ناامیدی از رحمت خدا
پس از شرک، هيچ گناهی بالاتر از ناامیدی نيست. زيرا هر گناهی که از شخصی
سر می زند، تا وقتی که مأيوس نباشد ممکن است توبه کرده و با استغفار
آمرزيده شود. ولی شخص ناامید آمرزيده شدنی نيست، زيرا اميدی به آمرزش خدا
ندارد تا توبه نمايد.
شخصی از امام علی(علیه السلام) پرسید: بزرگترین گناه کبیره کدام است؟
آن حضرت در پاسخ فرمودند: «ناامید شدن از رحمت الهی»
(میزان الحکمه، جلد3، صفحه462)
خداوند در قرآن می فرماید:
«يا عِبادى الّذينَ اسرَفوا عَلى انفُسِهم لا تقنَطوا مِن رحمة الله»
(اى بندگان من كه بر خود ستم و اسراف كردهايد! از رحمتخدا نا اميد نشويد)
(سوره زمر، آيه 53)
و باز مىفرمايد:
«وَ مِن يَقنَط مِن رحمَة ربّه الّا الضّالون»
(از رحمت خدا نااميد نمی شود، مگر گمراهان و اهل ضلالت)
(سوره حجر، آيه 56)
پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود:
«گناهکاری که به رحمت خدا امیدوار است، از عابد مایوس به درگاه خدا نزدیکتر است»
(نهج الفصاحه صفحه477)
روایت داریم:
شخصی آنقدر گناه کرده بود که از آمرزش خود نااميد شده بود.
حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام) به او فرمودند:
اى مرد! ناامیدی تو از رحمت خدا، از گناهانی که کرده ای بدتر است.
(احياء العلوم، ج 4، ص 125 و 126 – محجة البيضاء، ج 7، ص 253)
از بعضى آيات معلوم مىشود كه ناامیدی از رحمت خدا موجب كفر است. چنانكه خدا مى فرمايد:
«لا يياس مِن روح الله الّا القَوم الكافِرون»
(مايوس نمىشود از رحمت خدا مگر كفّار)
(سوره يوسف، آيه 87)
روزى رسول اکرم(صلى الله عليه و آله) فرمودند:
«اگر بدانيد آنچه را که من مىدانم، كم خواهيد خنديد و بسيار خواهيد
گريست. و به بيابانها و صحراها بيرون خواهيد رفت. و بر سينه هاى خود
خواهيد زد. و پناه به پروردگار خود خواهيد برد»
در همین لحظه جبرئيل نازل شد و گفت: پروردگارت مى فرمايد كه: بندگان مرا از من نا اميد نكن!
(مستدرك حاكم، ج 4، ص 579)
دلیل کبیره بودن گناه ناامیدی این هست:
ناامیدی از رحمت خدا، انسان را از محبت خدا كه سرچشمه همه فضايل و بالاترين آنهاست باز مى دارد.
درضمن، ناامیدی سبب جرأت بر جميع گناهان می گردد. چون شخص می گويد: من که جهنّمی خواهم بود، چرا خودم را از لذت های دنيا محروم کنم؟!
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود:
اگر آنقدر گناه کنید که گناهانتان به آسمان رسد و سپس توبه کنید، خداوند توبه شما را می پذیرد؛ پس از درگاه او ناامید نباشید.
(نهج الفصاحه، صفحه231)
احادیث در مورد یأس و ناامیدی
1. قال الامام علی – علیه السلام – : أَعظَمُ البَلاءِ اِنقِطَاعُ الرَّجَاءِ.
«غرر الحکم، ح 2860»
امام علی – علیه السلام – فرمود: بزرگترین بلا, ناامیدی است.
2. قال الامام علی – علیه السلام – : عَجِبتُ لِمَن یَقنَطُ وَ مَعَهُ الاِستِغفَارُ.
«نهج البلاغه، حکمت 87»
امام علی – علیه السلام – فرمود: در شگفتم از کسی که ناامید می شود، در حالی که استغفار را با خود دارد.
3. قال الامام الصادق – علیه السلام – : ارجِ اللهَ
رَجَاءً لا یُجرِئُکَ عَلَی مَعَاصِیهِ، وَ خَفِ اللهَ خَوفاً لا یؤیِسُکَ
مِن رَحمَتِهِ.
«بحار الأنوار، ج 70، ص 384»
امام صادق – علیه
السلام – فرمود: طوری به خدا امید داشته باش که امیدت تو را بر ارتکاب
گناهان جرئت نبخشد و به گونه ای از خدا بترس که ترست تو را ناامید از رحمت
الهی نکند.
4. قال الامام علی – علیه السلام – : لا تَیأَس لِذَنبِک وَ بَابُ التَّوبَةِ مَفتُوحٌ.
«تحف العقول، ص 214»
امام علی – علیه السلام – فرمود: تا زمانی که درِ توبه باز است، به خاطر گناه خود نومید مشو.
5. قال الامام علی – علیه السلام – : فی القُنُوطِ اَلتَّفرِیطُ.
«بحار الأنوار، ج 77، ص 211»
امام علی – علیه السلام – فرمود: نومیدی، موجب تفریط و تقصیر می شود.
6.
قال الامام علی – علیه السلام – فی المناجاةالشعبانیة: إلهی لم أُسَلِّط
عَلَی حُسنِ ظَنَّی قُنُوطَ الإَیَاسِ، وَلا انقَطَعَ رَجَائِی مِن جَمِیلِ
کرَمِک.
«بحار الأنوار، ج 94، ص 99»
امام علی – علیه السلام –
در مناجات شعبانیه فرمود: الهی! نومیدی و یأس را بر گمان نیکم (به تو) چیره
نمی کنم و امیدم را از بزرگواری و بخشش زیبای تو، نمی بُرم.
7. قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَلیَأسُ مِن رَوحِ اللهِ أَشَدُّ بَرداً مِنَ الزَّمهَرِیرِ.
«بحار الأنوار، ج 72، ص 338»
امام صادق – علیه السلام – فرمود: نومیدی از رحمت خدا، سردتر از زمهریر است.
8. قال الامام علی – علیه السلام – : اَللَّهُمَّ فَاسقِنَا غَیثَک، وَلا تَجعَلنَا مِنَ القَانِطِینَ.
«نهج البلاغه، خطبه 143»
امام علی – علیه السلام – فرمود: بار خدایا! ما را از بارانت سیراب گردان و از ناامیدان، قرارمان نده.
9. قال الامام الصادق – علیه السلام – : أَروَحُ الرَّوحِ اَلیَأسُ مِنَ النَّاسِ.
«بحار الأنوار، ج 78، ص 249»
امام صادق – علیه السلام – فرمود: آساینده ترین آسایش، ناامیدی از مردم است.
10.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلحَمدُ لِلَّهِ غَیرَ مَقنُوطٍ مِن
رَحمَتِهِ، وَلا مَخلُوٍّ مِن نِّعمَتِهِ، وَلا مَأیُوسٍ مِن مَغفِرَتِهِ.
«نهج البلاغه، خطبه 45»
امام علی – علیه السلام – فرمود: سپاس و ستایش خدایی را که نه از رحمت او نومیدم و نه از نعمت او بی بهره و نه از آمرزش او مأیوس.
11.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : قَالَ اللهُ تَبَارَک وَتَعَالی:
یَا ابنَ آدَم … لا تَقنَطِ النَّاسَ مِن رَحمَةِ اللهِ تَعَالی
عَلَیهِم وَأنتَ تَرجُوهَا لِنَفسِک.
«صحیفة الرضا – علیه السلام -، ص 43، ح 14»
پیامبر
خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: خدای تبارک و تعالی فرمود: ای فرزند
آدم! … مردم را از رحمت خدای متعال نومید مگردان، در حالی که خودت به او
امید داری.
12. قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – :
یَبعَثُ اللهُ المُقنِطِینَ یَومَ القِیَامَةِ مُغَلَّبَةً وُجُوهُهُم،
یَعنِی غَلَبَةَ السَّوَادِ عَلَی البَیَاضِ، فَیُقَالُ لَهُم: هَؤُلاءِ
المُقنِطُونَ مِن رَحمَةِ اللهِ.
«بحار الأنوار، ج 2، ص 55»
پیامبر
خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: روز قیامت, خداوند نومید کنندگانِ (از
رحمت حق) را در حالی بر می انگیزد که سیاهی چهره شان بر سفیدی آن غالب
است, پس به آنها گفته می شود: آنان نومید کنندگانِ از رحمت خدا هستند.
13.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلفَقِیهُ کلُ الفَقِیهِ مَن لم
یَقنَطِ النَّاسَ مِن رَحمَةِ اللهِ، ولم یُؤیِسهُم مِن رَوحِ اللهِ، وَلم
یُؤمِنهُم مِن مَکرِ اللهِ.
«نهج البلاغه، حکمت 90»
امام علی –
علیه السلام – فرمود: فقیه به تمام معنا، کسی است که مردم را از رحمت خدا
نومید نگرداند و از فضل و بخشایش خدا مأیوسشان نسازد و از مکر و عذاب خدا
هم، آسوده خاطرشان نکند.
14. قال الامام علی – علیه السلام – : قَد یَکونُ الیَأسُ إِدرَاکاً إِذَا کانَ الطَّمَعُ هَلاکاً.
«نهج البلاغه، نامه 31»
امام علی – علیه السلام – فرمود: جایی که طمع مایه هلاکت است, قطع امید مایه رسیدن به مقصود است.
15.
قال الامام علی – علیه السلام – : لاتَیأَس مِنَ الزَّمَانِ إِذَا مَنَعَ،
وَلا تَثِق بِهِ إِذَا أَعطَی، وَکن مِنهُ عَلَی أَعظَمِ الحَذَرِ.
«غرر الحکم، ح 10302»
امام علی – علیه السلام – فرمود: نومید مشو از زمانه, هرگاه دریغ کرد، و هرگاه عطا کرد به آن اعتماد مکن و از آن سخت برحذر باش.
16. قال الامام علی – علیه السلام – : قَتَلَ القُنُوطُ صَاحِبَهُ.
«غرر الحکم، ح 6731»
امام علی – علیه السلام – فرمود: ناامیدی، صاحب خود را می کشد.
17. قال الامام علی – علیه السلام – : کلُّ قَانِطٍ آیِسٌ.
«غرر الحکم، ح 6842»
امام علی – علیه السلام – فرمود: هر ناامیدی, ناکام است.
18. قال الامام علی – علیه السلام – (فی صِفَةِ المُنَافِقِینَ): حَسَدَةُ الرَّخَاءِ وَ مُؤَکدُو البَلاءِ، وَ مُقنِطُو الرَّجَاءِ.
«نهج البلاغه، خطبه 194»
امام
علی – علیه السلام – (در وصف منافقان) فرمود: حسودانِ آسایش (دیگران)
هستند و به گرفتاری (مردم) دامن می زنند و امید را به یأس می کشانند.
19. قال الامام علی – علیه السلام – : اَلیَأسُ یُعِزُّ الأَسِیرَ، اَلطَّمَعُ یُذِلُّ الأَمِیرَ.
«غرر الحکم، ح 1091 و 1092»
امام علی – علیه السلام – فرمود: چشم نداشتن اسیر را عزّت می بخشد. طمع امیر را به خواریمی کشاند.
20.
قال الامام علی – علیه السلام – : وَلاتَیأَسَنَّ لِشَرِّ هَذِهِ
الاُمَّةِ مِن رَوحِ اللهِ، لِقَولِهِ تَعَالی «إِنَّهُ لایَیأَسُ مِن
رَوحِ اللهِ إِلا القَومُ الکافِرُونَ).
«نهج البلاغه، حکمت 377»
امام
علی – علیه السلام – فرمود: حتّی برای بدترین فرد این امّت از رحمت خدا
نومید مشو؛ زیرا که خداوند متعال فرموده است: «از رحمت خدا ناامید نمی
شوند, مگر گروه کافران».
21. قال الامام علی – علیه السلام
– : وَلاتَیأَسُوا مِن مُدبِرٍ، فَإِنَّ المُدبِرَ عَسَی أَن تَزِلَّ بِهِ
إِحدَی قَائِمَتَیهِ وَتَثبُتَ الاُخرَی، فَتَرجِعَا حَتَّی تَثبُتَا
جَمِیعاً.
«نهج البلاغه، خطبه 100»
امام علی – علیه السلام –
فرمود: از هیچ بخت برگشته ناکامی قطع امید مکن؛ زیرا ممکن است که یکی از دو
پای او بلغزد و پای دیگرش استوار ماند و آن گاه هر دو پایش به حالت اول
برگردد و استوار برجای ماند.
22. قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَلیَأسُ مِمَّا فی أَیدِی النَّاسِ عِزٌّ لِلمُؤمِنِ فی دِینِهِ.
«وسائل الشیعه، ج 6، ص 314»
امام صادق – علیه السلام – فرمود: قطع امید کردن از آنچه مردم دارند، مایه عزت مؤمن در دینش است.
23. قال الامام الباقر – علیه السلام – : خَیرُ المَالِ اَلثِّقَةُ بِاللهِ، وَالیَأسُ مِمَّا فی أَیدِی النَّاسِ.
«وسائل الشیعه، ج 6، ص 315»
امام باقر – علیه السلام – فرمود: بهترین سرمایه، اعتماد به خداست و ناامیدی به آنچه در دست مردم است.
24.
قال الامام علی – علیه السلام – : لا تَکن مِمَّن یَرجُو الآخِرَةَ
بِغَیرِ العَمَلِ … یُعجَبُ بِنَفسِهِ إِذَا عُوفِیَ، وَیَقنَطُ إَذَا
اُبتُلِیَ … إِن اِستَغنَی بَطِرَ وَ فُتِنَ، وَإِن اِفتَقَرَ قَنِطَ وَ
وَهَنَ.
«نهج البلاغه، حکمت 150»
امام علی – علیه السلام –
فرمود: چونان کسی مباش که بدون عمل به (ثواب) آخرت امید می بندد … هرگاه
عافیت بیند خود پسند شود و هرگاه گرفتار گردد، نومید می شود … اگر بی
نیاز شود، سرمست و فریفته گردد و اگر نیازمند شود، به نومیدی و سستی گراید.
25. قال الامام علی – علیه السلام – مِن وَصِیَّتِهِ
لابنِهِ الحَسَن – علیه السلام – : اِعلَم أَنَّ الَّذِی بِیَدِهِ
خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالأرضِ قَد أَذِنَ لَک فی الدُّعَاءِ،
وَتَکفَّلَ لَک بِالإِجَابَةِ … فَلا یُقَنِّطَنَّک إِبطَاءُ
إِجَابَتِهِ، فَإنَّ العَطِیَّةَ عَلَی قَدرِ النِّیَّةِ.
«نهج البلاغه، نامه 31»
امام
علی – علیه السلام – در سفارشی به فرزندشان (امام) حسن – علیه السلام –
فرمود: بدان که آن کسی که خزانه های آسمانها و زمین در دست اوست به تو
اجازه دعا کردن داده است و اجابت نمودن آن را ضمانت کرده است … پس، مبادا
تأخیر در اجابت او تو را نومید گرداند؛ زیرا که بخشش به قدر نیّت بستگی
دارد.
26. قال الامام علی – علیه السلام – مِن
وَصِیَّتِهِ لابنِهِ الحُسَین – علیه السلام – : أَی بُنَیَّ، لا تُؤیِس
مُذنِباً، فَکم مِن عَاکفٍ عَلَی ذَنبِهِ خُتِمَ لَهُ بِخَیرٍ، وَکم مِن
مُقبِلٍ عَلَی عَمَلِهِ مُفسِدٍ فی آخِرِ عُمرِهِ، صَائِرٍ إِلی النَّارِ،
نَعُوذُ بِاللهِ مِنهَا.
«بحار الأنوار، ج 77، ص 239»
امام علی –
علیه السلام – در سفارشی به فرزندشان (امام) حسن – علیه السلام – فرمود:
ای فرزندم! هیچ گنهکاری را نومید مکن؛ زیرا ای بسا کسی که عمری گناه می
کند، اما فرجامش به نیکی ختم می شود و ای بسا کسی که عمری عمل می کند، لیکن
در پایان عمرش گرفتار فساد می شود و رهسپار دوزخ می گردد؛ پناه می برم به
خدا از آتش دوزخ.
27. قال الامام العسکری – علیه السلام –
: اَللهُ، الَّذِی یَتَالَّهُ اِلَیهِ عِندَ الحَوَائِجِ وَ الشَّدَائِدِ
کُلُّ مَخلُوقٍ عِندَ اِنقِطَاعِ الرَّجَاءِ مِن کُلِّ مَن دُونَهُ.
«بحار الأنوار، ج 3، ص 41»
امام
حسن عسگری – علیه السلام – فرمود: خدا همان است که در هنگام نیازمندی ها
وسختی ها، توسط هر کس که امیدش از غیر او قطع شده است, مورد توجّه قرار می
گیرد.
