اسید فولیک )ویتامین B9 ) و نقش آن در سلامت
نقش اسیدفولیک دربدن:
اسیدفولیک(فولات)یکیازویتامینهايگروه B ومحلولدرآببشمارمیرود. نقشاسیدفولیکدرعملکردطبیعیمغزحیاتیاستونقش مهمیدرسلامتروانیایفامیکند. اسیدفولیکبهویژهدردورانهايرشدسریعمانندکودکی،سنینبلوغوبارداريمهماست. اینویتامینارتباطنزدیکیباویتامین B 12 برايتشکیلگلبولهايقرمزخونو خونسازيدارد.
اسیدفولیکهمراهباویتامینهاي B6و B12میزانهوموسیستئینخونراکنترلمیکند. بالارفتنمیزانهوموسیستئینباابتلابهبیماريهايقلبیعروقی، افسردگیوآلزایمردرارتباطاست،برخیازمحققینحتیارتباطبیناینویتامینوسرطانرحمرامطرحکردهاند.
کمبوداسیدفولیکمیتواندموجبکاهشرشد،التهابزبان،کاهشاشتها،تنگینفس،اسهال،تحریکپذیري،فراموشیواختلالاتروانیبشود.
اسیدفولیک وبارداري :
دریافتکافیفولاتدردورهقبلازبارداريودورهبارداريحائزاهمیتاست. نقایصمادرزاديلولهعصبیمنجربهایجادناهنجاريدرلولهنخاع،ومغزمیشود. خطرنقایصمادرزاديلولهعصبیبهطورقابلملاحظهايبامکملاسیدفولیکهمراهبارژیمغذاییحاوياسیدفولیککافیقبلودرماهاولحاملگیپیشگیريمیشود .
دردورانبارداري،خطرکمبوداسیدفولیکبهدلیلتخلیهذخایربدنمادرتوسطجنینافزایشمییابد. کمبوداسیدفولیکدربارداريخطرنقایصلولهعصبیشاملشکافکام،صدمهمغزيونقایصلولهعصبیراافزایشمیدهد. نقایصلولهعصبیجنینبهدلیلتکاملغیرطبیعیلولهعصبیایجادمیشود. بسیاريازاین
بارداری و نقش اسید فولیک در سلامت جنین
اسید فولیک یکی از انواع ویتامین های گروه B است که در ساخت اسید های
آمینه و تکثیر سلولی در دوران جنینی نقش بسیار مهمی دارد. این ویتامین از
طریق روده باریک جذب می شود . منابع غذایی مانند حبوبات ، میوه و سبزیجات ،
گوشت ، غلات و تخم مرغ سرشار از اسید فولیک می باشند ولی متاسفانه مقدار
عمده آن بر اثر حرارت و نگه داری طولانی مدت از بین می رود مقدار اسید
فولیک خون به مصرف مواد غذایی دارای این ویتامین و همچنین جذب طبیعی آن از
طریق روده بستگی دارد.
علل کمبود اسید فولیک :
از جمله علل اصلی کمبود اسید فولیک کمبود آن در رژیم غذایی می باشد . در
افراد الکلی نیز کمبود اسید فولیک مشاهده می گردد زیرا الکل جذب اسید
فولیک را کاهش می دهد. همچنین انواع سندروم سوء جذب مثل بیماری سلیاک و
اسپرو ، مصرف داروهای ضد تشنج و همچنین بارداری از دیگر عوامل کمبود اسید
فولیک می باشند .
عوارض کمبود اسید فولیک :
کمبود اسید فولیک موجب بزرگ شدن حجم گلبول های قرمز خون می شود که به آن
آنمی مگا لوبلاستیک می گویند . گلبول های قرمز بزرگ شده نمی توانند در
مویرگ های کوچک تغییر شکل بدهند و به ناچار شکسته شده و پاره می شوند و در
نهایت کوتاه شدن عمر گلبول های قرمز موجب آنمی همولیتیک می شود .
سطح اسید فولیک در بارداری:
مقدار اسیدفولیک در اوایل بارداری کاهش می یابد که علت آن مصرف این
ویتامین توسط جنین و رقیق شدن اسید فولیک خون به علت افزایش حجم خون در
دوره بارداری است . در ایام بارداری افزایش دفع اسید فولیک از طریق ادرار و
کاهش جذب آن نیز مشاهده می شود .
در سه ماهه دوم بارداری غلظت اسید فولیک مختصری افزایش می یابد که این
تغییرات می تواند ناشی از تاثیر هورمون ها و فیزیولوژی بدن در ایام بارداری
باشد .
تاثیرات کمبود اسید فولیک در بارداری :
1. افزایش فشار خون دوره بارداری – پراکلامپسی
مطالعات مختلف نشان داده که افزایش هوموسیستئین خون با افزایش خطر
پراکلامپسی همراه است و کمبود اسید فولیک می تواند موجب افزایش هوموسیستئین
خون شود .
2. سقط
ارتباط افزایش هموسیستئین و کمبود ویتامین فولیک اسید در بانوان با سابقه سقط خود به خودی در مطالعات مختلف مشاهده گردیده است .
3. شکاف دهانی – صورتی
در 1.5 مورد از هزار تولد زنده ، ناهنجاری مادر زادی شکاف دهانی – صورتی
مشاهده می گردد و مشخص گردیده که مصرف مکمل غذایی اسید فولیک در قبل و حین
بارداری می تواند از بروز آن جلوگیری نماید .
4. ناهنجاری های مادر زادی قلبی
کاهش قابل توجهی در ناهنجاری های مادر زادی قلبی در نوزادانی که مادران
آن ها در ایام بارداری مکمل اسید فولیک دریافت کرده اند مشاهده می شود . در
تحقیقات صورت گرفته در سال 1990 در آمریکا 60-30 درصد کاهش خطر این نوع از
ناهنجاری ها را بر اثر مصرف این ویتامین اسید فولیک گزارش نموده اند .
5. کاهش مقدار خون ریزی های زایمانی
مصرف مکمل اسید فولیک – آهن خون ریزی های زایمانی را به میزان 40% کاهش می دهد .
6. وزن جنین هنگام تولد
کمبود اسید فولیک با افزایش هموسیستئین می تواند موجب کاهش مدت حاملگی و
همچنین کاهش وزن جنین در هنگام تولد شود . نیاز به اسید فولیک در موارد
دوقلویی و چند قلویی به مراتب بیشتر است . ضمن اینکه مشاهده شده مصرف قبل
از بارداری اسید فولیک در دوز بالا احتمال دوقلویی را بیشتر کرده است .
بعضی از گزارشات افزایش احتمال دختر زایی را با مصرف مکمل اسید فولیک مرتبط
دانسته اند .
7. نقص لوله عصبی یا NTD
شیوع این اختلال حدود 2 در 1000 تولد می باشد و ناشی از نقص در بسته شدن
لوله عصبی جنین بین هفته 3 الی 4 بارداری است . NTD از شایع ترین علل مرگ و
میر در نوزادان است . در بررسی های صورت گرفته مشخص شده که مصرف مکمل اسید
فولیک همراه با مولتی ویتامین ها بر میزان کاهش بروز نقایص لوله عصبی
تاثیر دارد.
علل زیادی اسید فولیک:
گیاه خواری و افزایش مصرف سبزیجات دارای اسید فولیک می تواند موجب
افزایش مقدار این ویتامین در خون گردد . همچنین در آنمی ناشی از کمبود
ویتامین B12 که آنمی کشنده (کم خونی پرنیشیوز )نامیده می شود ،از آنجا که
مقدار ویتامین B12 برای متابولیزه کردن اسید فولیک (فولات) ناکافی می باشد ،
سطح اسید فولیک در خون افزایش می یابد ، لذا مقدار این دو ویتامین در خون
باید به طور همزمان اندازه گیری شود .
عوارض دریافت زیادی اسید فولیک :
مقدار بالای اسید فولیک خون می تواند با اصلاح بزرگی گلبول های قرمز
(ماکروسیتوز)در کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 تشخیص این کم خونی را
مشکل نماید.
در مطالعات صورت گرفته مشخص شده که دریافت زیادی اسیدفولیک می تواند سبب اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن شود .
نتیجه گیری:
از آنجا که غلظت کم اسید فولیک در دوران بارداری می تواند موجب عوارضی
مانند کم وزنی نوزاد ، زایمان زودرس ، تاخیر در رشد داخل رحمی جنین ، نقص
لوله عصبی جنین و یا سقط خود به خودی شود و از طرفی به علت تغییرات
فیزیولوژی ، معمولا سطح خونی اسید فولیک در اوایل دوران بارداری کاهش می
یابد ، لذا توصیه می شود که تحت نظر پزشک معالج از سه ماه قبل از دوران
بارداری تا اواخر دوران بارداری ، مادران دوز تجویزی پزشک را (روزانه حدود
400 میکروگرم) به صورت مکمل دریافت نمایند .
اندازه گیری سطح اسید فولیک و ویتامین B12 با روش الکتروکمولومینسانس در گروه آزمایشگاهی جردن قابل انجام می باشد و امکان گزارش نتایج ظرف چند ساعت می باشد . جهت کسب اطلاعات بیشتر با پزشک معالج خود مشورت نمایید .
