خودسرانه آنتی‌بیوتیک (چرک خشک‌کن) نخورید
آنتی بیوتیک ها (یا در اصطلاح عموم چرک خشک کن ها) در بین داروهای امروزی، بیشترین داروهای تجویزی هستند.
آنتی بیوتیک ها از طریق کشتن میکروب ها یا توقف تکثیر آنها با عوامل بیماریزا مقابله می کنند.
پنی‌سیلین، اولین آنتی بیوتیکی بود که به طور تصادفی از محیط کشت کپک کشف شد.
امروزه
متجاوز از 100 نوع آنتی بیوتیک مختلف وجود دارد که پزشک برای درمان
ناراحتی های کوچک تا عفونت های تهدیدکننده حیات از آنها استفاده می کند،
ولیکن اگر نابجا مصرف شوند، بسیار خطرناک خواهند بود.
با شناخت اهمیت مصرف بجا و نابجای آنتی بیوتیک ها، شما می توانید به سلامتی خود و خانواده‌تان کمک کنید.
هرچند
برخی آنتی بیوتیک ها علیه انواع گسترده ای از عفونت ها مؤثر هستند، ولی
مهم است که بدانیم هر آنتی بیوتیکی تمام عفونت ها را نمی تواند درمان کند و
نیز آنها فقط علیه عفونت هایی به کار می روند که توسط باکتری ها، قارچ ها
و انگل های بیماریزا بوجود آمده باشند و علیه بیماری های ویروسی مثل
سرماخوردگی و آنفلوآنزا تاثیری ندارند.
بهترین
کاری که شما می توانید در این مواقع انجام دهید این است که اجازه دهید
سرماخوردگی و آنفلوآنزا، دوره خود را که گاها دو هفته ممکن است طول بکشد،
طی کند و فقط علایم را تسکین دهید. اگر بیماری شما طی دو هفته بدتر شد یا
شروع به بهبود نکرد، جهت بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
تنها
پزشک است که می تواند از بین انواع مختلف آنتی بیوتیک ها، آنتی بیوتیک
مؤثر بر بیماری شما را تشخیص دهد. به عنوان مثال اگر شما عفونت گوش داشته
باشید، پزشک تشخیص می دهد که چه نوع از باکتری ها اغلب می تواند باعث
عفونت گوش شود
به عنوان مثال بیماری های زیر در اکثر موارد علت ویروسی دارند:
– سرماخوردگی (گرفتگی بینی، گلودرد، عطسه، سرفه، سردرد)
– آنفلوآنزا (تب، لرز، بدن درد، سردرد، گلودرد، سرفه خشک)
– خیلی از سرفه ها
– برونشیت حاد (سرفه و تب) در بسیاری موارد توسط ویروس ها ایجاد می شود.
– فارنژیت (گلودرد) نیمی از این موارد توسط ویروس ها ایجاد می شود.
– گاستروانتریت های ویروسی (اسهال و …)
بیماری های زیر در بیشتر مواقع علت باکتریایی دارند:
– عفونت های گوش
– عفونت های شدید سینوس ها (که دو هفته یا بیشتر طول بکشد)
– گلودرد استرپتوکوکی (چرکی)
– عفونت ادراری
تنها
پزشک است که می تواند از بین انواع مختلف آنتی بیوتیک ها، آنتی بیوتیک
مؤثر بر بیماری شما را تشخیص دهد. به عنوان مثال اگر شما عفونت گوش داشته
باشید، پزشک تشخیص می دهد که چه نوع از باکتری ها اغلب می تواند باعث عفونت
گوش شود.
اگر
عفونتی باشد که بتواند توسط گونه های مختلفی از باکتری ها ایجاد شود، یا
توسط باکتری هایی ایجاد شود که قابل پیش بینی نباشد که به چه آنتی بیوتیکی
حساس است، آزمایشگاه نمونه هایی از خون، ادرار یا نسج فرد بیمار را می
گیرد و از طریق تکنیک های خاصی مثل رنگ آمیزی یا کشت به تشخیص باکتری های
ایجاد کننده عفونت و یا تعیین حساسیت آنها به آنتی بیوتیک ها کمک می کند.
عوامل
مؤثر دیگر در انتخاب آنتی بیوتیک از طرف پزشک، اطلاع از سابقه حساسیت
بیمار به یک آنتی بیوتیک خاص، قیمت دارو، زمانبندی دوز دارو، عوارض عمومی
دارو، سن بیمار و بقیه داروهایی که فرد دریافت می کند و محل اکتساب عفونت
در جامعه است، مثلا اینکه آیا بیمار در خانه سالمندان زندگی میکند یا نه،
زیرا باکتری های متفاوتی در این گونه محیط ها می توانند عامل بیماری باشند.
استفاده از آنتی بیوتیک ها در بیماری های ویروسی ….
– عفونت را درمان نمی کند.
– مانع از سرایت بیماری نمی شود.
– حال بیمار را بهتر نمی کند.
– ممکن است عوارض جانبی خطرناک داشته باشد.
– باعث گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی میشود.
مقاومت آنتی بیوتیکی چیست؟
آنتی
بیوتیک ها از طریق مقابله با عوامل بیماریزا باعث بقای زندگی می شوند،
اما بعضی باکتری ها آنقدر قوی می شوند که می توانند مقابل این داروها
مقاومت کنند و در نتیجه داروها به خوبی عمل نکنند، این یعنی مقاومت آنتی
بیوتیکی.
در
این صورت انواع قوی تر باکتری ها کشته یا متوقف نمی شوند، بلکه می مانند،
رشد می کنند و گسترش پیدا می کنند. این بار دیگر باکتری ها سخت تر کشته
یا متوقف می شوند.
مقاومت آنتی بیوتیکی یکی از مهم ترین معضلات بهداشتی جامعه امروز است
این
مساله به طور آشکار باعث خطر برای افرادی می شود که عفونت ساده ای داشته و
در صورت درمان تحت نظارت پزشک می توانستند به خوبی بهبود یابند، اما با
مصرف نابجای آنتی بیوتیک در دفعات قبل، باعث بی تاثیر شدن این داروها شده
اند.
زمانی که آنتی بیوتیک نتواند تاثیر کند، نتیجه این خواهد بود که :
– بیماری طولانی تر می شود.
– بیماری پیچیده تر می شود.
– مراجعه متعدد به پزشک یا حضور طولانی در بیمارستان را به دنبال خواهد داشت.
– نیاز به داروهای گران تر و سمی تر خواهد بود.
– چه بسا عفونت های مقاوم منجر به مرگ ایجاد شود.
فقط
خود بیماران تنها کسانی نیستند که از این نتیجه رنج می برند، بلکه افراد
سالم جامعه هم ضربه خواهند خورد. باکتری های مقاوم به سرعت بین اعضای
خانواده، همکلاسی ها و همکاران گسترش خواهد یافت و سلامت افراد جامعه با
گونه بیماریزای جدیدی که به سختی و با هزینه زیاد درمان می شود، تهدید
خواهد شد.
گونه
هایی از انواع باکتری هایی که به آنتی بیوتیک مقاوم شده اند، شامل انواع
ایجاد کننده عفونت های پوستی، مننژیت، بیماری های قابل انتقال از راه جنسی
و عفونت های دستگاه تنفسی مثل ذات الریه و نیز فارنژیت یا گلودرد چرکی
است.
آنتی بیوتیک را با شیر نخورید
آقای دکتر! زمانی که فردی به عفونتی مبتلا می شود و پزشک برای او آنتی بیوتیک تجویز می کند آیا باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد؟
واقعیت
امر این است که رژیم غذایی خاصی برای آنتی بیوتیک درمانی نداریم. البته
برنامه غذایی و مراقبت های تغذیه ای خاصی هم برای پیشگیری از عفونت، هم در
زمان شدت پیداکردن آن و هم در زمان درمان، برای بیمار فراهم می کنیم که این
کار طبیعتا وظیفه متخصص تغذیه است.
وقتی فردی آنتی بیوتیک میخورد چه مواد غذایی را باید مصرف کند که بتواند دوره عفونت و بیماری را راحت تر طی کند؟
بستگی
به ماهیت آنتی بیوتیک دارد. همان طور که می دانید معنی لغوی آنتی بیوتیک،
ضد حیات است. بنابراین با توجه به نوع آنتی بیوتیک، دوز استفاده، زمان
مصرف، این که چه فردی آن را مصرف کند و واکنش او نسبت به دارو و عوارض
داروها، باید مواد غذایی خاصی مصرف کرد. بعضی از این عوارض ممکن است مشترک
باشند که مهمترین آن ها عوارض گوارشی است. عوارض گوارشی ناشی از داروها
عبارتند از: دل به هم خوردگی، اسهال، تهوع، ضعف، گیجی، سنگینی و…
حال
این سوال پیش می آید که آیا امکان دارد با استفاده از مواد غذایی خاصی از
این حالتها پیشگیری کنیم یا به طور کلی آن ها را درمان کنیم؟
پاسخ
این است که خیلی از مواقع با مصرف مواد غذایی، مشکل به طور کلی درمان نمی
شود اما گاهی می تواند به ما کمک کند. افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می کنند
یعنی عفونت حادی دارند و طبیعتا اشتهای شان تحت تاثیر قرار می گیرد. ولی به
رغم این بی اشتهایی توصیه می شود خوردن میوه و سبزی را فراموش نکنند.
بعضی از محققان در میان میوه ها روی سیب
به دلیل پکتینی که داخل آن وجود دارد تاکید می کنند زیرا گفته می شود
پکتین سیب می تواند تا حدودی اثر مثبت بر حالت تهوع ناشی از خوردن آنتی
بیوتیک ها داشته باشد. سبزی هایی مانند اسفناج، کلم بروکلی، فلفل، هویج و… نیز به بیمار کمک می کند تا به حالت ضعفش غلبه کند.
غذاها چقدر می توانند با آنتی بیوتیک ها تداخل ایجاد کنند؟
تداخل
غذا و آنتی بیوتیک با توجه به نوع آنتی بیوتیک می تواند متفاوت باشد. ما
این را میدانیم که بعضی از آنتی بیوتیک ها به ویژه خانواده پنی سیلین ، آموکسی سیلین و آمپی سیلین سبب اختلال در جذب کلسیم می شوند.
اگر مواد غنی از کلسیم مانند انواع لبنیات یا سفیده تخم مرغ
با آنتی بیوتیک ها مصرف شوند، می توانند باعث کاهش اثر این داروها شوند.
به همین دلیل توصیه می شود که آنتی بیوتیک ها را با این مواد غذایی نخورید.
بعضی
از افراد به رغم این که مجبورند به دلیل عفونتی که دارند آنتی بیوتیک
بخورند، رژیم غذایی خاصی هم دارند. این افراد چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
افرادی که رژیم غذایی خاصی دارند بیشتر کسانی هستند که رژیم های کاهش وزن دارند یا دیابتی
هستند و در جهت کنترل قندخون رژیم می گیرند. نکته ای که باید متذکر شوم
این است که بیش از این که آنتی بیوتیک در این رژیم ها مساله ساز باشد،
توجهات نه چندان منطقی و علمی اطرافیان بیمار می تواند مشکل ساز باشد.
به
عنوان نمونه با یک عفونت گلوی ساده، برونشیت یا عفونت مجاری ادرار که آنتی
بیوتیک تجویز می شود، تفکر این که مصرف آنتی بیوتیک موجب ضعف بدن می شود
پس باید بیمار را تقویت کرد در افراد قوت می گیرد.
بنابراین هر کس با توجه به فرهنگ و غذاهایی که می شناسد انواع غذاها را از پاچه گوسفند، آب گوشت و بلدرچین گرفته تا میوه، سبزی و شیرینی به فرد پیشنهاد می کند و به طور کل برنامه غذایی بیمار را به هم می ریزد.
نکته
ای که به نظر من باید خیلی به آن توجه کرد این است که اگر برنامه غذایی
فردی را متخصص تغذیه تنظیمکرده باشد، این برنامه، برنامه ای نیست که موجب
ضعف ایمنی و اختلال در وضعیت سوخت و ساز بدن شود. بنابراین نباید نگران
عوارض جانبی برنامه غذایی یا رژیم غذایی تاییدشده توسط متخصص تغذیه بود.
به
هر حال هر فردی ممکن است در طول زندگی اش به عفونت های متفاوتی به ویژه
عفونت تنفسی آن هم از نوع ویروسی مبتلا شود. بنابراین مداخلات تغذیه ای
غیرعلمی و غیرتخصصی توسط اطرافیان جز این که مشکل بیمار را دو چندان کند،
کاربرد دیگری ندارد.
بعضی از
افراد را می بینیم که هنگام ضعف ناشی از بیماری از مکمل استفاده می کنند.
آیا امکان تداخل این دسته مواد با آنتی بیوتیک ها وجود دارد؟
جز
کلسیم که ذکر شد سایر مکمل ها تا جایی که می دانم تاثیر سویی در جذب آنتی
بیوتیک ها و تاثیرگذاری آن ها ندارند. البته بد نیست در این جا به این نکته
اشاره کنم که بعضی از مواد غذایی مانند گریپ فروت و آب آن معمولا بیشترین تداخلات را با داروها دارند.
اگر
کسی بخواهد همین آب گریپ فروتی که گفتید یا مواد لبنی را که سرشار از
کلسیم هستند مصرف کند با چه فاصله زمانی از خوردن آنتی بیوتیک ها باید این
کار را انجام دهد؟
فاصله ای که باید بین خوردن غذا و
آنتی بیوتیک وجود داشته باشد معمولا 2 تا 3 ساعت است. بعضی ها فاصله خوردن
آنتی بیوتیک را 1 تا 2 ساعت قبل از غذا یا 2 تا 3 ساعت بعد از غذا در نظر
می گیرند که فاصله خوبی است و دقیقا با فیزیولوژی بدن تطابق دارد.
خیلی
کم پیش می آید که پزشکان به بیماران شان توصیه کنند که داروهای تجویزشده
را با مواد غذایی خاصی بخورند یا نخورند. چه توصیه ای به پزشکان و بیماران
شان دارید؟
همان طور که می دانید روزبه روز آنتی
بیوتیک های جدیدی وارد بازار می شود و این نشان دهنده مقاومت میکروب ها
نسبت به آنتی بیوتیک های قبلی است. گاهی این مقاومت به دلیل مصرف نابه جا و
ناکافی آنتی بیوتیک یا مصرف خودسرانه و بدون نظر پزشک ایجاد شده است.
وقتی
آنتی بیوتیک های جدیدی وارد بازار می شود بحث تداخل شان با غذا نیز جدید
است و چه بسا اطلاعات مربوط به آن موجود یا در دسترس نباشد. به همین دلیل
از بیماران می خواهم که اطلاعات لازم را از پزشک شان بپرسند.
