اگر بی حسی در دست و پا دارید،بدانید
اگر بی حسی در دست و پا دارید،بدانید
علاوه بر خواب رفتن دست و
پا، انواع اختلالات حسي از جمله كرختي، بي‌حسي، سوزن سوزن شدن و گزگز كردن
دست و پا نيز مشاهده مي‌شودکه این اختلال اکثرا در افراد دیابتی مشاهده می
شود.
خواب رفتن، گزگز و مورمور
شدن دست و پا را همه‌مان تجربه کرده‌ایم، اما همین حس خواب رفتن و مورمور
شدن اگر طولانی و مکرر شود، می‌تواند نشانه وجود برخی مشکلات در بدن ما
باشد.
فکر می‌کنید این علامت در چه مواقعی نیاز به ارزیابی و بررسی توسط پزشک دارد؟
در گفتگو با دکتربهتاش، ارتوپد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران کوشیده‌ایم پاسخی برای این سوالات بیابیم.
آقای دکتر! تقریبا همه ما، مورمور شدن و خواب رفتن دست را تجربه کرده ایم، اما گاهی اوقات در بعضی افراد، این مشکل شدید می شود. چرا؟
افرادی که همیشه از خواب‌رفتگی یا مورمور شدن دست می‌نالند، نیاز به
بررسی بیشتری دارند. شاید به نوعی دچار آسیب شبکه عصبی بازویی شده باشند؛
مثلا این افراد دچار ضعف، خواب‌رفتگی و مورمور شدن در یک دست و بازو
میشوند. این درد، در اثر آسیب کتف یا ناحیه زیر بغل به وجود می آید که بر
شبکه عصبی، موسوم به کلاف بازویی تاثیر منفی می‌گذارد.
گاهی اوقات بیماران از خواب‌رفتگی و مورمور شدن شبانه می‌نالند و می‌گویند تا بالای بازوی‌شان تیر می‌کشد.
بله، چنین موردی که اشاره کردید اگر شست، انگشت سبابه و انگشت وسطی را
درگیر کند، یا اینکه فرد دچار ضعف عضلانی شود، مطرح‌کننده اختلالی موسوم
به “نشانگان تونل مچ” است.
اختلال تونل مچ چطور بروز می‌کند؟
همان‌طور که می‌دانید داخل مچ انسان یک مسیر عبوری برای وترها و عصب
مدیان وجود دارد. التهاب یا تورم بافت‌های داخل تونل می‌تواند عصب مدیان را
تحت فشار قرار دهد.عصب مدیان مسوول حس لامسه در انگشت شست، انگشت اشاره،
انگشت میانی و قسمتی از انگشت حلقه‌ای است. تحت فشار قرار گرفتن این عصب
موجب تولید بی‌حسی و درد خاصی می‌شود که تحت عنوان “نشانگان تونل کارپال”
شناخته می‌شود.بسیاری اوقات، این نشانگان در هر دو مچ دست پدید می‌آید.
چه عواملی ما را مستعد این اختلال می‌کند؟
اگر چه نشانگان تونل کارپال اغلب بدون علت خاصی اتفاق می افتد، اما
تعدادی از عوامل می‌توانند شما را مستعد ابتلا به این بیماری کنند. این
عوامل شامل التهاب مفصل، چاقی، سیگار کشیدن، بارداری و داشتن مشاغلی خاص
است که دارای حرکات مکرر و قوی دست هستند؛ مثلا نشانگان تونل کارپال در
افراد قالیباف، تایپیست، قصاب، پیانیست و مکانیک بیشتر است و به ندرت
افرادی را که به طور تفریحی گلف، دوچرخه‌سواری یا قایق‌سواری انجام
می‌دهند، نیز گرفتار می سازد.
عامل اصلی بروز این مشکل، انجام فعالیت‌های تکراری و با نیروی زاید، در
حالی که مچ دست خم است، می‌باشد. البته نشانگان تونل کارپال می‌تواند در
بعضی اختلالات غدد درون‌ریز نظیر دیابت، اکرومگالی و ندرتا کم‌کاری تیرویید
و آرتریت روماتویید نیز دیده شود.به طور کلی زنانی که به میانسالی نزدیک
میشوند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند.
خواهیم به موارد دیگری از همین قبیل اشاره کنیم، از چه مشکلاتی باید نام ببریم؟
آسیب اعصاب محیطی از دیگر اختلالاتی است که می‌تواند باعث احساس مورمور
شدن در دست‌ها و پاها شود.همچنین این احساس می‌تواند با کرختی در همین
نواحی و ضعف و درد عضلانی دست و پا نیز همراه باشد. همان‌طور که می‌دانید
اعصاب محیطی امکان برقراری ارتباط میان مغز، اعضای بدن، عروق خونی، عضلات و
پوست را فراهم می‌سازند. فرامین مغزی از طریق اعصاب حرکتی منتقل میشوند و
اطلاعات دریافتی توسط بدن از راه اعصاب حسی به مغز مخابره میشوند.آسیب یک
عصب محیطی می‌تواند ارتباط بین مغز و ناحیه تحت پوشش آن عصب را قطع کند.
این اتفاق توانایی شما در حرکت عضلات یا درک طبیعی حواس یا هر دو را در
منطقه آسیب‌دیده، دچار اختلال خواهد کرد.آسیب عصبی می‌تواند به بروز نوعی
احساس مورمور شدن، سوزش و سایر احساسات دردناک در منطقه ی درگیر منجر شود.
آیا این موضوع همان نوروپاتی محیطی نیست؟
چرا، دقیقا همان است.
علت این نوروپاتی‌ها چیست؟
نوروپاتی‌های محیطی علل بی‌شماری دارند. از جمله ی این علل می‌توان به
سوانح، اعمال فشار بر عصب و آسیب عصبی ناشی از یک بیماری خودایمنی مثل
لوپوس و روماتیسم مفصلی اشاره کرد. البته برخی از بیماری‌های کبدی، کلیوی و
تیروئید هم می‌توانند به اعصاب محیطی آسیب برسانند.
بسیاری از بیماران دیابتی نیز از گزگز شدن دست و پا می‌نالند. دلیل آن چیست؟
شایع‌ترین علل، نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت است. علایم و نشانه‌های
نوروپاتی محیطی ممکن است سال‌ها پس از ابتلا به بیماری ظاهر شوند. اگر
دیابت شما به خوبی کنترل نشده باشد، احتمال بروز زودرس علایم و نشانه‌های
عصبی وجود دارد.
نکته دیگری باقی مانده است که بخواهید درباره آن توضیح بدهید؟
بله؛ در میان افراد معتاد به الکل، رژیم ناکافی به ویژه کمبود ویتامین
تیامین (B1) می‌تواند با بروز نوروپاتی در ارتباط باشد. کم‌خونی هم ممکن
است روی دهد و شانس ابتلا به نوروپاتی محیطی را افزایش دهد. اغلب
کم‌خونی‌ها در اثر کمبود ویتامین B12 رخ می‌دهند.
علایم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی معمولا طی چند ماه پیشرفت می‌کنند،
ولی در برخی از موارد مثل مسمومیت با آرسنیک ممکن است فورا بروز کنند.
احساس مورمور شدن معمولا در انگشتان پا یا نرمه پاها شروع و به سمت بالای
بدن گسترش می‌یابد. گاهی این احساس در دست‌ها آغاز و به سمت بازوها کشیده
می‌شود. نوعی احساس کرختی نیز به همین شیوه ممکن است ایجاد شود. پوست شما
ممکن است حساس شود و حتی لمس آرام آن هم دردناک گردد. در برخی از
نوروپاتی‌های محیطی ممکن است ضعف عضلانی زودتر یا به شکلی محسوس‌تر از
علایم و نشانه‌های حسی بروز کند.
خیلی اوقات برخی افراد که سکته مغزی را تجربه کرده‌اند، دچار مشکلاتی از این دست میشوند. چرا؟
ضعف عضلانی یا مورمور شدن یک بازو یا دست از مشخصه‌های سکته مغزی است و
معمولا با نشانه‌های دیگری همچون خواب‌رفتگی و ضعف عضلات صورت یا یک پا
همراه است. در صورت بروز چنین علامتی، بلافاصله به نزدیک‌ترین درمانگاه یا
بیمارستان مراجعه کنید.
مشکلات ناحیه گردن هم باعث بی‌حسی و مورمور شدن دست می‌شود؟
بله. فشردگی یا آسیب یکی از اعصاب در گردن می‌تواند به خواب‌رفتن و
مورمور شدن منجر گردد که ممکن است به کتف، بازو، دست و انگشتان تیر
بکشد.اگر مورد دیگری هم وجود دارد که باعث خواب رفتن یا مورمور شدن دست و
بازو می شود، بگویید.
گاهی اوقات اختلال عملکرد عصب اولنار (عصب اولنار شامل الیاف حرکتی و
حسی است که مسیر خود را در تنه تحتانی و طناب داخلی شبکه بازویی طی می کند)
نیز می‌تواند چنین مشکلاتی به وجود آورد.
آسیب عصب اولنار در ناحیه آرنج باعث مورمور شدن و خواب‌رفتن ناحیه آرنج
تا انگشت کوچک و قسمتی از انگشت حلقه می‌شود. ضربه زدن به این ناحیه، نوعی
درد و احساس سوزن شدن ایجاد می‌کند. ممکن است بیمار دچار ضعف عضلات دست هم
شود.
سوزن سوزن شدن دست و پا
احساس سوزن سوزن شدن دست و یا پا به علت فشار مستمر بر اعصاب،
گاهی می تواند خوش خیم و موقتی باشد.این سوزن سوزن شدن که معمولا
بدون درد است، با برداشتن فشار از روی اعصاب، از بین می رود.
برخی موارد، سوزن سوزن شدن دست ها یا پاها می تواند طولانی‌مدت
و شدید باشد و معمولا با علائم دیگری همراه است مثل درد، خارش، بی حسی و ضعف عضلات.در چنین مواردی، سوزن سوزن شدن ممکن است نشانه
ای از آسیب عصبی، عفونت باکتریایی یا ویروسی، قرار گرفتن در معرض مواد سمی و بیماری
های سیستمیک از قبیل دیابت باشد.
احساس سوزن سوزن شدن در اثر آسیب عصبی را نوروپاتی محیطی می
نامند، زیرا بر اعصاب دور از مغز و نخاع که اغلب در دست ها و پاها می باشند، اثر می
گذارد.با
گذشت زمان و در اثر کم تحرکی و یا بی تحرکی، نوروپاتی محیطی بدتر می شود.
عللسوزن
سوزن شدن دست و پا
1) 30درصد موارد احساس سوزن
سوزن شدن، به علت بیماری دیابت می باشد. در نوروپاتی دیابتی، این بی حس شدن ابتدا
در هر دو پا و بالای ساق ایجاد می شود و سپس به سمت دو دست و بالای بازو می رود.
2) علت 30 درصد موارد گز گز شدن ها، ناشناخته
و یا ایدیوپاتیک می باشد.
3) 40درصد باقیمانده به علت
یکی از موارد زیر می باشد:
Ø سندرم درگیری اعصاب :
این سندرم شامل سندرم تونل کارپال، فلج اعصاب ساعد و فلج اعصاب ساق پا است.
Ø بیماری های سیستمیک :
این بیماری ها شامل اختلالات کلیه، بیماری کبدی، آسیب عروق، بیماری های خونی، آمیلوئیدوز
(پروتئینی غیرمحلول که در کبد، کلیه ها، طحال و دیگر بافت ها ته نشین می شود)، اختلالات
بافت همبند، التهاب مزمن، عدم تعادل هورمونی مثل کم کاری تیروئید، سرطان ها و تومورهای
خوش خیم که به اعصاب حمله می کنند، است.
Ø کمبود ویتامین ها :
ویتامین های E، B1، B3، B6 و B12 برای درست عمل کردن اعصاب لازم می باشند.
برای مثال، کمبود ویتامین B12 موجب
کم خونی کشنده می شود و این کم خونی یکی از دلایل مهم نوروپاتی محیطی می باشد. زیاد
مصرف کردن ویتامین B6 نیز موجب
سوزن سوزن شدن دست ها و پاها می گردد.
Ø اعتیاد به الکل: افرادی
که زیاد الکل می نوشند، دارای کمبود ویتامین
B1 و دیگر ویتامین های مهم می باشد که این خود دلیلی برای نوروپاتی
محیطی می باشد. الکلیسم موجب آسیب اعصاب می گردد و از این رو برخی محققان به این نوع
نوروپاتی، نوروپاتی الکلی می گویند.
Ø مواد سمی : این
مواد سمی شامل فلزات سنگین (مانند سرب، آرسنیک، جیوه و تالیوم) و برخی مواد شیمیایی
صنعتی و محیط زیستی می باشد.
Ø همچنین این مواد سمی می تواند شامل داروهای شیمی
درمانی، داروهای ضد ویروس و آنتی بیوتیک ها باشد.
Ø عفونت ها : این
عفونت ها شامل بیماری لایم، زونا (آبله مرغان)، ویروس هرپس سیمپلکس (مولد تبخال) و
ایدز می باشد.
Ø بیماری های خودایمنی :
شامل سندرم گیلن باره، لوپوس و آرتریت روماتوئید می باشد.
Ø اختلالات ارثی : شامل
گروهی از اختلالاتی می باشد که در مجموع به نام بیماری شارکو- ماری- توث خوانده می
شوند.
Ø حوادث : در این
آسیب ها، اعصاب فشرده و له می شوند؛ برای مثال فشرده شدن اعصاب در اثر فتق دیسک و یا
دررفتگی استخوان.
گرچه برای نوروپاتی محیطی ارثی درمانی وجود ندارد، ولی بسیاری
از انواع اکتسابی با درمان بهبود می یابند.
