گوشت قرمز بخور، اما نه زیاد
زمانی که کوچک بودم، هر وقت به دلیل بدغذایی از خوردن تکه
گوشت‌های بشقاب غذایم طفره می‌رفتم، مامانم هشدار می‌داد، اگر گوشت نخوری
بزرگ نمی‌شوی! بعدها که بزرگ‌تر شدم، دریافتم هدف از مصرف گوشت، تأمین
پروتئین‌های مورد نیاز روزانه است. به‌همین دلیل تاکید می‌شود، گوشت
ماده‌ای ضروری در سبد غذایی ماست.
امروزه با پیشرفت زیادی که متخصصان علم تغذیه به آن دست پیدا
کرده‌اند، مشخص شده است، مصرف زیاد گوشت قرمز، با آن که غنی‌ترین منبع آهن
قابل جذب برای بدن محسوب می‌شود، اما به دلیل آن که چربی‌های اشباع شده
بیشتری نسبت به گوشت سفید یعنی مرغ و ماهی دارد، زیانبار محسوب می‌شود.
مصرف زیاد گوشت قرمز یعنی بیش از دو تا سه بار در هفته، خطر ابتلا به
بیماری‌های قلبی، سرطان‌های گوارشی و پستان و نیز بیماری نقرس را افزایش
می‌دهد. (در بیماری نقرس، مقدار اسید اوریک خون بالا می‌رود و رسوب
کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل، به درد و تورم شدید مفاصل منجر می‌شود).
دکتر سید مرتضی صفوی، متخصص تغذیه و دانشیار گروه تغذیه بالینی دانشگاه
علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر این که مصرف دو تا سه
بار در هفته گوشت قرمز بویژه برای کودکان ضروری است، می‌گوید: آهن موجود در
گوشت قرمز کیفیت بالایی دارد و براحتی جذب بدن می‌شود در حالی که آهن
موجود در موادغذایی گیاهی مثل غلات و سبزیجات کمتر جذب می‌شود و 90 درصد
آهن خورده شده هدر می‌رود.
این متخصص می‌افزاید: گوشت، مرغ و تخم‌مرغ از منابع غنی عنصر روی و دیگر
ریزمغذی‌های لازم برای تقویت سیستم ایمنی و تأمین رشد محسوب می‌شود. توجه
داشته باشید، کاهش توانایی درک مسائل، کاهش حافظه کوتاه‌مدت و افت سطح
سلامت دستگاه ایمنی در مبارزه با بیماری‌ها به کمبود این ریزمغذی مربوط
می‌شود. از سوی دیگر، ویتامین B12 که در محصولات حیوانی یافت می‌شود، برای
تشکیل سلول‌های جدید طی روند رشد (در کودکان و نوجوانان) لازم است و کمبود
آن موجب کم‌خونی و تحلیل اعصاب می‌شود.
پروتئینی که باید روزانه مصرف کنید
میزان توصیه شده از سوی متخصصان تغذیه برای مصرف روزانه منابع پروتئینی
(اعم از گوشت قرمز و سفید، تخم‌مرغ، حبوبات و سبزیجات) در افرادی که چربی
یا کلسترول بالا یا بیماری‌هایی از این قبیل ندارند، حدود دو واحد برای
کودکان و دو تا سه واحد برای بزرگسالان است. منظور از یک واحد گوشت، حدود
۳۰ تا ۳۵ گرم گوشت پخته یا یک عدد تخم‌مرغ آب‌پز است.
ایده‌آل است که در این وعده روزانه، گوشت سفید یعنی مرغ یا ماهی همراه
با سبزیجات فراوان و یک ماده غذایی حاوی کربوهیدرات مثل نان، برنج،
سیب‌زمینی یا نخودسبز در اولویت قرار بگیرد. توجه داشته باشید، بهترین
سبزیجاتی که می‌توان در کنار گوشت خورد، کلم بروکلی، لوبیاسبز، کدو، هویج،
نخودسبز و ذرت است.
بچه‌ها نباید زیاد گوشت بخورند
بسیاری از افراد بویژه اقشار مرفه تصور می‌کنند، فرزندانشان در سنین
کودکی و نوجوانی هر روز باید گوشت بخورند تا در روند رشدشان خللی وارد
نشود.
چه‌بسا مصرف غذاهای ساده را حتی برای وعده شام کودکان نمی‌پذیرند در
حالی که دکتر صفوی ایده متفاوتی دارد و معتقد است: کودکان باید در هفته بجز
گوشت قرمز از دیگر منابع پروتئینی مانند حبوبات، میوه‌های خشک، تخم‌مرغ،
ماهی و ماکیان استفاده کنند، زیرا مصرف زیاد گوشت قرمز حتی در کودکی
زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌ها از‌جمله سرطان روده بزرگ و قاعدگی زودرس
می‌شود و می‌تواند باعث افزایش ریسک سرطان پستان در بزرگسالی شود.
این متخصص تغذیه می‌افزاید: این تصور که کودکان باید مدام گوشت بخورند
تا انرژی لازم را برای سیر مراحل رشد داشته باشند، بسیار اشتباه است و
متاسفانه در اقشار پردرآمد رواج دارد. کودکان علاوه بر گوشت قرمز می‌توانند
از دیگر منابع غذایی مثل تخم‌مرغ، میوه‌های خشک و غلات سبوس‌دار استفاده
کنند.
بهترین جایگزین گوشت قرمز
آیا از نظر ارزش تغذیه‌ای، جایگزینی برای غنی‌ترین منبع پروتئینی یعنی گوشت قرمز وجود دارد؟
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پاسخ می‌دهد: بدن انسان برای
رشد علاوه بر منابع گوشت قرمز به سبزیجات، لبنیات، غلات و حبوبات نیاز دارد
و حتی می‌توان با مصرف حبوبات به جای گوشت قرمز در برخی وعده‌های غذایی از
مزایای این گروه غذایی بهره برد.
وی با تاکید بر این که مصرف بیش از حد گوشت قرمز در کودکی، باعث افزایش
خطر بیماری حتی در بزرگسالی می‌شود، می‌افزاید: تخم‌مرغ جایگزین بسیار خوب
برای گوشت قرمز است. البته بهتر است در کنار آن، مصرف سبزیجات و فیبر را
بالا برد تا از آثار سوء این پروتئین لذیذ در امان بود.
گوشت گوسفند یا گوساله
گوشت گوسفند را ترجیح می‌دهید یا گوساله؟ خیلی‌ها معتقدند گوشت گوساله
سرد است و با مذاق سیستم گوارششان جور درنمی‌آید. بسیاری هم طعم و بوی گوشت
گوسفند را نمی‌پسندند. در این میان مصرف کدام‌یک، از مزیت‌های تغذیه‌ای
بیشتری برخوردار است؟
به گفته دکتر صفوی، سرعت هضم گوشت گوسفند بیشتر از گوساله است و بافت
نرم و طعم دلچسبی دارد، اما باید بدانید گوشت گوسفند و گوساله از نظر ارزش
تغذیه‌ای با یکدیگر برابری می‌کند و میزان روی، آهن و ویتامین B12 در آنها
یکسان است.
وی تاکید می‌کند: گوشت گوسفند بسیار چرب و افزاینده کلسترول و
تری‌گلیسیرید خون است، اما گوشت گوساله علاوه بر آن‌که کم‌چرب‌تر است، در
مقایسه با گوشت گوسفند کلسترول پایین‌تری دارد. پس افرادی که دچار چربی خون
بالا، ناراحتی قلبی و دیابت هستند، بهتر است گوشت گوسفند را از برنامه
غذایی‌شان حذف کنند.
نقرس، بیماری مردافکن!
به گزارش روابط عمومی بیمارستان سینا؛ یک
روز صبح با دردی بسیار از خواب برمی‌خیزید و در ناحیه‌ای میان مفاصل دست یا
پایتان تورمی می‌بینید که با درد همراه شده و امانتان را بریده است. با
چشمانی باز و گرد به التهاب آن می‌نگرید و وقتی پس از چند آزمایش و معاینه،
پزشک می‌گوید «نقرس» گرفته‌اید با خودتان می‌گویید گوشت به این گرانی؛ سال
به ماه هم نمی‌خوریم؛ پس چطور به نقرسی مبتلا شده‌ایم که معروف شده بیماری
پادشاهان است و به واسطه زیاده‌روی در خوردن گوشت، آدم‌های ثروتمند را
گرفتار می‌کند؟! اما حقیقت این است که نقرس شاه و گدا یا پولدار و فقیر
نمی‌شناسد و ربط چندانی هم به فقط مصرف زیاد گوشت ندارد.
نقرس چیست؟
هنگامی که میزان اسید اوریک در خون افزایش
پیدا می‌کند، باعث شکل گرفتن و سپس رسوب کریستال‌هایی در قسمت‌های مفصلی
اندام یا بافت‌های همبند می‌شود که درد، التهاب، تورم، و حتی قرمزی را در
یک یا چند مفصل در پی می‌آورد. این مفاصل معمولا ناحیه پاشنه، قوزک و زانوی
پا یا آرنج، مچ و انگشتان دست را شامل می‌شود هر چند که در طول مدت ابتلا،
تقریبا تمام نواحی مفصلی، استخوانی و ماهیچه‌ای علائم بیماری را نشان
می‌دهند و در نتیجه، درد و التهاب مفصلی ایجاد شده نوعی آرتریت را در فرد
به وجود می‌آورد که در واقع خودش نیز یکی از انواع رماتیسم به حساب می‌آید
اما این بیماری رماتیسمی در میان مردم بیشتر با عنوان نقرس شناخته می‌شود.
گفته می‌شود مردان حدود 9 برابر زنان در
دوره‌ای از عمر خود گرفتار نقرس خواهند شد و تعداد کمی از زنان که به این
بیماری مبتلا می‌شوند درد و التهاب آن را پیش از یائسگی تجربه خواهند کرد.
چرا نقرس می‌گیریم؟
تجزیه خوراکی‌های دارای پروتئین در بدن
باعث ایجاد ماده‌ای شیمیایی به نام پورین می‌شود که اسید اوریک را در خون
بالا می‌برد. در کسانی که متابولیسم یا سوخت‌وساز بدنی آنها نمی‌تواند با
دفع اسید اوریک حاصل از تجزیه مواد پروتئینی به درستی کنار بیاید، موارد
ابتلا به نقرس افزایش می‌یابد زیرا بلورهای تشکیل‌شده راهی برای دفع کامل
از بدن نمی‌یابند و در فضای خالی مفاصل رسوب کرده، باقی می‌مانند.
در این حالت ممکن است هیچ علامتی بروز نکند
و فقط اسید اوریک فرد بالا برود و دردی احساس نشود اما وقتی سلول‌هایی که
وظیفه مراقبت از ایمنی بدن را دارند واکنش نشان دهند، برای هشدار به شخص به
منظور پیش گرفتن راهی برای رفع مشکل ایجاد شده، وارد عمل می‌شوند و کلید
التهاب و درد را با ترشح ماده‌ای به نام پروستاگلاندین در مفصل رسوب‌گرفته
از بلورهای گفته شده فعال می‌کنند، مرحله بدون علامت به مرحله نقرس یا
آرتریت حاد تبدیل می‌شود و در نتیجه، درد، تورم و حساسیت به لمس در نواحی
مفصلی ایجاد می‌شود.
علائم بیماری
احتمال ابتلا به بیماری نقرس را می‌توان از علائم و نشانه‌های زیر متوجه شد و برای آزمایش و معاینه توسط پزشک اقدام کرد:
* افزایش اسید اوریک بدن
* درد ناگهانی در قسمت مفاصل بدن و به دنبال آن عضلات یا حتی بافت‌های نزدیک مفصل
* تورم در تاندون معروف به آشیل، بخصوص در متورم شدن مفاصل شست یا قوزک پا یا انگشتان دست
* بروز التهاب و قرمزی
* حساسیت به لمس در بافت ناحیه مذکور
تشخیص بیماری
برای تشخیص این بیماری معمولا پزشکان پس از
بررسی علائم اولیه، فرد را به آزمایشگاه راهنمایی می‌کنند تا از طریق
نتایج دو آزمایش تشخیص خود را قوت بخشند:
1-
تست مایع مفصلی که طی آن مقداری از مایع درون مفصل با سرنگ کشیده شده وجود
یا عدم وجود رسوبات کریستال در آن از طریق میکروسکوپ بررسی می‌شود.
2-
تست خون که طی آن میزان اسید اوریک خون بررسی می‌شود؛ البته باید توجه کرد
بالا بودن اسید اوریک همیشه و در همه افراد به بروز نقرس منتهی نمی‌شود و
ممکن است اشخاصی هم به این بیماری مبتلا شوند که وضعیت اسید اوریک آنها در
حد طبیعی باشد یا برعکس، کسانی با مقادیر زیاد اسید اوریک در خون خود هم
باشند که در طول عمر خود هیچ گاه به این بیماری مبتلا نشوند.
عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری
به باور عمومی، نقرس به دلیل زیاده‌روی در
مصرف گوشت قرمز پدید می‌آید؛ اما این تصور چندان صحیح نیست. برخی عواملی که
باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری نقرس می‌شود عبارتند از:
* کم‌آبی بدن و مصرف بسیار کم مایعات در طول روز
* مشکلات هضم یا اختلال آنزیمی در تجزیه مواد پروتئینی
* مصرف الکل
* زیاده‌روی در مصرف مواد پروتئینی به‌خصوص گوشت (چه سفید و چه قرمز) که در میان آنها نوع قرمز خطرناک‌تر است
* مصرف زیاد غذاهای دریایی مثل میگو و ماهی، به‌خصوص ماهی‌های دارای ماده پورین
* زیاده‌روی در مصرف مارچوبه و قارچ
* چاقی و اضافه وزن
* اثرات و عوارض دارویی به‌خصوص با مصرف داروهای دیورتیک
* دیابت
* کلسترول بالا
* عوامل ژنتیک و سابقه ابتلای یکی از افراد خانواده به نقرس
* قرار داشتن طولانی مدت در معرض مواد سربی
درمان نقرس
معمولا دردهای نقرس پس از استراحت شبانه به
سراغ فرد می‌آید و با بروز علائم دیگر همچون تورم و التهاب تشدید می‌شود.
اگر پس از تشخیص پزشک، ابتلا به نقرس تائید شود متخصصان اغلب داروهایی
تجویز می‌کنند که در میان آنها داروهای کورتیکواستروئید شایع‌تر است.
همچنین ممکن است داروهای ضد التهابی نیز همراه با این داروها به فرد بیمار
داده شود که تقریبا پس از یکی دو روز درد و التهاب و تورم رو به کاهش
می‌گذارد اما احتمال بازگشت علائم برای فرد همچنان به قوت خود باقی
می‌ماند.
بر همین اساس فرد مبتلا به نقرس باید برای
جلوگیری از بازگشت اثرات، تغییراتی در سبک زندگی و به‌خصوص در عادات غذایی
خود بدهد که از آن جمله است پرهیز غذایی در مصرف انواع گوشت و مواد غذایی
پروتئینه، کاهش وزن در صورت چاقی و همچنین مشورت با پزشک برای اطلاع از
موادی که اسید اوریک خون را بالا می‌برد. علاوه بر این، بسیارند کسانی که
در دوره میانسالی برای جلوگیری از ابتلا به حملات قلبی آسپرین مصرف می‌کنند
که این دسته نیز حتما باید از پزشک برای ادامه مصرف این دارو راهنمایی
بخواهند زیرا آسپرین این بیماری را تشدید می‌کند.
هم در دوره درمان، و هم به منظور پیشگیری
از ابتلا به نقرس، استفاده از سبزیجات، لبنیات کم‌چرب و بهتر از آن بدون
چربی، همچنین محدود کردن مصرف انواع گوشت مرغ، ماهی و گوشت‌های قرمز به
بهبودی یا جلوگیری از ابتلا به نقرس کمک شایانی می‌کند.
در صورتی که افراد مبتلا به نقرس بیماری
خود را درمان نکنند یا داروها را به طور منظم و بموقع مصرف نکنند، یا
پرهیزهای توصیه‌شده از سوی پزشک را در رژیم غذایی خود پس از بهبود دردها و
التهابات نادیده بگیرند این خطر وجود دارد که به مشکلات دیگری از جمله نقرس
پیشرفته یا سنگ کلیه نیز مبتلا شوند
