مقاله ای کامل در مورد شبکه های کامپیوتری
تقسیم بندی بر اساس توپولوژی . الگوی هندسی استفاده شده جهت اتصال
کامپیوترها ، توپولوژی نامیده می شود. توپولوژی انتخاب شده برای پیاده سازی
شبکه ها، عاملی مهم در جهت کشف و برطرف نمودن خطاء در شبکه خواهد بود.
انتخاب یک توپولوژی خاص نمی تواند بدون ارتباط با محیط انتقال و روش های
استفاده از خط مطرح گردد. نوع توپولوژی انتخابی جهت اتصال کامپیوترها به
یکدیگر ، مستقیما” بر نوع محیط انتقال و روش های استفاده از خط تاثیر می
گذارد. با توجه به تاثیر مستقیم توپولوژی انتخابی در نوع کابل کشی و هزینه
های مربوط به آن ، می بایست با دقت و تامل به انتخاب توپولوژی یک شبکه همت
گماشت . عوامل مختلفی جهت انتخاب یک توپولوژی بهینه مطرح می شود. مهمترین
این عوامل بشرح ذیل است :
هزینه . هر نوع محیط انتقال که برای شبکه LAN
انتخاب گردد، در نهایت می بایست عملیات نصب شبکه در یک ساختمان پیاده سازی
گردد. عملیات فوق فرآیندی طولانی جهت نصب کانال های مربوطه به کابل ها و
محل عبور کابل ها در ساختمان است . در حالت ایده آل کابل کشی و ایجاد کانال
های مربوطه می بایست قبل از تصرف و بکارگیری ساختمان انجام گرفته باشد.
بهرحال می بایست هزینه نصب شبکه بهینه گردد.
انعطاف پذیری . یکی از
مزایای شبکه های LAN ، توانائی پردازش داده ها و گستردگی و توزیع گره ها در
یک محیط است . بدین ترتیب توان محاسباتی سیستم و منابع موجود در اختیار
تمام استفاده کنندگان قرار خواهد گرفت . در ادارات همه چیز تغییر خواهد
کرد.( لوازم اداری، اتاقها و … ) . توپولوژی انتخابی می بایست بسادگی
امکان تغییر پیکربندی در شبکه را فراهم نماید. مثلا” ایستگاهی را از نقطه
ای به نقطه دیگر انتقال و یا قادر به ایجاد یک ایستگاه جدید در شبکه باشیم .
سه نوع توپولوژی رایج در شبکه های LAN استفاده می گردد :
BUS
STAR
RING
توپولوژی
BUS . یکی از رایجترین توپولوژی ها برای پیاده سازی شبکه های LAN است . در
مدل فوق از یک کابل بعنوان ستون فقرات اصلی در شبکه استفاده شده و تمام
کامپیوترهای موجود در شبکه ( سرویس دهنده ، سرویس گیرنده ) به آن متصل می
گردند.
مزایای توپولوژی BUS
– کم بودن طول کابل . بدلیل استفاده از
یک خط انتقال جهت اتصال تمام کامپیوترها ، در توپولوژی فوق از کابل کمی
استفاده می شود.موضوع فوق باعث پایین آمدن هزینه نصب و ایجاد تسهیلات لازم
در جهت پشتیبانی شبکه خواهد بود.
– ساختار ساده . توپولوژی BUS دارای یک ساختار ساده است . در مدل فوق صرفا” از یک کابل برای انتقال اطلاعات استفاده می شود.
–
توسعه آسان . یک کامپیوتر جدید را می توان براحتی در نقطه ای از شبکه
اضافه کرد. در صورت اضافه شدن ایستگاههای بیشتر در یک سگمنت ، می توان از
تقویت کننده هائی به نام Repeater استفاده کرد.
معایب توپولوژی BUS
–
مشکل بودن عیب یابی . با اینکه سادگی موجود در تویولوژی BUS امکان بروز
اشتباه را کاهش می دهند، ولی در صورت بروز خطاء کشف آن ساده نخواهد بود. در
شبکه هائی که از توپولوژی فوق استفاده می نمایند ، کنترل شبکه در هر گره
دارای مرکزیت نبوده و در صورت بروز خطاء می بایست نقاط زیادی بمنظور تشخیص
خطاء بازدید و بررسی گردند.
– ایزوله کردن خطاء مشکل است . در صورتیکه
یک کامپیوتر در توپولوژی فوق دچار مشکل گردد ، می بایست کامپیوتر را در
محلی که به شبکه متصل است رفع عیب نمود. در موارد خاص می توان یک گره را از
شبکه جدا کرد. در حالتیکه اشکال در محیط انتقال باشد ، تمام یک سگمنت می
بایست از شبکه خارج گردد.
– ماهیت تکرارکننده ها . در مواردیکه برای
توسعه شبکه از تکرارکننده ها استفاده می گردد، ممکن است در ساختار شبکه
تغییراتی نیز داده شود. موضوع فوق مستلزم بکارگیری کابل بیشتر و اضافه
نمودن اتصالات مخصوص شبکه است .
توپولوژی STAR . در این نوع توپولوژی
همانگونه که از نام آن مشخص است ، از مدلی شبیه “ستاره” استفاده می گردد.
در این مدل تمام کامپیوترهای موجود در شبکه معمولا” به یک دستگاه خاص با
نام ” هاب ” متصل خواهند شد.
مزایای توپولوژی STAR
– سادگی سرویس
شبکه . توپولوژی STAR شامل تعدادی از نقاط اتصالی در یک نقطه مرکزی است .
ویژگی فوق تغییر در ساختار و سرویس شبکه را آسان می نماید.
– در هر
اتصال یکدستگاه . نقاط اتصالی در شبکه ذاتا” مستعد اشکال هستند. در
توپولوژی STAR اشکال در یک اتصال ، باعث خروج آن خط از شبکه و سرویس و
اشکال زدائی خط مزبور است . عملیات فوق تاثیری در عملکرد سایر کامپیوترهای
موجود در شبکه نخواهد گذاشت .
– کنترل مرکزی و عیب یابی . با توجه به
این مسئله که نقطه مرکزی مستقیما” به هر ایستگاه موجود در شبکه متصل است ،
اشکالات و ایرادات در شبکه بسادگی تشخیص و مهار خواهند گردید.
– روش
های ساده دستیابی . هر اتصال در شبکه شامل یک نقطه مرکزی و یک گره جانبی
است . در چنین حالتی دستیابی به محیط انتقال حهت ارسال و دریافت اطلاعات
دارای الگوریتمی ساده خواهد بود.
معایب توپولوژی STAR
– زیاد بودن
طول کابل . بدلیل اتصال مستقیم هر گره به نقطه مرکزی ، مقدار زیادی کابل
مصرف می شود. با توجه به اینکه هزینه کابل نسبت به تمام شبکه ، کم است ،
تراکم در کانال کشی جهت کابل ها و مسائل مربوط به نصب و پشتیبنی آنها بطور
قابل توجهی هزینه ها را افزایش خواهد داد.
– مشکل بودن توسعه . اضافه
نمودن یک گره جدید به شبکه مستلزم یک اتصال از نقطه مرکزی به گره جدید است .
با اینکه در زمان کابل کشی پیش بینی های لازم جهت توسعه در نظر گرفته می
شود ، ولی در برخی حالات نظیر زمانیکه طول زیادی از کابل مورد نیاز بوده و
یا اتصال مجموعه ای از گره های غیر قابل پیش بینی اولیه ، توسعه شبکه را با
مشکل مواجه خواهد کرد.
– وابستگی به نقطه مرکزی . در صورتیکه نقطه مرکزی ( هاب ) در شبکه با مشکل مواجه شود ، تمام شبکه غیرقابل استفاده خواهد بود.
توپولوژی
RING . در این نوع توپولوژی تمام کامپیوترها بصورت یک حلقه به یکدیگر
مرتبط می گردند. تمام کامپیوترهای موجود در شبکه ( سرویس دهنده ، سرویس
گیرنده ) به یک کابل که بصورت یک دایره بسته است ، متصل می گردند. در مدل
فوق هر گره به دو و فقط دو همسایه مجاور خود متصل است . اطلاعات از گره
مجاور دریافت و به گره بعدی ارسال می شوند. بنابراین داده ها فقط در یک جهت
حرکت کرده و از ایستگاهی به ایستگاه دیگر انتقال پیدا می کنند.
مزایای توپولوژی RING
–
کم بودن طول کابل . طول کابلی که در این مدل بکار گرفته می شود ، قابل
مقایسه به توپولوژی BUS نبوده و طول کمی را در بردارد. ویژگی فوق باعث کاهش
تعداد اتصالات ( کانکتور) در شبکه شده و ضریب اعتماد به شبکه را افزایش
خواهد داد.
– نیاز به فضائی خاص جهت انشعابات در کابل کشی نخواهد
بود.بدلیل استفاده از یک کابل جهت اتصال هر گره به گره همسایه اش ، اختصاص
محل هائی خاص بمنظور کابل کشی ضرورتی نخواهد داشت .
– مناسب جهت فیبر
نوری . استفاده از فیبر نوری باعث بالا رفتن نرخ سرعت انتقال اطلاعات در
شبکه است. چون در توپولوژی فوق ترافیک داده ها در یک جهت است ، می توان از
فیبر نوری بمنظور محیط انتقال استفاده کرد.در صورت تمایل می توان در هر بخش
ازشبکه از یک نوع کابل بعنوان محیط انتقال استفاده کرد . مثلا” در محیط
های ادرای از مدل های مسی و در محیط کارخانه از فیبر نوری استفاده کرد.
معایب توپولوژی RING
–
اشکال در یک گره باعث اشکال در تمام شبکه می گردد. در صورت بروز اشکال در
یک گره ، تمام شبکه با اشکال مواجه خواهد شد. و تا زمانیکه گره معیوب از
شبکه خارج نگردد ، هیچگونه ترافیک اطلاعاتی را روی شبکه نمی توان داشت .
–
اشکال زدائی مشکل است . بروز اشکال در یک گره می تواند روی تمام گرههای
دیگر تاثیر گذار باشد. بمنظور عیب یابی می بایست چندین گره بررسی تا گره
مورد نظر پیدا گردد.
– تغییر در ساختار شبکه مشکل است . در زمان گسترش و
یا اصلاح حوزه جغرافیائی تحت پوشش شبکه ، بدلیل ماهیت حلقوی شبکه مسائلی
بوجود خواهد آمد .
– توپولوژی بر روی نوع دستیابی تاثیر می گذارد. هر
گره در شبکه دارای مسئولیت عبور دادن داده ای است که از گره مجاور دریافت
داشته است . قبل از اینکه یک گره بتواند داده خود را ارسال نماید ، می
بایست به این اطمینان برسد که محیط انتقال برای استفاده قابل دستیابی است .
● تقسیم بندی بر اساس حوزه جغرافی تحت پوشش . شبکه های کامپیوتری با توجه به حوزه جغرافیائی تحت پوشش به سه گروه تقسیم می گردند :
شبکه های محلی ( کوچک ) LAN
شبکه های متوسط MAN
شبکه های گسترده WAN
شبکه
های LAN . حوزه جغرافیائی که توسط این نوع از شبکه ها پوشش داده می شود ،
یک محیط کوچک نظیر یک ساختمان اداری است . این نوع از شبکه ها دارای ویژگی
های زیر می باشند :
توانائی ارسال اطلاعات با سرعت بالا
محدودیت فاصله
قابلیت استفاده از محیط مخابراتی ارزان نظیر خطوط تلفن بمنظور ارسال اطلاعات
نرخ پایین خطاء در ارسال اطلاعات با توجه به محدود بودن فاصله
شبکه
های MAN . حوزه جغرافیائی که توسط این نوع شبکه ها پوشش داده می شود ، در
حد و اندازه یک شهر و یا شهرستان است . ویژگی های این نوع از شبکه ها بشرح
زیر است :
پیچیدگی بیشتر نسبت به شبکه های محلی
قابلیت ارسال تصاویر و صدا
قابلیت ایجاد ارتباط بین چندین شبکه
شبکه
های WAN . حوزه جغرافیائی که توسط این نوع شبکه ها پوشش داده می شود ، در
حد و اندازه کشور و قاره است . ویژگی این نوع شبکه ها بشرح زیر است :
قابلیت ارسال اطلاعات بین کشورها و قاره ها
قابلیت ایجاد ارتباط بین شبکه های LAN
سرعت پایین ارسال اطلاعات نسبت به شبکه های LAN
نرخ خطای بالا با توجه به گستردگی محدوده تحت پوشش
● کابل در شبکه
در
شبکه های محلی از کابل بعنوان محیط انتقال و بمنظور ارسال اطلاعات استفاده
می گردد.ازچندین نوع کابل در شبکه های محلی استفاده می گردد. در برخی
موارد ممکن است در یک شبکه صرفا” از یک نوع کابل استفاده و یا با توجه به
شرایط موجود از چندین نوع کابل استفاده گردد. نوع کابل انتخاب شده برای یک
شبکه به عوامل متفاوتی نظیر : توپولوژی شبکه، پروتکل و اندازه شبکه بستگی
خواهد داشت . آگاهی از خصایص و ویژگی های متفاوت هر یک از کابل ها و تاثیر
هر یک از آنها بر سایر ویژگی های شبکه، بمنظور طراحی و پیاده سازی یک شبکه
موفق بسیار لازم است .
– کابل Unshielded Twisted pair )UTP)
متداولترین
نوع کابلی که در انتقال اطلاعات استفاده می گردد ، کابل های بهم تابیده می
باشند. این نوع کابل ها دارای دو رشته سیم به هم پیچیده بوده که هر دو
نسبت زمین دارای یک امپدانش یکسان می باشند. بدین ترتیب امکان تاثیر پذیری
این نوع کابل ها از کابل های مجاور و یا سایر منابع خارجی کاهش خواهد یافت .
کابل های بهم تابیده دارای دو مدل متفاوت : Shielded ( روکش دار ) و
Unshielded ( بدون روکش ) می باشند. کابل UTP نسبت به کابل STP بمراتب
متداول تر بوده و در اکثر شبکه های محلی استفاده می گردد.کیفیت کابل های
UTP متغیر بوده و از کابل های معمولی استفاده شده برای تلفن تا کابل های با
سرعت بالا را شامل می گردد. کابل دارای چهار زوج سیم بوده و درون یک روکش
قرار می گیرند. هر زوج با تعداد مشخصی پیچ تابانده شده ( در واحد اینچ ) تا
تاثیر پذیری آن از سایر زوج ها و یاسایر دستگاههای الکتریکی کاهش یابد.
کاربردهای شبکه
هسته
اصلی سیستم های توزیع اطلاعات را شبکه های کامپیوتری تشکیل می دهند. مفهوم
شبکه های کامپیوتری بر پایه اتصال کامپیوتر ها و دیگر تجهیزات سخت افزاری
به یکدیگر برای ایجاد امکان ارتباط و تبادل اطلاعات استوار شده است. گروهی
از کامپیوتر ها و دیگر تجهیزات متصل به هم را یک شبکه می نامند. کامپیوتر
هایی که در یک شبکه واقع هستند، میتوانند اطلاعات، پیام، نرم افزار و سخت
افزارها را بین یکدیگر به اشتراک بگذارند. به اشتراک گذاشتن اطلاعات، پیام
ها و نرم افزارها، تقریباً برای همه قابل تصور است در این فرایند نسخه ها
یا کپی اطلاعات نرم افزاری از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر منتقل می شود.
هنگامی که از به اشتراک گذاشتن سخت افزار سخن می گوییم به معنی آن است که
تجهیزاتی نظیر چاپگر یا دستگاه مودم را می توان به یک کامپیوتر متصل کرد و
از کامپیوتر دیگر واقع در همان شبکه، از آن ها استفاده نمود.
به عنوان
مثال در یک سازمان معمولاً اطلاعات مربوط به حقوق و دستمزدپرسنل در بخش
حسابداری نگهداری می شود. در صورتی که در این سازمان از شبکه کامپیوتری
استفاده شده باشد، مدیر سازمان می تواند از دفتر خود به این اطلاعات دسترسی
یابد و آن ها را مورد بررسی قرار دهد. به اشتراک گذاشتن اطلاعات و منابع
نرم افزاری و سخت افزاری دارای مزیت های فراوانی است. شبکه های کامپیوتری
می توانند تقریباً هر نوع اطلاعاتی را به هر شخصی که به شبکه دسترسی داشته
باشد عرضه کنند. این ویژگی امکان پردازش غیر متمرکزاطلاعات را فراهم می
کند. در گذشته به علت محدود بودن روش های انتقال اطلاعات کلیه فرایند های
پردازش آن نیز در یک محل انجام می گرفته است. سهولت و سرعت روش های امروزی
انتقال اطلاعات در مقایسه با روش هایی نظیر انتقال دیسکت یا نوار باعث شده
است که ارتباطات انسانی نیز علاوه بر مکالمات صوتی، رسانه ای جدید بیابند.
به
کمک شبکه های کامپیوتری می توان در هزینه های مربوط به تجهیزات گران قیمت
سخت افزاری نظیر هارد دیسک، دستگاه های ورود اطلاعات و… صرفه جویی کرد.
شبکه های کامپیوتری، نیازهای کاربران در نصب منابع سخت افزاری را رفع کرده
یا به حداقل می رسانند.
از شبکه های کامپیوتری می توان برای استاندارد
سازی برنامه های کاربردی نظیر واژه پردازها و صفحه گسترده ها، استفاده کرد.
یک برنامه کاربردی می تواند در یک کامپیوتر مرکزی واقع در شبکه اجرا شود و
کاربران بدون نیاز به نگهداری نسخه اصلی برنامه، از آن در کامپیوتر خود
استفاده کنند.
استاندارد سازی برنامه های کاربردی دارای این مزیت است که
تمام کاربران و یک نسخه مشخص استفاده می کنند. این موضوع باعث می شود تا
پشتیبانی شرکت عرضه کننده نرم افزار از محصول خود تسهیل شده و نگهداری از
آن به شکل موثرتری انجام شود.
مزیت دیگر استفاده از شبکه های کامپیوتری،
امکان استفاده از شبکه برای برقراری ارتباطات روی خط (Online) از طریق
ارسال پیام است. به عنوان مثال مدیران می توانند برای ارتباط با تعداد
زیادی از کارمندان از پست الکترونیکی استفاده کنند.
تاریخچه پیدایش شبکه
در
سال 1957 نخستین ماهواره، یعنی اسپوتنیک توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق به
فضا پرتاب شد. در همین دوران رقابت سختی از نظر تسلیحاتی بین دو ابرقدرت آن
زمان جریان داشت و دنیا در دوران رقابت سختی از نظر تسلیحاتی بین دو ابر
قدرت آن زمان جریان داشت و دنیا در دوران جنگ سرد به سر می برد. وزارت دفاع
امریکا در واکنش به این اقدام رقیب نظامی خود، آژانس پروژه های تحقیقاتی
پیشرفته یا آرپا (ARPA) را تاسیس کرد. یکی از پروژه های مهم این آژانس
تامین ارتباطات در زمان جنگ جهانی احتمالی تعریف شده بود. در همین سال ها
در مراکز تحقیقاتی غیر نظامی که بر امتداد دانشگاه ها بودند، تلاش برای
اتصال کامپیوترها به یکدیگر در جریان بود. در آن زمان کامپیوتر های
Mainframe از طریق ترمینال ها به کاربران سرویس می دادند. در اثر اهمیت
یافتن این موضوع آژانس آرپا (ARPA) منابع مالی پروژه اتصال دو کامپیوتر از
راه دور به یکدیگر را در دانشگاه MIT بر عهده گرفت. در اواخر سال 1960
اولین شبکه کامپیوتری بین چهار کامپیوتر که دو تای آنها در MIT، یکی در
دانشگاه کالیفرنیا و دیگری در مرکز تحقیقاتی استنفورد قرار داشتند، راه
اندازی شد. این شبکه آرپانت نامگذاری شد. در سال 1965 نخستین ارتباط راه
دور بین دانشگاه MIT و یک مرکز دیگر نیز برقرار گردید.
در سال 1970 شرکت
معتبر زیراکس یک مرکز تحقیقاتی در پالوآلتو تاسیس کرد. این مرکز در طول
سال ها مهمترین فناوری های مرتبط با کامپیوتر را معرفی کرده است و از این
نظریه به یک مرکز تحقیقاتی افسانه ای بدل گشته است. این مرکز تحقیقاتی که
پارک (PARC) نیز نامیده می شود، به تحقیقات در زمینه شبکه های کامپیوتری
پیوست. تا این سال ها شبکه آرپانت به امور نظامی اختصاص داشت، اما در سال
1927 به عموم معرفی شد. در این سال شبکه آرپانت مراکز کامپیوتری بسیاری از
دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی را به هم متصل کرده بود. در سال 1927 نخستین
نامه الکترونیکی از طریق شبکه منتقل گردید.
در این سال ها حرکتی غیر
انتفاعی به نام MERIT که چندین دانشگاه بنیان گذار آن بوده اند، مشغول
توسعه روش های اتصال کاربران ترمینال ها به کامپیوتر مرکزی یا میزبان بود.
مهندسان پروژه MERIT در تلاش برای ایجاد ارتباط بین کامپیوتر ها، مجبور
شدند تجهیزات لازم را خود طراحی کنند. آنان با طراحی تجهیزات واسطه برای
مینی کامپیوتر DECPDP-11 نخستین بستر اصلی یا Backbone شبکه کامپیوتری را
ساختند. تا سال ها نمونه های اصلاح شده این کامپیوتر با نام PCP یا Primary
Communications Processor نقش میزبان را در شبکه ها ایفا می کرد. نخستین
شبکه از این نوع که چندین ایالت را به هم متصل می کرد Michnet نام داشت.
روش
اتصال کاربران به کامپیوتر میزبان در آن زمان به این صورت بود که یک نرم
افزار خاص بر روی کامپیوتر مرکزی اجرا می شد. و ارتباط کاربران را برقرار
می کرد. اما در سال 1976 نرم افزار جدیدی به نام Hermes عرضه شد که برای
نخستین بار به کاربران اجازه می داد تا از طریق یک ترمینال به صورت تعاملی
مستقیما به سیستم MERIT متصل شوند.این، نخستین باری بود که کاربران می
توانستند در هنگام برقراری ارتباط از خود بپرسند: کدام میزبان؟
از وقایع
مهم تاریخچه شبکه های کامپیوتری، ابداع روش سوئیچینگ بسته ای یا Packet
Switching است. قبل از معرفی شدن این روش از سوئیچینگ مداری یا Circuit
Switching برای تعیین مسیر ارتباطی استفاده می شد. اما در سال 1974 با
پیدایش پروتکل ارتباطی TCP/IP از مفهوم Packet Switching استفاده گسترده
تری شد. این پروتکل در سال 1982 جایگزین پروتکل NCP شد و به پروتکل
استاندارد برای آرپانت تبدیل گشت. در همین زمان یک شاخه فرعی بنام MILnet
در آرپانت همچنان از پروتکل قبلی پشتیبانی می کرد و به ارائه خدمات نظامی
می پرداخت. با این تغییر و تحول، شبکه های زیادی به بخش تحقیقاتی این شبکه
متصل شدند و آرپانت به اینترنت تبدیل گشت. در این سال ها حجم ارتباطات شبکه
ای افزایش یافت و مفهوم ترافیک شبکه مطرح شد.
مسیر یابی در این شبکه به
کمک آدرس های IP به صورت 32 بیتی انجام می گرفته است. هشت بیت اول آدرس IP
به شبکه های محلی تخصیص داده شده بود که به سرعت مشخص گشت تناسبی با نرخ
رشد شبکه ها ندارد و باید در آن تجدید نظر شود. مفهوم شبکه های LAN و شبکه
های WAN در سال دهه 70 میلادی از یکدیگر تفکیک شدند.
در آدرس دهی 32 بیتی اولیه، بقیه 24 بیت آدرس به میزبان در شبکه اشاره می کرد.
در
سال 1983 سیستم نامگذاری دامنه ها (Domain Name System) به وجود آمد و
اولین سرویس دهنده نامگذاری (Name Server) راه اندازی شد و استفاده از نام
به جای آدرس های عددی معرفی شد. در این سال تعداد میزبان های اینترنت از
مرز ده هزار عدد فراتر رفته بود.
اجزای شبکه
یک شبکه کامپیوتری شامل
اجزایی است که برای درک کارکرد شبکه لازم است تا با کارکرد هر یک از این
اجزا آشنا شوید. شبکه های کامپیوتری در یک نگاه کلی دارای چهار قسمت هستند.
مهمترین قسمت یک شبکه، کامپیوتر سرویس دهنده (Server) نام دارد. یک سرور
در واقع یک کامپیوتر با قابلیت ها و سرعت بالا است.. تمام اجزای دیگر شبکه
به کامپیوتر سرور متصل می شوند.
کامپیوتر سرور وظیفه به اشتراک گذاشتن
منابع نظیر فایل، دایرکتوری و غیره را بین کامپیوترهای سرویس گیرنده بر
عهده دارد. مشخصات کامپیوترهای سرویس گیرنده می تواند بسیار متنوع باشد و
در یک شبکه واقعی Client ها دارای آرایش و مشخصات سخت افزاری متفاوتی
هستند. تمام شبکه های کامپیوتری دارای بخش سومی هستند که بستر یا محیط
انتقال اطلاعات را فراهم می کند. متداول ترین محیط انتقال در یک شبکه کابل
است.
تجهیزات جانبی یا منابع سخت افزاری نظیر چاپگر، مودم، هارددیسک،
تجهیزات ورود اطلاعات نظیر اسکند و غیره، تشکیل دهنده بخش چهارم شبکه های
کامپیوتری هستند. تجهیزات جانبی از طریق کامپیوتر سرور در دسترس تمام
کامپیوترهای واقع در شبکه قرار می گیرند. شما می توانید بدون آنکه چاپگری
مستقیماً به کامپیوتر شما متصل باشد، از اسناد خود چاپ بگیرید. در عمل
چاپگر از طریق سرور شبکه به کامپیوتر شما متصل است.
ویژگی های شبکه
همانطور
که قبلاً گفته شد، یکی از مهمترین اجزای شبکه های کامپیوتری، کامپیوتر
سرور است. سرور مسئول ارائه خدماتی از قبیل انتقال فایل، سرویس های چاپ و
غیره است. با افزایش حجم ترافیک شبکه، ممکن است برای سرور مشکلاتی بروز
کند. در شبکه های بزرگ برای حل این مشکل، از افزایش تعداد کامپیوترهای سرور
استفاده می شود که به این سرور ها، سرور های اختصاصی گفته می شود. دو نوع
متداول این سرور ها عبارتند از File and Print server و Application
server. نوع اول یعنی سرویس دهنده فایل و چاپ مسئول ارائه خدماتی از قبیل
ذخیره سازی فایل، حذف فایل و تغییر نام فایل است که این درخواست ها را از
کامپیوتر های سرویس گیرنده دریافت می کند. این سرور همچنین مسئول مدیریت
امور چاپگر نیز هست.
هنگامی که یک کاربر درخواست دسترسی به فایلی واقع
در سرور را ارسال می کند، کامپیوتر سرور نسخه ای از فایل کامل را برای آن
کاربر ارسال می کند. بدین ترتیب کاربر می تواند به صورت محلی، یعنی روی
کامپیوتر خود این فایل را ویرایش کند.
کامپیوتر سرویس دهنده چاپ، مسئول
دریافت درخواست های کاربران برای چاپ اسناد است. این سرور این درخواست ها
را در یک صف قرار می دهد و به نوبت آن ها را به چاپگر ارسال می کند. این
فرآیند Spooling نام دارد. به کمک Spooling کاربران می توانند بدون نیاز به
انتظار برای اجرای فرمان Print به فعالیت برروی کامپیوتر خود ادامه دهند.
نوع
دیگر سرور، Application Server نام دارد. این سرور مسئول اجرای برنامه های
Client/Server و تامین داده های سرویس گیرنده است. سرویس دهنده ها، حجم
زیادی از اطلاعات را در خود نگهداری می کنند. برای امکان بازیابی سریع و
ساده اطلاعات، این داده ها در یک ساختار مشخص ذخیره می شوند. هنگامی که
کاربری درخواستی را به چنین سرویس دهنده ای ارسال می کند. سرور نتیجه
درخواست را به کامپیوتر کاربر انتقال می دهد. به عنوان مثال یک شرکت
بازاریابی را در نظر بگیرید. این شرکت در نظر دارد تا برای مجموعه ای از
محصولات جدید خود تبلیغ کند. این شرکت می تواند برای کاهش حجم ترافیک، برای
مشتریان با طیف درآمدهای مشخص، فقط گروهی از محصولات را تبلیغ نماید.
علاوه
بر سرور های یاد شده، در یک شبکه می توان برای خدماتی از قبیل پست
الکترونیک، فکس، سرویس های دایرکتوری و غیره نیز سرورهایی اختصاص داد. اما
بین سرور های فایل و Application Server ها تفاوت های مهمی نهفته است. یک
سرور فایل در پاسخ به درخواست کاربر برای دسترسی به یک فایل، یک نسخه کامل
از فایل را برای او ارسال می کند درحالی که یک Application Server فقط
نتایج درخواست کاربر را برای وی ارسال می نماید.
تقسیم بندی شبکه
تقسیم
بندی براساس گستره جغرافیایی (Range): شبکه های کامپیوتری براساس موقعیت و
محل نصب دارای انواع متفاوتی هستند. یکی از مهمترین عوامل تعیین نوع شبکه
مورد نیاز، طول فواصل ارتباطی بین اجزای شبکه است.
شبکه های کامپیوتری
گستره جغرافیایی متفاوتی دارند که از فاصله های کوچک در حدود چند متر شروع
شده و در بعضی از مواقع از فاصله بین چند کشور بالغ می شود. شبکه های
کامپیوتری براساس حداکثر فاصله ارتباطی آنها به سه نوع طبقه بندی می شوند.
یکی از انواع شبکه های کامپیوتری، شبکه محلی (LAN) یا Local Area Network
است. این نوع از شبکه دارای فواصل کوتاه نظیر فواصل درون ساختمانی یا
حداکثر مجموعه ای از چند ساختمان است. برای مثال شبکه مورد استفاده یک شرکت
را در نظر بگیرید. در این شبکه حداکثر فاصله بین کامپیوتر ها محدود به
فاصله های بین طبقات ساختمان شرکت می باشد.
در شبکه های LAN کامپیوترها
در سطح نسبتاً کوچکی توزیع شده اند و معمولاً توسط کابل به هم اتصال می
یابند. به همین دلیل شبکه های LAN را گاهی به تسامح شبکه های کابلی نیز می
نامند.
نوع دوم شبکه های کامپیوتری، شبکه های شهری MAN یا Metropolitan
Area Network هستند. فواصل در شبکه های شهری از فواصل شبکه های LAN بزرگتر
است و چنین شبکه هایی دارای فواصلی در حدود ابعاد شهری هستند. شبکه های MAN
معمولاً از ترکیب و ادغام دو یا چند شبکه LAN به وجود می آیند. به عنوان
مثال از شبکه های MAN موردی را در نظر بگیرید که شبکه های LAN یک شهر را از
دفتر مرکزی در شهر A به دفتر نمایندگی این شرکت در شهر B متصل می سازد.
در
نوع سوم شبکه های کامپیوتری موسوم به WAN یا (Wide Area Network) یا شبکه
های گسترده، فواصل از انواع دیگر شبکه بیشتر بوده و به فاصله هایی در حدود
ابعاد کشوری یا قاره ای بالغ می شود. شبکه های WAN از ترکیب چندین شبکه LAN
یا MAN ایجاد می گردند. شبکه اتصال دهنده دفاتر هواپیمایی یک شرکت در
شهرهای مختلف چند کشور، یک یک شبکه WAN است.
تقسیم بندی براساس گره
(Node): این نوع از تقسیم بندی شبکه ها براساس ماهیت گره ها یا محل های
اتصال خطوط ارتباطی شبکه ها انجام می شود. در این گروه بندی شبکه ها به دو
نوع تقسیم بندی می شوند. تفاوت این دو گروه از شبکه ها در قابلیت های آن
نهفته است. این دو نوع اصلی از شبکه ها، شبکه هایی از نوع نظیر به نظیر
(Peer to Peer) و شبکه های مبتنی بر Server یا Server Based نام دارند.
در
یک شبکه نظیر به نظیر یا Peer to Peer، بین گره های شبکه هیچ ترتیب یا
سلسله مراتبی وجود ندارد و تمام کامپیوتر های واقع در شبکه از اهمیت یا
اولویت یکسانی برخوردار هستند. به شبکه Peer to Peer یک گروه کاری یا
Workgroup نیز گفته می شود. در این نوع از شبکه ها هیچ کامپیوتری در شبکه
به طور اختصاصی وظیفه ارائه خدمات همانند سرور را ندارد. به این جهت هزینه
های این نوع شبکه پایین بوده و نگهداری از آنها نسبتاً ساده می باشد. در
این شبکه ها براساس آن که کدام کامپیوتر دارای اطلاعات مورد نیاز دیگر
کامپیوتر هاست، همان دستگاه نقش سرور را برعهده می گیرد. و براساس تغییر
این وضعیت در هر لحظه هر یک از کامپیوتر ها می توانند سرور باشند. و بقیه
سرویس گیرنده. به دلیل کارکرد دوگانه هر یک از کامپیوتر ها به عنوان سرور و
سرویس گیرنده، هر کامپیوتر در شبکه لازم است تا بر نوع کارکرد خود تصمیم
گیری نماید. این فرآیند تصمیم گیری، مدیریت ایستگاه کاری یا سرور نام دارد.
شبکه هایی از نوع نظیر به نظیر مناسب استفاده در محیط هایی هستند که تعداد
کاربران آن بیشتر از 10 کاربر نباشد.
سیستم عامل هایی نظیر Windows NT
Workstation، Windows 9X یا Windows for Workgroup نمونه هایی از سیستم
عامل های با قابلیت ایجاد شبکه های نظیر به نظیر هستند. در شبکه های نظیر
به نظیر هر کاربری تعیین کننده آن است که در روی سیستم خود چه اطلاعاتی می
تواند در شبکه به اشتراک گذاشته شود. این وضعیت همانند آن است که هر
کارمندی مسئول حفظ و نگهداری اسناد خود می باشد.
در نوع دوم شبکه های
کامپیوتری یعنی شبکه های مبتنی بر سرور، به تعداد محدودی از کامپیوتر ها
وظیفه عمل به عنوان سرور داده می شود. در سازمان هایی که دارای بیش از 10
کاربر در شبکه خود هستند، استفاده از شبکه های Peer to Peer نامناسب بوده و
شبکه های مبتنی بر سرور ترجیح داده می شوند. در این شبکه ها از سرور
اختصاصی برای پردازش حجم زیادی از درخواست های کامپیوترهای سرویس گیرنده
استفاده می شود و آنها مسئول حفظ امنیت اطلاعات خواهند بود. در شبکه های
مبتنی بر سرور، مدیر شبکه، مسئول مدیریت امنیت اطلاعات شبکه است و بر تعیین
سطوح دسترسی به منابع شبکه مدیریت می کند. بدلیل اینکه اطلاعات در چنین
شبکه هایی فقط روی کامپیوتر یا کامپیوتر های سرور متمرکز می باشند، تهیه
نسخه های پشتیبان از آنها ساده تر بوده و تعیین برنامه زمانبندی مناسب برای
ذخیره سازی و تهیه نسخه های پشتیبان از اطلاعات به سهولت انجام می پذیرد.
در چنین شبکه هایی می توان اطلاعات را روی چند سرور نگهداری نمود، یعنی حتی
در صورت از کار افتادن محل ذخیره اولیه اطلاعات (کامپیوتر سرور اولیه)،
اطلاعات همچنان در شبکه موجود بوده و سیستم می تواند به صورت روی خط به
کارکردخود ادامه دهد. به این نوع از سیستم ها Redundancy Systems یا سیستم
های یدکی می گویند.
برای بهره گیری از مزایای هر دو نوع از شبکه ها،
معمولاً سازمان ها از ترکیبی از شبکه های نظیر به نظیر و مبتنی بر سرور
استفاده می کنند. این نوع از شبکه ها، شبکه های ترکیبی یا Combined Network
نام دارند. در شبکه های ترکیبی دو نوع سیستم عامل برای تامین نیازهای شبکه
مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال یک سازمان می تواند از سیستم
عامل Windows NT Server برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات مهم و برنامه های
کاربردی در شبکه خود استفاده کنند. در این شبکه، کامپیوتر های Client می
توانند از سیستم عامل ویندوز 95 استفاده کنند. در این وضعیت، کامپیوتر ها
می توانند ضمن قابلیت دسترسی به اطلاعات سرور ویندوز NT، اطلاعات شخصی خود
را نیز با دیگر کاربران به اشتراک بگذارند.
تقسیم بندی شبکه ها
براساس توپولوژی: نوع آرایش یا همبندی اجزای شبکه بر مدیریت و قابلیت توسعه
شبکه نیز تاثیر می گذارد. برای طرح بهترین شبکه از جهت پاسخگویی به
نیازمندی ها، درک انواع آرایش شبکه دارای اهمیت فراوانی است. انواع همبندی
شبکه، بر سه نوع توپولوژی استوار شده است. این انواع عبارتند از: توپولوژی
خطی یا BUS، حلقه ای یا RING و ستاره ای یا STAR.
توپولوژی BUS ساده
ترین توپولوژی مورد استفاده شبکه ها در اتصال کامپیوتر ها است. در این
آرایش تمام کامپیوتر ها به صورت ردیفی به یک کابل متصل می شوند. به این
کابل در این آرایش، بستر اصلی (Back Bone) یا قطعه (Segment) اطلاق می شود.
در این آرایش، هر کامپیوتر آدرس یا نشانی کامپیوتر مقصد را به پیام
خودافزوده و این اطلاعات را به صورت یک سیگنال الکتریکی روی کابل ارسال می
کند. این سیگنال توسط کابل به تمام کامپیوتر های شبکه ارسال می شود.
کامپیوتر هایی که نشانی آن ها با نشانی ضمیمه شده به پیام انطباق داشته
باشد، پیام را دریافت می کنند. در کابل های ارتباط دهنده کامپیوتر های
شبکه، هر سیگنال الکتریکی پس از رسیدن به انتهای کابل، منعکس شده و دوباره
در مسیر مخالف در کابل به حرکت در می آید. برای جلوگیری از انعکاس سیگنال
در انتهای کابل ها، از یک پایان دهنده یا Terminator استفاده می شود.
فراموش کردن این قطعه کوچک گاهی موجب از کار افتادن کل شبکه می شود. در این
آرایش شبکه، در صورت از کار افتادن هر یک از کامپیوتر ها آسیبی به کارکرد
کلی شبکه وارد نخواهد شد. در برابر این مزیت اشکال این توپولوژی در آن است
که هر یک از کامپیوتر ها باید برای ارسال پیام منتظر فرصت باشد. به عبارت
دیگر در این توپولوژی در هر لحظه فقط یک کامپیوتر می تواند پیام ارسال کند.
اشکال دیگر این توپولوژی در آن است که تعداد کامپیوتر های واقع در شبکه
تاثیر معکوس و شدیدی بر کارایی شبکه می گذارد. در صورتی که تعداد کاربران
زیاد باشد، سرعت شبکه به مقدار قابل توجهی کند می شود. علت این امر آن است
که در هر لحظه یک کامپیوتر باید برای ارسال پیام مدت زمان زیادی به انتظار
بنشیند. عامل مهم دیگری که باید در نظر گرفته شود آن است که در صورت آسیب
دیدگی کابل شبکه، ارتباط در کل شبکه قطع شود.
آرایش نوع دوم شبکه های
کامپیوتری، آرایش ستاره ای است. در این آرایش تمام کامپیوتر های شبکه به یک
قطعه مرکزی به نام Hub متصل می شوند. در این آرایش اطلاعات قبل از رسیدن
به مقصد خود از هاب عبور می کنند. در این نوع از شبکه ها در صورت از کار
افتادن یک کامپیوتر یا بر اثر قطع شدن یک کابل، شبکه از کار خواهد افتاد.
از طرف دیگر در این نوع همبندی، حجم زیادی از کابل کشی مورد نیاز خواهد
بود، ضمن آنکه بر اثر از کار افتادن هاب، کل شبکه از کار خواهد افتاد.
سومین
نوع توپولوژی، حلقه ای نام دارد. در این توپولوژی همانند آرایش BUS، تمام
کامپیوتر ها توسط یک کابل به هم متصل می شوند. اما در این نوع، دو انتهای
کابل به هم متصل می شود و یک حلقه تشکیل می گردد. به این ترتیب در این
آرایش نیازی به استفاده از قطعه پایان دهنده یا Terminator نخواهد بود. در
این نوع از شبکه نیز سیگنال های مخابراتی در طول کابل حرکت کرده و از تمام
کامپیوتر ها عبور می کنند تا به کامپیوتر مقصد برسند. یعنی تمام کامپیوتر
ها سیگنال را دریافت کرده و پس از تقویت، آن را به کامپیوتر بعدی ارسال می
کنند. به همین جهت به این توپولوژی، توپولوژی فعال یا Active نیز گفته می
شود. در این توپولوژی در صورت از کار افتادن هر یک از کامپیوتر ها، کل شبکه
از کار خواهد افتاد، زیرا همانطور که گفته شده هر کامپیوتر وظیفه دارد تا
سیگنال ارتباطی (که به آن نشانه یا Token نیز گفته می شود) را دریافت کرده،
تقویت کند و دوباره ارسال نماید. این حالت را نباید با دریافت خود پیام
اشتباه بگیرد. این حالت چیزی شبیه عمل رله در فرستنده های تلوزیونی است.
از
ترکیب توپولوژی های ستاره ای، حلقه ای و خطی، یک توپولوژی ترکیبی (Hybrid)
به دست می آید. از توپولوژی هیبرید در شبکه های بزرگ استفاده می شود. خود
توپولوژی هیبرید دارای دو نوع است. نوع اول توپولوژی خطی – ستاره ای نام
دارد. همانطور که از نام آن بر می آید، در این آرایش چندین شبکه ستاره ای
به صورت خطی به هم ارتباط داده می شوند. در این وضعیت اختلال در کارکرد یک
کامپیوتر، تاثیر در بقیه شبکه ایجاد نمی کند. ضمن آنکه در صورت از کار
افتادن هاب فقط بخشی از شبکه از کار خواهد افتاد. در صورت آسیب دیدگی کابل
اتصال دهنده هاب ها، فقط ارتباط کامپیوتر هایی که در گروه های متفاوت هستند
قطع خواهد شد و ارتباط داخلی شبکه پایدار می ماند.
نوع دوم نیز
توپولوژی ستاره ای – حلقه ای نام دارد. در این توپولوژی هاب های چند شبکه
از نوع حلقه ای در یک الگوی ستاره ای به یک هاب مرکزی متصل می شوند.
امنیت شبکه
یکی
از مهم ترین فعالیت های مدیر شبکه، تضمین امنیت منابع شبکه است. دسترسی
غیر مجاز به منابع شبکه و یا ایجاد آسیب عمدی یا غیر عمدی به اطلاعات،
امنیت شبکه را مختل می کند. از طرف دیگر امنیت شبکه نباید آنچنان باشد که
کارکرد عادی کاربران را مشکل سازد.
برای تضمین امنیت اطلاعات و منابع
سخت افزاری شبکه، از دو مدل امنیت شبکه استفاده می شود. این مدل ها عبارتند
از: امنیت در سطح اشتراک (Share-Level) و امنیت در سطح کاربر
(User-Level). در مدل امنیت در سطح اشتراک، این عمل با انتساب اسم رمز یا
Password برای هر منبع به اشتراک گذاشته تامین می شود. دسترسی به منابع
مشترک فقط هنگامی برقرار می گردد که کاربر اسم رمز صحیح را برای منبع به
اشتراک گذاشته شده را به درستی بداند.
به عنوان مثال اگر سندی قابل
دسترسی برای سه کاربر باشد، می توان با نسبت دادن یک اسم رمز به این سند
مدل امنیت در سطح Share-Level را پیاده سازی کرد. منابع شبکه را می توان در
سطوح مختلف به اشتراک گذاشت. برای مثال در سیستم عامل ویندوز ۹۵ می توان
دایرکتوری ها را بصورت فقط خواندنی (Read Only)، برحسب اسم رمز یا به شکل
کامل (Full) به اشتراک گذاشت. از مدل امنیت در سطح Share-Level می توان
برای ایجاد بانک های اطلاعاتی ایمن استفاده کرد.
در مدل دوم یعنی امنیت
در سطح کاربران، دسترسی کاربران به منابع به اشتراک گذاشته شده با دادن اسم
رمز به کاربران تامیین می شود. در این مدل کاربران در هنگام اتصال به شبکه
باید اسم رمز و کلمه عبور را وارد نمایند. در اینجا سرور مسئول تعیین
اعتبار اسم رمز و کلمه عبور است. سرور در هنگام دریافت درخواست کاربر برای
دسترسی به منبع به اشتراک گذاشته شده، به بانک اطلاعاتی خود مراجعه کرده و
درخواست کاربر را رد یا قبول می کند.
تفاوت این دو مدل در آن است که در
مدل امنیت در سطح Share-Level، اسم رمز به منبع نسبت داده شده و در مدل دوم
اسم رمز و کلمه عبور به کاربر نسبت داده می شود. بدیهی است که مدل امنیت
در سطح کاربر بسیار مستحکم تر از مدل امنیت در سطح اشتراک است. بسیاری از
کاربران به راحتی می توانند اسم رمز یک منبع را به دیگران بگویند. اما اسم
رمز و کلمه عبور شخصی را نمی توان به سادگی به شخص دیگری منتقل کرد.
آشنایی با مدل OSI (هفت لایه شبکه)
هر
فعالیتی در شبکه مستلزم ارتباط بین نرم افزار و سخت افزار کامپیوتر و
اجزای دیگر شبکه است. انتقال اطلاعات بین کامپیوترهای مختلف در شبکه وابسته
به انتقال اطلاعات بین بخش های نرم افزاری و سخت افزاری درون هر یک از
کامپیوتر هاست. هر یک از فرایند های انتقال اطلاعات را می توان به بخش های
کوچک تری تقسیم کرد. هر یک از این فعالیت های کوچک را سیستم عامل براساس
دسته ای از قوانین مشخص انجام می دهد. این قوانین را پروتکل می نامند.
پروتکل ها تعیین کننده روش کار در ارتباط بین بخش های نرم افزاری و سخت
افزاری شبکه هستند. بخش های نرم افزاری و سخت افزاری تولیدکنندگان مختلف
دارای مجموعه پروتکل های متفاوتی می باشند. برای استاندارد سازی پروتکل های
ارتباطی، سازمان استاندارد های بین المللی (ISO) در سال 1984 اقدام به
تعیین مدل مرجع OSI یا Open Systems Interconnection نمود. مدل مرجع OSI
ارائه دهنده چارچوب طراحی محیط های شبکه ای است. در این مدل، جزئیات بخش
های نرم افزاری و سخت افزاری برای ایجاد سهولت انتقال اطلاعات مطرح شده است
و در آن کلیه فعالیت های شبکه ای در هفت لایه مدل سازی می شود. هنگام
بررسی فرآیند انتقال اطلاعات بین دو کامپیوتر، مدل هفت لایه ای OSI روی هر
یک از کامپیوتر ها پیاده سازی می گردد. در تحلیل این فرآیند ها می توان
عملیات انتقال اطلاعات را بین لایه های متناظر مدل OSI واقع در کامپیوتر
های مبدا و مقصد در نظر گرفت. این تجسم از انتقال اطلاعات را انتقال مجازی
(Virtual) می نامند. اما انتقال واقعی اطلاعات بین لایه های مجاور مدل OSI
واقع در یک کامپیوتر انجام می شود. در کامپیوتر مبدا اطلاعات از لایه
فوقانی به طرف لایه تحتانی مدل OSI حرکت کرده و از آنجا به لایه زیرین مدل
OSI واقع در کامپیوتر مقصد ارسال می شوند. در کامپیوتر مقصد اطلاعات از
لایه های زیرین به طرف بالاترین لایه مدل OSI حرکت می کنند. عمل انتقال
اطلاعات از یک لایه به لایه دیگر در مدل OSI از طریق واسطه ها یا Interface
ها انجام می شود. این واسطه ها تعیین کننده سرویس هایی هستند که هر لایه
مدل OSI می تواند برای لایه مجاور فراهم آورد.
بالاترین لایه مدل OSI یا
لایه هفت، لایه کاربرد یا Application است. این لایه تامیین کننده سرویس
های پشتیبانی برنامه های کاربردی نظیر انتقال فایل، دسترسی به بانک
اطلاعاتی و پست الکترونیکی است.
لایه شش، لایه نمایش یا Presentation
است. این لایه تعیین کننده فرمت یا قالب انتقال داده ها بین کامپیوتر های
واقع در شبکه است. این لایه در کامپیوتر مبدا داده هایی که باید انتقال
داده شوند را به یک قالب میانی تبدیل می کند. این لایه در کامپیوتر مقصد
اطلاعات را از قالب میانی به قالب اولیه تبدیل می کند.
لایه پنجم در این
مدل، لایه جلسه یا Session است. این لایه بر برقراری اتصال بین دو برنامه
کاربردی روی دو کامپیوتر مختلف واقع در شبکه نظارت دارد. همچنین تامین
کننده همزمانی فعالیت های کاربر نیز هست.
لایه چهارم یا لایه انتقال
(Transmission) مسئول ارسال و دریافت اطلاعات و کمک به رفع خطاهای ایجاد
شده در طول ارتباط است. هنگامی که حین یک ارتباط خطایی بروز دهد، این لایه
مسئول تکرار عملیات ارسال داده است.
لایه سوم در مدل OSI، مسئول آدرس یا
نشانی گذاری پیام ها و تبدیل نشانی های منطقی به آدرس های فیزیکی است. این
لایه همچنین مسئول مدیریت بر مشکلات مربوط به ترافیک شبکه نظیر کند شدن
جریان اطلاعات است. این لایه، لایه شبکه یا Network نام دارد.
لایه دوم
مدل OSI، لایه پیوند یا Data Link است. این لایه وظیفه دارد تا اطلاعات
دریافت شده از لایه شبکه را به قالبی منطقی به نام فریم (Frame) تبدیل کند.
در کامپیوتر مقصد این لایه همچنین مسئول دریافت بدون خطای این فریم ها
است.
لایه زیرین در این مدل، لایه فیزیکی یا Physical است. این لایه
اطلاعات را بصورت جریانی از رشته های داده ای و بصورت الکترونیکی روی کابل
هدایت می کند. این لایه تعریف کننده ارتباط کابل و کارت شبکه و همچنین
تعیین کننده تکنیک ارسال و دریافت داده ها نیز هست.
پروتکل ها
فرآیند
به اشتراک گذاشتن اطلاعات نیازمند ارتباط همزمان شده ای بین کامپیوتر های
شبکه است. برای ایجاد سهولت در این فرایند، برای هر یک از فعالیت های
ارتباط شبکه ای، مجموعه ای از دستور العمل ها تعریف شده است. هر دستور
العمل ارتباطی یک پروتکل یا قرارداد نام دارد. یک پروتکل تامین کننده توصیه
هایی برای برقراری ارتباط بین اجزای نرم افزاری و سخت افزاری در انجام یک
فعالیت شبکه ای است. هر فعالیت شبکه ای به چندین مرحله سیستماتیک تفکیک می
شود. هر مرحله با استفاده از یک پروتکل منحصر به فرد، یک عمل مشخص را انجام
می دهد. این مراحل باید با ترتیب یکسان در تمام کامپیوترهای واقع در شبکه
انجام شوند. در کامپیوتر مبدا مراحل ارسال داده از لایه بالایی شروع شده و
به طرف لایه زیرین ادامه می یابد. در کامپیوتر مقصد مراحل مشابه در جهت
معکوس از پایین به بالا انجام می شود. در کامپیوتر مبدا، پروتکل اطلاعات را
به قطعات کوچک شکسته، به آن ها آدرس هایی نسبت می دهند و قطعات حاصله یا
بسته ها را برای ارسال از طریق کابل آماده می کنند. در کامپیوتر مقصد،
پروتکل ها داده ها را از بسته ها خارج کرده و به کمک نشانی های آن ها بخش
های مختلف اطلاعات را با ترتیب صحیح به هم پیوند می دهند تا اطلاعات به
صورت اولیه بازیابی شوند.
پروتکل های مسئول فرآیندهای ارتباطی مختلف
برای جلوگیری از تداخل و یا عملیات ناتمام، لازم است که به صورت گروهی به
کار گرفته شوند. این عمل به کمک گروهبندی پروتکل های مختلف در یک معماری
لایه ای به نام Protocol Stack یا پشته پروتکل انجام می گیرد. لایه های
پروتکل های گروه بندی شده با لایه های مدل OSI انطباق دارند. هر لایه در
مدل OSI پروتکل مشخصی را برای انجام فعالیت های خود بکار می برد. لایه های
زیرین در پشته پروتکل ها تعیین کننده راهنمایی برای اتصال اجزای شبکه از
تولیدکنندگان مختلف به یکدیگر است.
لایه های بالایی در پشته پروتکل ها
تعیین کننده مشخصه های جلسات ارتباطی برای برنامه های کاربردی می باشند.
پروتکل ها براساس آن که به کدام لایه از مدل OSI متعلق باشند، سه نوع طبقه
بندی می شوند. پروتکل های مربوط به سه لایه بالایی مدل OSI به پروتکل های
Application یا کاربرد معروف هستند. پروتکل های لایه Application تامیین
کننده سرویس های شبکه در ارتباط بین برنامه های کاربردی با یکدیگر هستند.
این سرویس ها شامل انتقال فایل، چاپ، ارسال پیام و سرویس های بانک اطلاعاتی
هستند. پروتکل های لایه نمایش یا Presentation وظیفه قالب بندی و نمایش
اطلاعات را قبل از ارسال بر عهده دارند. پروتکل های لایه جلسه یا Session
اطلاعات مربوط به جریان ترافیک را به داده ها اضافه می کنند.
پروتکل های
نوع دوم که به پروتکل های انتقال (Transparent) معروف هستند، منطبق بر
لایه انتقال مدل OSI هستند. این پروتکل ها اطلاعات مربوط به ارسال بدون خطا
یا در واقع تصحیح خطا را به داده ها می افزایند. وظایف سه لایه زیرین مدل
OSI بر عهده پروتکل های شبکه است. پروتکل های لایه شبکه تامیین کننده
فرآیندهای آدرس دهی و مسیریابی اطلاعات هستند. پروتکل های لایه Data Link
اطلاعات مربوط به بررسی و کشف خطا را به داده ها اضافه می کنند و به
درخواست های ارسال مجدد اطلاعات پاسخ می گویند. پروتکل های لایه فیزیکی
تعیین کننده استاندارد های ارتباطی در محیط مشخصی هستند.
