کم‌توجهی به سلامت روان کودک در رسانه‌ها
به نقل از سپید کمتر کسی به سلامت
جسم و حتی کمتر، روان آنها اهمیت می‌دهد. با وجود وضع قانون‌های حامی حقوق
کودک، روش‌های تربیتی نوین و مطالعات دانشگاهی متعدد باز هم تغییر چندانی
در سلامت کودکان رخ نداده است.
خصوصاً که با سبک زندگی کنونی توجه حتی
کمتری به آنها می‌شود و کودکان بیش از گذشته به حال خود رها شده‌اند. اینکه
کودکان در کشور از چه سطحی از سلامت جسم و روان برخوردارند، برای سلامت
آنان چه باید کرد و چقدر رسانه‌ها در این زمینه می‌توانند کمک‌کننده باشند،
همه چیزهایی است که در این گزارش می‌خوانید.
حقوق کودک در کشور هنوز به رسمیت شناخته نشده است
مصطفی
معین، رئیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت، در سخنرانی خود در این مراسم گفت:
«یک میلیارد کودک در سرتاسر دنیا در جهان زندگی می‌کنند اما اکثریت آنها
از حداقل امکانات برای زندگی سالم برخوردار نیستند و همگی آب و غذای سالم
ندارند.
از این بین تنها یک‌میلیون کودک آموزش می‌بینند و این آموزش نیز
کیفیت لازم برای پرورش انسان سالم در جامعه را ندارد. در داخل ایران هم وضع
خیلی بهتر نیست. در ایران هنوز در بین مردم کودکی به رسمیت شناخته نشده
است و بسیاری از مردم کودکان را انسان‌های ناتوان و کوچک می‌شناسند. این
نگاه تنها در بین عموم مردم رواج ندارد و مسئولین آموزش، مسئولین
سیاست‌گذار و پزشکان نیز وضع به همین صورت است.» معین در حاشیه برگزاری
مراسم در رابطه با میزان تاثیرگذاری اقداماتی
که انجام می‌شود گفت: «در کشور برای بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی کودکان
کارهای زیادی انجام شده است.
چه در مدارس و مهدهای کودک و چه در رسانه‌های
مکتوب و تصویری و چه حتی برای کودکان کار. اما مسئله این است که این
اقدامات نباید تنها به یک مورد اقدام سازمانی در گزارش‌های سالیانه تبدیل
شود و به پیگیری و مداومت احتیاج دارد. برای مثال اگر تصمیم گرفته می‌شود
در مدارس شیر توزیع شود، این کار نباید به یک دوره چند ماهه اختصاص داده
شود و باید تا سالها ادامه پیدا کند تا بتواند تاثیر مطلوب خود را در سلامت
جسمی کودکان بگذارد. ما در ایران روی کاغذ اقدامات زیادی انجام داده‌ایم
اما متاسفانه تاثیر آنها به اندازه مناسب نبوده است. بنابراین این نوع از
اقدامات به زمان و پیگیری‌های مداوم نیاز دارد، از سوی دیگر خود این
اقدامات هم با وجود فهرست بلند بالای آنها کافی نیست و بیش از این باید به
فکر سلامت قشر کودکان باشیم.» معین علت این بی‌توجهی را مظلومیت کودکان
دانست و گفت: «کودکان امکان گرفتن حق خود را ندارند و نمی‌توانند از
راه‌های قانونی حقوق خود را مطالبه کنند. همین یکی از مهمترین عللی است که
حقوق این قشر از جامعه نادیده گرفته شده است. کودکان امکان اعتراض به شرایط
زندگی خود را ندارند چرا که در وهله اول قدرت بیان آن را دارا نیستند.
اینکه فضای سبز کافی در اختیار آنها قرار بگیرد و بتوانند بازی کنند و غذای
سالم و غیرصنعتی داشته باشند، همگی جزئی از حقوق اولیه آنها است. از سوی
دیگر باید با آنان با احترام رفتار شود و به عنوان انسان کوچک در نظر گرفته
نشوند.» مصطفی معین با اشاره به اینکه برای بهبود شرایط کودکان به عزم ملی
احتیاج است، گفت: «در حال حاضر گفته می‌شود چین در چند سال گذشته توانسته
است بیشتر از 10 درصد رشد اقتصادی داشته باشد و دومین قدرت دنیا تلقی
می‌شود. علت تنها توجه جدی و سرمایه‌گذاری طولانی مدت به هفت ساله نخست
دوران کودکی بوده است.»
قوانین کشوری حمایت‌کننده کودکان نیستند
چقدر
از قوانین موجود در کشور حمایت‌کننده کودک است؟ معین در پاسخ به این پرسش
گفت: «ما در کشور قوانین بسیار کمی داریم و گاه حتی برخی از
آنها خلاف حقوق کودکان است. بسیاری از این قوانین نشان می‌دهد هنوز حقوق
کودک در کشور به رسمیت شناخته نشده و برداشت‌های تنگ‌نظرانه از دین دارند.
برخی قوانین هم که برای حفظ حقوق کودک در نظر گرفته شده است، به صورت کامل
اجرا نمی‌شود و نهاد نظارتی مناسب نیز برای اطمینان از اجرای آنها نداریم.»
معین
در ادامه در رابطه با سطح کیفی حقوق کودک در ایران و سایر کشورها گفت: «به
جای اینکه ایران را با سایر کشورها مقایسه کنیم، بهتر است تقسیم‌بندی را
به سمت کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تقسیم کنیم. در کشورهای
توسعه‌یافته کودک به عنوان قشری مستقل در نظر گرفته می‌شود و مسئولیت جامعه
توجه بیشتری به نیازهای آنان در جامعه دارند. اما در کشورهای در حال توسعه
هنوز کودکان حقوق طبیعی خود را ندارند و در وهله اول باید کشور را آموزش
داد تا این حقوق را به رسمیت بشناسند.»
استفاده از رسانه‌ها مدیریت می‌خواهد
احمد
جلیلی، رئیس انجمن روانپزشکی ایران نیز در سخنان خود از روند تحول نظام
خانواده بر اثر وسایل ارتباط جمعی گفت و توضیح داد: «می‌خواهم خودم را مثال
بزنم. در دوران کودکی برق نبود و ما شبها را در جمع خانواده سپری
می‌کردیم. در زمستان‌ها زیر کرسی و در تابستان‌ها در پشت بام و زیر مهتاب.
بعدها که برق آمد، رادیو نیز با آن وارد خانه شد و جوانان علاقه داشتند تا
ساعات پایانی روز، رادیو گوش دهند. اما برنامه مورد علاقه ما جوانان، زمانی
بود که بزرگ‌ترهای خانواده می‌خواستند بخوابند و اینجا اولین تضاد و تعارض
بین دو نسل به وجود آمد. بعدها هم تلویزیون و تلفن وارد خانه‌ها شد و این
تعارض و شکاف گسترش بیشتری پیدا کرد. اکنون در خانواده‌ها کم پیدا می‌شود
که افراد از وسایل ارتباط جمعی استفاده نکنند. تجمع کودکان به معنی تماشای
دسته جمعی تلویزیون است و بازی آنها کامپیوتری و دیجیتالی شده است. این سبک
از زندگی، فاصله بین کودکان و والدین آنها را بسیار بیشتر کرده است و
امکان تاثیرگذاری روی آنها از طریق خانواده کم شده است. همچنین نیاز بیشتر
به استفاده از رسانه‌ها روی میزان تحرک و فعالیت و فیزیک بدن افراد تاثیر
زیادی می‌گذارد و می‌تواند زمینه‌ساز تهدید سلامت جسمی افراد باشد.»
نمی‌توان
این سبک زندگی را تغییر داد. نیاز به استفاده از رسانه‌های جمعی روز به
روز بیشتر هم می‌شود و باید بتوان راه حلی برای استفاده از این وسایل و
داشتن یک زندگی سالم پیدا کرد. جلیلی در پاسخ به این پرسش
گفت: «راه حل اصلی، مدیریت استفاده است.
برای مثال در گذشته برنامه‌های
رادیو و تلویزیون به پایان می‌رسید. اما اکنون شبکه‌هایی هستند که 24 ساعت
از شبانه‌روز تنها برای کودکان برنامه پخش می‌کنند. یک کودک خودش شاید
نتواند این موضوع را مدیریت کند و اگر ناظری وجود نداشته باشد، تمام روز را
پای برنامه‌های تلویزیونی می‌گذراند. خود رسانه‌ها هم با محدود کردن زمان
برنامه‌ها می‌توانند به عملی کردن این موضوع کمک کنند. از سوی دیگر،
استفاده از وسایل ارتباطی مانند تلفن همراه نیز باید برای کودک ساعت و زمان
مشخص داشته باشد و نباید والدین چنین وسیله‌ای را در اختیار کودک قرار
دهند و بعد مدیریت استفاده از آن را آموزش ندهند.»
جلیلی
در ادامه از به هم خوردن الگوی خواب ایرانیان گفت: «یکی از آثار استفاده
بی‌حد و حساب از رسانه‌ها به هم خوردن خواب افراد است. بسیاری از افرادی که
برای آسیب‌های روانی و سردردهای مزمن به پرشکان مراجعه می‌کنند، مشکل خواب
دارند. ایرانی‌ها به اندازه و راحت نمی‌خوابند و همین سلامت عمومی جسمی و
روانی آنها را تحت تاثیر قرار داده است. زمانی که از خواب صحبت می‌کنیم،
منظور خواب شبانه است و دیر بیدار شدن در روز و دیر خوابیدن در شب هم عواقب
جسمانی خودش را دارد.»
رئیس
انجمن روانپزشکان در ادامه در مورد نقش دولت و تاثیر آن در سلامت جسم و
روان مردم گفت: «راهکارهای قهری به کار نمی‌آید و نمی‌توان به کارایی آنها
امید چندانی داشت. اینکه بخواهیم تلفن همراه و تلویزیون را از کودکان
بگیریم، درست نیست. همین موضوع برای بزرگسالان هم صدق نمی‌کند. دولت
همچنان از راهکارهایی مانند سانسور استفاده می‌کند. در صورتی که استفاده
صحیح از این امکانات را باید پیش از ورود آنها به کشور آموزش دهد.»
در
نهایت می‌توان نتیجه گرفت سلامت جسم و روان مردم با استفاده از رسانه‌ها
در ارتباط تنگاتنگ است و همان‌گونه که رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی
می‌توانند خطری برای سلامت مردم جامعه باشند، راه درمانی هم برای جلب توجه
آنها به سلامت خود هستند و می‌توانند با آموزش استفاده صحیح نسل سالم‌تری
به جامعه تحویل دهند.
چرا نباید آرایش کنیم؟
حتی گاهی دیده می‌شود که برخی از مردان نیز از این محصولات استفاده
می‌کنند. در واقع باید گفت آمارهای موجود نشان می‌دهد که کشور ما در مصرف
لوازم آرایشی از بسیاری از کشورهای دنیا پیشی گرفته است.
اگر بخواهیم مقایسه‌ای داشته باشیم میان کشورمان و کشورهای اروپایی و
امریکایی که خود از تولید کنندگان مهم لوازم آرایشی بشمار می‌روند،
می‌بینیم که در این کشورها زنان و دختران جوان که خود را متعلق به جوامع
متمدن می‌دانند، تمایلی به استفاده از لوازم آرایشی ندارند، زیرا آنها
نیازی به استفاده از این محصولات در خود احساس نمی‌کنند.
در واقع در
این کشورها هنگامی که زنان به سن سالخوردگی می‌رسند و طراوت و شادابی پوست
خود را از دست می‌دهند، ممکن است به استفاده از لوازم آرایشی تمایل پیدا
کنند. حتی در کشورهای غربی، دانشگاه‌ها، استفاده از آرایش را مجاز
نمی‌دانند و دانشگاه‌ها از دانشجویان دختر و پسر می‌خواهند که ظاهری طبیعی و
ساده داشته باشند.
درباره علل و دلایل افزایش گرایش زنان کشورمان به استفاده از لوازم
آرایشی، باید گفت که گاهی استفاده از محصولات آرایشی و همچنین استفاده از
پوشش‌های نامتعارف ناشی از دلایل شخصیتی و رفتاری مانند وجود اختلالات
شخصیتی، عدم اعتماد به نفس و اختلالاتی از این دست خواهد بود. در واقع
می‌توان گفت که این افراد، ممکن است اعتماد به نفس ضعیفی داشته و می‌خواهند
اعتماد به نفس از دست رفته خود را با استفاده از لوازم آرایشی جبران کنند.
درباره دلیل بعدی باید گفت که این افراد ممکن است به توجه نیاز داشته
باشند و دوست دارند در مرکز توجه دیگران قرار بگیرند و برای رسیدن به هدف
خود از لوازم و محصولات آرایشی استفاده کنند.
دلیل دیگر می‌تواند این باشد
که فرد تصورمی‌کند که در چهره‌اش عیبی وجود دارد و برای از بین بردن عیوب
خود و به قصد زیباتر شدن ممکن است از لوازم آرایش استفاده کند. علت دیگر
می‌تواند خلأ عاطفی باشد که ممکن است این افراد به آن دچار باشند و فرد
می‌خواهد بدین وسیله، خلأ عاطفی را پر کند. دلیل دیگری که می‌توان گفت این
است که فرد تصور می‌کند چهره زیبایی نداشته و احساس زشتی می‌کند و
زیبایی‌های چهره خودش را نمی‌بیند و برای اینکه چهره اش را زیبا کند به
آرایش کردن و یا اعمال جراحی روی می‌آورد. دلیل دیگری که باید به آن اشاره
کرد این است که ممکن است به علت روش های پرورشی نسنجیده، جوانان بدین وسیله
بخواهند به لجبازی بپردازند. علاوه بر دلایل گفته شده شاید بتوان دلایل
دیگری را نیز برشمرد.
نکته بعدی که درباره مصرف لوازم آرایشی باید گفت این است که برخی مواد
به‌کار رفته در این لوازم خطرناک بوده و تأثیر منفی بر روی ارگان‌های مختلف
بدن انسان دارد. به‌عنوان مثال باید گفت که برخی از این مواد باعث بروز
مشکلات پوستی مختلف می‌شوند.
همچنین برخی از مواد رایجی که در بعضی
محصول‌ها یافت می شود، علاوه بر خشکی و التهاب پوست، درصورت مصرف زیاد
می‌توانند آثار سرطان زایی نیز داشته باشند. دسته‌ای از مواد موجود در این
لوازم، باعث چروک شدگی سریع تر پوست هم می‌شوند. همچنین می‌توان از
ماده دیگری به‌نام فرمالدئید نام برد که در خیلی از محصولات مثل رژ لب و
لاک ناخن وجود دارد که می تواند باعث التهاب و تحریک پوستی شده و درصورت
تماس مزمن باعث ضعف عمومی شود. بویژه در مورد رژلب که در طول روز چند بار
تکرار شده، احتمال دارد با خوردن هر نوع ماده غذایی مقداری از آن مستقیماً
وارد بدن شود. محققان امریکایی بتازگی به این نتیجه دست یافته‌اند که
استفاده از دئودورانتها به دلیل ترکیبات موجود در آنها، خطر ابتلا به سرطان
سینه و آلزایمر را افزایش می‌دهند.
علاوه بر عوارض گفته شده درباره لوازم آرایشی، در ادامه باید
گفت برخی شرکت‌های تولید لوازم آرایشی و بهداشتی سعی می‌کنند مردم را
فریب دهند. گاهی نیز مردم محصولات آرایشی و بهداشتی غیراستاندارد را
خریداری و استفاده می‌کنند. همچنین برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی
وارد شده به کشور به صورت قاچاق بوده و غیربهداشتی محسوب می‌شود و یا ممکن
است تاریخ مصرف گذشته باشند که این محصولات در طولانی مدت تأثیرات منفی
بسیاری دارند بنابراین بهتر است در خریداری و استفاده از این مواد دقت کافی
داشته باشیم تا از عوارض منفی آن در امان بمانیم
