نوزادان چه زمانی مهارت‌ها رو یاد می گیرن؟
نوزادان چه زمانی مهارت‌ها رو یاد می گیرن؟
شهرزاد: با نوزادتان و حواس پنج گانه‌اش بیشتر آشنا شوید و بدانید که در هر دوره از زندگی‌اش، چه مهارتی باید داشته باشد.
منو می‌بینه؟ صدامو می‌شنوه؟
دوست
دارید زودتر از همه بچه‌ها بایستد، بخندد و راه برود. دوست دارید شما را
زودتر از هرکسی بشناسد و هرچه را که می‌گویید انجام دهد. شما هم مثل بسیاری
از مادر‌ها، آنقدر از حضور این قدم نو رسیده هیجان‌زده‌اید که نمی‌توانید
برای بزرگ شدن و توانا شدنش صبر کنید. اما چه بخواهید و چه نخواهید،
فرزندتان در هر ماه از زندگی‌اش، مهارت تازه‌ای را یاد می‌گیرد و هیجان
شما، نمی‌تواند او را یک‌شبه از این راه چند ماهه و چند ساله عبور دهد. اگر
می‌خواهید بدانید که نوزادتان تا چه اندازه طبیعی است و در چه دوره‌ای چه
مهارتی را باید کسب کند، در ادامه این مطلب با ما باشید؛ اما فراموش نکنید
که برخی از بچه‌ها، کمی زودتر یا کمی دیرتر این ویژگی‌ها را به دست
می‌آورند. پس بدون زدن هیچ مهری روی کودک‌تان، تنها منتظر رشدش باشید و در
صورت تاخیر چشمگیر، با یک متخصص مشورت کنید.
چند کیلو باشد سالم است؟
وزن
طبیعی یک نوزاد در زمان تولد معمولا 3 تا 5/3 کیلوست اما اگر فرزند شما در
حدود یک کیلو کمتر یا بیشتر از این مقدار بود هم نباید نگران باشید. تنها
کافی است پزشک او سلامتش را تضمین کند و به شما اطمینان دهد که این
کم‌وزنی یا سنگینی نمی‌تواند مشکلی را برای فرزندتان ایجاد کند. البته
نوزاد شما در ده روز اول تولد، احتمالا در حدود 300 گرم از وزنش را از دست
می‌دهد و بدن خود را با محیط زندگی‌اش سازگار می‌کند. این کم شدن وزن از
هفته دوم جبران می شود اگر فرزندتان بتواند خوب شیر بخورد و خوب غذایش را
هضم کند، احتمالا در ۶ ماهگی وزنش به دوبرابر روزی می‌رسد که به دنیا آمده. وزن کودک شما تا حدود یک سالگی تقریبا به 3 برابر زمان تولدش می‌شود و در پایان ۲ سالگی معمولا به حدود ۱۴ برابر وزن زمان تولد (یعنی در حدود ۱۲ کیلوگرم) می‌رسد.
کوتاه است با بلند؟
درست است که نوزادان مختلف با قد و وزن متفاوتی به دنیا می‌آیند اما آمار‌ها می‌گوید اگر قد نوزاد شما در زمان تولد۴۰ تا۴۵ سانتی‌متر بود خوشحال باشید چون فرزند شما از این نظر کاملا طبیعی است. فرزند شما در 4 ماه اول زندگی‌اش، معمولا به قدی در حدود ۵۷ تا۶۰ سانتی‌متر می‌رسد و در۸ ماهگی قدش تا ۶۰ تا۶۸ سانتی‌متر رشد می‌کند. یک کودک طبیعی در یک سالگی ۶۸ تا۷۳ سانتی‌متر است و در۲ سالگی توانسته به قد ۷۸ تا۸۳ سانتی‌متر برسد. پزشکان معتقدند کودکی که خوب تغذیه شده و رشد طبیعی دارد، از تولد تا یک سالگی ۵۰ درصد به قد و ۲۰۰درصد به وزنش افزوده می‌شود.
چند ماه بعد دندانش در می‌آید؟
درست است که مدتها قبل از این‌که دندان‌ها نمایان شود، دندان‌های فرزند شما در لثه‌اش وجود دارد اما نخستین دندان کودک حدود ۶ تا ۸ ماهگی سر می‌زند. اولین دندان آسیایی او بین یک تا 5/1 سالگی و دندان‌های طرفی بین 5/1 تا ۲
سالگی می‌روید و معمولا فرزند شما تا پایان 2 سالگی صاحب 20 دندان
می‌شود. البته اگر فرزندتان دیرتر از این زمان صاحب اولین دندانش شد نگران
نشوید. رویش دندان‌ها هیچ ارتباطی با هوش فرزند شما ندارد و این زمان در
کودکان مختلف با هم متفاوت است.
برای نشستن دیر نشده؟
عضلات گردن فرزند شما تا 3 ماهگی قدرت چندانی ندارد و او در این زمان حتی نمی‌تواند سرش را صاف نگه‌دارد. بچه‌ها معمولا در ۵
ماهگی می‌توانند با کمک دیگران به مدت یک دقیقه یا کمتر بنشینند. اما
مراقب باشید! اگر فرزند شما در این سن نمی‌نشیند او را وادار به این کار
نکنید چون ممکن است ستون فقراتش طاقت نگهداری بدن او را داشته باشد. اما
اگر از آن زمان فرزند شما نشستن‌های کوتاه و همراه با کمک شما را آغاز کرد،
می‌توانید امیدوار باشید که در 8-7 ماهگی حتی بدون کمک شما هم بنشیند و در ۹ ماهگی زمان این نشستن‌های بدون کمک را تا 10 دقیقه و حتی بیشتر هم بالا ببرد.
من را می‌بیند؟
درست
است که نوزاد شما در هفته اول توانایی کامل برای دیدن را ندارد و تا حدودی
نابینا تلقی می‌شود، اما او حتی از آن زمان هم می‌تواند مادرش را بشناسد.
محققان می‌گویند حتي نوزادان 4 روزه، نسبت به افراد غريبه و ناآشنا زمان
بيشتري را به مادرشان خيره مي شوند. در هفته‌های اول تولد اشيايي كه 20تا
30 سانتي‌متر از صورت او دورترند، براي کودک تار و مبهم به نظر می‌رسند و
توانایی تشخیص آنها برایش آسان نیست. پس اگر می‌خواهید با نوزاد کوچک‌تان
گپ بزنید، بهتر است صورت‌تان را نزدیک ببرید و به چشم‌هایش نگاه
كنيد. نوزادان 3 يا 4 ماهه می‌توانند چشمهای‌شان را به اين سو و آن سو
بچرخانند و حرکت اشیا را دنبال کنند. آنها فاصله دور‌تری را می‌بینند و به
رنگ‌ها هم واکنش نشان می‌دهند. در 3 ماه اول، فرزند شما قبل از هر چيز
«حركت» را مي‌بيند و در هفته‌های اول می‌تواند خنده و اخم مادرش را هم درک
کند. او در این زمان تماس‌های چشمی منظمی را برقرار می‌کند و با نگاهش
منتظر دیدن واکنش شما می‌ماند. اگر در 4 تا
6 ماهگي‌اش اسباب بازی را به طرفش بگیرید، احتمالا می‌تواند آگاهانه دستش
را برای گرفتن آن دراز کند اما در حدود 8 تا 12 ماهگي، نوزاد درک کافی از
عمق ندارد و نمی‌تواند اختلاف سطح پله‌ها با پایین را درک کند. پس با این
توجیه که بینایی‌اش کامل شده، او را روی بلندی نگذارید. اما بینایی فرزند
شما در یک سالگی آنقدر تقویت شده که به کتاب‌های مصور هم واکنش نشان
می‌دهد.
صدایم را می‌شنود؟
حتی
در ماه اول تولد، فرزند شما می‌تواند صدای پدر و مادرش را بشناسد. از 6
ماهگى فرزند شما به شکل بارز‌تری به سمت منبع صدا بر می‌گردد و در پاسخ به
سروصداهای بلند و ناگهانی ازجا مى‌پرد. فرزند شما در این سن صحبت‌های‌تان
را درک می‌کند و در زمان حرف زدن به چهره شما خیره می‌شود. او از این زمان
می‌تواند ارتباط بهتری را با شما برقرار کند و برای نشان دادن این موضوعدر
پاسخ به لبخند يا خنده شما او نيز لبخند زده يا می‌خندد و از صدای سرفه يا
صداهای مختلف تقليد می‌کند. در 9 ماهگی کودک نسبت به نام خودش واکنش نشان
می‌دهد و در عین شنیدن می‌تواند کلمات را درک کند و درک بهتر شنوایی کودک
در یک سالگی باعث می‌شود از دستورات شما پیروی کند.
مزه شیر را می‌فهمد؟
حتما
برای‌تان جالب است که چرا بعضی از کودکان، به محض خوردن شیر خشک دیگر شیر
مادرشان را قبول نمی‌کنند. حس چشایی متهم اصلی این اتفاق است. این حس از
همان هفته یازدهم بارداری‌تان در فرزند شما رشد می‌کند و بعد از تولد هم
همان‌طور که شما طعم‌ها را می‌شناسید، او به مزه‌های مختلف واکنش نشان
می‌دهد. نوزادها عاشق طعم شیرین هستند و میلی به خوردن چیز‌هایی که ترش یا
تلخ باشند ندارند. به همین دلیل اگر شیر خشک را امتحان کنند، ترجیح می‌دهند
به جای هر خوراک دیگری، این نوشیدنی شیرین را بنوشند.
بوی مرا می‌شناسد؟
حس
بویایی هم از آن حواسی است که با کودک متولد می‌شود. او از همان لحظه‌ای
که نفس کشیدن را آغاز می‌کند، بوهای مختلف را می‌شناسد و به بوی خوب و بد
واکنش نشان می‌دهد. یکی از نشانه‌هایی که نوزادان با کمک آن مادرشان را
می‌شناسند، همین بوست. از نظر یک نوزاد بوی مادرش بهترین بوی دنیاست و از 6
روزگی موفق به درک آن می‌شود. پس در همان دوره نوزادی، هر زمان که
فرزندتان بی‌تابی کرد او را در آغوش بگیرید یا تکه‌ای از لباس‌تان را در
کنارش بگذارید تا با بویش آرام شود. وجود حس بویایی در نوزادان، می‌تواند
حال و هوای‌شان را هم وابسته به بویی کند که به شامه آنها می‌رسد. شاید
تعجب کنید اما یک بوی خوشایند می‌تواند آنها را در همان ماه‌های اول هم
آرام کند و یک بوی ناخوشایند می‌تواند اشک‌شان را در بیاورد.
می‌فهمد که نوازشش می‌کنم؟
برای
آرام کردن نوزادتان او را نوازش کنید و مراقب باشید تا اشیا زبر در کنارش
نباشند چون حس لامسه، اولین حسی است که در او رشد می‌کند. فرزند شما از
همان آغاز تولد، از به تن کردن یک لباس نرم خوشحال می‌شود و با نوازش‌های
شما آرام می‌شود. وجود حس لامسه در نوزادان باعث می‌شود از همان ابتدا،
متوجه گرمی یا سردی اشیایی که لمس می‌کنند بشوند و نسبت به جنس آنها هم
واکنش بدهند. شاید به همین دلیل باشد که آنها از در دست گرفتن بعضی
اسباب‌بازی‌ها لذت بیشتری می‌برند و تمایلی به بازی با بعضی‌های دیگر را
ندارند.
عادت هایی که دندان هایتان را نابود می‌کند
قطعا شما هم نمی‌خواهید دندان‌های‌تان را از دست بدهید، اما شاید بعضی
عادت‌‌های‌تان ممکن است دندان‌های‌تان را نابود کند، پس این عادت‌ها را
بشناسید.
بعید است کسی را پیدا کنید که هیچ عادت بدی نداشته باشد.
این عادت بد می‌تواند نمود بیرونی داشته باشد یا نداشته باشد اما هرچه باشد
به هرحال عادت خوبی نیست. برخی از این عادات هم به خودی خود شاید بد
نباشند اما وقتی بخش خاصی از بدن هدف آنها باشد آن وقت ماجرا تفاوت خواهد
کرد. عاداتی وجود دارند که می‌توانند برای دهان و دندان‌های شما به‌شدت مضر
باشند. اگر شما هم چنین عادت‌هایی دارید بهتر است هر چه زودتر آنها را
کنار بگذارید تا آسیب بیشتری به دندان‌های‌تان وارد نشود.
1. جویدن یخ
یخ
ماده‌ای طبیعی است و قند هم ندارد. خنک است و در گرمای تابستان حس خوبی
دارد بنابراین خیلی‌ها فکر می‌کنند خوردن یخ ضرری ندارد اما واقعیت این است
که جویدن و خردکردن تکه‌های سخت و یخ‌زده می‌تواند باعث ترک خوردن یا لب
پرشدن دندان‌های شما شود. اگر این عادت عجیب و مضر شما ادامه یابد می‌تواند
باعث تحریک عصب دندان شده و به دندان درد منتهی شود. در این حالت خوردن
غذاهای داغ یا سرد می‌تواند باعث ایجاد دردی تیز و شدید و فوری یا حتی دردی
طولانی‌مدت و تاخیری شود بنابراین دفعه بعد به‌جای یخ بهتر است آدامس
بجوید.
2. ورزش بدون حفاظ دندان
این
نکته‌ای است که بسیاری از ورزشکاران نسبت به آن بی‌توجه هستند. در
ورزش‌های رزمی یا ورزش‌هایی که در آن تماس فیزیکی بالایی وجود دارد مثل
بسکتبال، فوتبال، هاکی و… باید حتما از یک حفاظ دندانی (mouth guard)
استفاده شود. جنس این حفاظ چیزی شبیه پلاستیک نرم است و دندان‌های جلویی فک
بالا را در برابر ضربه محافظت می‌کند. بدون استفاده از این حفاظ امکان
ضربه خوردن و آسیب دیدن عصب، لق شدن، شکستن یا حتی خارج شدن کامل دندان
وجود دارد و نمونه چنین اتفاقاتی بارها و بارها در میادین ورزشی رخ داده
است. برای ساخت یک حفاظ دندانی می‌توانید از نمونه‌های موجود در بازار
استفاده کرده یا به یک دندانپزشک مراجعه کنید.
3. شیرخوردن شبانه کودکان
عادت
دادن نوزاد به خوردن شیر شبانه می‌تواند اثرات وخیمی روی سلامت دندان‌ها
داشته باشد. مادر موقع خوابیدن کودک از سینه یا شیشه به او شیر می‌دهد و
نوزاد در همان حالت می‌خوابد. در نتیجه، تجمع شیر در اطراف دندان‌ها موجب
ایجاد پوسیدگی‌های بسیار شدیدی می‌شود. حال تصور کنید برای یک کودک
شیرخواره چطور باید درمان‌های دندانپزشکی را انجام داد؟! در چنین شرایطی
تنها راه درمان زیر بی‌هوشی است. در نتیجه اکیدا توصیه می‌شود به کودک
بالای یک سال بلافاصله قبل از خواب به هیچ وجه به کودک شیر ندهید چرا که از
این سن به بعد شیر شبانه دیگر کمکی به سلامت کودک نکرده و صرفا یک عادت
است.
4. ساییدن دندان‌ها
ساییدن
دندان‌ها روی هم در زمان خواب و به طور ناخودآگاه همان دندان قروچه است
ولی در حالت بیداری هم می‌تواند اتفاق بیفتد. فرد موقعی که استرس دارد یا
در حال انجام کاری با تمرکز بالاست بدون فکر دندان‌هایش را روی هم ساییده
یا فشار می‌دهد و متاسفانه به همین دلیل ناخودآگاه بودن کنترل آن سخت است.
درمان این مشکل کار ساده و زمانبری است. در طول روز باید از خوردن غذاهای
سخت و جویدن آدامس خودداری کرده و با مشورت دندانپزشک موقع خواب از نایت
گارد استفاده کنید.
5. آب نبات دشمن
اصولا
آب نبات خوراکی محبوبی است ولی فکر نکنید چیز مفیدی هم هست. حتی
آب‌نبات‌های سرماخوردگی که در داروخانه‌ها فروخته می‌شوند هم از برخی جهات
مضر هستند. بسیاری از آب‌نبات‌ها مملو از شکر هستند و می‌توانند باعث
پوسیدگی دندان‌ها شوند. از طرف دیگر داخل آب نبات ماده‌ای شیرین و چسبناک
وجود دارد که در اطراف دندان‌ها چسبیده و به این راحتی پاک نمی‌شود. در
نتیجه احتمال پوسیدگی دندانی افزایش می‌یابد. علاوه بر همه اینها آب نبات
خوردنی سفت و سختی است و برخی افراد که حوصله مکیدن آن را ندارند ترجیح
می‌دهند آب‌نبات را با دندان خرد کنند و با این حال احتمال دارد دندان‌های
ترمیم شده يا دیواره‌های ضعیف دچار شکستگی یا ترک خوردگی شوند.
6. خوردن پاستیل
همه
خوردنی‌های شیرین که حاوی شکر هستند می‌توانند باعث پوسیدگی دندان‌ها شوند
اما هرچه این مواد چسبناک‌تر باشند سخت‌تر از روی دندان‌ها جدا شده و به
دلیل تماس بیشتر خطر پوسیدگی را افزایش می‌دهند. یکی از آنها همین
پاستیل‌های خوشمزه و خوش آب و رنگی است که همه دوست دارند. اگر هیچ جور
نمی‌توانید از خوردن آنها دست بکشید بهترین راه خوردن آنها همراه با غذاست
چون موقع خوردن غذا به دلیل تحرک فیزیکی بیشتر زبان و ترشح بیشتر بزاق
امکان پاک شدن بقایای پاستیل از روی دندان‌ها بیشتر است.
7. نوشابه‌های گازدار
درباره
ضررهای تغذیه‌ای نوشابه آنقدر صحبت شده که شاید همه آنها را از حفظ باشند.
نوشابه به دلیل حجم بالای فسفر باعث دفع کلسیم از بدن و در درازمدت عامل
پوکی استخوان خواهد بود. از سوی دیگر قند بالای این نوشابه‌ها می‌تواند
باعث چاقی و پوسیدگی دندان‌ها شود. گرچه انواع بدون قند این نوشابه‌ها هم
در دسترس است و خطر پوسیدگی دیگر وجود ندارد اما وجود اسید فسفریک در آنها
می‌تواند باعث آسیب زدن به مینای دندان‌ها شود.
8. بریدن با دندان
عجله
دارید و قیچی و چاقویی هم در دسترس نیست تا مثلا پاکت کوچک سس یا ادامه
نوار چسب را با آن ببرید، پس با دندان آن را گرفته و لبه‌اش را پاره
می‌کنید. قطعا برای‌تان اتفاق افتاده، درست است؟ شاید بگویيد خطری ندارد.
متاسفانه باید گفت استفاده از دندان‌ها برای بریدن بسته‌های پلاستیکی
می‌تواند باعث ترک خوردن یا حتی لب پر شدن دندان‌ها شود چون برخلاف تصور
نیروی بسیار زیادی را به دندان‌های ظریف جلویی وارد می‌کند. به جای این کار
تنبلی را کنار بگذارید و بروید سراغ قیچی یا چاقو. دندان فقط برای
غذاخوردن است نه کار دیگر!
9. نوشابه های انرژی زا
قصه این نوشابه‌هانیز
دقیقا مثل سایر خوراکی‌های پر از قند است. گرچه موقع خوردن شما را حسابی
سرحال می‌آورد (که بخش عمده‌ای به دليل حجم بالای گلوکز موجود در آنهاست)
اما همین مقدار زیاد گلوکز می‌تواند عامل تخریب دندان‌های شما هم باشد.
بنابراین مصرف مداوم این نوشابه‌ها می‌تواند باعث پوسیدگی دندان‌ها شود.
برای تامین آب کافی حین ورزش و پس از آن کماکان آب معمولی بهترین گزینه است
که نه کالری دارد نه شکر.
10. چیپس خوردن
شاید
فکر کنید مواد غذایی نشاسته‌ای موجب پوسیدگی دندانی نمی‌شوند چون شیرین
نیستند اما این فکر درست نیست. باکتری‌های موجود در حفره دهان می‌توانند
این مواد غذایی را به قندهای ساده تبدیل کرده و از آنها اسیدی بسازند که
مینای دندان را حل می‌کند. اسید ایجاد شده تا 20 دقیقه می‌تواند روی دندان
تاثیرگذار باشد و اگر ماده غذایی چسبناک باشد و دور دندان‌ها چسبیده باشد
این مدت بیشتر هم می‌شود. چیپس به‌خاطر ماهیت خوراکی خود به راحتی به مدت
طولانی اطراف دندان‌ها باقی مانده و می‌تواند باعث پوسیدگی دندانی شود. در
نتیجه اگر چیپس خوردید فورا دهان خود را با مسواک و نخ دندان تمیز کنید.
11. تخمه شکستن
عادت
لذت بخشی که ترک کردن آن برای بسیاری غیرممکن است به راحتی می‌تواند
دندان‌های جلویی شما را به شکل باورنکردنی‌ای تخریب کند. تخمه شکستن مداوم و
طولانی‌مدت آسیب‌هایی کوچک و نامحسوسی به دندان‌ها وارد می‌کند که در
طولانی‌مدت اثر تجمعی آنها باعث سایش شدید مینا و پریدگی لبه دندان‌ها
می‌شود. ترمیم چنین ضایعاتی کار دشوار و پرهزینه‌ای است بنابراین متاسفانه
باید گفت بهترین راه برای پیشگیری تخمه نشکستن است. اگر هم نمی‌توانید این
عادت را کنار بگذارید دست کم تخمه‌هایی با پوسته نرم‌تر بخورید مثل تخمه
کدو.
12. مداد جویدن
برای
بسیاری از ما این اتفاق افتاده است یعنی جویدن ته مداد یا خودکار در زمان
تمرکز روی مطالعه یا انجام کار؛ نتیجه‌اش هم دقیقا شبیه جویدن یخ است. این
عادت بسیار مخرب می‌تواند باعث ترک خوردن یا پریدن لبه دندان شود. وقتی
موقع کار نیاز به جویدن چیزی دارید آدامس‌های بدون قند بهترین گزینه هستند
چون با تحریک ترشح بزاق دهان، دندان‌ها را دربرابر اسید تولید شده توسط
باکتری‌ها محافظت خواهد کرد.
13. سیگار کشیدن
درباره
معایب سیگار بسیار صحبت شده که یکی از اصلی‌ترین عوارض آن به حفره دهان
مربوط می‌شود. دود ناشی از تدخین توتون و تنباکو مقاومت بافت‌های حفره دهان
را کاهش می‌دهد، رنگ دندان‌ها را تغییر می‌دهد، باعث تشدید التهاب لثه و
تخریب استخوان شده و در نهایت خطر ابتلا به سرطان‌های حفره دهان را به‌شدت
افزایش می‌دهد بنابراین لطفا در کشیدن سیگار تجدیدنظر کنید.
