گمرک چیست؟
ساختار تشکیلاتی گمرک جمهوری اسلامی ایران
سازمان
گمرک ایران ، از یک ستاد مرکزی و 10 حوزه نظارت تشکیل گردیده است . رئیس
کل گمرک که سمت معاونت وزیر امور اقتصادی و دارائی را دارا می‌باشد ،
بالاترین مقام گمرک ایران است . ستاد مرکزی که بر مناطق ده گانه و گمرکات
اجرائی مستقر در تهران سرپرستی و نظارت دارد از حوزه ریاست کل و چهار
معاونت ، تشکیل گردیده است . حوزه های نظارت ده گانه در مناطق مختلف کشور ،
بر گمرکات اجرائی نظارت دارند . در تهران گمرکات مهرآباد ، شهریار، غرب ،
جنوب تهران ، امانات پستی و نمایشگاه زیرنظر ستاد مرکزی فعالیت می‌کنند .
تعداد
گمرکات اجرائی کشور که در تهران و شهرستانها و اقصی نقاط مرزی و بعضی از
جزایر خلیج فارس و بازارچه‌های مرزی کشور مستقر هستند ، مشتمل بر 129 واحد
است .
ستاد
مرکزی گمرک ایران متشکل از واحدهائی است که نقش هدایت کننده و هماهنگ سازی
حوزه های نظارت و گمرکات کشور را برعهده دارند و حسب مورد ، به ابلاغ
مقررات ، دستورالعملها و مصوبات و سایر اقداماتی که جهت اجرا لازم است
اعلام شود ، اقدام می‌نماید و یا به رسیدگی و اعلام نظر نهائی در مورد
سئوالات یااختلافاتی می‌پردازد که ازطرف گمرکات کشور ، استعلام شده‌اند.
بدین منظور اداره کل حراست ، اداره کل هماهنگی امور مناطق ، دفتر روابط
عمومی و بین‌الملل ، اداره کل بازرسی و کمیسیون رسیدگی به حل اختلافات
گمرکی تحت نظارت رئیس کل انجام وظیفه می‌نمایند .
معاونتهای چهارگانه گمرک ایران مشتمل بر ادارات کل و دفاتری به شرح ذیل می‌باشند .
معاونت امور گمرکی مشتمل است بر دفاتر امور واردات – امور صادرات – اداره کل تعیین ارزش و تعرفه .
معاونت حقوقی مشتمل بر اداره کل نظارت بر ترانزیت – اداره کل بازبینی و دفتر حقوقی و قضایی می‌باشد .
معاونت
اداری و مالی شامل ادارات کل خدمات و تدارکات – اموراداری – امور مالی و
دفاتر ساختمان و طرحهای عمرانی – تشکیلات و بودجه است .
معاونت
طرح و برنامه متشکل است از دفتر برنامه ریزی و بهبود سیستمهای گمرکی –
دفتر آمار و خدمات ماشینی ، دفتر آموزش و تحقیقات و نیز پروژه ملی
اتوماسیون گمرکی ((نگار))* است .
نقش و وظایف گمرک
گمرک
ایران بعنوان مرزبان اقتصادی کشور ، نقش مهمی در وصول درآمدهای دولت و
همچنین اجرای سیاست ها و خط مشی‌های اقتصادی – بازرگانی کشور دارد .
اعمال
سیاستهای اقتصادی دولت در زمینه بازرگانی خارجی از قبیل حمایت از تولیدات
داخلی ، کنترل ارز ، کنترل الگوی مصرف ، انتقاد دانش فنی و غیره از جمله
وظایفی است که انجام آن بعهده گمرک جمهوری اسلامی ایران است . در این راستا
اجرای مقررات صادرات و واردات ، تشخیص و اخذ حقوق و عوارض گمرکی و سود
بازرگانی ، مبارزه با قاچاق ، نظارت بر ترانزیت ، پردازش و انتشار آمار
بازرگانی خارجی از جمله وظایف کلی گمرک محسوب می‌گردد .
تحویل
گرفتن کالاهای وارداتی ، صادراتی و مسافری از طریق زمینی ، دریایی و هوائی
، نگهداری و حفاظت آنها در انبارها و اماکن گمرکی و نظارت بر تحویل و تحول
کالاهای مزبور تا انجام تشریفات قانونی و ترخیص آن توسط صاحب کالا ، یا
نماینده قانونی وی و همچنین نظارت بر سلامت کالاهای ورودی وخروجی از طریق
اعمال مقررات قرنطینه ، بهداشت و استاندارد و نیز ممانعت از ورود کالاهای
ممنوعه شرعی و قانونی و کالاهائی که در تعارض با فرهنگ و شئون ملی است ، از
جمله اموری است که مسئولیت انجام آن بر عهده گمرک است .
نظارت
های گمرکی بر کالاهای وارداتی بمنظور اعمال محدودیتها و مقررات بهداشتی و
استانداردهای ملی و نیز کنترل محل ساخت یا خواص و مشخصات اصلی کالاهای
مصرفی وارداتی بمنظور حمایت از مصرف کنندگان و جلوگیری از اغفال آنها از
جمله مسئولیتهائی است که گمرک عهده دار انجام آن است .
فصل چهارمكتاب قانون امور گمركي – حق العملكاري در گمرك
بخش يكم – تعريف حق العملكار و شرايط عمومي حق العملكاري در گمرك
ماده 376-
حق العمل كاردر گمرك به شخصي (اعم از حقيقي يا حقوقي) اطلاق ميشود كه
تشريفات گمركي كالاي متعلق به شخص ديگري را به وكالت از طرف آن شخص در گمرك
انجام بدهد كسانيكه بدون داشتن كارت حق العمل كاري تشريفات گمركي كالا را
به وكالت انجام مي دهند نمي توانند بيش از 10 مرتبه در سال به اين كار
اقدام نمايند. مستخدمين تجارتخانه ها يا مستخدمين حق العمل كاران كه منحصرأ
كارهاي آن تجارتخانه يا آن حق العمل كار را در گمرك انجام مي دهند مشمول
مقررات ماده 382 اين آئين نامه خواهند بود.
ماده 377- هيچ شخصي بعنوان حق العمل كار در گمرك پذيرفته نميشود مگر اينكه پروانه مخصوص اين شغل را از اداره كل گمرك تحصيل نموده باشد.
پروانه حق العمل كاري در گمرك به اشخاصي داده ميشود كه داراي كارت بازرگاني بوده و حائز شرايط مذكور در زير باشند:
1.تابعيت ايران
2. سن كمتر از بيست و پنج سال نباشد.
3.نداشتن محكوميت به جنحه و جنايت و عدم سابقه قاچاق در گمرك به گواهي كتبي مقامات مربوط.
4.حداقل داشتن ديپلم دبيرستان ، دارندگان مدارك تحصيلي بالاتر در شرائط مساوي حق تقدم خواهند داشت .
5.كارمند دولت نباشد.
6.پذيرفته شدن در امتحان قانون امور گمركي و آئين نامه آن كه از طرف گمرك هر سال يكبار بعمل خواهد آمد.
تبصره
– اشخاصيكه در تاريخ تصويب اين آئين نامه بيش از سه سال سابقه حق العمل
كاري دارند از داشتن مدرك تحصيلي فوق و دادن امتحان معاف خواهند بود ولي پس
از يكسال تمديد كارت حق العمل كاري آنها موكول به توفيق در امتحان موضوع
اين ماده خواهد بود.
ماده 378- حق العمل كاران به دو طبقه تقسيم و از آنان وجه الضمان نقدي يا تضمين بانكي به شرح زير اخذ ميشود :
1.كساني كه درآمد غيرخالص حق العمل كاري سالانه آنها تا چهارصد هزار ريال باشد يكصد هزار ريال.
2.كساني كه درآمد غيرخالص حق العمل كاري سالانه آنها از چهارصد هزار ريال به بالا باشد دويست هزار ريال.
تبصره 1-
وجوهي كه به عنوان وجه الضمان اخذ ميشود تا موقعي كه حق العمل كار در گمرك
به شغل خود ادامه مي دهد بايد در بانك به حساب سپرده ثابت گذارده شود و
سود آن عايد صاحب وجه ميگردد.
تبصره 2-
در صورتيكه ميزان درآمد حق العمل كار در يك سال طبق دفتر مذكور در ماده
383 اين آئين نامه از حد نصاب تجاوز نمايد موظف است موقع تمديد پروانه
تضمين خود را به تناسب كاركرد سالانه افزايش دهد.
ماده 379-
براي تحصيل پروانه حق العمل كاري در گمرك داوطلبان اين شغل بايد كتبأ
ازگمركي كه مي خواهند در آنجا حق العمل كاري كنند درخواست صدور پروانه
نمايند متقاضي بايد به درخواست خود مدارك حائز بودن شرايط مذكور در ماده
377 اين آئين نامه كه از طرف مقامات صلاحيتدار بايد صادر شده باشد با سه
قطعه عكس ضميمه نمايد، رئيس گمرك مزبور درخواست و ضمائم آن را رسيدگي و
تحقيقاتي نيز درباره سوابق متقاضي بعمل آورده درصورتيكه اشكالي در قبول
تقاضا به نظرش نرسد پروانه صادر و امضاء‌و آن را به ضميمه درخواست و ضمائم
ضمن گزارش براي تصويب و امضاء به اداره كل گمرك ارسال مي دارد . موقع تسليم
پروانه به ذينفع بايد به نسبت درجه بندي به ترتيب 100 و 200 ريال از او
اخذ و معادل آن تمبر به پروانه الصاق و ابطال شود.
تبصره 1-
درخواست حق العمل كاري روي اوراق چاپي طبق نمونه مخصوص تنظيم و امضاء
متقاضي بايد در ذيل تقاضانامه از طرف دفاتر اسناد رسمي گواهي شده باشد.
تبصره 2-
اشخاصي كه در گمركهاي مختلف مي خواهند به حق العمل كاري بپردازند در
تقاضاي خود بايد اين نكته را تصريح نمايند و درخواست خود براي صدور پروانه
مستقيمأ به اداره كل گمرك تسليم دارند. اداره كل گمرك مجاز است به تناسب
حجم كار و خصوصيات هر يك از گمرك خانه ها تعداد حق العمل كاران را تعيين و
محدود نمايد و براي تأمين اين منظور ادارات گمرك شهرستانها موظفند تا قبل
از پايان دي ماه هر سال عده حق العمل كاران موظفند تا قبل از پايان دي ماه
هر سال عده حق العمل كاران را كه در سال بعد مورد احتياج خواهد بود به
مركز گزارش دهند تا اداره كل گمرك براي صدور پروانه جديد با رعايت مفاد
ماده 377 اين آئين نامه و حق تقدم از نظر معدل امتحانات مربوط اقدام نمايد.
**1 ماده 380-
مدت اعتبار پروانه حق العمل كاري فقط يكسال از تاريخ صدور آن است
درصورتيكه دارنده پروانه مايل به ادامه حق العمل كاري در گمرك باشد بايد
قبل از انقضاء مدت و با پرداخت بهاي تمبر پروانه و تسليم دفتر مخصوص حق
العمل كاري موضوع ماده 383 اين آئين نامه درخواست تمديد آن را از گمركي كه
پروانه را گرفته بكند رئيس گمرك محل درصورتيكه تخلفي كه مستلزم محروميت
دائم يا موقت از شغل حق العمل كاري باشد از متقاضي نديده و ادامه شغل او را
صلاح بداند مي تواند با ملاحظه دفتر حق العمل كاري سال قبل و پلمپ و امضاي
دفتر حق العمل كاري سال بعد تا يكسال ديگر پروانه را در صورتيكه حق العمل
كار سابقه ترخيص سالانه حداقل يكصد اظهارنامه در گمرك خانه هاي درجه 1 يا
پنجاه اظهارنامه در گمرك خانه هاي درجه 2 يا 25 اظهارنامه در گمرك خانه هاي
درجه 3 داشته باشد تمديد نمايد.
تبصره – درجه بندي گمرك خانه هاي موضوع اين ماده اول دي ماه هر سال وسيله اداره كل گمرك تعيين و اعلام ميگردد.
ماده 381-
حق العمل كار موظف است اصل وكالتنامه رسمي ثبتي اشخاصي كه به حساب آنها
تشريفات گمركي را انجام مي دهد طبق نمونه اي كه اداره كل گمرك تعيين مي
نمايد تنظيم و به اداره كل گمرك تسليم و رونوشت گواهي شده آن را در هر مورد
به اظهارنامه تسليمي ضميمه نمايد.
ماده 382-
براي مستخدمين تجارتخانه ها و مستخدمين حق العمل كاران كه جهت انجام
تشريفات گمركي يا كمك در انجام امورگمركي به گمرك مراجعه و منحصرأ كارهاي
مربوط به تجارتخانه يا حق العمل كار مربوط را انجام مي دهند با رعايت شرايط
و تشريفات زير كارت مخصوصي صادر ميگردد.
الف –
اين قبيل اشخاص علاوه بر داشتن سواد درحدود سوم دبيرستان وداشتن اطلاعات
مربوط به امور گمركي بايد داراي شرايط مقرر در بندهاي 1 و 3 و 5 ماده 377
اين آئين نامه باشند و درباره اين قبيل مستخدمين حداقل سن بيست سال خواهد
بود.
ب –
اگر فقط بعنوان كمك در انجام تشريفات گمركي دخالت نمايند بايد معرفينامه
اي كه امضاي آن در دفاتر اسناد رسمي گواهي شده باشد از طرف تجارتخانه يا حق
العمل كار با تعيين حدود مداخله در امور ارائه نمايند در اين صورت حق
امضاي اوراق و اظهارنامه را نداشته و اين قبيل اوراق فقط با امضاي
بازرگانان يا حق العمل كاري كه از طرف صاحب كالا وكالت دارد درگمرك قبول
ميشود.
ج –
اگر بخواهند اظهارنامه و اوراق را نيز امضا كنند بايد وكالتنامه رسمي و
ثبتي با رعايت شرايط ماده 381 اين آئين نامه از از صاحب كالا در دست داشته و
به گمرك تسليم و رونوشت گواهي شده آن را در هر مورد به اظهارنامه تسليمي
ضميمه نمايند.در صورتيكه چنين اختياري از طرف حق العملكار به مستخدم خود
داده شود به شرطي پذيرفته ميشود كه آن حق العمل كار طبق وكالتنامه صاحب
كالا كه به گمرك تسليم نموده وكالت در توكيل هم داشته باشد. در هر دو حال
دهنده معرفي نامه يا وكالتنامه بايد نسبت به اعمال شخص معرفي شده به گمرك
به شرح زير ضمانت كتبي بسپارد.
اينجانب
…………. داراي كارت بازرگاني / پروانه حق العمل كاري شماره صادره اتاق
بازرگاني و صناع ايران / گمرك تعهد مي نمايم هر گاه در اثر اعمال آقاي ……….
به اداره كل گمرك جمهوري اسلامي ايران ضرر و زياني وارد شود و يا در اثر
تخلف از مقررات گمركي جريمه به او تعلق بگيرد ضرر و زيان وارده را جبران و
جريمه متعلق را طبق نظر گمرك پرداخت نمايم.
د –
براي هر يك از اين اشخاص پس از تسليم معرفينامه يا وكالتنامه (اصل يا
رونوشت گواهي شده ) و اسناد و مدارك مقرر رئيس اداره در صورتيكه آن را حائز
شرايط تشخيص داد كارت مخصوصي مبني بر حدود اختياراتيكه از طرف معرف يا
موكل به دارنده آن داده شده است براي مدتي كه از يكسال تجاوز نخواهد كرد
صادر مي نمايد. كارتهاي مزبور در دو نسخه صادر و به هر دو نسخه بايد عكس
دارنده آن الصاق و با دريافت پنجاه ريال به نسخه اول تمبر الصاق و ابطال
شود.
نسخه
اول كارت به ذينفع تسليم نسخه دوم در پرونده مربوط به حق العمل كار معرف
يا موكل ضبط ميشود و اگر دارنده كارت مستخدم تجارتخانه باشد براي او پرونده
مخصوصي باز و نگهداري ميشود.
تبصره – حق
العمل كاران مي توانند با توجه به حجم كار خود در گمرك عده لازم نماينده
را با تشخيص رئيس گمرك و رعايت مقررات مربوط معرفي نمايند.
ماده 383-
حق العمل كار موظف است تمام عملياتي را كه در گمرك به وكالت اشخاص انجام
مي دهد در دفتر مخصوص ثبت نمايد اين دفتر به هزينه حق العمل كار طبق نمونه و
دستوري كه گمرك مل مي دهد نگاهداري ميشود و قبل از شروع به ثبت بايد
برگهاي آن از طرف گمرك محل شماره گذاري و دفتر پلمپ شود و در اولين برگ
دفتر مزبور نام و نشاني حق العمل كار و شماره و تاريخ پروانه صادره از
اداره كل گمرك و همچنين تعداد برگهاي آن قيد و به امضاي رئيس گمرك برسد و
سپس در مقابل رسيد حق العمل كار تسليم شود.
ماده 384-
رئيس گمرك حق دارد هر موقعي كه بخواهد دفتر حق العمل كار را رسيدگي كند و
حق العمل كار موظف است به محض اخطار كتبي رئيس گمرك دفتر خود را بلافاصله
جهت رسيدگي به اختيار او بگذارد رئيس گمرك يا نماينده او در هر دفعه كه
دفتر را رسيدگي مي كنند بايد رويت خود را با قيد تاريخ در زير آخرين ثبت
يادداشت و امضا نمايد.
ماده 385- حق العمل كار مكلف است دفتر مزبور را هميشه مرتب و بدون حك و خدشه نگهدارد.
بخش دوم – تخلفات حق العملكاران و مجازات آنها
ماده 386-
هرگاه حق العمل كاردر ضمن اشتغال به شغل حق العمل كاري درگمرك عمدأ
اظهارنامه خلاف واقع تنظيم و يا اقدامي برخلاف قانون و آئين نامه گمركي
مرتكب شود كه متضمن زيان مالي دولت باشد تخلف او به پيشنهاد گمرك در
كميسيوني مركب از نمايندگان وزارت اقتصاد و اتاق بازرگاني و صنايع و معادن
ايران و اداره كل گمرك جمهوري اسلامي ايران رسيدگي و در صورت ثبوت تخلف طبق
رأي قطعي كميسيون مزبور پروانه حق العمل كار متخلف به صورت موقت يا دائم
باطل خواهد شد . (ماده 36 قانون امور گمركي) چنانچه حق العمل كار در ارتكاب
قاچاق گمركي دخالت داشته باشد علاوه بر اجراي مقررات بالا مشمول مقررات
مرتكبين قاچاق نيز خواهد بود.
تبصره –
هرگاه حق العمل كار متخلف از اشخاص حقوقي باشد مقررات اين ماده هم شامل
شخص حقوقي مزبور و هم شامل كساني كه در آن شخصيت حقوقي داراي حق امضاء بوده
و اظهارنامه خلاف را امضا كرده و يا در آن اقدام خلاف مداخله داشته اند مي
باشد و هر گاه حق العمل كار مزبور از اشخاص حقيقي باشد در مدت ممنوعيت نمي
تواند بعنوان شخصي كه داراي امضاء در يك شخصيت حقوقي حق العمل كاري است در
امور حق العمل كاري گمركي مداخله نمايند.
ماده 387-
گمرك هر محل بايد براي هر يك از حق العمل كاراني كه با تحصيل پروانه مشغول
حق العمل كاري در گمرك آن محل باشند پرونده مستقلي مركب از سه پوشه
نگاهدارد. اوراقيكه در اين پرونده ها هميشه بايد موجود باشد به شرح زير
است:
پوشه اول – درخواست متقاضي براي تحصيل پروانه
رونوشت يا فتوكپي گواهي شده پروانه حق العملكاري
فتوكپي گواهي شده كارت بازرگاني موضوع ماده 377 اين آئين نامه ورقه رسيد دفتر حق العمل كاري موضوع ماده 383 اين آئين نامه.
پوشه دوم – يك نسخه از هر صورتمجلس تخلف يا صورتمجلس قاچاق كه بر عليه او در گمرك تنظيم ميشود.
پوشه سوم – هر نوع مكاتبات و مراسلات ديگري كه در مورد شخص حق العمل كار مبادله ميشود.
1- قانون
اصلاح ماده 380 آئين نامه اجرائي قانون امور گمركي كه در تاريخ سيزدهم
ارديبهشت ماه سال 1362 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيده است
** ماده واحده :
مقررات
قسمت اخير ماده 380 آئين نامه اجرائي قانون امور گمركي راجع به تعيين حد
نصاب اظهارنامه ترخيص توسط حق العمل كاران گمرك در سال و تبصره ذيل آن لغو و
بصورت زير اصلاح ميگردد.
ماده
380 اصلاحي – مدت اعتبار پروانه حق العمل كاري فقط يكسال از تاريخ صدور آن
است در صورتيكه دارنده پروانه مايل به ادامه حق العمل كاري در گمرك باشد
بايد قبل از انقضاء مدت و با پرداخت بهاي تمبر پروانه و تسليم دفتر مخصوص
حق العمل كاري موضوع ماده 383 اين آئين نامه و درخواست تمديد آن را از
گمركي كه پروانه را گرفته بكند، رئيس گمرك محل در صورتيكه تخلفي كه مستلزم
محروميت دائم يا موقت از شغل حق العمل كاري باشد از متقاضي نديده و ادامه
شغل او را صلاح بداند ،مي تواند با ملاحظه دفتر حق العمل كاري سال قبل
پلمپ و امضاي دفتر حق العمل كاري سال بعد تا يكسال ديگر پروانه را تمديد
نمايد
