جهاد سازندگي- پشتيباني جنگ
سالروز تشكيل جهاد سازندگي
جهاد
سازندگي نهادي است كه نطفه آن درانقلاب بسته شد ، در بستر انقلاب رشد كرد و
همراه با نهال نوخاسته انقلاب به ثمر رسيد. حديث جهاد، حديث انقلاب است و
كارنامه سراسر جهاد و شهادت آن، نشان از تلاش و سخت كوشي جهاد گران دارد.
دست پرتوان جهادگران ، بذر انقلاب را در دل محرومترين و مستضعف ترين قشر
جامعه ، يعني روستاييان ، كاشت و تيرآنان قلب بزرگترين دشمنان را نشانه
گرفت.
جهاد گران گمنام و بي نشان در عرصه هاي توليد و نبرد تلاش
كردند و شجاعانه در سخت ترين شرايط، بزرگترين موانع را از سر راه انقلاب
اسلامي برداشتند. آنان مخلصانه و با تمام وجود در جبهه هاي حق عليه باطل
به ياري رزمندگان اسلام پرداختند و سنگرسازان بي سنگر لقب گرفتند. جهاد
سازندگي انسان هايي را پرورش داد كه قبل از شروع به سازندگي شروع به جهاد
نفس كردند و در راه آباداني و عظمت كشور انقلابي خويش در راستاي اهداف
اسلامي ، تمام سعي و تلاش خويش را به كار بستند و در اين راه حتي از ايثار
جان دريغ نورزيدند و خود را فداي مكتب خويش نمودند .
بعد از فرمان
تاريخي امام خميني در27 خرداد 1358 مبني بر تشكيل جهاد سازندگي جهت رفع
محروميتها و تلاش براي آباداني كشور، جهاد به منظور فراهم ساختن نهضتي همه
جانبه در جهت مبارزه با فقر، اقدام به محروميت زدايي، توسعه و عمران
روستاها و در يك كلام، حركت در جهت استقلال و خودكفايي ، از متن توده هاي
ميليوني مردم محروم و مستضعف به وجود آمد. رسالت اصلي جهادگران ابلاغ
پيام اسلام و انقلاب و كاشتن بذراستقلال وآباداني در دل روستاها بود.
رهبرمعظم انقلاب در مورد تشكيل جهاد مي فرمايند:… جهاد سازندگي يكي از
پديده هاي بسيار زيباي اين انقلاب است و واقعاً يك گل خوش رنگ و بوي بر
بدنه اين نهاد روييده است كه نه فقط كساني را كه با آن سر و كار دارند
سرمست مي كند بلكه اين درخت را زينت مي دهد.
بعد ازطرح تشكيل وزارت
جهاد، اساسنامه اي توسط برادران جهاد دردفتر مركزي تهيه شد و توسط اعضاي
شوراهاي مركزي جهاد سازندگي دركشور به تصويب رسيد و به عنوان طرح، در دوره
اول مجلس، مطرح شد و در كميسيون ويژه جهاد مورد بررسي قرار گرفت و بعد از
طي مراحل و اصلاحاتي جهت تصويب آماده شد. كليات طرح در سه فصل شامل اهداف،
وظايف و مقررات عمومي با يازده ماده و پنج تبصره در جلسه روز سه شنبه 7 آذر
1362 مجلس به تصويب نهايي و در تاريخ 17/9/1362، به تأييد شوراي نگبهان
رسيد.
ويژگي هاي جهاد سازندگي
جهاد سازندگي يك نهاد مردمي و انقلابي با ويژگي هاي زير است :
1- حضور در فعاليتهاي اضطراري و قدرت جابه جايي با توجه به روحيه همكاري في مابين بخش ها و مناطق، در جهت نيل به اهداف كلي جهاد.
2- توانايي پذيرش مأموريت بر مبناي ضرورت ها و نيازهاي انقلاب اسلامي.
3- سادگي و بي آلايشي و پرهيز از تشريفات غير ضروري .
4- ايجاد فضاي مناسب جهت رشد و ارتقاء نيروها، در ابعاد فرهنگي و تخصصي.
5- خدمت به محرومان و روستاييان با اولويت دادن به مناطق دور دست و مستعد.
6- هدف غايي جهاد، تحول فرهنگي و انساني جامعه روستايي است.
7- حساسيت به مسائل شرعي و حفظ شعائر و ظواهر اسلامي در سازمان و محيط جهاد.
8- مردمي بودن و تأكيد بر مشاركت مردم در اجراي طرح ها و پروژه ها.
9- التزام عملي به ولايت فقيه.
10- گرايش به عدم تمركز مديريت و نظام اجرايي.
پس
از پيروزي انقلاب اسلامي در ٢٧ خرداد ١٣۵٨ به فرمان امام خميني (ره)
جريانها و تشكلهاي مردمي براي رفع محروميت روستاها نهاد جهاد سازندگي را
تأسيس كردند.
وظايف اصلي جهاد سازندگي رساندن اوليه ترين
امكانات مانند آب، جاده و امكانات بهداشتي به روستاها بود. غالب اعضاي جهاد
سازندگي جوانان داوطلب و دانشجويان بودند كه بصورت افتخاري كار مي كردند
همين موضوع باعث شده بود تا جهاد سازندگي در سراسر كشور مورد اسقبال و
علاقه مردم روستاها قرار گيرند. در مناطق مرزي كه ضد انقلاب فعاليت گسترده
تري داشت، عليرغم عدم وجود امنيت جهاد سازندگي همچنان به فعاليت خود ادامه
مي داد.
خدمات ارزنده جهاد سازندگي علاوه بر سازندگي و آباداني
مناطق محروم كشور در طول هشت سال دفاع مقدس، از نقش مؤثر اين نهاد انقلابي
در حفظ استقلال و تماميت ارضي ايران حكايت دارد. جهاد سازندگي در زمينه هاي
صنايع روستايي، كشاورزي، دامداري، سدسازي، منابع طبيعي، آبخيزداري و دهها
مورد ديگر فعاليت گسترده اي در سطح ايران و برخي كشورهاي آفريقايي انجام
داده است. جهاد سازندگي در سال 1362 تبديل به يك وزارتخانه شد و پس از آن
در سال 1379 در وزارت كشاورزي ادغام گرديد، و وزارتخانه جهاد كشاورزي به
وجود آمد.
امروز اعضاي پرتوان و ايثارگر جهاد سازندگي در دور افتاده
ترين و محرومترين مناطق كشور مشغول فعاليت و خدمت ميباشند. در سالروز
تشكيل اين نهاد فداكار توفيق هر چه بيشتر جهادگران را از خداوند خواستاريم.
جهاد سازندگي
جهاد
سازندگي از جمله نهادهاي مردمي جوشيده از انقلاب اسلامي ايران است. اين
نهاد به خاطر فلسفه تشكيل و عملكرد آن، در ميان ساير نهادها و ارگانهايي كه
براي قوت و تداوم انقلاب اسلامي شكل گرفتند از اعتبار و جايگاه والايي
برخوردار است.
جهاد سازندگي تنها به فاصله 4 ماه پس از پيروزي انقلاب
اسلامي به فرمان امام خميني شكل گرفت و تشكيل آن به خاطر فقر فزاينده‌اي
بود كه در سيستم كشاورزي و نظام روستائي كشور وجود داشت.
زمينه‌هاي پيدايش جهاد سازندگي
با
پيروزي انقلاب اسلامي در بهمن 1357 ضرورت تشكيل و پي‌ريزي نهادي مستقل
براي زدودن آثار ستمشاهي از چهره روستاها و مناطق محروم كشور به صورت يك
خواست عمومي مطرح شد. اين ضرورت از آنجا ناشي مي‌شد كه تشكيلات اداري و
دواير دولتي كه در رژيم گذشته بنا شده بودند بر اساس توسعه نظام شهري
پايه‌ريزي گرديده بودند و اصولاً در الگوي توسعه اقتصادي رژيم شاه تشكيلات و
سازماني براي رفع نيازهاي روستائيان، بويژه توليد‌كنندگان فرآورده‌هاي
زراعي و دامي پيش‌بيني نشده بود.
روستائيان ايران كه بخش عظيمي از جمعيت
كشور را تشكيل مي‌دهند تا پيش از انقلاب اسلامي هدف آزارهاي اجتماعي و
اقتصادي فراواني بودند. ستم «خان»ها و «كدخدا»ها و «آژان»ها و ساير
مأمورين دولتي و رشوه‌ها و باج‌هاي كلاني كه به انواع حيله‌ها از روستائيان
مي‌گرفتند، همراه با سلب امنيت جاني و مالي روستائيان، خاطره‌هاي دردناكي
در اذهان تداعي مي‌كند.
در نظام اقتصادي رژيم گذشته كه رويكرد آن به
فرهنگ شهرنشيني و رواج صنعت مونتاژ بود، نظام سنتي مبتني بر كشاورزي در
روستاها، جايگاهي نداشت و رو به اضمحلال بود. اين وضعيت نه تنها موجب
بيكاري و مهاجرت روستائيان به شهرها و رشد قارچ‌گونه مشاغل كاذب گرديد،
بلكه لطمه بزرگي به كشاورزي و بافت زندگي اجتماعي روستاها وارد ساخت.
بالاترين ستم بر روستائيان، طرح «اصلاحات ارضي» بود. از طريق اين طرح دست
روستائيان را از آب و زمينشان بريدند و مجبورشان كردند به منظور كسب درآمد،
روانه شهرها شوند. رها كردن زندگي روستائي و بيگانگي با فرهنگ شهري، زندگي
آرام و سنتي روستائيان كشور را به تباهي سوق داده بود. منافع رژيم شاه
ايجاب مي‌كرد با جمع‌آوري نيروي كار ارزان از روستاها، كارخانجات صنعتي
مونتاژ را كه در واقع حلقه‌هايي از زنجيره وابستگي بودند، گسترش داده و با
ايجاد روحيه مصرف‌گرايي در بين مردم، ايران را به يكي از بازارهاي مهم
فرآورده‌هاي مصرفي غرب تبديل كند.
كم‌توجهي به روستاها و
توليد‌كنندگان كشاورزي در ابعاد مختلف و دور بودن روستائيان از امكانات
گوناگون رفاهي همچون آب آشاميدني سالم، برق، راه و خدمات بهداشتي، انگيزه
سكونت و توليد در روستاها را از بين برده بود به طوري كه بر اساس آمارهاي
موجود از سال‌هاي 1350 به بعد همزمان با افزايش يكباره قيمت جهاني نفت، بخش
عظيمي از نيروهاي فعال روستائي جذب كارخانجات شهري شدند و فقر اجتماعي و
اقتصادي و نبود ابتدائي‌ترين امكانات مورد نياز، روند فرار از روستاها را
شدت بخشيده بود؛ در حالي كه روستا به عنوان يك مركز توليدي مي‌بايست در
برنامه‌ريزيهاي توسعه اقتصادي از جايگاه ويژه‌اي برخوردار باشد.
با
پيروزي انقلاب اسلامي، ضرورت بازسازي روستاها و احياي كشاورزي به عنوان
نخستين گام در دستيابي به آرمان و اهداف انقلاب مطرح و منجر به تأسيس نهادي
مستقل و مردمي تحت عنوان «جهاد سازندگي» شد.
امام خميني 4 ماه پس از
سقوط شاه با درك اهميت روستا در تأمين استقلال سياسي و اقتصادي با صدور
فرماني خواستار آن شدند تا ارگاني براي رسيدگي و رفع محروميت روستائيان
تشكيل شود و از مسئولين خواستند تا با اختصاص امكانات موجود كشور و
بهره‌گيري از نيروهاي داوطلب مردمي، سازندگي روستاها را در اولويت قرار
دهند.
فرمان امام براي تأسيس جهاد سازندگي
پيام امام خميني كه در حقيقت پاسخي به نياز اساسي روستاهاي كشور براي بازسازي بود، در 27 خرداد 1358 به اين شرح انتشار يافت :
بسم‌الله الرحمن‌الرحيم
بايد
بملت متوسل بشويم. ملتي كه بحمدلله مهياي خدمت و فداكاري بوده و هستند.
ملت ما با فداكاري بحمدالله مراحل با اهميت را پشت سرگذاشته، موانع مرتفع
شد، خائنين رفتند. و اگر تتمه‌اي هم باشد با همت ملت خواهند رفت. لكن اين
ديوار شيطاني بزرگ كه شكست، پشت اين ديوار و خرابي‌هاي زيادي هست و ناچاريم
كه براي سازندگي به ملت متوجه بشويم. براي اينكه خرابي‌هايي را كه در طول
مدت حكومت جائر پهلوي در مملكت ما حاصل شده است ترميم كنيم و بحمدالله ملت
ما راجع به سازندگي مهيا بودن خود را اعلام كردند. دانشجوهاي عزيز،
متخصصين، مهندسين و بازاريان، كشاورزان همه قشرهاي ملت داوطلب‌اند كه
ايراني كه به طور مخروبه به دست ما آمده، بسازند از اين جهت بايد ما اين
جهاد را به سازندگي موسوم كنيم… خداوند به همة ملت و به همة كساني كه در
اين راه تشريك مساعي مي‌كنند و اين وظيفه اخلاقي شرعي را ادا مي‌كنند توفيق
عنايت كند. همه موفق باشند كه در اين جهاد شركت كنند و اين خرابه‌ها را
بسازند و برادران خودشان را كمك نمايند كه شايد هيچ عبادتي بالاتر از اين
عبادت نباشد. بلكه من از اشخاصي كه براي زيارتها مثل زيارت مكة معظمه و
مدينه منوره مي‌‌خواهند به طور استحباب بروند از آنها مي‌خواهم و تقاضا
مي‌كنم كه شما كه براي ثواب مي‌خواهيد به مكه مشرف بشويد و يا مي‌خواهيد به
مدينه منوره و يا به عتبات عاليات مشرف بشويد، امروز ثوابي بالاتر از اين
نيست كه به برادران خودتان كمك كنيد و اين سازندگي را همه با هم شروع كنيم
كه ايران خودتان درست ساخته بشود و برادران شما نجات يابند. خداوند به همة
شما اجر عنايت مي‌كند و همان ثوابي را كه شما از زيارت مي‌خواهيد خداوند در
اين جهاد به شما خواهد داد.
والسلام و عليكم و رحمة‌‌الله و بركاته
بدين
ترتيب بود كه جهاد سازندگي به صورت يك نهاد مردمي با فرمان امام خميني در
تابستان 1358 تشكيل گرديد و از همان آغاز توانست خيل عظيم نيروهاي دلسوز و
جوان و نيز متخصصين متعهد را در رشته‌هاي گوناگون براي احيا و نوسازي
روستاها به سوي خود جلب نمايد.
ابلاغ پيام امام به روستائيان و فراهم
آوردن زمينه‌هاي حضور و مشاركت گسترده روستائيان در صحنه انقلاب و اولويت
دادن به روستاها به عنوان پايگاه‌هاي اساسي توليد و عدم وابستگي و ارائه
خدمات زيربنايي و ايجاد شغل مولد در روستا فلسفه وجودي نهادي است كه با نام
«جهاد سازندگي» شكل گرفت و فعاليت خود را در اقصي نقاط محروم و روستايي
آغاز كرد.
رويكرد جهاد سازندگي تلاش در صحنه‌هاي مختلف اقتصادي ـ
اجتماعي با مشاركت فعال مردم بود. تلاشهاي مستمر و بي‌وقفه جهادگران در
صحنه‌هاي سازندگي، بهره‌گيري از عناصر فعال و مخلص، تكيه بر تواناييهاي
مردم در حل مشكلات و از همه مهمتر حضور در همه عرصه‌هاي سازندگي و توسعه،
در مدت بسيار كمي اين نهاد را به مجموعه‌اي كارساز، كارآمد و پرتوان تبديل
كرد.
اهداف جهاد سازندگي
عمده‌ترين اهدافي كه جهاد سازندگي از ابتداي تشكيل دنبال نموده به طور خلاصه عبارتند از:
ـ زدودن فقر و محروميت از روستاها
ـ
حركت به سوي استقلال و خودكفائي كشور با تلاش در جهت بهبود وضع اقتصادي و
اجتماعي روستاها و مناطق عشايري از طريق توسعه كشاورزي، دامداري، صنايع
روستائي و …
ـ ايجاد زمينه لازم جهت رشد شخصيت والاي انساني روستائيان از طريق مشاركت و نظارت آنان در فعاليتهاي روستائي
ـ بسيج اقشار مختلف مردم جهت سازندگي روستاها و فراهم كردن امكان تلاش براي رشد و تكامل آنها.
لازم
به تذكر است كه به علت ابعاد گستردة ويراني‌‌ها و محروميت‌‌هاي به جا
مانده از رژيم پهلوي، جهاد سازندگي اولويت در امر سازندگي را به روستاهاي
دورافتاده و محروم اختصاص داده است.
در اساسنامه جهاد آمده است:
…
جهاد سازندگي با اعتقاد به رشد و تعالي انسان به عنوان هدف نهايي توسعه،
مشاركت جدي مردم در مراحل مختلف را براي كارائي هرچه بيشتر برنامه‌ها و
بروز استعدادها و خلاقيتها ضروري مي‌داند. …
… جهاد، با هدف رشد و
شكوفايي استعدادها و شخصيت انساني روستائيان، ارتقاء سطح فرهنگ، مهارت و
آگاهي آنان براي استفاده بهينه از امكانات، سازماندهي و حمايت از روستائيان
و توليد‌كنندگان به منظور افزايش توان آنان در امر توسعة روستائي، تغيير
بينش روستائيان و عشاير نسبت به پذيرش شيوه‌هاي نو در توليد جهت بهبود وضع
توليد و اقتصاد روستائي و ايجاد شرايط مناسب براي جلب مشاركت آنان و كسب
نقش مؤثر در توسعه را مدنظر دارد. …
… در اين راستا براي تحقق اهداف
مزبور، سياستهاي ذيل دنبال مي‌شود: ايجاد و گسترش سازمانها و تشكلهاي
روستائي به منظور انسجام و مشاركت روستائيان در مديريت روستاها، بسيج و به
كارگيري امكانات و نيروهاي مردمي در برنامه‌هاي عمران و توسعه روستائي،
گسترش الگوهاي كار جمعي و تعاوني در امر توليد، توزيع و خدمات مربوط به
توليد، ارائه و ترويج ديدگاهها، تجارب، روشها و شيوه‌هاي مناسب در زمينه
توسعه روستائي و نقش و جايگاه روستا در توسعه ملي در سطح جامعه.
جهاد سازندگي در خدمت جبهه‌ها
جهاد سازندگي با شروع جنگ تحميلي نقش مؤثر و چشمگيري در زمينه فعاليتهاي
فني
و مهندسي در جبهه‌ها ايفا كرد. شايد بتوان بخش بزرگي از پيروزيهاي
رزمندگان اسلام در عمليات گوناگون جنگ را ناشي از ايثار و فداكاري جهادگران
دانست. انتخاب واژه «سنگرسازان بي‌سنگر» بيانگر عمق فداكاري و اخلاف
جوانان جهادي بود كه در زير باران گلوله و ديد مستقيم دشمن به احداث خاكريز
و پل و سنگر و استحكامات مي‌پرداختند. عبور نيروهاي ايران از روزدخانه
مرزي اروند و غافلگيري نيروهاي عراقي در عمليات والفجر 8 (فتح فاو ـ سال
1365) از شاخص‌ترين عمليات مهندسي رزمي جهاد محسوب مي‌شود كه با حيرت
جهانيان روبرو شد و نقش برجسته جهاد سازندگي در جنگ را نشان داد.
جهاد
سازندگي در طول نزديك به سه دهه عملكرد خود با اجراي طرح‌هاي گوناگون
عمراني و كشاورزي در دورترين نقاط روستايي كشور و همچنين انجام
پيشرفته‌ترين طرح‌هاي مهندسي رزمي در طول دفاع مقدس ـ نقش مهم و تعيين
كننده خود را در امور اجرايي به اثبات رسدنده است.
جهاد سازندگي در برآوردها و جمع‌بندي عملكردهاي سالانه، همواره در صدر جدول نهادهاي مردمي جوشيده از انقلاب اسلامي قرار داشته است.
وزارت جهاد سازندگي
جهاد
سازندگي به دليل گستردگي فعاليت و تشكيلات در آذر 1362 به وزارتخانه تبديل
شد. اين تغيير طي طرحي در سه فصل شامل اهداف، وظايف و مقررات عمومي در 11
ماده و 5 تبصره در جلسه روز سه‌شنبه هفتم آذر 1362 مجلس به تصويب نهايي و
10 روز بعد به تأييد شوراي نگهبان رسيد و از آن پس با تقسيم فعاليت خود در
كميته‌‌هاي مختلف شرح وظايف خود را طبقه‌بندي كرد.
مهمترين اين كميته‌ها عبارتند از:
ـ كميته فرهنگي
ـ كميته عمران و فني
ـ كميته كشاورزي
ـ كميته بهداشت و درمان
ـ بخش روابط عمومي
ـ امور استانها
ـ مديريت داخلي
ـ تداركات
ـ كميته پشتيباني مناطق جنگي
ـ كميته صنايع
ـ امور مالي
امروز
سازمان و تشكيلات جهاد سازندگي جزو بديع‌ترين و كارآمدترين ارگانهاي
اجرائي كشور به شمار مي‌آيد و اعضاي آن در دورافتاده‌ترين مناطق كشور
مشغول فعاليت ميباشند.
تاریخچه وزارت جهاد کشاورزی
تنوع اقلیمی ، وجود منابع و ذخایر غنی، امكان ایجاد اشتغال مولد كم
هزینه و زودبازده و وجود مزیت نسبی در تولید و صدور محصولات ، از جمله
قابلیت های بخش كشاورزی است.
٢٣ درصد شاغلان كل كشور در این بخش
اشتغال دارند و ٢٦ درصد تولید ناخالص داخلی ،٢٦ درصد صادرات غیر نٿتی و بیش
از ٨٠ درصد غذای كشور در بخش كشاورزی تامین می شود.
این بخش از نظر
تولید، اشتغال، صادرات، حٿاظت و بهره برداری اصولی از منابع طبیعی و
خدادادی ، توسعه تحقیقات و ٿنآوری ها و توسعه مشاركت های مردمی، یكی از
اركان مهم اقتصاد و امنیت كشور به حساب می آید.
بخش كشاورزی و توجه
به توسعه و عمران روستا ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، همواره مورد
اهتمام و تایید قانونگذاران ، برنامه ریزان و دستگاه های اجرایی و محور
توسعه اقتصادی و اجتماعی بوده و تحولات وسیعی در عرصه كشاورزی و روستاها و
مناطق عشایری به وجود آمده است.
اما به علت برخی ناهماهنگی ها و
سیاست ها، نظام ها و روش های ناكارا، تداخل وظایٿ ، دوباره كاری ها …. و
بروز حوادث طبیعی (نظیر خشكسالی و سیل) بخش كشاورزی در سال های اخیر با
دشواری هایی روبه رو بوده كه مانع از رشد مطلوب این بخش شده است.
به
منظور رٿع این نابسامانی ها و نارسایی ها، براساس قانون برنامه سوم توسعه
اقتصادی، اجتماعی و ٿرهنگی جمهوری اسلامی ایران دولت مكلٿ شده تا در جهت
اصلاح نظام اداری ، كاهش تصدی های غیر ضروری، ارتقای بهره وری و كارایی
نیروی انسانس و مدیریت دستگاههای اجرایی، حذٿ موازی كاری ها …. و تجمع
امور كشاورزی ، دام، توسعه و عمران روستایی تدابیر لازم را اتخاذ كند. در
این راستا، لایحه ادغام وزارتخانه های جهادسازندگی و كشاورزی و تشكیل وزارت
جهاد كشاورزی توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی تهیه شد و پس از تصویب
هیات وزیران در تاریخ بیست و ششم مرداد ماه سال ١٣٧٩ با قید یك ٿوریت به
مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. این لایحه پس از ماه ها بحث و بررسی كارشناسان
، سرانجام در تاریخ ششم دی ماه سال ٧٩ به تصویب نمایندگان مجلس شورای
اسلامی رسید و در تاریخ دهم دی ماه ١٣٧٩ توسط شورای نگهبان تایید شد.
نظربه
اهمیت این قانون و ضرورت آگاهی همكاران از مٿاد آن لازم دیدیم تا متن كامل
«قانون تشكیل وزارت جهاد كشاورزی» را منتشر كنیم. امید است با تلاش همه
اعضای خانواده بزرگ “جهاد كشاورزی” زمینه های تحقق این قانون ٿراهم شود و
در آینده ای نزدیك شاهد توسعه پایدار كشاورزی ایران باشیم.
