چهل حدیث والدین
قال الله تعالی:
و قضی ربک الا تعبدوا الا ایاه و بالوالدین احسانا اما یبلغن عندک الکبر
احدهما، او کلاهما فلا تقل لهما اف و لا تنهرهما و قل لهما قولا کریما…
سوره اسراء: 23.
و خدای تو حکم فرموده که، هیچ کس را جز او نپرستید و به پدر و مادر نیکی
کنید اگر هر دو یا یکی از آنها به پیری برسند (که موجب رنج و زحمت باشند)
زنهار کلمه ای که رنجیده خاطر شوند مگو و کمترین آزار به آنان مرسان و با
ایشان با احترام و بزرگوارانه سخن بگو.
و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانی نزدشان بگستران و
بگو: پروردگارا، به پدر و مادرم رحمت و مهربانی فرما، آنگونه که آنان مرا
در کوچکی تربیت کردند.
پیشگفتارگرچه هستی ما از خداست، لیکن سبب زندگی و وجود ما، پدر و مادر
است و ما شاخه ای از وجود این دو عزیزیم و میوه ای از بوستان محبت و تربیت و
مهر و عاطفه بی نظیر پدر و مادریم.
انسان فراموشکار، وقتی به قدرت و موقعیتی رسید، دوران عجز و کوچکی خویش
را از یاد می برد و پدر و مادر و زحمات طاقت فرسای آنان را فراموش می کند، و
چه ناسپاسی و کفرانی بدتر از این؟
انسانیت و اخلاق ایجاب می کند که پاسدار این دو گوهر باشیم و در حال
حیاتشان از نیکی و احسان و پس از مرگشان از صدقات و یاد نیک غفلت نکنیم. ما
امتداد وجودی والدین خودیم و فرزندان ما تداوم وجود مایند، چگونگی برخورد
ما با پدر و مادر و احترام و نیکی ما به آنان سبب می شود: که فرزندان ما
نیز در نسل آینده، حق شناس و قدردان و نیکوکار به بار آیند. فرزندان ما
همانگونه خواهند بود که ما با والدین خویش رفتار می کنیم.
باری… ادای حق والدین و انجام سپاس زحمات آنان نیز مانند حق خدا و شکر
نعمتهایش از عهده توانائی ما خارج است و تنها باید زبان به عجز بگشائیم و
بال تواضع و فروتنی به زیر پای آندو فرشته بگستریم.
با اینحال، توجه به مقام پدر و مادر و شناخت قدر و منزلت آنان نزد خداوند، زمینه ادای بخشی از حق بزرگ آنان را فراهم می سازد.
روایاتی که در این مجموعه چهل حدیث والدین مطالعه می کنید، ما را با گوشه ای از وظایف خود در برابر والدین آشنا می کند.
توفیق الهی یارمان باد که از نیکوکاران به پدر و مادر خویش به حساب آئیم چرا که رضایت خدا در رضایت آنان است.
خدایا! ما را قدردان زحمات پدر و مادر بگردان.
خدایا! ما را به تربیت نسلی با ایمان و حق شناس و پاکدل و نیکوکار موفق بدار.
1. بزرگترین واجب
قال امیر المؤمنین علی(ع):
بر الوالدین اکبر فریضة.
امیر المؤمنین علی(ع) فرمود:
بزرگترین و مهمترین تکلیف الهی نیکی به پدر و مادر است.
میزان الحکمة، ج 10، ص 709.
2. برترین اعمال
قال الصادق(ع):
افضل الاعمال الصلاة لوقتها، و بر الوالدین و الجهاد فی سبیل الله.
امام صادق(ع) فرمود:
برترین کارها عبارتست از: 1 – نماز در وقت 2 – نیکی به پدر و مادر 3 – جهاد در راه خدا.
بحار الانوار، ج 74، ص 85.
3. انس با پدر و مادر…
فقال رسول الله(ص):
فقر مع والدیک فوالذی نفسی بیده لانسهما بک یوما و لیلة خیر من جهاد سنة.
مردی خدمت پیامبر اکرم(ص) آمد و گفت:
پدر و مادر پیری دارم که به خاطر انس با من مایل نیستند به جهاد بروم، رسول خدا(ص) فرمود:
پیش پدر و مادرت بمان، قسم به آنکه جانم در دست اوست انس یکروز آنان با
تو از جهاد یکسال بهتر است. (البته در صورتی که جهاد واجب عینی نباشد).
بحار الانوار، ج 74، ص 52.
4. محبوبترین کارها
عن ابن مسعود قال: سئلت رسول الله(ص):
ای الاعمال احب الی الله عز و جل؟ قال:
الصلاة لوقتها، قلت ثم ای شی ء؟
قال: بر الوالدین، قلت: ثم ای شی ء؟ قال: الجهاد فی سبیل الله.
ابن مسعود می گوید: از پیامبر گرامی(ص) سؤال کردم محبوبترین کار پیش خدا کدام است؟
فرمود: نماز در وقت،گفتم: بعد از آن چه چیز؟
فرمود: نیکی به پدر و مادر،گفتم: بعد از آن چه چیز،فرمود: جهاد در راه خدا.
بحار الانوار، ج 74، ص 70.
5. نگاه به پدر و مادر
قال رسول الله(ص):
ما ولد بار نظر الی ابویه برحمة الا کان له بکل نظرة حجة مبرورة.
فقالوا: یا رسول الله و ان نظر فی کل یوم مائة نظرة؟
قال: نعم، الله اکبر و اطیب.
پیامبر خدا(ص) فرمود:
هر فرزند نیکو کاری که با مهربانی به پدر و مادرش نگاه کند در مقابل هر
نگاه، ثواب یک حج کامل مقبول باو داده می شود، سؤال کردند، حتی اگر روزی صد
مرتبه به آنها نگاه کند؟
فرمود: آری خداوند بزرگتر و پاکتر است.
بحار الانوار، ج 74، ص 73.
6. عظمت پدر و مادر
عن ابی الحسن الرضا(ع) قال:
ان الله عز و جل امر بثلاثة مقرون بها ثلاثة اخری: امر بالصلاة و
الزکاة، فمن صلی و لم یزک لم تقبل منه صلاته و امر بالشکر له و للوالدین،
فمن لم یشکر والدیه لم یشکر الله، و امر باتقاء الله و صلة الرحم، فمن لم
یصل رحمه لم یتق الله عز و جل.
امام رضا(ع) فرمود:
خداوند متعال فرمان داده سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد:
1 – به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسی که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمی شود.
2 – به سپاسگزاری از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسی که از پدر و مادرش سپاسگزاری نکند، خدا را شکر نکرده است.
3 – به تقوای الهی فرمان داده و به صله رحم، پس کسی که صله رحم انجام ندهد تقوای الهی را هم بجا نیاورده است.
بحار الانوار، جلد 74، ص 77.
7. احترام پدر و مادر
قال الصادق(ع):
بر الوالدین من حسن معرفة العبد بالله اذ لا عبادة اسرع بلوغا بصاحبها الی رضی الله من حرمة الوالدین المسلمین لوجه الله تعالی.
امام صادق(ع) فرمود:
نیکی به پدر و مادر نشانه شناخت شایسته بنده خداست. زیرا هیچ عبادتی
زودتر از رعایت حرمت پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا انسان را به رضایت خدا
نمی رساند.
بحار الانوار، ج 74، ص 77.
8. اطاعت از والدین
قال رسول الله(ص):
من اصبح مطیعا لله فی الوالدین اصبح له بابان مفتوحان من الجنة و ان کان واحدا فواحدا.
پیامبر خدا(ص) فرمود:
کسی که دستور الهی را در مورد پدر و مادر اطاعت کند، دو درب از بهشت
برویش باز خواهد شد، اگر فرمان خدا را در مورد یکی از آنها انجام دهد یک
درب گشوده می شود.
کنز العمال، ج 16، ص 467.
9. ارزش اطاعت از پدر و مادر
قال رسول الله(ص):
العبد المطیع لوالدیه و لربه فی اعلی علیین.
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
بنده ای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است.
کنز العمال، ج 16، ص 467.
10. پرداخت بدهی والدین
عن رسول الله(ص):
من حج عن والدیه او قضی عنهما مغرما بعثه الله یوم القیامة مع الابرار.
رسول خدا(ص) فرمود:
کسی که به نیت پدر و مادرش حج انجام دهد یا بدهکاری آنها را بپردازد خداوند او را در روز قیامت با نیکان بر می انگیزد.
کنز العمال، ج 16، ص 468.
11. خشنودی پدر و مادر
قال رسول الله(ص):
من ارضی والدیه فقد ارضی الله و من اسخط والدیه فقد اسخط الله.
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
آنکه پدر و مادرش را خشنود کند، خدا را خشنود کرده و کسی که پدر و مادر خود را به خشم آورد، خدا را به خشم آورده است.
کنز العمال، ج 16، ص 470.
12. عاقبت نیکی به پدر و مادر
عن الصادق(ع) قال:
بینا موسی بن عمران یناجی ربه عز و جل اذ رای رجلا تحت عرش الله عز و جل فقال: یا رب من هذا الذی قد اظله عرشک؟
فقال: هذا کان بارا بوالدیه، و لم یمش بالنمیمة.
امام صادق(ع) فرمود:
هنگامی که حضرت موسی(ع) مشغول مناجات با پروردگارش بود، مردی را دید که
در زیر سایه عرش الهی در ناز و نعمت است، عرض کرد: خدایا این کیست که عرش
تو بر او سایه افکنده است؟
خداوند متعال فرمود: او نسبت به پدر و مادرش نیکوکار بود و هرگز سخن چینی نمی کرد.
بحار الانوار، ج 74، ص 65.
13. سفر برای نیکی به پدر و مادر
قال رسول الله(ص):
سر سنتین بر والدیک، سر سنة صل رحمک.
پیامبر خدا(ص) فرمود:
دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکی کن، یکسال راه برو و صله رحم انجام
بده، (یعنی اگر پدر و مادرت در فاصله دوری هستند که دو سال باید راه بروی
تا به آنها برسی و نیکی کنی ارزش دارد).
بحار الانوار، ج 74، ص 83.
14. پدر و مادر و افزایش عمر و روزی
قال رسول الله(ص):
من احب ان یمد له فی عمره و ان یزاد فی رزقه فلیبر والدیه و لیصل رحمه.
پیامبر خدا(ص) فرمود:
کسی که دوست دارد عمرش طولانی و روزیش زیاد شود، نسبت به پدر و مادرش نیکی کند و صله رحم بجای آورد.
کنز العمال، ج 16، ص 475.
15. آثار نیکی به پدر و مادر
عن حنان بن سدیر قال: کنا عند ابی عبد الله(ع) و فینا میسر فذکروا صلة القرابة فقال ابو عبد الله(ع):
یا میسر قد حضر اجلک غیر مرة و لا مرتین، کل ذلک یؤخر الله اجلک، لصلتک قرابتک، و ان کنت ترید ان یزاد فی عمرک فبر شیخیک یعنی ابویک.
حنان بن سدیر می گوید: در حضور امام صادق(ع) بودیم که میسر هم در میان
ما بود، از رابطه خویشاوندی سخن به میان آمد، امام صادق(ع) فرمود:
ای میسر چند بار اجل و مرگ تو فرا رسیده و هر بار خداوند آن را به خاطر
صله رحم با خویشاوندانت تاخیر انداخته است، اگر می خواهی خداوند عمر تو را
زیاد کند به پدر و مادرت نیکی کن.
بحار الانوار، ج 74، ص 84.
16. اول نیکی به مادر
عن ابی عبد الله(ع) قال:
جاء رجل الی النبی(ص) فقال:
یا رسول الله من ابر؟
قال(ص): امک،قال: ثم من؟
قال(ص): امک،قال: ثم من؟
قال(ص): امک،قال: ثم من؟
قال(ص): اباک.
امام صادق(ع) فرمود:
مردی خدمت پیامبر(ص) آمد و گفت: ای رسول خدا به چه کسی نیکی کنم؟
فرمود: به مادرت، عرض کرد، بعد از او به چه کسی؟
فرمود: به مادرت، گفت: سپس به چه کسی؟
فرمود: به مادرت، سؤال کرد: سپس به چه کسی؟
فرمود: به پدرت؟
بحار الانوار، ج 74، ص 49.
17. نتیجه نیکی به پدر و مادر
عن رسول الله(ص) قال:
بروا اباءکم یبرکم ابناءکم، عفوا عن نساء الناس تعف نسائکم.
رسول خدا(ص) فرمود:
به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان به شما نیکی کنند، از زنان مردم چشم پوشی کنید تا دیگران نسبت به زنهای شما چشم پوشی کنند.
کنز العمال، ج 16، ص 466.
18. حق پدر
عن ابی الحسن موسی(ع) قال:
سال رجل رسول الله(ص): ما حق الوالد علی ولده؟ قال: لا یسمیه باسمه، و لا یمشی بین یدیه، و لا یجلس قبله و لا یستسب له.
از امام کاظم(ع) نقل شده که فرمود:
مردی از پیامبر خدا(ص) سؤال کرد: حق پدر بر فرزند چیست؟ حضرت فرمود: 1 –
او را با نام صدا نکند 2 – در راه رفتن از او جلو نیفتند. 3 – قبل از او
ننشیند. 4 – کاری انجام ندهد که مردم پدرش را فحش بدهند.
بحار الانوار، ج 74، ص 45.
19. عبادت در نگاه
قال رسول الله(ص):
نظر الولد الی والدیه حبا لهما عبادة.
رسول خدا(ص) فرمود:
نگاه محبت آمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است.
بحار الانوار، ج 74، ص 80.
20. رفتار با والدین
عن ابی ولاد الحناط قال:
سالت ابا عبد الله(ع) عن قول الله:
«و بالوالدین احسانا» (1)
فقال: الاحسان ان تحسن صحبتهما و لا تکلفهما ان یسالاک شیئا هما یحتاجان الیه.
ابی ولاد می گوید:
معنای آیه «و بالوالدین احسانا» را از امام صادق(ع) پرسیدم، فرمود:
احسان به پدر و مادر اینست که رفتارت را با آنها نیکو کنی و مجبورشان
نکنی تا چیزی که نیاز دارند از تو بخواهند. «یعنی قبل از درخواست آنان »
نیازشان را برطرف کنی ».
بحار الانوار، ج 74، ص 79.
21. وظیفه در برابر والدین
قال ابو عبد الله(ع):
لا تملا عینیک من النظر الیهما الا برحمة و رقة، و لا ترفع صوتک فوق اصواتهما، و لا یدیک فوق ایدیهما و لا تتقدم قدامهما.
امام صادق(ع) فرمود:
چشمهایت را جز از روی دلسوزی و مهربانی با پدر و مادر خیره مکن و صدایت
را بلندتر از صدای آنها نکن دستهایت را بالای دستهای آنها مبر، و جلوتر از
آنان راه مرو.
بحار الانوار، ج 74، ص 79.
22. نیابت از پدر و مادر
قال ابو عبد الله(ع):
ما یمنع الرجل منکم ان یبر والدیه حیین او میتین، یصلی عنهما و یتصدق
عنهما و یحج عنهما و له مثل ذلک، فیزیده الله(عز و جل) ببره و صلاته خیراً
کثیراً.
امام صادق(ع) فرمود:
چه چیز مانع شخص می شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده اند به آنها
نیکی کند، باین صورت که به نیت آنها نماز بخواند، صدقه بدهد، حج بجا بیاورد
و روزه بگیرد، زیرا اگر چنین کند ثواب آنها به پدر و مادر می رسد و به خود
شخص هم همانقدر ثواب داده می شود، به علاوه خداوند متعال به واسطه کارهای
نیک و نماز او خیر زیادی به او عطا می کند.
بحار الانوار، ج 74، ص 46.
23. نیکی به والدین بد
عن ابی جعفر(ع) قال:
ثلاث لم یجعل الله (عز و جل) لاحد فیهن رخصة اداء الامانة الی البر و
الفاجر و الوفاء بالعهد للبر و الفاجر و بر الوالدین برین کانا او فاجرین.
امام باقر(ع) فرمود:
در سه چیز خداوند متعال به احدی اجازه ترک آنها را نداده است.
1 – ادای امانت به مرد نیکوکار و فاسق.
2 – وفای به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق.
3 – نیکی به پدر و مادر، نیکو کار باشند یا فاسق و لا ابالی.
بحار الانوار، ج 74، ص 56.
24. برخورد با پدر و مادر مشرک
فیما کتب الرضا(ع) للمامون:
بر الوالدین واجب، و ان کانا مشرکین و لا طاعة لهما فی معصیة الخالق.
در نوشته حضرت رضا(ع) به مامون آمده که:
نیکی به پدر و مادر واجب و لازم است اگرچه مشرک و کافر باشند، ولی در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.
بحار الانوار، ج 74، ص 72.
25. زیارت قبر والدین
عن رسول الله(ص) قال:
من زار قبر والدیه او احدهما فی کل جمعة مرة غفر الله له و کتب برا.
رسول خدا(ص) فرمود:
کسی که قبر پدر و مادر یا یکی از آندو را در هر جمعه یکبار زیارت کند خداوند او را می بخشد و او را نیکوکار می نویسد.
کنز العمال، ج 16، ص 468.
26. بهشت و نیکی به والدین
عن ابی الحسن(ع) قال: قال رسول الله(ص):
کن بارا و اقتصر علی الجنة و ان کنت عاقا فاقتصر علی النار.
از امام رضا(ع) نقل شده که فرمود:
رسول خدا(ص) فرمود:
نسبت به پدر و مادر نیکوکار باش تا پاداش تو بهشت باشد ولی اگر عاق آنها شوی جهنمی خواهی بود.
اصول کافی، ج 2، ص 348.
27. نگاه تیز به پدر و مادر
عن ابی عبد الله(ع) قال:
لو علم الله شیئا ادنی من اف لنهی عنه، و هو من ادنی العقوق و من العقوق ان ینظر الرجل الی والدیه فیحد النظر الیهما.
امام صادق(ع) فرمود:
اگر خداوند چیزی کمتر از اف (اوه) گفتن سراغ داشت از آن نهی می کرد: و
اف گفتن از کمترین مراتب عاق شدن است. نوعی از عاق شدن اینست که انسان به
پدر و مادرش تیز نگاه کند. (خیره شود).
اصول کافی، ج 4، ص 50.
28. نگاه خشم آلود به پدر و مادر
عن ابی عبد الله(ع) قال:
من نظر الی ابویه نظر ماقت، و هما ظالمان له، لم یقبل الله له صلاة.
امام صادق(ع) فرمود:
کسی که از روی نفرت به پدر و مادرش که باو ستم کرده اند نگاه کند، نمازش در درگاه الهی پذیرفته نمی شود.
اصول کافی، ج 4، ص 50.
29. غمگین کردن پدر و مادر
قال امیرالمؤمنین(ع):
من احزن والدیه فقد عقهما.
امیرالمؤمنین(ع) فرمود:
کسی که پدر و مادر خویش را غمگین سازد عاق والدین شده است. (حق آنها را رعایت نکرده است.)
بحار الانوار، ج 74، ص 64.
30. نتیجه بی ادبی به والدین
عن ابی جعفر(ع) قال:
ان ابی نظر الی رجل و معه ابنه یمشی و الابن متکی ء علی ذراع الاب، قال:
فما کلمه ابی مقتا له حتی فارق الدنیا.
امام صادق(ع) فرمود:
پدرم مردی را دید که پسرش همراهش راه می رفت و به بازوی پدر تکیه کرده
بود، (وقتی این جریان را دید) تا زنده بود از روی ناراحتی و خشم با او صحبت
نکرد.
بحار الانوار، ج 74، ص 64.
31. درگیری با پدر
قال ابو عبد الله(ع):
ثلاثة من عازهم ذل:
الوالد و السلطان و الغریم.
امام صادق(ع) فرمود:
هر کس با این سه نفر کشمکش کند خوار می گردد:
پدر، سلطان حق و شخص بدهکار.
بحار الانوار، ج 74، ص 71.
32. محرومیت عاق والدین
قال رسول الله(ص):
ایاکم و عقوق الوالدین، فان ریح الجنة توجد من مسیرة الف عام و لا یجدها عاق و لا قاطع رحم.
پیامبر خدا(ص) فرمود:
از عاق والدین شدن بپرهیزید، زیرا با اینکه بوی بهشت از مسافت هزار سال
به مشام می رسد، عاق والدین و کسی که قطع رحم کند آن بو را احساس نخواهد
کرد. (یعنی بیش از هزار سال از بهشت فاصله دارد.)
بحار الانوار، ج 74، ص 62.
33. بدبختی عاق والدین
عن الصادق(ع) قال:
لا یدخل الجنة العاق لوالدیه و المدمن الخمر و المنان بالفعال للخیر اذا عمله.
امام صادق(ع) فرمود:
عاق والدین و شرابخوار و انسان خیر منت گذار وارد بهشت نمی شوند.
بحار الانوار، ج 74، ص 74.
34. عاقبت عاق والدین
قال رسول الله(ص):
اربعة لا ینظر الله الیهم یوم القیامة، عاق و منان و مکذب بالقدر و مدمن خمر.رسول خدا(ص) فرمود:
در قیامت خدا به چهار گروه نظر رحمت نخواهد کرد:
1 – عاق والدین 2 – منت گذار3 – منکر قضاء و قدر4 – شرابخوار.
بحار الانوار، ج 74، ص 71.
35. مجازات عاق والدین
قال رسول الله(ص):
ثلاثة من الذنوب تعجل عقوبتها و لا تؤخر الی الاخرة:
عقوق الوالدین، و البغی علی الناس و کفر الاحسان.
پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود:
کیفر سه گناه به قیامت نمی ماند (یعنی در همین دنیا مجازات می شود.)
1 – عاق پدر و مادر2 – ظلم و تجاوز به مردم 3 – ناسپاسی در مقابل احسان و نیکی.
بحار الانوار، ج 74، ص 74.
36. عاق والدین
عن ابی عبد الله(ع) قال:
الذنوب التی تظلم الهواء عقوق الوالدین.
امام صادق(ع) فرمود:
از گناهانی که هوا را تیره و تار می کند عاق والدین شدن است.
بحار الانوار، ج 74، ص 74.
37. شقاوت عاق والدین
قال الصادق(ع):
عقوق الوالدین من الکبائر لان الله (عز و جل) جعل العاق عصیا شقیا.
امام صادق(ع) فرمود:
عاق پدر و مادر شدن از گناهان کبیره است، زیرا خداوند متعال عاق والدین را گناهکار شقی شمرده است.
بحار الانوار، ج 74، ص 74.
38. هلاکت عاق والدین
عن ابی عبد الله(ع):
ان رسول الله(ص) حضر شابا عند وفاته فقال(ص) له:
قل: لا اله الا الله،قال(ع): فاعتقل لسانه مرارا فقال(ص) لامراة عند راسه: هل لهذا ام؟
قالت: نعم انا امه،قال(ص): افساخطة انت علیه؟
قالت: نعم ما کلمته منذ ست حجج،قال(ص) لها: ارضی عنه،قالت: رضی الله عنه
برضاک یا رسول الله فقال له رسول الله(ص): قال: لا اله الا الله قال(ع):
فقالها… ثم طفی…
امام صادق(ع) فرمود:
هنگام مرگ جوانی، پیامبر اکرم(ص) کنار بستر او حضور یافتند و به جوان
فرمودند: بگو لا اله الا الله، فرمود: زبانش بند آمد، چندبار تکرار کرد ولی
زبان او بند شد، پیامبر(ص) به زنی که کنار جوان بود فرمود: آیا این جوان
مادر دارد؟ زن گفت: بله، من مادر او هستم، فرمود: آیا از او ناراضی هستی؟
زن گفت: بله شش سال است با او صحبت نکرده ام، فرمود: از او راضی شو، زن
گفت: یا رسول الله بخاطر رضایت تو خدا از او راضی شود. (من از او راضی شدم)
سپس پیامبر(ص) بجوان فرمود: بگو لا اله الا الله، جوان در این هنگام گفت:
لا اله الا الله و پس از لحظاتی مرد.
بحار الانوار، ج 74، ص 75.
39. اعمال عاق والدین
قال رسول الله(ص):
یقال للعاق اعمل ما شئت فانی لا اغفر لک و یقال للبار اعمل ما شئت فانی ساغفر لک.
رسول خدا(ص) فرمود:
به عاق والدین از (طرف خدا) گفته می شود: هر کاری می خواهی انجام بده
دیگر تو را نمی بخشم و به نیکوکار (نسبت به پدر و مادر) هم گفته می شود: هر
چه می خواهی انجام ده تو را می بخشم.
بحار الانوار، ج 74، ص 80.
40. نیکی به والدین و آمرزش گناه
قال علی بن الحسین(ع):
جاء رجل الی النبی(ص) فقال: یا رسول الله ما من عمل قبیح الا قد عملته فهل لی توبة؟
فقال له رسول الله(ص):
فهل من والدیک احد حی؟
قال: ابی قال: فاذهب فبره.
قال: فلما ولی قال رسول الله(ص):
لو کانت امه.
امام سجاد(ع) فرمود:
مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید و گفت: ای رسول خدا، من هیچ کار زشتی نمانده
که انجام نداده باشم، آیا می توانم توبه کنم؟ رسول خدا(ص) فرمود: آیا
هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو به او
نیکی کن (تا آمرزیده شوی). وقتی او راه افتاد پیامبر(ص) فرمود: کاش مادرش
زنده بود. (یعنی اگر او زنده بود و به او نیکی می کرد، زودتر آمرزیده می
شد.)
بحار الانوار، ج 74، ص 82.
احادیث لقمان حکیم علیه السلام (94 حدیث)
لقمان عليه السلام :يا بُنَيَّ … لا تَستَقرِض مِن جَديدِ الكيسِ ، ولا تُؤاخِ 
مَعَ الشُّرطِيِّ أبَداً .
لقمان عليه السلامپسرم! . . . از نوكيسه قرض نگير، و هرگز با داروغه برادرى نكن .
مسیر این حدیث در کتابخانه:
حكمت نامه لقمان >
حدیث شماره : 100237
17
لقمان حكيم عليه السلام :
مَنْ يُطِعِ اللّه َ خافَهُ، وَ مَنْ خافَهُ فَقَدْ أَحَبَّهُ،
وَمَنْ أَحَبَّهُ اتَّبَعَ اَمْرَهُ، وَمَنِاتَّبَعَ اَمْرَهُ اسْتَوْجَبَ
جَنَّتَهُ وَمَرْضاتَهُ؛
هر كس خدا را اطاعت كند از او بترسد و هر كس از
او ترسيد او را دوست مى دارد و هر كس او را دوست داشت از امر او پيروى مى
كند و هر كس از امر او پيروى نمود، سزاواربهشت و خشنودى او مى شود.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 300817
26
لقمان حكيم عليه السلام :
يا بُنَىَّ اجْعَلْ غِناكَ فى قَلْبِكَ وَ اِذَا افْتَقَرْتَ
فَلاتُحَدِّثِ النّاسَ بِفَقْرِكَفَتَهُونَ عَلَيْهِمْ وَ لكِنِ اسْأَلِ
اللّه َ مِنْ فَضْلِهِ؛
فرزندم! بى نيازى را در دل و جانت قرار ده و چون محتاج شدى به مردم مگو كه درنزد آنان حقير مى شوى، بلكه از فضل خداوند بخواه.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 300826
33
لقمان حكيم عليه السلام :
يا بُنَىَّ تَوَكَّلْ عَلَى اللّه ِ ثُمَّ سَلْ فِى النّاسِ مَنْ ذَا الَّذى تَوَكَّلَ عَلَى اللّه ِ فَلَمْ يُكْفَ؛
فرزندم! بر خدا توكل كن و آنگاه از مردم سؤال كن: چه كسى بر خدا توكل كرد و خدا اورا كفايت نكرد.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 300833
38
لقمان حكيم عليه السلام:
يا بُنَىَّ اِذا دَعَتْكَ القُدْرَةُ عَلى ظُلْمِ مَنْ هُوَ دونَكَ فَاذْكُرْ قُدْرَةَاللّه ِ عَلَيْكَ؛
فرزندم هرگاه قدرت، تو را به ظلم بر زيردستت فرا خواند، قدرت خدا را بر خودتبه يادآور.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 301158
40
لقمان حكيم عليه السلام:
عَلَيْكَ بِقَبُولِ الْمَوْعِظَةِ وَالْعَمَلِ بِها فَإِنَّها
عِندَ الْمُؤْمِنِ أَحْلى مِنَالْعَسَلِ الشَّهْدِ وعَلَى الْمُنافِقِ
أَثْقَلُ مِنْ صُعُودِ الدَّرَجَةِ عَلَى الشَّيْخِ الْكَبيرِ؛
موعظه را بپذير و به آن عمل كن، زيرا موعظه نزد
مؤمن از عسل ناب شيرين تر است وبراى منافق از بالا رفتن از پله بر پير مرد
كهنسال دشوارتر است.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 301240
12
لقمان حكيم عليه السلام:
يا بُنَىَّ لاتَعْدُ بَعْدَ تَقْوَى اللّه ِ مِنْ اَنْ تَتَّخِذَ صاحِبا صالِحا؛
فرزندم! بعد از تقواى الهى، از گرفتن دوستِ شايسته نگذر.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 301332
2
لقمان حكيم عليه السلام:
يا بُنَىَّ… وَ اجْهَدْ اَنْ يَكونَ الْيَوْمُ خَيْرا لَكَ مِنْ
اَمْسِ وَ غَدا خَيْرالَكَ مِنَ الْيَوْمِ فَاِنَّهُ مَنِ اسْتَوى يَوْماهُ
فَهُوَ مَغْبونٌ وَ مَنْ كانَ يَوْمُهُ شَرّا مِنْ اَمْسِهِفَهُوَ
مَلْعونٌ؛
فرزندم بكوش تا امروزت بهتر از ديروز و فردايت
بهتر از امروز باشد، كه هر كسدو روزش برابر باشد، زيانكار است و هر كس
امروزش بدتر از ديروزش باشد،از رحمت خدا دور است.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 301482
32
لقمان حكيم عليه السلام:
يَا بُنَىَّ اِذَا امتَلأََتِ المَعِدَةُ نَامَتِ الفِكْرَةُ وَ خَرِسَتِ الحِكْمَةُ وَ قَعَدَتِالاَعضَاءُ عَنِ العِبادَةِ؛
فرزندم هرگاه شكم پر شود، فكر به خواب مى رود و حكمت، از كار مى افتد و اعضاىبدن از عبادت باز مى مانند.
مسیر این حدیث در کتابخانه:
چهل چلچراغ (چهل چهل حديث) >
حدیث شماره : 301552
«يُؤْتِى الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ وَمَن يُؤْتَ
الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِىَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلاَّ
أُوْلُواْ الاْءَلْبَـبِ» .
«حكمت را [خداوند] به هركه بخواهد ، مى دهد، و به
هركه حكمت داده شود ، هر آينه ، خير فراوان داده شده است ؛ و پند نمى گيرند
، مگر خردمندان».
لقمان عليه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ لِوَلَدِهِ ـ :
يا بُنَيَّ تَعَلَّمِ الحِكمَةَ تَشَرَّف بِها . . . وكَيفَ يَظُنُّ ابنُ
آدَمَ أن يَتَهَيَّأَ لَهُ أمرُ دينِهِ ومَعيشَتِهِ بِغَيرِ حِكمَةٍ؟ ولَن
يُهَيِّئَ اللّه ُ أمرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ إلاّ بِالحِكمَةِ ، ومَثَلُ
الحِكمَةِ بِغَيرِ طاعَةٍ مَثَلُ الجَسَدِ بِغَيرِ نَفسٍ ومَثَلُ الصَّعيدِ
بِغَيرِ ماءٍ ، ولا صَلاحَ لِلجَسَدِ بِغَيرِ نَفسٍ ولا لِلصَّعيدِ
بِغَيرِ ماءٍ ولا لِلحِكمَةِ بِغَيرِ طاعَةٍ .
لقمان عليه السلام ـ در سفارش به فرزندش ـ :
فرزندم! حكمت بياموز تا بدان ، شرافت يابى… آدمى چگونه گمان مى برد كه
بدون حكمت، كار دين و معيشتش سامان مى پذيرد؟ خداوند هرگز كار دنيا و آخرت
را سامان نمى دهد ، مگر با حكمت، و حكايت حكمت بى طاعت [ ِ خداوند] ،
حكايتِ جسم بى جان و حكايتِ زمين بى آب است. نه جسم بدون جان به كار مى آيد
، نه زمين بدون آب ، و نه حكمت بدون طاعت.
