علت،علائم و درمان میکروب معده (هلیکوباکتری) چیست؟
هلیکوباکتری یا میکروب معده نوعی باکتری معده است. این موجودات ذره بینی
می‌توانند وارد بدن شما شده و در دستگاه گوارش زندگی کنند. پس از چندین
سال، باعث بوجود آمدن زخم معده یا زخم بخش بالایی روده کوچک می‌شوند.
میکروب معده چیست؟
برای برخی از افراد، عفونت ناشی از
هلیکوباکتر پیلوری باعث ابتلا به سرطان معده می‌شود. عفونت معده ناشی از
میکروب معده (باکتری معده) شایع است. در حدود دو سوم جمعیت جهان این
باکتری را در بدن خود دارند. برای اغلب افراد، این باکتری باعث بوجود آمدن
زخم یا علائم دیگر نمی‌شود. در صورتی که این باکتری مشکلاتی را برای شما
فراهم کرد، داروهایی وجود دارد که باعث کشتن این میکروب‌ها و کمک به التیام
درد و زخم می‌شوند. با دسترسی بیشتر افراد به آب سالم و بهداشت، افراد
کمتری نسبت به قبل به این باکتری معده مبتلا می‌شوند.
پس از ورود هیلکوباکتری به بدن، به غشای
معده حمله می‌کند،غشای معده از شما در برابر اسیدی که بدن برای هضم غذا
استفاده می‌کند، محافظت می‌کند. وقتی باکتری معده آسیب قابل توجهی به غشای
معده وارد کرد، اسید می‌تواند وارد غشا شود و باعث بوجود آمدن زخم معده
گردد. زخم معده موجب خونریزی، عفونت و جلوگیری از حرکت غذا در دستگاه گوارش
می‌شود.
علت میکروب معده غذا، آب یا ظرف آلوده می
باشد. این بیماری در کشورها یا جوامعی که فاقد سیستم فاضلاب مناسب هستند یا
آب سالمی ندارد بیشتر شایع است. همچنین باکتری معده از طریق تماس با بزاق
یا مایعات دیگر بدن فرد مبتلا به آن قابل سرایت است.
میکروب معده در کودکان شیوع بیشتری دارد و
بسیاری از افراد در دوران کودکی به این بیماری مبتلا می شوند، اما این
باکتری به بزرگسالان نیز قابل سرایت است. این باکتری‌ها برای سالیان زیادی
در بدن زندگی می‌کنند و در اغلب موارد افرادی که مبتلا به آن‌ها می‌شوند
دچار زخم معده و علائم دیگر نمی‌شود. پزشکان به طور قطع نمی‌دانند که چرا
تنها تعدادی از افراد پس از ابتلا به میکروب معده، زخم معده و غیره
می‌گیرند.
علائم و نشانه ها
در صورتی که زخم معده دارید، درد شدید یا
خفیفی را در شکم خود احساس می‌کنید. این دردها موقتی هستند، اما وقتی معده
شما خالی است، مثلاً بین وعده‌های غذایی یا در نیمه شب، این درد اغلب بیشتر
حس می‌شود. این درد می‌تواند بین چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. پس از
غذا خوردن، نوشیدن شیر یا مصرف آنتی اسید درد تا حدودی تسکین پیدا می‌کند.
علائم دیگر زخم معده ناشی از میکروب معده شامل موارد زیر می‌شود:
- نفخ
- آروغ
- فقدان احساس گرسنگی
- تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
زخم‌ها باعث خونریزی معده یا روده می‌شود
که برای سلامتی شما خطرناک است. در صورت داشتن یکی از علائم زیر، سریعاً به
پزشک مراجعه کنید:
- مدفوع خونی، تیره یا قرمز رنگ
- احساس خستگی بدون دلیل خاصی
- رنگ پریدگی پوست
- استفراغی که دارای خونی است و شبیه قهوه آسیاب شده می شابد
- دل درد شیدد
عفونت هلیکوباکتری ممکن است منجر به سرطان
معده شود، هر چند که این امر چندان شایع نیست. اگر علائم زخم معده را
نداشته باشید، پزشک وجود هلیکوباکتر پیلوری را مورد ازمایش قرار نمی‌دهد.
اما اگر اکنون یا در گذشته این علائم را داشته‌اید، بهتر است آزمایشاتی روی
شما صورت بگیرد. داروهایی مثل داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی نیز
می‌توانند باعث آسیب رساندن به غشای معده شما شوند، بنابراین بهتر است
متوجه شوید که چه چیزی باعث بوجود آمدن علائم شما می‌شود تا درمان مناسب
برای بهبود انها تجویز شود.
برای شروع کار، پزشک در مورد سوابق پزشکی،
علائم و داروهایی که مصرف می‌کنید سوالاتی را می‌پرسد. سپس معاینه فیزیکی
انجام می‌دهد که شامل فشار دادن شکم برای بررسی ورم، التهاب یا درد می‌شود.
تشخیص
در ادامه روش های تشخیصی ابتلا به میکروب معده شرح داده می شود:
- آزمایش تنفسی اوره: شما نوشیدنی خاصی می‌نوشید که
حاوی ماده ی اوره است.سپس داخل یک کیسه نفس می‌کشید و پزشک کیسه را برای
آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. در صورتی که میکروب هلیکوباکتری داشته
باشید، باکتری معده، اوره را به دی اکسید کربن تبدیل می‌کند و آزمایشات
آزمایشگاهی نشان می‌دهند که سطوح گاز در بازدم شما بیش از حد نرمال است.
پزشک برای بررسی دقیق تر زخم معده شما، اقدامات زیر را انجام می‌دهد. - آندوسکوپی قسمت بالای معده و روده: در بیمارستان،
پزشک با استفاده از یک لوله که دوربین کوچکی به آن متصل است و آندوسکوپ
نامیده می‌شود داخل معده و قسمت بالایی روده شما را مشاهده می‌کند. در طول
انجام این ازمایش، برای راحتی بیشتر داروهای مسکن برای شما تجویز می‌شود. - آزمایشات قسمت بالای معده و وروده: در بیمارستان،
مایعی را می‌نوشید که ماده ای به نام باریوم دارد و پزشک از شما تصویر اشعه
ایکس می‌گیرد. مایع گلو و معده شما را می‌پوشاند و باعث می‌شود که در
تصویر به خوبی مشخص باشند. - سی تی اسکن: سی تی اسکن یک آزمایش تصویر برداری با اشعه ایکس قدرتمند است که تصاویری با حزئیات زیاد از داخل بدن شما عرضه می‌کند.
درمان
اگر به زخم معده مبتلا شده‌اید که ناشی از
میکروب هلیکوباکتری معده است، درمان میکروب معده شما شامل کشتن میکروب‌ها،
درمان غشای معده و پیشگیری از بازگشت زخم‌ها می‌شود. بهبودی فرد بین یک تا
دو هفته طول می‌کشد.
پزشک احتمالاً چند نوع دارو را برای شما تجویز می‌کند. این داروها از قرار زیر هستند:
- آنتی بیوتیک هایی مثل آموکسی سیلین، کلاریترومایسین، مترونیدازول،
تتراسایکلین یا تینیدازول برای کشتن میکروب معده بدن. احتمالاً باید دو
دارو از این دسته مصرف کنید. - داروهایی که باعث کاهش میزان اسید معده می‌گردند. از جمله ی این داروها می توان به پنتوپرازول یا رابپرازول اشاره کرد.
- اکسید بیسموت که در کنارآنتی بیوتیک ها به کشتن میکروب هلیکوباکتری
معده کمک می‌کند، باعث انسداد هیستامین شیمایی (که عامل تسریع در تولید
اسید بیشتر توسط معده است) می‌شود. این داروها شامل فاموتیدین، نیزاتیدین
یا رانیتیدین می‌شود.
درمان شما به این معناست که در هر روز
باید حدود ۱۴ قرص یا بیشتر مصرف می‌کنید و طول دوره درمان چند هفته است که
شاید به نظر زیاد بیاید. اما باید هر چیزی که پزشک تجویز می‌کند را مصرف
کنید و از دستورالعمل‌های او پیروی کنید. در صورتی که آنتی بیوتیک ها را
فوراً مصرف نکنید، باکتری معده شما نسبت به آن‌ها مقاوم می‌شود و در نتیجه
درمان میکروب معده عفونت‌ها سخت تر انجام می‌شود. در صورتی که داروها شما
را اذیت می‌کند، با پزشک در مورد روش‌های درمانی و نحوه کنترل عوارض جانبی
مشورت کنید. یک ماه پس از اتمام دوره درمان، پزشک تنفس یا مدفوع شما را بار
دیگر مورد آزمایش قرار می‌دهد تا مطمئن شود میکروب معده از بین رفته است.
پیشگیری
شما می‌توانید از ابتلا به عفونت میکروب
هلیکوباکتری معده پیشگیری کنید. روش پیشگیری از این میکروب شبیه روش‌های
پیشگیری از میکروب‌های دیگر است:
- پس از رفتن به دستشویی و قبل از غذا خوردن دست‌های خود را بشوئید. به کودکان خود نیز این کار را آموزش دهید.
- از مصرف غذا یا آبی که سالم نیست،خودداری کنید.
- از خوردن چیزی که به طور کامل پخته نشده است، خودداری کنید.
- از خوردن غذایی که توسط افرادی که دست‌های خود را نمی‌شویند، تهیه شده، خودداری کنید.
اگر چه استرس، غذاهای تند و مصرف دخانیات
باعث بوجود آمدن زخم معده نمی‌شود، اما مانع از بهبودی سریع یا تشدید درد
ناشی از زخم معده می‌شود. در مورد شیوه‌ها مدیریت استرس، بهبود رژیم غذایی و
در صورت استعمال دخانیات، نحوه ترک سیگار با پزشک مشورت کنید.
اغلب زخم‌های ناشی از میکروب هلیکوباکتر
پیلوری پس از چند هفته درمان برطرف می‌شود. در صورتی که دچار زخم معده (از
عوارض ابتلا به میکروب هلیکوباکتر معده) هستید، از خوردن داروهای ضد
التهابی غیراستروئیدی برای تسکین درد خودداری کنید، زیرا این داروها به
غشای معده آسیب وارد می‌کنند. در صورتی که به داروی مسکن نیاز دارید، از
پزشک خود بخواهید تا مسکن مناسب را برای شما تجویز کند. درمان میکروب معده
معمولا آسان است و مشکلی را به وجود نمی آورد، اما در صورت بی توجهی به
علائم آن ممکن است مبتلا به زخم معده و یا روده شوید. بنابراین با بروز
نشانه های ذکر شده در مقاله به پزشک مراجعه کنید تا در صورت تشخیص وجود
باکتری معده، درمان لازم را برایتان تجویز کند.
اگر دچار عفونت میکروبی معده شده اید؛ این غذاها را بخورید
زخم و التهاب معده در واقع نتیجه آسیب این
سد د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فاعی می‌باشند. اگرچه زخم
معده مي‌تواند ناشی از عوامل گوناگون از قبیل عوامل
عصبی و روانی، شیمیایی، مصرف الکل، مصرف طولانی مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ت قرص آسپرین و
تنباکو باشد. اما یکی از مهمترین د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌لایل
ایجاد آن عفونت ناشی از باکتری موسوم به هلیکوباکترپیلوری
مي‌باشد.
این باکتری مشکل‌ساز
هلیکوباکترپیلوری یک
باکتری گرم منفی است که محل اصلی زندگی آن جد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ار
معده مي‌باشد. این باکتری با مکانیسم‌‌هاي خاصی
مي‌تواند در محیط اسیدی معده
زند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه بماند که بوسیله همین مکانیسم‌‌ها به
جد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ار معده آسیب مي‌رساند. این باکتری
مي‌تواند هم از طریق طبیعی و هم از طریق سیستم ایمنی و
تولید سیتوکینهای خاص باعث ایجاد التهاب
معده شود.
شیوع عفونت هلیکوباکترپیلوری
بطور معمول مرتبط با شرایط ژئوگرافی و اقتصاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی-اجتماعی جامعه
مي‌باشد. در کشور ما شیوع این عفونت
حدود 80 د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رصد (در
افراد بزرگسال) مي‌باشد و
حدود 15-10د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رصد از این
افراد دچار زخم معده و 1
د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رصد نهایتاً دچار سرطان معده
مي‌شوند. هلیکوباکترپیلوری مهمترین عامل التهاب مزمن بافت
توليد كنند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه موکوس معده، زخم
معده، سرطان معده و التهاب آتروفیک معده
(التهاب مزمن با تخریب غشای موکوسی و غد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌‌هاي اسید
ساز معده) مي‌باشد.
که التهاب آتروفیک
معده مي‌تواند منجر به عد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌م ترشح
اسید و فاکتور د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اخلی معده شود
و از آنجا که عناصر دو ظرفیتی از قبیل کلسیم و آهن
در محیط اسیدی بهتر جذب مي‌شوند با کاهش
ترشح اسید جذب این عناصر هم کاهش می‌یابد و نیز
فاکتور د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اخلی عاملی است که برای جذب ویتامین B12 ضروری
مي‌باشد. كمبود آهن و ویتامین B12 هر دو
می‌توانند باعث کم‌خونی نهفته شوند.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
افرادی
که دارای سابقه فامیلی سرطان معده در
خویشاوند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ان د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رجه اول خود
هستند و افرادی که التهاب معده
دارند.برخی از علائم عفونت به هلیکوباکتر پیلوری
شامل: سوء هاضمه، درد و سوزش سر دل، نفخ
همراه با درد، حالت تهوع، سیری زود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رس
همراه با نفخ، درد در ناحیه بالای شکم که
یک ساعت یا بیشتر بعد از صرف غذا مشاهده
مي‌‌شود.از آنجا که این باکتری از طریق مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌فوعی –
د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هانی منتقل شود بنابراین رعایت بهداشت
فرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی ضروری مي‌باشد.
درمان
عفونت
هلیکوباکترپیلوری بطور خود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی قابل
درمان نیست و در صورت عد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌م پیگیری و
طولانی شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن عفونت عوارض مي‌تواند گسترش
پیدا کند تا جایی‌که منجر به آسیب جد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی به
معده و نهایتاً سرطان شود.مهمترین روش
درمانی در ایران درمان 3
د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارویی به مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ت تقریبا 2 هفته مي‌باشد.
این رژیم شامل تجویز همزمان 3 آنتی‌بیوتیک به همراه یک د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اروي
خنثي‌کنند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه اسيد معده است. مصرف به موقع
داروها و کامل کرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن دوره
درمان برای ریشه‌کنی این باکتری ضروری مي‌باشد.
توصیه‌‌هاي غذایی
از
آنجا که ابتلابه عفونت هلیکوباکتر پیلوری بر اساس مد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ت و
شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ت عفونت مي‌تواند. طیفی از علائم را از قبیل
التهاب معده تا زخم معده را شامل شود
بنابراین توصیه‌‌ها و پرهیزهای غذایی مشابه همه بیماران گوارش است:خوب
جوید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن غذا، وعد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌هاي کم و مکرر در طول
روز، عد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌م مصرف وعد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه سنگین قبل از خواب
مي‌تواند در بهبود علائم این بیماران
موثر باشد. میوه و سبزیجات تازه و مواد غذایی حاوی
سلنیوم از قبیل مغزها و خصوصا باد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام هند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی، غذاهای
د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ریایی، گوشت مرغ، گوشت گوسفند و جگر برای سلامت
معده مفید می‌باشند.
در
گذشته افراد مبتلا به زخم یا التهاب معده از
خوردن غذاهای اسیدی منع
می‌شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ند اما د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رحال حاضر خوردن
غذاهای اسیدی مانند مرکبات، گوجه فرنگی و… براساس
تحمل فرد قابل توصيه
مي‌باشد.نوشید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نی‌‌هاي الکلی می‌توانند
باعث وخیم‌تر شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن شرایط شوند و
نوشید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نی‌های کافئینه از قبیل چای و قهوه می‌توانند
باعث تشدید درد در
این افراد شوند.مصرف پود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر فلفل قرمز
مي‌تواند اثری د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وگانه داشته
باشد به طوریکه مصرف زیاد آن باعث
تشدید علائم و وخیم‌تر شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ن بیماری و مصرف
مقاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یر کم آن باعث افزایش تولید موکوس و
بهبود زخم معده شود.
مصرف بعضی
غذاها مي‌تواند از جد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ار معده
در برابر هلیکوباکترپیلوری محافظت کند و یا
در کنار درمان د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ارویی به ریشه‌کنی این
باکتری کمک کند:
1. زرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌چوبه، عصاره زنجفیل و نیز
مصرف مواد غذاهای حاوی مواد فنولیک از قبیل قره‌قاط
مي‌تواند در ریشه‌کنی این باکتری موثر
باشند.
2. تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از انواع عسل نیز برای درمان هلیکوباکترپیلوری موثر است.
3.
غذاهای حاوی سولفورفان از قبیل انواع کلم یک باکتری‌کش قوی محسوب
مي‌شوند که می‌توانند بر ریشه‌کنی هلیکوباکترپیلوری
هم موثر باشند.
4. مصرف سویا نیز ممکن است باعث کاهش
تولید واسطه‌‌هاي التهابی (اینترلوکین 10) ناشی از
هلیکوباکترپیلوری شود.
5. پونه علاوه بر خاصیت آنتی اکسید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انی مي‌تواند بر تخریب هلیکوباکترپیلوری هم موثر باشد.
6.
مصرف میوه و سبزی تازه خصوصا آنهایی که سرشار از ویتامین C، ویتامینE
(انواع مغزها و د‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انه‌‌هاي روغنی)، لیکوپن (سبزیجات و میوهایی که
رنگ قرمز دارند) هستند نیز مي
تواند مفید باشد.
7.مصرف
پود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ر سیر نیز مي‌تواند در کنار تجویز
آنتی‌بیوتیک، به کاهش عفونت و ریشه‌کنی بیشتر این باکتری کمک
کند.
