فرق روانپزشک و روانشناس در چیست؟
نخستین تفاوت در دیدگاه و روش کار روان پزشکان نسبت به روان شناس و مددکار
ناشی از این واقعیت است که روان پزشکان در درجه اول پزشک هستند. ورود به
رشته پزشکی چه در ایران و چه در دیگر نقاط جهان بودن استثناء کار دشواری
است، بنابراین نیازمند توانمندی های ویژه از نظر استعداد، هوش، پشتکار و
سلامت روانی و جسمی است…
بدون این ویژگی ها نه فرد می تواند وارد رشته پزشکی شود و نه می تواند
دوران ۸ ساله پزشکی عمومی را با درس های دشوار در زمینه های متنوع،
آزمایشگاه ها، سالن تشریح، درمانگاه ها، بیمارستان ها و بخش های گوناگون و
کشیک های طاقت فرسا و ضرورت تعامل با همکلاس، استاد، بیمار و خانواده او،
پرستار، متصدیان آزمایشگاه و کارکنان بیمارستان بگذراند. درس ها و تجربیات
دانشجوی پزشکی به او دیدی همه جانبه و سامانه ای (سیستماتیک) در مورد مسایل
زیستی، روانی، اجتماعی و روحانی می دهد. دانشجوی پزشکی از آغاز کار خویش
با موضوعات کلیدی ای چون بیماری، مرگ و تولد روبروست که به او تجربیات عمیق
و روحانی عطا می کند. او با مسایلی روبروست که تنها با عشق و ایمان قوی به
خداوند می تواند به آنها بپردازد و به همین دلیل است که عموم پزشکان قویا
دیندار و مقید به اخلاقند بر این اساس اگر از پزشکی چیزی خلاف این امر
مشاهده شود به عنوان خارق عادت مطرح و مذمت می شود. دانشجویان پزشکی از
همان دوره بالینی حین ویزیت بیماران از استادان بزرگوار خود درس معرفت،
طریقت و اخلاق می آموزند.
روان پزشکان متخصصان اعصاب و روان هستند
پزشک با تفاصیل فوق الذکر در صورت تمایل ورود به دوره تخصصی برحسب علایق،
انگیزه و تجربه ممکن است یکی از رشته های بیست و چهارگانه تخصصی را دنبال
کند که ورود به آن نیز مستلزم گذراندن امتحان دشواری است که مصاف گروهی از
برجسته ترین پزشکان است. از جمله ممکن است وارد رشته تخصصی روان پزشکی شود
که در دوره ۴ ساله خود دانش نظری گسترده تر و ژرف تری را درباره سلامت و
بهداشت روان، پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی نابسامانی ها و بیماری های
روانی برای او فراهم می کند و در طول این مدت برحسب محاسبه، دست کم ۱۰ هزار
بیمار را در دوره ۴ ساله زیر نظر استادان خود در درمانگاه ها، بخش ها و
حتی جایگاه هایی چون پزشکی قانونی مورد معاینه و درمان قرار داده است. روان
پزشک در طول دوره پزشکی عمومی و پس از آن در طول دوره آموزش تخصصی با
درمان های دارویی، انواع روان درمانی و درمان به وسیله تشنج زایی برقی آشنا
می شود و الکتروانسفالوگرافی (ثبت امواج مغزی) و اصول تصویرنگاری مغزی و
نیز آزمون های روان شناسی را می آموزد. ذکر این نکته ضروری است که انواع
روان درمانی توسط روان پزشکان ابداع و به کار گرفته شده است و البته جز این
هم نمی تواند باشد زیرا این روان پزشکان (متخصصان اعصاب و روان) هستند که
با مبتلایان به بیماری های روانی سر و کار دارند.
پس از این ۴ سال، با گذراندن امتحان های دشوار نظری و علمی از جمله تخشیص و
درمان بیماران واقعی، روان پزشک در دو مرحله موفق به اخذ گواهینامه تخصصی و
دانشنامه تخصصی می شود (امتحانات این دو مرحله مجزاست و کسانی که متقاضی
ورود به هیات علمی روان پزشکی هستند حتما باید دارای دانشنامه تخصصی علاوه
بر گواهینامه تخصصی باشند).
از سوی دیگر، روان شناس و مددکار فارغ التحصیل دوره ۴ ساله رشته هایی
هستند که با مدرک دیپلم انسانی می توانند وارد آنها شوند و این رشته ها جزو
علوم انسانی محسوب می شوند و در این دوره ۴ ساله با مسائل نظری روان شناسی
و مددکاری آشنا می شوند. روان شناسی طبق تعریف عبارت است از بررسی رفتار
طبیعی و انگیزه های آن بنابراین در دوره کارشناسی یا کارشناسی ارشد یا
دکترای آن صحبتی از فیزیک، شیمی، زیست شناسی گیاهی و جانوری، فیزیولوژی،
تشریح فارماکودینامیک، فارماکوکینتیک، فارماکوگنوزی، نشانه شناسی بیماری ها
یا درمان بیماری ها که جزء لاینفک پزشکی است وجود ندارد و فقط ممکن است به
صورت مختصر و نظری اشاره ای به برخی موضوعات شود.
موضوع تشخیص و درمان بیماری ها آن اندازه مهم است که طبق قانون فقط به
پزشک محول شده و دخالت افراد غیرپزشک در امور درمانی جرم کیفری است. روان
پزشک طبق دید پزشکی بیمار را از وجوه مختلف زیستی، روانی و اجتماعی مورد
ارزیابی قرار می دهد. برای نمونه، اختلاف زناشویی یک زوج ممکن است ناشی از
بیماری دو قطبی باشد که تشخیص و افتراق آن جنبه پزشکی دارد و فقط با درمان
دارویی قابل معالجه است یا مشکلات تحصیلی یک نوجوان ممکن است به علت بیماری
اسکیزوفرنیا باشد که تشخیص و رد تشخیص های افتراقی آن کار روان پزشک است.
ممکن است اضطراب یک فرد ناشی از پرکاری تیرویید و افسردگی فرد دیگر ناشی
از اختلالات غدد فوق کلیه باشد. تشخیص این موارد فقط توسط کسی که تحصیلات
پزشکی دارد عملی است و درمان آنها نیز فقط توسط پزشک امکان پذیر است.
شما حال و روز بیمار بخت برگشته ای را در نظر بگیرید که به علت بی اطلاعی
در هر یک از موارد فوق به جای مراجعه به پزشک، به افراد دیگری که قادر به
تشخیص این وضعیت نیستند مراجعه کرده باشد و پس از ماه ها و حتی سال ها
مشاروه بی حاصل در اثر تشدید بیماری اصلی و عدم درمان آن فوت کند یا دست به
خودکشی بزند.
به همین دلیل طبق نظام سطح بندی خدمات درمانی، بیماران ابتدا باید به پزشک
عمومی یا پزشک خانواده مراجعه کنند و او پس از بررسی یا رأسا بیمار را
درمان می کند یا در صورت نیاز به اقدام های تشخیصی و درمانی تخصصی به متخصص
مربوطه ارجاع می دهد. برای نمونه بیمار مبتلا به اسکیزوفرنیا یا وسواس را
به روان پزشک معرفی می کند. روان پزشک سرپرست یک تیم درمانی متشکل از روان
پرستار، مددکار اجتماعی روان پزشکی، روان شناس بالینی و کار درمانگر با
گرایش روان است. او ممکن است برخی امور را به اعضای تیم محول کند، برای
نمونه بررسی وضعیت خانوادگی بیمار را به مددکار محول می کند. ممکن است
انجام برخی آزمون های روان شناختی یا روان درمانی های ساده را به روان شناس
بالینی محول کند. ممکن است مراقبت از بیمار و مصرف داروها و برخی انواع
روان درمانی و آموزش روانی بیمار و خانواده را به روان پرستار محول کند.
مسوولیت تشخیص و درمان برعهده پزشک است
به هر حال از نظر قانونی این پزشک است که مسوولیت تشخیص و درمان را برعهده
دارد و هیچ یک از اعضای این تیم بدون نظر روان پزشک اجازه ندارد ابتدا به
ساکن به تشخیص و درمان بیمار بپردازد. در غیر این صورت بر او همان می رود
که به بیماری که سعدی حکایت کرده است، رفت:
مردکی را چشم درد خاست. پیش بیطار (دامپزشک) رفت که دوا کن. بیطار از آنچه
در چشم چارپایان می کنند در دیده او کشید و کور شد. حکومت به داور بردند.
گفت برو هیچ تاوان نیست اگر این خر نبودی پیش بیطار نرفتی.
ندهد هوشمند روشن رای
به فرومایه کارهای خطیر
بوریا باف اگرچه بافنده است نبرندش به کارگاه حریر
البته اگر بیماری از روی ناآگاهی یا تبلیغات به غیرپزشک مراجعه کرد و او
هم با وجود نداشتن صلاحیت بیمار را پذیرفت، این بیمار یا بازماندگان او (در
اثر فوت ناشی از عدم معالجه پزشکی) می توانند به دادسرا شکایت کنند تا فرد
غیرپزشک تحت پیگرد قانونی قرار بگیرد.
هر کس که در حدود صلاحیت عملی و قانونی فعالیت کند مورد احترام است اما
همان گونه که مامای تحصیلکرده در کار متخصص زنان و زایمان دخالت نمی کند یا
بینایی سنج مدعی چشم پزشکان نیست و نمی گوید بیماران چشم پزشکی را من
معالجه می کنم، روان شناسان محترم نیز نباید در امور تشخیصی و درمانی
بیماران که جنبه پزشکی دارد، مداخله کنند، اما درباره مددکاران باید بگویم
آنها همیشه یاور ارزنده بیماران و پزشکان بوده اند و هیچ وقت موردی برای
گله از آنها وجود نداشته است.
فرق روانشناسی و روانپزشکی چیست؟
برای اکثر
مردم فهم تفاوت روانپزشک و روانشناس دشوار است.حتی این عدم درک در بین
طبقه تحصیل کرده و ممتاز جامعه هم مشاهده میشود که نمونه آنرا در فیلمهای
سینمایی و سریالهای تلویزیونی هم میتوان دید.
مثلا در فیلمها به غلط گفته میشود:
-مگه من دیوانه ام که به روانشناس مراجعه کنم در حالیکه باید گفته شود،مگه من دیوانه ام که به روانپزشک مراجعه کنم.
-یا به غلط گفته میشود،تو
دیوانه ای باید بری پیش روانشناس در حالیکه باید گفته شود،تو دیوانه ای
باید بری پیش روانپزشک.چون افراد دیوانه به روانپزشک و متخصص اعصاب و روان
باید رجوع کنند نه روانشناس٫
روانشناسی یکی از رشته های علوم
انسانی است و روانپزشکی از شاخه های پزشکی محسوب میشود.لذا کار روانپزشک
تجویز دارو برای بیمار است.در حالیکه روانشناس به آموزش،تعلیم و
تربیت،رواندرمانی و آموزش شیوه های صحیح تفکر و رفتار می پردازد.تفاوتهای
زیر را بین روانشناس و روانپزشک میتوان نام برد:
- روانپزشک برای بیمارش دارو تجویز میکند در حالیکه روانشناس
بالینی با روشهای رواندرمانی و گفتگو و آموزش …به درمان بیماری اقدام
میکند. - روانپزشک با بیماریهای شدید روانی یا جنون هم سر و کار دارد
در حالیکه روانشناس با بیماریهای روانی غیر از جنون کار میکند مثل اضطراب
،وسواس،پانیک،فوبیاو اختلالات شخصیت. - روانپزشک میتواند بیمار را در بیمارستان بستری کند و برای
درمان او از دارو و الکتروشوک استفاده میکند ولی روانشناس حق این کار را
ندارد. - روانپزشک در درمان بیماریها روی علل فیزیولوژیک تاکید دارد در حالیکه روانشناس روی عوامل یادگیری و تجارب کودکی تاکید میورزد.
- روانشناس علاوه بر درمان قادر به مشاوره های خانواده و زوجدرمانی هم هست در حالیکه روانپزشک در این زمینه تخصص ندارد.
- روانشناسی علم وسیعی است که بیش از ۲۰ رشته تخصصی را شامل
میشود و همه مباحث آن در مورد بیماری نیست مثل روانشناسی ورزش،روانشناسی
مدیریت،روانشناسی رشد و کودک،روانشناسی کار و…در حالیکه روانپزشک که از اسم
آن هم پیداست(پزشک) کارش فقط و فقط تجویز دارو برای درمان بیماری است.
