اطلاعاتی درباره ی کشاورزی درایران (فصل سوم)
ایران یکی از نخستین کشورهای دنیا است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز
گردیده‌است. تقریبا یک سوم زمین‌های ایران قابلیت کشاورزی را دارند اما به
دلیل خاک نامرغوب و نامناسب بودن توزیع آب در بیشتر نواحی، در اکثریت
زمین‌های قابل کشت در ایران کشت و زراعتی انجام نمی‌شود. فقط ۱۲٪ از وسعت
ایران تحت عملیات کشاورزی می‌باشند (شامل باغات، تاکستان‌ها و زمین‌های
قابل کشتکاری) اما کمتر از یک سوم از زمین‌های قابل کشتکاری تحت آبیاری
بوده و مابقی تحت کشاورزی خشک می‌باشند. شمال و شمال‌غرب ایران دارای خاک
حاصلخیز هستند.
تاریخچه
ایران
یکی از نخستین کشورهای دنیا می‌باشد که در آن کشاورزی و زراعت آغاز گردیده
و انسان اولیه برای اولین بار در فلات ایران به کشت و آبیاری و پرورش دام
مشغول شده‌است. در قرن اول پیش از میلاد ایرانی‌ها همه درختان میوه‌ای که
در یونان کشت می‌شده (به استثنای زیتون) کشت می‌کرده‌اند. با هجوم اسکندر
کشاورزی ایران رو به زوال گذاشت و بسیاری از مزارع از بین رفت و این وضع تا
زمان به حکومت رسیدن اردشیر بابکان ادامه یافت. ساسانیان به بازسازی
قنات‌ها و تشویق و گسترش کشاورزی، باغبانی و دامپروری پرداختند. پس از
ساسانیان تا حمله مغول، کشاورزی ایران به تناوب دچار رکود (در زمان بنی
امیه) و پیشرفت (در زمان بنی عباس و حکومتهای محلی) گردید.
دانشمندان
این سرزمین در خلال مطالعه درباره ویژگی دارویی گیاهان به امور کاملا فنی
نیز می‌پرداختند و دستگاه‌هایی برای بهره برداری از آب تهیه دیدند که از آن
جمله می‌توان چرخ چاه خودکار را نام برد.
رتبه های تولید محصولات کشاورزی
رتبه جهانی
رتبه ۱ در تولید : زعفران، پسته، خاویار، زرشک، میوه توتی
رتبه ۲ در تولید : زرد الو، خرما
رتبه ۳ در تولید : هندوانه، گیلاس، طالبی، سیب، خیار
رتبه ۴ در تولید: گوسفند، میوه جات، به، پشم، بادام، گردو
رتبه ۵ در تولید: سبزیجات، رازیانه، نخود
رتبه ۶ در تولید : آجیل، شیر گاو، گوجه فرنگی
رتبه ۷ در تولید : انگور، پیاز، آلبالو، کیوی، شیر گوسفند
رتبه
۸ در تولید : ادویه جات، هلو، نارنگی، لیمو (زرد و سبز)، پرتقال، شیر بز،
کدو، کدو تنبل، خرچه (میوه ای که در آذربایجان غربی میروید )
رتبه ۹ در تولید : عدس
رتبه ۱۰ خرمالو، چای، عسل
آبیاری و زمین‌های تحت کشت
با
وجود اینکه ایران کشور وسیعی است، رویهم‌رفته خاک ایران برای کشاورزی در
ابعاد بزرگ آنچنان مناسب نیست. تنها ۱۲٪ از مساحت ایران یعنی کمتر از ۲۰۰
هزار کیلومتر مربع تحت عملیات کشاورزی می‌باشد. هنوز ۶۳٪ زمین‌های با ظرفیت
کشت و زرع دست نخورده هستند. در ایران از ۵۰٪ تا ۶۰٪ ظرفیت و استعداد
زمین‌هایی که تحت عملیات کشاورزی است (۱۸۵ هزار کیلومتر مربع) استفاده
می‌گردد. در ایران هم زمین‌های نیاز به آبیاری و هم زمین‌های باران-سیر
وجود دارد.
کشاورزی دقیق چیست ؟
کشاورزی دقیق چیست ؟
مدیریت مزرعه به نوعی بر مبنای متوسط , یا
یکنواخت انجام می شود که تمام سطح مزرعه کاربرد یکنواخت نهاده های زراعی
را دریافت نماید.بهر حال , تغییرپذیری در نوع خاک , عمق خاک , ناهمواری
یا شیب , یا علف های هرز می توانند موجب تغییراتی در عملکرد ها شوند. به
طور نمونه دامنه عملکرد دانه می تواند از صفر تا بیش از 10 تن در هکتار در
داخل یک مزرعه باشد. مفهوم کشاورزی دقیق به طور ساده مدیریت این
تغییرپذیری با تطبیق دادن نهاده ها , مانند کود شیمیایی یا بذر , با پتاسیل
محل می باشد.در این روش , عملکرد گیاه زراعی به حداکثر می رسد و در ضمن
مصرف بیش از اندازه نهاده های زراعی به حداقل کاهش می یابد.به این فرایند
مدیریت “کشاورزی محل –خاص ” گفته می شود.
کشاورزی دقیق چگونه عمل می کند ؟
کشاورزی دقیق دارای تعدادی ابزار پیشرفته می باشد که به پایش تغییر پذیری و مدیریت نهاده ها کمک می کند.این ابزار ها شامل :
1- سیستم موقعیت یابی جهانی (GPS) – اشاره به شیوه ای دارد که قادر به شناسایی نقاط در داخل مزرعه می نماید.
2-
سنسور ها و وقا یع نگار های داده ها (Sensors and dataloggers) – اطلاعات
مربوط به گیاه زراعی , خا ک و اقلیم را می توان با استفاده از این فن اوری
ها به فراوانی زیاد مورد دیده بانی قرار داد.
3- سیستم اطلاعات
جفرافیایی (GIS) – نقشه های این ویژگی ها را می توان فراهم نمود و با
استفاده از مرورگر های ساده یا مدل های پیچیده مورد تجزیه و تحلیل قرار
داد.
4- عمل تشخیص دهنده –به محض شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد,
اقدامی می توان برای غلبه یا به حداقل رساندن این محدود یت ها انجام داد.
GPS – موتور کشاورزی دقیق
کشاورزی
محل – خاص با استفاده از سیستم موقعیت یابی جهانی (GPS) امکان پذیر می
گردد. (GPS) محل کاربر (طول , عرض جغرافیایی , ارتفاع ) را از طریق دریافت
سیگنال پخش شده توسط 24 ناوبری ماهواره ای با دقت های کم و زیاد محاسبه
می کند.
سنسورها ( حسگر ها ) و وقایع نگار های داده ها
داده های
جمع اوری شده بر مبنای محل – خاص اطلاعاتی را برای تصمیمات مدیریت کوتاه
مدت و بلندمدت فراهم می سازد. مجموعه داده ها میتواند سنسور های درون خطی ,
سنسور های از راه دور یا سنسور های برون خطی را به کار گیرند.
سنسور
های دورن خطی On-line sensors , هنگام ارتباط با GPS و وقایع نگار
داده ها , در ضمن حرکت در محدود مزرعه مورد نظر اطلاعات محل – خاص را
دریافت می کنند. متداول ترین کاربرد سنسور درون خطی جریان سنجی دانه است ,
که قادر به تهیه نقشه عملکرد در طی عملیات برداشت می نماید.
سایر سنسور
های مفید شامل سنسور های القای الکترومغناطیسی که قادر به اندازه گیری
بافت خاک و نواری های شوری می باشند ,سیستم های کشف علف هرز با استفاده از
حرکت دائم دوربین مادون قرمز یا نوری هستند .
سنسور های از راه دور :
داده های محل – خاص را از محل دور دریافت می کنند. تصویربرداری ماهواره ای
یا عکس های هوایی می توانند انواع عوامل موثر بر عملکرد مانند نوع خاک ,
ناهمواری , آلودگی ها به علف های هرز, جوانه زنی بذر , و سلامت گیاه زراعی
را شناسایی نمایند.
سنسور های برون خطی Off-line sensors
این
سنسور ها قادر به اندازه گیری عوامل موثر بر عملکرد در زمان های غیر از
هنگام کار در محل می نمایند.به عنوا ن مثال , از ارزیابی های حاصلخیزی خاک ,
شمارش حشرات , اندازگیری های شیره گیاهی , یا شناسایی تهاجم های علف هرز
می توان تصویری ساخت که ممکن است بر عملکرد های اواخر فصل تاثیر می گذارند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS : نقشه برداری و تجزیه و تحلیل داده ها
به
محض جمع آوری داده ها ,مجموعه ای از نرم افزار کامپیوتری داده های وقایع
نگاری شده را به عملکرد , توپوگرافی, خاک , عناصر غذایی یا نقشه علف هرز
تبدیل می کنند.بهر حال , این نقشه ها فقط تغییر پذیری را توصیف می کنند ,
علت تغییر پذیری را توضیح نمی دهند , نقشه هایی برای درستی عرصه با بررسی
در طی فصل رویش با شناسایی صحیح علل احتمالی تغییرات عملکرد لازم می باشد.
تعدادی از مجموعه ای از نرم افزاری های کامپیوتری می توانند به این تجزیه و تحلیل کمک نمایند.
عمل نهایی : اجرا
به
محض شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد , در مورد اینکه آیا این تغییر
پذیری ارزش سرو کار داشتن دارد یا نه باید تصمیم گیری نمود , ایا عامل یا
عوامل این تغییر پذیر ی را می توان مدیریت نمود , و آیا هزینه های مدیریت
محل –خاص بیش از سود مورد انتظار می باشد.
هزینه ها و فواید
در
استرالیا , اطلاعات در مورد هزینه ها و فواید کشاورزی دقیق کمیاب می باشد.
گزارش های کشاورزان عمده مناطق شمالی , بهر حال پیشنهاد می کنند که صرفه
جویی های قابل ملاحظه را می توان با کاربرد سیستم های هدایت دستگاه بدست
آورد. نقشه برداری عملکرد می تواند صرفه جویی های اساسی به دو طریق فراهم
نمایند.
1- با به حداقل رساندن نهاده ها و اثر نامطلوب بر زیست محیطی , از طریق کاربرد موثر تر .
2- به حداکثر رساندن عملکرد ها , با غلبه بر محدودیت های محل –خاص نسبت به عملکرد
تولید
نقشه های عملکرد به تنهایی بدون پایش ضروری گیاه زراعی , خا ک و علف های
هرز ارزش کمی دارند. داده های جمع آوری شده باید مورد تجزیه و تحلیل قرار
گیرند و اقدامات اصلاحی برای نیل به سوددهی از طریق سرمایه گذاری اجرا
گردد.فواید بالقوه شناسایی شده توسط کاربران این فن آوری عبارت است از :
1- افزایش عملکرد
2- کاهش هزینه ها
3- بهبور محیط زیست
