کاخ گلستان
یکی از دیدنی های تهران مجموعه کاخ گلستان است که از جاذبه های گردشگری تهران به شمار می آید.
پیشینه تاریخی کاخ گلستان
تاریخچه کاخ گلستان ، از مکانهای دیدنی تهران،
به زمان شاه عباس صفوی ( 988 ه.ق ) بر میگردد و در سلسله های بعد کم یا
بیش نیز مورد توجه واقع شده تا اینکه در عهد کریمخان زند ما بین سالهای
1173 تا 1180 ه.ق نیز این مجموعه با ساخت دیوانخانه ای دچار تغییرات اساسی
گردیده ، ولی اهمیت واقعی آن را می توان به دوران آقا محمدخان قاجار نسبت
داد .
کهنترین بناهای موجود در مجموعه کاخ گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند است. وی در نبرد های خود بر ضد محمد حسن خان قاجار در سال 1172 تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم تهران که در زمان شاه سلیمان ساخته شده بود بار عام داد و با عنوان وکیل الرعایا حکومت ایران را در دست گرفت .
به فرمان او در تابستان همان سال حصار ارگ مجددا احیا شد و یک دست حرمخانه
و خلوتخانه و عمارت دارالحکومه در داخل آن بنا گردید و در تابستان سال بعد
(1173) که اردوی خود را به چمن سلطانیه (زنجان) منتقل نمود. دستور داد یک
دست عمارت خاصه و دیوانخانه بزرگ به سبک ساسانی و باغی در جنب آن بنا
نمایند .
پس از مرگ کریمخان زند در 1193 آغا محمد خان قاجار در 1200 تهران
را به پایتختی برگزید، ولی به دلیل لشکر کشیهای دایمی کمتر در مقر حکومت
خود به سر می برد، و برای عمران و آبادانی چندان فرصت نداشت . تا آنکه
فتحعلی شاه در سال 1211 بر تخت سلطنت ایران جلوس کرد، از آن زمان به بعد با
گسترش دستگاه اداری و تشریفات سلطنتی بناهای متعددی در داخل ارگ تهران عمدتا در زمان فتحعلی شاهو ناصرالدین شاه قاجار احداث شد .
در دوران رضا شاه پهلوی، بخشهای بزرگی از ارگ تهران، از جمله حصار دور آن، سردر باب عالی، ساختمان دفتر استیفا، نگارخانه، تکیه دولت، نارنجستان، باغ گلشن و ساختمانهای اندرونی تخریب شد. محل سکونت شاه به کاخ مرمر و نیاوران و سپس در دوران محمد رضا شاه پهلوی به کاخ سعد آباد منتقل و مجموعه گلستان به محل پذیرایی از میهمانان خارجی تبدیل گردید.پس از انقلاب مجموعه گلستان همچون اغلب عمارات سلطنتی دیگر بصورت موزه در آمد تا همگان بتوانند از آن دیدن کرده و از تماشای زیباییهای حاصل از فکر و دست هنرمندان و صنعتگران ایرانی بهره برند .
تکیه دولت
تکیه دولت، با فرمان ناصرالدین شاه در سال 1284 هجری قمری (البته در مورد تاریخ دقیق ساخت تکیه دولت،
نقل قول های متفاوتی وجود دارد) و مباشرت دوستعلی خان معیرالممالک (سرپرست
ضرابخانه)، طی مدت حدود 5 سال (90 – 1284 هجری قمری) با صرف هزینه ای بالغ
بر سیصدهزار تومان بنا گردید. در زمان احداث تکیه دولت، در تهران حدود 40 تا 45 باب تکیهوجود داشت که باگذشت زمان بر شمار آنها افزوده شد و به 70 تا 80 تکیه رسید. در این میان، تکیه دولت به سبب نوع معماری اش، بیش از سایر تکایای قدیم تهران همچون تکیه حیاط شاهی و تکیه حاج میرزا آغاسی، توجه مورخان و هنرشناسان ایرانی و غیرایرانی را به خود جلب کرده بود.
در خصوص علل ساخت تکیه دولت در کتاب تاریخچه کاخ گلستان و ابنیه سلطنتی، نوشته یحیی ذکا، آمده است: «معتبرترین و وسیعترین تکیه های تهران که تعزیه های دولتیدر آن برگزار می شد، تکیه «حاج میرزا آغاسی» (تکیه دولت قدیم) بود که تکیه «عباس آباد»
نیز نامیده می شد. استقبال شدید مردم بخصوص زنان ازنمایش های مذهبی،
همچنین تنگی و کوچکی فضای تکیه عباس آباد، لاجرم ازدحام و ناراحتی تولید می
کرد و کار اجرای شبیه گردانی را مختل می ساخت و اقتضای زمان و اوضاع نیز
تکیه بزرگتر و وسیعتری را طالب بود، از این رو ناصرالدین شاه ضمن دادن
دستور شروع بنای شمس العماره، امری نیز برای ایجاد تکیه بزرگی در داخل ارگ سلطنتی به دوستعلی خان معیرالممالک صادر کرد.
شکل کلی بنای تکیه دولت از بیرون به صورت منشوری 8 ضلعی
بود که در داخل به یک استوانه کامل با قطر میانی حدود 60 متر تبدیل می شد.
این بنا با ارتفاعی حدود 24 متر در چهار طبقه (با احتساب سردابها و
زیرزمین) با مساحت تقریبی 2824 مترمربع و گنجایش حدود 20 هزار نفر طراحی
شده بود. پی بنا سست بود و بر روی خاک دستی قرار گرفته بود و همین امر از
ابتدا مشکلاتی برای مقاومت و ایستایی آن پدید آورد تکیه دولت سه
ورودی داشت : ورودی اصلی و بزرگ در ضلع شرقی تکیه برای مردان ، با دری دو
لنگه و سردری جناغی ؛ ورودی ضلع غربی برای زنان ، از سمت میدان ارگ با سردر جناغی و شش مناره کوچک
در دو طرف که با کاشی معقلی پوشیده شده بود ورودی سوم ، راهرو پر پیچ وخم و
تاریکی بود که قسمت شاه نشین تکیه را به ضلع جنوبی کاخ گلستان وصل می کرد و
شاه برای ورود به تکیه از آن می گذشت .
تکیه دولت
تا پایان دوره قاجار برپا بود، چنانکه جنازه مظفرالدین شاه در مراسم
باشکوهی به آنجا حمل شد و تا انتقال آن به عتبات در همانجا بود . در محرم
1326 نیز محمدعلی شاه ، مطابق رسم معمول همه ساله ، به تکیه رفت و در پی
هجوم جمعیت تلفاتی به بار آمد . مجلس موسسانی که در پانزدهم آذر 1304 تشکیل
شد و احمدشاه را بر کنار کرد و رضاخان را به ریاست حکومت موقت گمارد، در تکیه دولت بر پا گردید.
تکیه دولت، پس از مشروطه با نفوذ و تاثیر فرهنگ و هنر غرب بر کشور و پیدایش تیاترو
نمایش جدید در ایران، ارزش و اهمیت پیشین خود را از دست داد. حتی گاهی
مراسمی غیر از اجرای تعزیه نیز در آن برگزار شد، چنانچه در سالهای 1302 و
1304 شمسی، با مرمت برخی از قسمتهای تکیه، آن را برای برگزاری «نمایشگاه
امتعه وطنی» و تشکیل «مجلس موسسان» در نظر گرفتند.تکیه دولت، عظیمترین
نمایشخانه تاریخ ایران، سالها متروک و نیمه مخروبه بود تا اینکه در 1325
ه.ش برای ساخت شعبه بانک ملی در بازار، آن را خراب کردند و بیشتر عرصه آن
زیربنای بانک گردید.
عمارت خروجی
در زمان گذشته تقریبا متصل به ضلع شمالی شمس العماره یک دستگاه عمارت بزرگ و طولانی باغ گلستان را بدو قسمت تقسیم می کرد که آنرا عمارت خروجی می نامیدند. این بنا از مشرق به مغرب شامل : اتاق موزه ، تالار آینه گلستان
و صندوقخانه و رختدار خانه سلطنتی بود. اساس قصر مزبور در زمان آغامحمد
خان نهاده شده بود ولی بسال 1216 ه.ق در عهد فتحعلی شاه پایان یافت .
ناصرالدین شاه پس از مراجعت از سفر فرنگ چون موزه بزرگتری احداث نمود، این
بنا را در سال 1296 ه.ق منهدم کرده محل آنرا تبدیل به دریاچه یا استخر
بزرگی نمودند که استخر جلو عمارت بادگیر و شمس العماره و استخر جلو تالار آینه جدید را بهم متصل می ساخت . این استخر را در اوایل سلطنت پهلوی اول پر نموده و در حال حاضر به فضای سبز اختصاص یافته است .
در اینجا لازم است یادآوری کنیم که نام کاخ گلستان
از نام اتاق یا تالار گلستان فتحعلی شاهی که در عمارت خروجی بود گرفته شده
و از طریق اطلاق جز به کل سپس همه کاخ های سلطنتی را با این نام خوانده
اند ولی گاهی تالار آینه جدید را نیز تالار گلستان می گویند .
عمارت اندرونی
کاخ گلستان
ازسمت شمال بوسیله چند در و دالان باریک با حرم خانه که اندرون و فرح آباد
نیز نامیده میشد ارتباط داشت. پیش از سلطنت ناصرالدین شاه عمارت اندرون
همان ساختمانها و اتاق ها و تالارهای دوران فتحعلی شاه بود و بقول مرحوم
معیرالممالک این قسمت از بیوتات سلطنتی گر چه دارای وسعت زیادی نبود ولی
طرز ساختمان خوشی داشت .
در اوایل سلطنت ناصرالدین شاهکه
درعمارت ارگ سلطنتی تغییرات عمده و مهمی داده میشد بنا بنوشته هدایت در
روضه الصفای ناصری تغییرات مهمی در اندرون توسط حاج علیخان حاجب الدوله و
به سال 1271 ه.ق ایجاد گردید . پس از آنکه زنهای حرم سرای ناصرالدین شاه رو
به ازدیاد نهاد و رفته رفته جا بر آنان تنگ شد مجبور گردیدند اندرون را
دوباره وسعت داده بزرگتر سازند و بهمین منظور در سال 1299 ه.ق و با مباشرت
بنایی آقا ابراهیم خان امین السلطان تمام بناهایی را که توسط حاجب الدوله
ساخته شده بود را خراب نموده و بر وسعت اندرون اضافه نمودند.پس از آن که
ساختمانهای اندرون در دورادور باغچه و حیاط آن بپایان رسید در سال 1303 ه.ق
ناصرالدین شاه مصمم گردید که برای خوابگاه خود نیز کاخی به سبک جدید در
وسط باغچه بسازد . مباشرت ساختن این کاخ نیز به محمد ابراهیم خان امین
السلطان واگذار گردید . ساخت بنای کاخ مدت یکسال تمام طول کشید و در روز
یکشنبه 9 رجب 1304 .ه.ق افتتاح گردید .این کاخ بر خلاف عمارتهای دیگر
ساختمانی بودکاملا به سبک اروپایی که از روی کاخ دولمه باغچه سلطان عثمانی
ساخته شده و تزیین یافته بود .کل بنا های عمارت اندرون در زمان پهلوی تخریب و به ساختمانهای وزارت دارایی اختصاص یافت .
بناهای موجود در کاخ
ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، اتاق موزه (تالار سلام) و حوضخانه آن، تالار آینه ، تالار عاج یا سفره خانه ، تالاربرلیان یا تشریفات، ساختمان کتابخانه، عمارت شمس العماره، عمارت بادگیر و حوضخانه وسیع آن، تالار الماس، کاخ ابیض، چادر خانه.
بناهایی که قبلا در کاخ گلستان بوده است
عمارت اندرونی ، خوابگاه ناصری ، تالار خاقان مغفور ، عمارت خروجی ، عمارت صندوق خانه و رختدارخانه سلطنتی.
تالار آیینه
تالار آیینه در غرب تالار سلام و در بالای سر در و ایوان سنگی جلو سرسرای کاخ قرار دارد و یکی از تالار های مشهور کاخ گلستان است . ساخت تالار آیینه همزمان با تالار سلام
حدود سال 1291 هـ .ق آغاز گردید و ظاهرا در سال 1294هـ .ق پایان رسید . در
آغاز انتقال اشیا و آثار موزه قدیم به موزه جدید ، این تالار به تخت طاووس
و تاج کیانی اختصاص داشت . شهرت عمده تالار آیینه علاوه
بر تزیینات آن بیشتر به دلیل نقاشی معروفی است که مرحوم میرزا محمدخان کمال
الملک غفاری بسال 1309 هـ .ق از آن ترسیم کرده و اینک در کاخ گلستان نگهداری می گردد .
تالار سلام
پس
از اولین سفر ناصر الدین شاه به اروپا در سال 1290 هـ .ق و دیدن موزه ها و
گالری های بزرگ کشور های غربی وی تصمیم گرفت که موزه ای شبیه به موزه های
اروپا در ارگ ایجاد نماید . بدین منظور عمارت خروجی را تخریب و در عوض در سمت شمال غربی و در جوار تالار عاج ، بنا های کاخ گلستان جدید ، یعنی سرسرا و تالار آیینه گلستان و اتاق موزه بنیان نهاده شد .
ساخت اتاق موزه
در سال 1291 هـ .ق آغاز و در سال 1294 هـ .ق پایان یافت . ولی به دلیل
تزیینات زیاد و چیدن اشیا که با نظارت مستقیم شاه صورت می گرفت بهره برداری
از آن تا سال 1299 هـ .ق به طول انجامید .
این تالار از همان آغاز به منظور تاسیس و تشکیل موزه بنا گردید . ولی پس از انتقال تخت طاووس از موزه های قدیم و تالار آیینه به آن و نیز برگزاری سلام های خاص و رسمی در آن بتدریج نام تالار سلام را به خود گرفت .
در این تالار نفیس ترین اشیا و آثار هنری اهدایی ، بویژه جواهرات سلطنتی
نگهداری می شد . در سال 1345 به سبب برگزاری مراسم تاجگذاری محمد رضا شاه
پهلوی در این تالار ، موزه آرایی آن بطور کلی دگرگون شد و به شکل امروزی
درآمد .
در طبقه زیرین تالار سلام حوض خانه ای قرار
دارد . امروزه حوض خانه وسیع زیرین به دو بخش تقسیم گردیده است : بخش شرقی
با نام تالار مخصوص به نمایش هنر های ظریفه ایران در دوره قاجار ، و بخش
غربی آن با نام نگارخانه برای ارایه آثار نقاشی هنرمندان ایران دردوره
قاجار اختصاص یافته است .
تالار الماس
در سمت جنوبی محوطه کاخ گلستان بعد از عمارت بادگیر ، تالار الماس
قرار دارد . بنیاد و اساس این تالار در زمان فتحعلی شاه نهاده شده ولی در
زمان ناصر الدین شاه تغییراتی در ظاهر و تزیینات آن داده اند . این بنا
بمناسبت آیینه کاری های داخلی اش بنام الماس خوانده شده است .
در زمان ناصرالدین شاه اغلب طاق ها و طاقنما های جناغی این تالار مانند بسیاری از طاق های دیگر کاخ گلستان به طاق های قوسی یا رومی تبدیل گردید و دیوار های تالار به انواع کاغذ دیواری خارجی پوشانیده شد .
این تالار با توجه به آنکه از جمله بنا های فتحعلی شاهی است به محل موزه
آثار و اشیای وی اختصاص یافته و قرار است در زیرزمین آن نیز چای خانه
مجموعه دایر گردد .
تالار عاج
بعد از تالار آیینه و در سمت غرب تالار برلیان ، تالار عاج قراردارد . تاریخ احداث این تالار و حوضخانه زیر آن معلوم نیست ، ولی محققا قبل از تالار سلام و تالار آیینه
ساخته شده و از بناهای دوره ناصری است که البته بعد ها در زمان خود وی در
نمای آن تغییراتی دادند که به صورت امروزی در آمده است . در این تالار در
زمان ناصر الدین شاه ، هدایای پادشاهان دول خارجی نگهداری می شد و در زمان
پهلوی محل پذیرایی و برپایی مهمانی های رسمی دربار بود . از این رو در
آرایش درونی آن تغییرات عمده ای داده شده است . حوض خانه زیر این عمارت برای نمایش تابلو های نقاشی اختصاص یافته است .
حوض خانه
این عمارت که در طبقه فوقانی تالار عاج
واقع است ، از بنا های دوره ناصری است و زمانی آب قنات از داخل آبنمای این
عمارت به داخل حوض های حیاط کاخ در جریان بوده است . این عمارت نیز در
زمان های مختلف تغییراتی یافته و اکنون با نصب نفیس ترین تابلو های نقاشان
اروپایی در قرن 19 میلادی ، از جمله آثار معروف نقاشانی همچون سیمون ون
گلذبر ، آیوازفسکی … تبدیل به نمایشگاه دایمی تابلو های نقاشی گردیده است .
شمس العماره
این بنا شاخص ترین بنای کاخ گلستان
و ممتاز ترین ساختمان ضلع شرقی مجموعه است . گویا ناصرالدین شاه قبل از
سفر به اروپا و بر اثر دیدن تصاویر بنا های فرنگستان ، تمایل پیدا می کند
بنایی مرتفع ، نظیر آنها در پایتخت خود ایجاد نماید تا از بالای آن بتواند
به همراه درباریان منظره شهر و دورنمای اطراف را تماشا کند .
ساخت عمارت در سال 1282 هـ .ق آغاز می گردد و پس از دو سال پایان می پذیرد و آن را شمس العماره
می نامند و تاریخ بنایش را به حساب جمل کاخ شاهنشاه می یابند . طرح و نقشه
آن ظاهرا از معیر الممالک و معمار آن استاد علی محمد کاشی بوده است .
خلوت کریمخانی
در گوشه شمال غربی محوطه گلستان ، دیوار به دیوار تالار سلام ،
بنایی سر پوشیده و ستوندار بصورت ایوان سه دهنه ای وجود دارد که در مرکز
آن حوض جوشی ساخته شده و بیشتر آب این قنات شاه از میانه حوض می جوشیده است
. این قسمت از کاخ گلستان که جلو خان یا خلوت کریمخانی نامیده می شود چنانچه از نامش پیداست از بناهای دوره کریمخان زند است و قسمتی از خلوت خانه وی به شمار می آمده است .
این بنا ظاهرا در سال1173 هـ .ق احداث گردیده و در زمان ناصر الدین شاه ، که بنای جدید تالار سلام ساخته می شده است ، قسمت اعظم آن تخریب گردیده و امروزه تنها بخشی از آن باقی مانده است.
عمارت بادگیر
عمارت بادگیر در زمان فتحعلی شاه درضلع جنوبی باغ گلستان ساخته شد . ولی در زمان ناصر الدین شاه تصرفات عمده یی در آن انجام گرفت و به شکل امروزی درآمد .
در زیر تالار و عمارت مذبور حوضخانه وسیعی وجود دارد که در چهار گوشه آن
چهار بادگیر بلند پوشیده از کاشی های معرق ، آبی ، زرد و سیاه با قبه های
زرین ساخته شده است و هوای حوضخانه و تالار و اتاق ها بوسیله آنها به خوبی
خنک می شود .
کاخ ابیض
در
اواخر سلطنت ناصر الدین شاه ، شاه سلطان عبد الحمید ، پادشاه عثمانی ،
مقداری اثاثیه ارزشمند و گرانبها برای شاه ایران فرستاد . چون در آن هنگام
تقریبا همه کاخ ها و تالار های سلطنتی با تابلو ها و اثاثیه متعدد پر و
آراسته شده بود از این رو ناصر الدین شاه تصمیم گرفت در گوشه جنوب غربی
محوطه گلستان ، که سابقا محل کلاه فرنگی یا برج آغا محمد خانی بود ، کاخ
جدیدی بنا نماید و هدایای سلطان را درآن جای دهد .
این بنا به علت سفیدی رنگ نمای ساختمان که بشیوه بناهای قرن 18 اروپا گچبری و نماسازی شده و نیز به سبب آنکه پله ها و ازارهای سرسرای کاخ مرمر سفید رگه دار بود کاخ ابیض نامیده شد . کاخ ابیض
از همان ابتدای بنای خود به محل اشتغال صدراعظم ها اختصاص یافت و جلسات
هییت دولت تا سال 1333 شمسی در این کاخ و در تالار سلطان عبد الحمید تشکیل
می شد .
در سال 1344 به سبب تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی در ضلع غربی و نیز طبقه پایین ساختمان تغییراتی بوجود آمد و از سال 1347 به موزه مردم شناسی تبدیل گردید .
عمارت برلیان
در سمت شرقی تالار عاج ، چند تالار و اتاق زیبا و مجلل وجود دارد که سطح کف آنها نسبت به کف تالار عاج
و تالار های دیگر پایین تر است . در زمان ناصر الدین شاه بعلت کهنگی و
فرسودگی بناهای قدیمی ارگ ، اغلب آنها را ویران می کردند و به جایشان
ساختمان های جدیدی می ساختند . در این زمان عمارت بلور را خراب کردند و در
جایش عمارت امروزی را بنا نمودند . این عمارت در زمان پهلوی برای برگزاری
جلسات رسمی با سران دول خارجی و مراسم تشریفات مورد استفاده قرار می گرفت .
نگارخانه
نگارخانه
محل ارایه گنجینه نفیس تابلو های نقاشی ، هنرمندان دوره قاجار است که در
آن سیر تحول نقاشی در ایران و آثار هنرمندان مشهور آن در معرض نمایش قرار
گرفته است . از نقاشان مشهوری که آثار آنان به نمایش درآمده است می توان به
محمود خان صبا ، مهرعلی ، کمال الملک ، اسماعیل جلابر ، ابوالحسن ثانی یا
صنیع الملک و محمد حسن افشار اشاره نمود .
موزه مخصوص
در ضلع شمال غربی باغ گلستان از خلوت کریم خانی که بگذریم به تالار موزه مخصوص
یا عمارت موزه اصلی می رسیم . این نخستین موزه سلطنتی و دولتی در ایران
است که توسط ناصر الدین شاه تاسیس گردیده است . شاه بر اثر مسافرت به اروپا
و دیدن موزه ها و گالری های بزرگ کشور های غربی ، تصمیم گرفت که او نیز
موزه ای شبیه به موزه های اروپایی ، در ارگ سلطنتی تاسیس و ایجاد نماید .
این تالار از همان آغاز به منظور تاسیس و تشکیل موزه بنا گردید ونیز
برگزاری سلام های خاص و رسمی در آن بتدریج نام تالار سلام را بخود گرفت .
در سال 1345 به سبب برگزاری مراسم تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی در این تالار ، موزه آرایی آن بطور کلی دگرگون شد و به شکل امروزی درآمد . در طبقه زیرین تالار سلام حوضخانه ای قرار دارد که به دو بخش شرقی با نام تالار مخصوص به نمایش هنرهای ظریفه و مرسعات در دوره قاجار اختصاص یافته است .
نام شاهان ساکن در کاخ
آغا محمد خان قاجار ، فتحعلی شاه ، محمد شاه قاجار ، ناصرالدین شاه قاجار ،
مظفرالدین شاه قاجار ، محمد علی شاه قاجار ، احمد شاه قاجار.
عمارت مسعودیه | Masoudiyeh Palace
تهران – تهران خیابان جمهوری – نرسیده به بهارستان – خیابان ملت – تقاطع خیابان اکباتان
عمارت
مسعودیه مربوط به دوره قاجاره که در تهران، میدان بهارستان واقع شده. این
اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۹۰ به عنوان یکی از آثار ملی
ایران به ثبت رسیده.
باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، ملقب به
ظل السلطان، فرزند ناصرالدین شاه، در ۱۲۹۵ ق، و به سرکاری رضا قلی خان
(ملقب به سراج الملک) در زمینی به وسعت حدود ۴۰۰۰ مترمربع و مرکب از بیرونی
(دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده. در واقع نام این عمارت نیز
برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته.
معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی و ناظر آن میرزا رضا قلی خانی ملقب به سراج الملک است.
عمارت
مسعودیه در طول سالهای عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بوده. در جریان
جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان
با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه های مشروطه خواهان و
مخالفان محمد علی شاه بود. در سال ۱۲۸۷ در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز
زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس
دست او داد. پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه
ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.
بنای بسیاری از
ساختمان های فرهنگی کشور در این عمارت گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه
ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سال های ۱۳۰۴ انجمن
معارف با استفاده از یکی از اتاق های آن نخستین کتابخانه رسمی کشور را که
پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود را گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از
اتاق های آن به عتیقه های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده
بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای
عتیقه همین جا در سال ۱۳۱۸ به موزه ملی منتقل شد.
