پیمانکاری و انواع قراردادهای پیمانگاری
برخی از ویژگیهای خاص صنعت پیمانکاری به شرح زیراست:
١- اجرای
عملیات موضوع پیمان از طریق انعقاد قرارداد به پیمانکار واگذار میشود و مدت
اجرای طرح معمولابه بیش از یک دوره مالی تسری مییابد.
٢-فعالیتهای
پیمانکاری برخلاف سایر فعالیتهای تولیدی که معمولا در فضای کارخانه انجام
میگیرد درمحل اجرای طرح که کارفرما در اختیار پیمانکار قرار میدهد انجام
میگیرد.
٣- هر قرارداد پیمانکاری معمولا به ساختن یک دارایی خاص میانجامد.
٤- قرارداد پیمانکاری پس از طی تشریفات مناقصه یا ترک مناقصه و یا توافق قیمت به پیمانکار واگذار میشود.
٥- پیمانکار برای پیشنهاد مبلغ پیمان علاوه بر برآورد بهای تمام شده طرح، سود مورد انتظار خود را به آن
اضافه میکند.
٦- اگرچه پرداخت مخارج اجرای طرح به عهده پیمانکاراست اما پیمان در طول دوره ساخت به کارفرما تعلق دارد.
٧- مبلغ قرارداد به تدریج در طول اجرای طرح از طریق تنظیم صورت وضعیت به پیمانکار پرداخت میشود.
٨- بهای تمام شده و صورت وضعیتهای اجرای کار درطول اجرای طرح انباشته میشود. این امر مدیریت،
حسابداری و حسابرسی قراردادهای پیمانکاری را دشوار میسازد.
٩-کارفرما
برای جبران خسارتهای احتمالی ومسئولیت پذیری پیمانکار علاوه بر پوششهای
بیمه ای معمولا ضمانتنامه های زیر را از وی اخذ میکند:
الف-ضمانتنامه شرکت در مناقصه
این ضمانتنامه برای تضمین قیمتی که پیمانکار برای اجرای طرح پیشنهاد کرده است اخذ میشود.
ضمانت نامه مذکور در صورتی که پیمانکار در مناقصه برنده شود و از انعقاد قرارداد امتناع ورزد به نفع
کارفرما ضبط میشود.
ب -ضمانتنامه انجام تعهدات
این ضمانتنامه هنگام امضای قرارداد برای تضمین انجام تعهدات ازپیمانکار اخذ میشود. ضمانتنامه مذکور
پس ازخاتمه کار و تصویب صورت مجلس تحویل موقت، آزاد میشود.
ج -ضمانتنامه پیش پرداخت
این
ضمانتنامه پس ازامضای قرارداد در مقابل پیش پرداخت از پیمانکاراخذ میشود.
ضمانتنامه مذکور تا پایان مدت پیمان معتبر است و مبلغ آن به ترتیبی که
اقساط پیش پرداخت واریز میشود به تدریج تقلیل مییابد.
د -ضمانتنامه حسن انجام کار
از پرداخت
هرصورت وضعیت به پیمانکار معمولا ١٠ % بابت سپرده حسن انجام کار (وجه
الضمان) کسرمیشود. کارفرما میتواند بنا به تقاضای پیمانکارمبلغ سپرده حسن
انجام کار را در مقابل ضمانتنامه پرداخت کند.
١٠ – موضوع عملیات پیمان معمولا در دو مرحله موقت وقطعی به کارفرما تحویل میشود.
١١ –
پیمانکار در طول اجرای طرح به ویژه قراردادهای مقطوع با خطرات ذاتی از جمله
حوادث قهری وغیرمترقبه مواجه است.مراحل اجرای طرحهای بلندمدت پیمانکاری
مراحل اجرای طرح در موسسات بخش عمومی وخصوصی تفاوت ماهوی ندارد و موسسات
بخش خصوصی کمابیش دراجرای عملیات پیمانکاری از تشریفات حاکم بر بخش عمومی
تبعیت میکنند.اجرای طرحهای عمرانی در موسسات بخش عمومی تابع تشریفات خاصی
است که در ٥ مرحله جداگانه درزیر مورد بررسی قرار می گیرد .
مرحله ١ – مطالعات مقدماتى طرح
موسسات بخش
عمومی، مطالعات مقدماتی و نظارت براجرای طرحهای ساختمانی، تاسیساتی و
تجهیزاتی را معمولا به مهندسان مشاور واگذار میکنند. مطالعات مقدماتی شامل
اقدامات زیر است:
۱-۱ -مطالعات تحقیقاتى و بنیادى
خدمات این
مرحله شامل مطالعات منطقه ای، اجتماعی واقتصادی است که نتایج حاصل از آن
منجر به تصمیمگیری کلی در مورد برنامه ها و شناخت طرحها و مدیریت آنها
میشود.
۲-۱ مطالعات شناسایى طرح
شروع
اقدامات مربوط به این مرحله منوط به اتمام تحقیقات بنیادی و پذیرش یا توصیه
به سرمایه گذاری طرح میباشد. مطالعات این مرحله شامل تحقیقات و بررسیهای
لازم به منظور تعیین هدف طرح، شناخت اجزای متشکله وهمچنین امکانات فنی و
اجرایی طرح با توجه به مصالح ساختمانی، تجهیزات، نیروی انسانی و بالاخره
حدودسرمایه گذاری، زمان اجرا و تعیین اثرات اجتماعی و اقتصادی ناشی از
اجرای طرح است. حاصل این مطالعات به شکل گزارش تدوین میشود که مبنای
تصمیمگیری در مورد اقدامات بعدی خواهد بود.
۳-۱- تهیه طرح مقدماتى
مطالعات
این مرحله شامل تحقیق، بررسی، مطالعه وآزمایشهای لازم به منظور طراحی و
تهیه نقشه های مقدماتی و مشخصات کلی طرح و تعیین محلهای مناسب و برآورد کلی
ابعاد و حجم کار و مخارج هر یک، راه حلهای پیشنهادی وهمچنین مقایسه و
تعیین نکات مثبت و منفی هر راه حل و بازده اقتصادی و اثراث هر یک از آنها
میباشد. تهیه کننده طرح مقدماتی مناسبترین راه را با ذکر دلایل لازم توصیه
میکند.مطالعات این مرحله باید به اندازهای کامل باشد که امکان برآورد مخارج
دوره طرح و هزینه های بهره برداری را برای تصمیمگیری منطقی فراهم سازد.
نتیجه این مطالعات به شکل گزارش تدوین میشود.
۴-۱-تهیه نقشه ها ومشخصات اجرایى طرح
شروع
اقدامات مربوط به این مرحله منوط به اتمام مرحله تهیه طرح و پذیرش طرح
میباشد. خدمات این مرحله شامل مطالعات، بررسی و تحقیقات لازم به منظور تهیه
کلیه اسنادعملیات اجرایی، برنامه زمانی اجرای کار، برآورد مقا دیرکار وپیش
بینی دقیق مخارج اجرای طرح میباشد.
مرحله ۲- انتخاب پیمانکار
طرحهای عمرانی عمومآً از محل اعتبارات سرمایه گذاری ثابت و به ترتیب زیر به شرکتهای پیمانکاری واگذارمیشود:
۱-۲ دعوت از پیمانکاران براى اجراى طرح
پس از
آماده شدن اسناد و مدارک عملیات اجرایی طرح معمولا پیمانکاران از طریق
مناقصه یا مذاکره از نوع ومشخصات طرح مطلع میشوند و در صورتی که مایل به
اجرای طرح باشند اسناد و مدارک مناقصه را از کارفرما یا مهندسان مشاور تهیه
وبرای بررسی و مطالعه در اختیار کادر فنی خود قرار میدهند.
۲-۲ تسلیم قیمت پیشنهادى و ضمانتنامه
شرکت در مناقصه
چنانچه
کادر فنی با توجه به امکانات پیمانکار اجرای پیمان را عملی و اقتصادی تشخیص
دهد قیمت کل کار را ازروی نقشه ها محاسبه و با افزودن سود مورد انتظار به
آن پیشنهاد میکند. هر یک از پیمانکاران برای تضمین اجرای طرح به قیمتی که
پیشنهاد کرده اند باید ضمانت نامهای ازبانک اخذ و به کارفرما تسلیم کنند.
قیمت پیشنهادی پیمانکاربرای اجرای طرح همراه با سایر اسناد و مدارک از جمله
ضمانتنامه بانکی در دو پاکت جداگانه – پاکت الف حاوی ضمانتنامه بانکی و
کلیه اسناد مناقصه و پاکت ب فقط شامل قیمت پیشنهادی به کارفرما تسلیم
میشود. صدور ضمانتنامه شرکت در مناقصه از طرف بانکها موکول به اخذ وثیقه و
کارمزد از پیمانکار است.
۳-۲ انتخاب پیمانکار
کمیسیون
مناقصه موقع افتتاح پیشنهادها ابتدا پاکت الف پپیمانکاران را باز نموده و
پس از بررسی چنانچه مدارک پاکتهای الف کامل باشد پاکتهای ب را که حاوی
پیشنهاد قیمت است باز میکند. پس از افتتاح پاکتهای ب قیمت پیشنهادی هر
پیمانکار معین میشود. آنگاه ارقام مزبوراز رقم کمتر به بیشتر مرتب شده و در
جدول مقایسه پیشنهادها درج میشود. کمیسیون مناقصه از بین پیشنهادهاد ییکه
تمامی شرایط مناقصه را دارا باشد و
از لحاظ
قیمت خارج ازاعتدال نباشد مناسبترین پیشنهاد را انتخاب و به عنوان برنده
مناقصه معرفی میکند. در صورتی که برنده مناقصه ازانعقاد قرارداد امتناع
ورزد ضمانتنامه شرکت درمناقصه به نفع کارفرما ضبط خواهد شد و از نفر دوم
برای عقد قرارداد دعوت میشود.
بخش دوم
-۳مرحله انعقاد قرارداد با پیمانکار
امضای قرارداد پیمانکاری و پیش پرداخت به پیمانکارتابع تشریفات زیر است:
۱-۳ تسلیم ضمانتنامه انجام تعهدات
پیمانکار
هنگام امضای قرارداد پیمانکاری برای تضمین انجام تعهدات خود باید ضمانت
نامه های معادل ٥% مبلغ اولیه پیمان از بانک اخذ و به کارفرما تسلیم کند.
ضمانتنامه یادشده باید تا تاریخ تحویل صورت مجلس موقت معتبر باشد ومادام که
تحویل موقت انجام نشده پیمانکار مکلف است آن رابه دستور کارفرما تمدید
کند. بانکها برای صدور ضمانتنامه انجام تعهدات علاوه بر وثیقه و کارمزد
معمولا ١٠ % مبلغ ضمانتنامه را به عنوان سپرده نقدی از پیمانکار مطالبه
میکنند.
۲-۳ انعقاد قرارداد با پیمانکار
پس از آنکه
ضمانتنامه انجام تعهدات به کارفرما تسلیم شد قرارداد پیمانکاری منعقد
میشود. هزینه تنظیم قرارداد پیمانکاری در دفترخانه اسناد رسمی به عهده
پیمانکار است.پیمانکار با امضای قرارداد موارد زیر را تایید میکند:
الف-کلیه اسناد، مدارک و نقشه ها را کاملا مطالعه نموده و از مفاد آن مطلع شده است.
ب – نسبت
به تهیه کارگران ساده و متخصص به تعدادکافی اطمینان دارد همچنین میزان
دستمزد وهزینه حمل و نقل را تا پای کاردر محاسبه خودمنظور کرده است.
ج -نسبت به تهیه مواد و مصالح در محل کار یا از نقاط دیگر اطمینان دارد.
د -هزینه
ناشی از اجرای قوانین کار و تامین اجتماعی و قوانین و آیین نامه های مربوط
به مالیات وعوارض را تا تاریخ تسلیم پیشنهاد در حسابها منظور نموده است.
ه’ -هنگام تسلیم مبلغ پیشنهادی برای اجرای طرح سود مورد انتظار خود را جزو آن منظور کرده است.
بطور کلی
پیمانکار با امضای قرارداد تایید میکند که هنگام تسلیم پیشنهاد قیمت برای
اجرای طرح،مطالعات کافی به عمل آورده و هیچ نکته ای باقی نمانده است که در
آینده بتواند در مورد آن به جهل خود استناد کند.
٣۳- ابطال ضمانتنامه شرکت در م
قراردادهاى بلندمدت پیمانکارى:
موسسات بخش
عمومی و خصوصی اجرای عملیاتی نظیرراه سازی، سد سازی، اسکله و بندرسازی،
نصب خطوط پستهای فشارقوی و انتقال نیرو، کشتی سازی، هواپیماسازی،ساختن
فیلمهای سینمایی و قطعات پیچیده وسایل و تجهیزات را با انعقاد قرارداد به
موسسات پیمانکاری واگذار میکنند. تعریف صنعت پیمانکاری به دلیل تعدد و تنوع
حیطه عملیات، کاری دشوار است . در این مقاله، حسابداری پیمانکاری در
موسساتی که از طریق انعقاد قرارداد به ساختن دارایی اشتغال دارند مورد
مطالعه قرار میگیرد.ارکان اصلی عملیات پیمانکاری در هر نوع عملیات
پیمانکاری سه ارکان اصلی زیر وجود دارد:
کارفرما
شخص حقیقی
یا حقوقی است که اجرای عملیات معینی رابه پیمانکار واگذار میکند. کارفرما
برای هماهنگی و نظارت براجرای عملیات موضوع پیمان عمومآً از خدمات مهندسان
مشاور بهره میگیرد. جانشینان یا نمایندگان قانونی کارفرمادر حکم کارفرما
محسوب میشوند.
پیمانکار
شخص حقیقی
یا حقوقی است که مسئولیت کامل اجرای عملیات موضوع پیمان را تا تکمیل نهایی
بعهده میگیرد.پیمانکار معمولا به منظور تسهیل در اجرای قسمت یاقسمتهایی خاص
از عملیات موضوع پیمان (نظیر لوله کشی،آهنگری و نقاشی) قراردادهایی با
اشخاص یا پیمانکاران جزءمنعقد میکند.در مواردی که برای انجام دادن یک طرح
خاص و یا اجرای عملیات طرحهای بزرگ نیاز به همکاری چند شرکت پیمانکاری با
تخصصهای مختلف باشد برای افزایش توان مالی و عملیاتی و توزیع خطرات ناشی
از اجرای عملیات موضوع پیمان، گروه شرکتهای پیمانکاری از همکاری یا مشارکت
یا ادغام چند شرکت پیمانکاری بوجود می آید.
قرارداد
انعقاد
قرارداد مهمترین بخش از فعالیت پیمانکاری است و منشا تعهد و التزام برای
کارفرما و پیمانکاراست. در قرارداد پیمانکاری مواردی از قبیل مشخصات طرفین
قرارداد، موضوع پیمان، مبلغ پیمان، مدت پیمان، تعهدات طرفین قرارداد و
فسخ یا خاتمه پیمان مشخص میشود.
موضوع قراردادهای پیمانکاری ممکن است ساختن یک دارایی یا داراییهایی باشد که در مجموع طرح واحدی راتشکیل میدهد.
درآمد پيمان بايد در برگيرنده موارد زير باشد :
الف. مبلغ اوليه درآمد كه در پيمان مورد توافق قرار گرفته است.
ب . تغيير در ميزان كار پيمان، ادعا و ساير دريافتهاي تشويقي در ارتباط با عمليات پيمان:
1. تا ميزاني كه احتمال رود اين موارد منجر به درآمد گردد.
2. اين موارد را بتوان به‌گونه‌اي قابل اتكا اندازه‌گيري كرد.
درآمد
پيمان به ارزش منصفانه مابه‌ازاي دريافتي يا دريافتني اندازه‌گيري
مي‌شود. اندازه‌گيري درآمد پيمان تحت تأثير ابهامات گوناگوني است كه
به نتيجه رويدادهاي آتي بستگي دارد. براوردها اغلب با وقوع
رويدادها و رفع ابهامات تجديد نظر مي‌شود. بدين ترتيب مبلغ درآمد
پيمان ممكن است از دوره‌اي به دوره ديگر تغيير كند. براي مثال :
الف.
پيمانكار و كارفرما ممكن است در دوره‌اي پس از دوره انعقاد پيمان، در
مورد تغييرات يا ادعاهايي كه موجب افزايش يا كاهش درآمد پيمان
گردد، به توافق برسند،
ب . مبلغ درآمد مورد توافق در يك پيمان مقطوع ممكن است به موجب مفاد پيمان، از جمله تعديل آحاد بها، افزايش يابد،
ج . مبلغ درآمد پيمان ممكن است در نتيجه جرايم تأخير در تكميل كار، كاهش يابد،
د . در
مواردي كه پيمان مقطوع متضمن نرخ ثابت براي هر واحد محصول است،
با افزايش تعداد واحدها، درآمد پيمان افزايش مي‌يابد.
تغيير
پيمان عبارت است از دستور كارفرما مبني بر تغيير در دامنه كاري كه
قرار است طبق مفاد پيمان انجام شود. تغيير ممكن است موجب افزايش يا
كاهش درآمد پيمان شود. براي نمونه، مي‌توان از تغيير در مشخصات يا
طراحي يك دارايي و تغيير در مدت پيمان نام برد. تغيير زماني در
درآمد پيمان منظور مي‌شود كه :
الف. تصويب تغيير و مبلغ درآمد حاصله توسط كارفرما محتمل باشد،
ب . مبلغ درآمد را بتوان به گونه‌اي قابل اتكا اندازه‌گيري كرد.
ادعا
عبارت از مبالغي است كه پيمانكار از كارفرما يا شخص ثالث به عنوان
جبران هزينه‌هايي مطالبه مي‌كند كه در مبلغ پيمان منظور نشده است.
براي مثال ادعا ممكن است ناشي از اشتباه در مشخصات يا طراحي، تأخير
ايجاد شده توسط كارفرما و تغييرات مورد اختلاف در ميزان كار پيمان
باشد. اندازه‌گيري مبالغ درآمد حاصل از ادعا متضمن درجه بالايي از
ابهام است و اغلب بستگي به نتيجه مذاكرات دارد. بنابراين ادعا تنها
زماني در درآمد پيمان منظور مي‌شود كه :
الف. مذاكرات به مرحله پيشرفته‌اي رسيده باشد، به‌گونه‌اي كه قبول ادعا از سوي كارفرما محتمل باشد،
ب . مبلغي را كه احتمالاً مورد قبول كارفرماست، بتوان به‌گونه‌اي قابل اتكا اندازه‌گيري كرد.
دريافتهاي
تشويقي، مبالغي است اضافي كه درصورت نيل به استانداردهاي عملكرد
تعيين‌شده يا افزونبر آن، توسط پيمانكار دريافت مي‌شود. براي مثال
ممكن است در پيمان پيش‌بيني شود كه درصورت تكميل موضوع پيمان قبل
از موعد مقرر، پرداختهاي تشويقي به پيمانكار صورت گيرد. دريافتهاي
تشويقي را زماني مي‌توان در درآمد پيمان منظور كرد كه:
الف. پيمان تا حدي پيشرفت كرده باشد كه نيل به استانداردهاي عملكرد تعيين شده يا افزونبر آن، محتمل باشد.
ب . مبلغ دريافت تشويقي را بتوان به‌گونه‌اي قابل اتكا اندازه‌گيري كرد.
مخارج پيمان
مخارج پيمان بايد مشتمل بر موارد زير باشد :
الف . مخارجي كه مستقيماً با يك پيمان مشخص مرتبط است ،
ب . مخارجي كه بين پيمانهامشترك بوده و تسهيم آن به پيمانهاي جداگانه امكان پذير است ، و
ج . ساير مخارجي كه به موجب مفاد پيمان مشخصاً قابل مطالبه از كارفرما است .
مخارج
مستقيم يك پيمان در برگيرنده مواردي از قبيل كار مستقيم (شامل سرپرستي و
نظارت مستقيم )، مواد اوليه مصرفي ، استهلاك و اجاره ماشين آلات و تجهيزات ،
مخارج جابجايي مواد، ماشين آلات و تجهيزات ، مخارج مستقيم طراحي و كمك فني
، مخارج براوردي كارهاي اصلاحي و تضميني و ادعا توسط اشخاص ثالث است . اين
مخارج را مي توان به ميزان درآمدهاي اتفاقي خارج از شمول تعريف درآمد
پيمان (از قبيل درآمد حاصل از فروش مواد و ماشين آلات اضافي ) كاهش داد.
مخارج
مشترك قابل تسهيم بين پيمانهاي مختلف مشتمل بر حق بيمه ، مخارج غيرمستقيم
طراحي و كمك فني و سربار پيمان است . اين مخارج برحسب ماهيت آن طبقه بندي و
با اعمال يكنواخت روشهاي سيستماتيك و معقول به پيمانهاي مختلف تخصيص مي
يابد. تخصيص مزبور مبتني بر سطح معمول فعاليت واحد تجاري است . سربار پيمان
در برگيرنده مواردي از قبيل مخارج تهيه و پردازش ليست حقوق كاركنان پيمان
است . مخارج مشترك همچنين مي تواند با توجه به استاندارد حسابداري شماره 13
با عنوان حسابداري مخارج تأمين مالي ، دربرگيرنده مخارج استقراض مرتبط با
پيمانها نيز باشد.
ساير
مخارجي كه به موجب مفاد پيمان مشخصاً قابل مطالبه از كارفرما است ،
دربرگيرنده مواردي از قبيل مخارج اداري عمومي و مخارج توسعه مي باشد كه
جبران آن به طور مشخص در پيمان قيد شده است .
مخارجي را
كه نمي توان به فعاليت پيمانكاري يا به يك پيمان مشخص مربوط دانست جزء
مخارج پيمان منظور نمي شود. نمونه هايي از اين مخارج عبارت است از مخارج
اداري ، عمومي و فروش ، مخارج تحقيق و توسعه كه جبران آن در پيمان مشخص
نشده و استهلاك ماشين آلات و تجهيزاتي كه در فعاليت پيمانكاري استفاده نشده
است .
. مخارج
تحمل شده قبل از انعقاد پيمان ، درصورت انعقاد پيمان در دوره جاري يا حصول
اطمينان از انعقاد پيمان در دوره بعد، به حساب پيمان منظور مي شود. هرگاه
اين مخارج به عنوان هزينه دوره اي كه در آن وقوع يافته محسوب شود و پيمان
در دوره بعد منعقد گردد، چنين مخارجي را نبايد به حساب پيمان برگشت داد.
شناخت درآمد و هزينه هاي پيمان
با توجه
به ماهيت پيمانهاي بلندمدت، چنانچه به سبب طولاني‌بودن مدت لازم
براي تكميل اين پيمانها، تا زمان تكميل آنها، درآمد و هزينه‌اي به
حساب گرفته نشود، ممكن است صورت سود و زيان تصوير چندان مطلوبي از
فعاليتهاي واحد تجاري در طول سال ارائه نكند، بلكه تنها ماحصل (سود
يا زيان) پيمانهايي را كه در پايان سال تكميل شده است منعكس كند.
بنابراين، مقتضي است كه در جريان پيشرفت پيمانها، با رعايت الزامات
اين استاندارد، درآمدي را كه مي‌توان نسبت به تحقق آن اطمينان
حاصل كرد، به حساب گرفت. تعيين ميزان درآمد و هزينه دوره توسط
واحد تجاري بايد به‌گونه‌اي صورت گيرد كه با نوع عمليات و صنعت مورد
فعاليت تناسب داشته باشد.
هرگاه
بتوان ماحصل يك پيمان بلندمدت را به گونه‌اي قابل اتكا براورد كرد،
بايد سهم مناسبي از درآمد و مخارج كل پيمان (با توجه به ميزان
تكميل پيمان در تاريخ ترازنامه و متناسب با نوع عمليات و صنعت مورد
فعاليت) به ترتيب به عنوان درآمد و هزينه شناسايي شود.
شناخت
درآمد و هزينه دوره براساس ميزان تكميل پيمان، اغلب “روش درصد
تكميل پيمان” ناميده مي‌شود. طبق اين روش، درآمد پيمان با مخارج
تحمل شده جهت نيل به آن ميزان از تكميل تطابق داده مي‌شود و در
نتيجه درآمد، هزينه و سود يا زيان كار انجام‌شده درصورت سود و زيان
انعكاس مي‌يابد.
هرگاه
ماحصل يك پيمان بلندمدت را نتوان به‌گونه‌اي قابل اتكا براورد كرد :
الف. درآمد بايد تا ميزان مخارج تحمل‌شده‌اي‌كه احتمال بازيافت آن
وجود دارد شناسايي شود،
ب . مخارج پيمان بايد در دوره وقوع به عنوان هزينه شناسايي شود .
در مراحل
اوليه پيمان، غالباً وضعيت به صورتي است كه ماحصل پيمان را
نمي‌توان به‌گونه‌اي قابل اتكا براورد كرد. بااين‌حال، ممكن است اين
احتمال وجود داشته باشد كه واحد تجاري، مخارج تحمل‌شده پيمان را
بازيافت كند. بنابراين، درآمد پيمان تنها تا ميزان مخارج تحمل‌شده‌اي
كه انتظار بازيافت آن مي‌رود، شناسايي مي‌گردد. از آنجا كه ماحصل
پيمان را نمي‌توان به‌گونه‌اي قابل اتكا براورد كرد، سودي شناسايي
نمي‌شود. از سوي ديگر اگرچه ماحصل پيمان را نمي‌توان به‌گونه‌اي
قابل‌اتكا براورد كرد، احتمال دارد كه كل مخارج پيمان از كل درآمد
پيمان تجاوز كند. در چنين مواردي، هرگونه مازاد كل مخارج بر درآمد
پيمان طبق بند 24 فوراً به عنوان هزينه دوره شناسايي مي‌شود.
هرگاه
انتظار رود كه پيمان منجر به زيان گردد (كل مخارج پيمان از كل
درآمد پيمان تجاوز كند)، بايد زيان مربوط، فوراً به عنوان هزينه
دوره شناسايي شود.
چنانچه
فزوني كل مخارج پيمان بر درآمد آن محتمل باشد، زيان قابل پيش‌بيني
بايد فوراً به عنوان هزينه دوره شناسايي شود. در تعيين كل مخارج
پيمان نه تنها مجموع مخارج تا تاريخ ترازنامه و مجموع مخارج
تخميني بعدي تا مرحله تكميل مد نظر قرار مي‌گيرد، بلكه مخارج آتي
كارهاي اصلاحي، كارهاي تضميني و هرگونه كارهاي مشابهي كه تحت
شرايط پيمان قابل بازيافت نيست، نيز در محاسبه منظور مي‌شود. در
بررسي مخارج تخميني بعدي تا مرحله تكميل و نيز مخارج آتي،
افزايشهاي احتمالي حقوق و دستمزد، قيمت مواد و مصالح و ساير مخارج
پيمان نيز در نظر گرفته مي‌شود. همچنين در مواردي كه پيمانهاي غير
سودآور، داراي چنان ابعادي باشد كه بتوان انتظار داشت بخش قابل
توجهي از ظرفيت واحد تجاري را براي مدت زيادي اشغال كند، مخارج
اداري مربوط را كه قرار است واحد تجاري طي مدت تكميل پيمان متحمل
گردد نيز در محاسبه رقم زيان قابل پيش‌بيني منظور مي‌شود.
افشا در صورت سود و زيان
صورت سود و زيان بايد اقلام زير را به طور جداگانه منعكس كند :
الف . درآمد شناسايي شده دوره (درآمد پيمان)
ب .
هزينه شناسايي شده دوره (بهاي تمام‌شده پيمان) شامل هزينه
شناسايي شده پيمان طي دوره و زيان قابل پيش‌بيني شناسايي شده طي
دوره .
. در
پيمانهاي مقطوع، ماحصل پيمان بلندمدت را زماني مي‌توان به‌گونه‌اي
قابل اتكا اندازه‌گيري كرد كه تمامي شرايط زير برقرار باشد:
الف. درآمد پيمان را بتوان به‌گونه‌اي قابل اتكا اندازه‌گيري كرد
ب . جريان ورودي منافع اقتصادي مرتبط با پيمان به واحد تجاري محتمل باشد
ج .
مخارج پيمان تا زمان تكميل پيمان و همچنين درصد تكميل پيمان در
تاريخ ترازنامه را بتوان به‌گونه‌اي قابل اتكا اندازه‌گيري كرد
د . مخارج
مربوط به پيمان را بتوان به وضوح تشخيص داد و به‌گونه‌اي قابل
اتكا اندازه‌گيري كرد تا مقايسه مخارج واقعي تحمل‌شده پيمان با
براوردهاي قبلي آنها ميسر گردد
در
پيمانهاي اماني، ماحصل پيمان بلندمدت را زماني مي‌توان به‌گونه‌اي
قابل اتكا اندازه‌گيري كرد كه كليه شرايط زير برقرار باشد ؛
الف. جريان ورودي منافع اقتصادي مرتبط با پيمان به واحد تجاري محتمل باشد
ب .
مخارج مربوط به پيمان را اعم از اينكه طبق مفاد پيمان مشخصاً قابل
بازيافت باشد يا نباشد، بتوان به وضوح تشخيص داد و به‌گونچنانچه
ميزان تكميل با مراجعه به مخارج تحمل‌شده پيمان تا تاريخ ترازنامه
تعيين گردد، تنها آن بخش از مخارج پيمان كه منعكس كننده كار
انجام شده است در مخارج تحمل‌شده پيمان تا تاريخ ترازنامه منظور
مي‌گردد. مثالهايي از مخارج پيمان كه در مخارج تحمل‌شده منظور
نمي‌شود عبارت است از :
الف.
مخارج پيمان كه مرتبط با فعاليت آتي پيمان است، از قبيل مواد و
مصالح تحويلي به كارگاه يا كنار گذاشته شده جهت پيمان كه تا كنون
در پيمان مربوط استفاده نشده است (به‌جز مواد و مصالحي كه مشخصاً
جهت پيمان مزبور ساخته شده باشد)
ب . مبالغ پرداختي به پيمانكاران دست دوم قبل از انجام كار مندرج در پيمان فرعي.
آن بخش
از مخارج پيمان كه بازيافت آن غير محتمل است فوراً به عنوان
هزينه شناسايي مي‌شود. نمونه‌هايي از اين مخارج مربوط به پيمانهايي
مي‌شود كه:
الف. به طور كامل قابل اجرا نيست بدين معني كه اعتبار آن به‌گونه‌اي جدي مورد سؤال است،
ب . تكميل آنها منوط به نتيجه دعاوي حقوقي در جريان يا مقررات قانوني درحال تصويب باشد،
ج . احتمال مصادره يا تخريب اموال آنها برود، د . كارفرماي آنها قادر به ايفاي تعهدات خود طبق پيمان نباشد.
د . پيمانكار آنها قادر به تكميل پيمان يا ايفاي تعهدات خود طبق پيمان نباشد.
هاي قابل اتكا اندازه‌گيري كردد.
ضمنا جهت کامل نمودن این بحث اطلاعات دیگری مجدد در ذیل مشاهده بفرمائید….
حسابداری پیمانکاری و مراحل و شرایط انعقاد قرارداد با پیمانکاران
موسسات بخش
عمومی و خصوصی اجرای عملیاتی نظیرراه سازی، سد سازی، اسکله و بندرسازی،
نصب خطوط پستهای فشارقوی و انتقال نیرو، کشتی سازی، هواپیماسازی،ساختن
فیلمهای سینمایی و قطعات پیچیده وسایل و تجهیزات را با انعقاد قرارداد به
موسسات پیمانکاری واگذار میکنند. تعریف صنعت پیمانکاری به دلیل تعدد و تنوع
حیطه عملیات، کاری دشوار است. در این مقاله، حسابداری پیمانکاری در
موسساتی که از طریق انعقاد قرارداد به ساختن دارایی اشتغال دارند مورد
مطالعه
انواع قرار دادهای پیمانکاری
انتخاب
مناسب روش اجرای پروژه، می تواند هزینه های پروژه را بطور متوسط تا 5 درصد
کاهش دهد.همچنین انتخاب مناسب روش اجرای پروژه، می تواند زمان اجرای پروژه
را تا 30 درصد کاهش دهد.
هر
پروژه دارای خصوصیات و نیازهای منحصر به فردی است و برای اینکه پروژه موفق
باشد، باید در انتخاب روش اجرای آن علاوه بر مسائل فنی، نیازهای کارفرما و
پیمانکار نیز در نظر گرفته شود.انواع قرارداد های پیمانکاری بر اساس آنچه که در کشور ما رواج دارد به دسته های زیر تقسیم می گردد:
ü خود اجرا (امانی) In – House
ü متعارف (سه عاملی) Design – Bid – Build
ü مدیریت اجرا (چهار عاملی) Construction Management
ü طرح و ساخت (دو عاملی) Design – Build
ü ساخت، بهره برداری و انتقال Build, Operate & Transfer
ü روش طراحی،تدارک، ساخت Engineering,Procuremeut,Construction ( EPC )
1-روش خود اجرا
در
این روش کارفرما بوسیله امکانات خود، تکنولوژی، روشها و سایر عوامل مورد
نیاز تحقق طرح (جمع آوری اطلاعات، طراحی، تدارکات، ساخت) را تامین می نماید
2-روش متعارف (سه عاملی)
– در این روش کارفرما از طریق قراردادهای جداگانه با طراح یا مشاور و سازنده یا پیمانکار، پروژه را به اجرا در می آورد.
– در این روش ابتدا طراحی کامل شده و سپس از طریق مناقصه به یک یا چند شرکت پیمانکاری واگذار می گردد.
– در این روش مسئولیت هماهنگی و ریسک عدم هماهنگی بین طراحی و ساخت و راه اندازی پروژه به عهده کارفرما می باشد.
3-روش مدیریت اجرا (چهار عاملی)
– این روش اجرا نوعی از سیستم متعارف (سه عاملی) می باشد که در آن کارفرما سازمان خارجی دیگری را جهت مدیریت پروژه به کار می گیرد
– وظیفه این نهاد مدیریت و کنترل پروژه و هماهنگی بین طرح و ساخت می باشد
– استفاده از این نهاد سبب کاهش مسئولیت و ریسک کارفرما می گردد
4-روش طرح و ساخت (دو عاملی)
– در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد واحد با طراح – سازنده، خدمات طراحی و ساخت پروژه را تحصیل می نماید.
–
مسئولیت و ریسک کارفرما در این روش به حداقل می رسد و سازمان طراح –
سازنده مسئولیت تمامی خدمات طراحی، تدارکات و ساخت پروژه را به عهده می
گیرد.
– در این سیستم امکان انجام طرح و ساخت سریع به حداکثر می رسد.
– ریسک کارفرما در راه اندازی پروژه محدود به مسئولیتی است که در مرحله مناقصه گذاری و یا مذاکره برای واگذاری قرار داد طرح و ساخت توسط کارفرما تولید شده است.
5-روش ساخت، بهره برداری و انتقال (BOT)
در
این روش تمامی خدمات طراحی، تدارک، ساخت، تامین مالی و بهره برداری از
پروژه را یک واحد (معمولا پیمانکار ) تامین می نماید.این روش اجرا از
روشهای جدید در واگذاری پیمان می باشد و برای اولین بار درقراردادساخت یک
نیروگاه در کشور ترکیه از سوی دولت ترکیه مورد استفاده قرار گرفت.
– این روش عمدتا برای اجرای پروژه های بزرگ عمرانی و زیر بنایی بکار گرفته می شود.
– سازمان سازنده، بهره برداری از پروژه را تا زمانی معین به عهده دارد.
– این مدت طبق قرار داد مالی برای باز پرداخت هزینه ها و حق الزحمه و سود پیمانکار تعیین شده است.
6-روش طراحی،تدارک، ساخت EPC یا (کلید دردست )
در
این روش کارفرما با یا بدون کمک مشاور ، محدوده کار ، استانداردهای مورد
نظر و طرح کلی را تحت عنوان « خواسته های کارفرما » همراه با دیگر مدارک
مناقصه تهیه و سپس با برگزاری مناقصه ادامه طراحی و ساخت را بر عهده
پیمانکار کلید گردان قرار می دهد.روش کلید در دست مسئولیت طراحی و اجرا را بطور کامل بر عهده پیمانکار می‌گذارد بگونه‌ای که بعد از تکمیل پروژه، کارفرما فقط با چرخاندن یک کلید میتواند بهره‌برداری از تأسیسات اجرا شده را آغاز نماید.
پیمانکار در این روش مسؤلیت کلیه کارهای مهندسی ( طراحی ) ، تدارک و ساخت را تا تکمیل و آماده بهره برداری شدن ، بر عهده دارد .
کارفرما
خود نظارت کلی و کلان را بر روندانجام شدن کار عهده دارد . در صورت انتخاب
مشاور بخشی از مسؤلیت های کارفرما با عنوان«نماینده کارفرما» بر عهده وی
قرار می گیرد .
کلید
در دست حد اعلای سپردن مسئولیت طراحی و اجرا به پیمانکار است بعنوان یک
قانون کلی: مسئولیت هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار رخ دهد بعهده
پیمانکار خواهد بود.
نوع قیمت گذاری در این سیستم به صورت مبلغ مقطوع در نظر گرفته شده است .
