد. اما این رگ های خونی جدید
به طور طبیعی رشد نمی کنند و به راحتی پاره می شوند. پارگی رگ های خونی
باعث کاهش بینایی می شود.

 

همچنین بافت زخمی روی شبکیه
تشکیل می شود که باعث کشیده شدن شبکیه می شود. گاهی اوقات این مسئله باعث
جدا شدن شبکیه از عقب چشم می شود.

 

قندخون بالا روی عدسی
چشم نیز تأثیر می گذارد. بالا بودن قندخون برای مدت زمان طولانی باعث می
شود عدسی چشم ورم کند که دلیل دیگری برای تاری دید است.

 

عوامل افزایش دهنده ابتلا به رتینوپاتی دیابتی

عوامل زیر خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را در بیماران دیابتی افزایش می دهند:

 

– مدت زمان ابتلا به دیابت: هر چقدر مدت طولانی تری به دیابت مبتلا باشید، خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی افزایش می یابد.

– کنترل ناقص و یا عدم کنترل قند خون

– فشار خون بالا

– بارداری

– مصرف تنباکو (سیگار و قلیان و دخانیات)

---