تاثیر غذاها، میوه ها و نوشیدنی ها بر داروها
تاثیر غذاها، میوه ها و نوشیدنی ها بر داروها
(تداخل غذا و دارو)
آنچه
می نوشید یا می خورید می تواند بر عملکرد داروی مصرفی شما تاثیر مستقیم
بگذارد. راهنمای حاضر مهمترین تداخلات غذا و دارو را بیان می کند. کافئین،
الکل و گریپ فروت بیشترین تداخلات را با داروها ایجاد می کنند.
عوامل دیگری که عملکرد داروها را تحت تاثیر قرار می دهد:
سن، جنسیت، دوز داروها، سایر داروها، ویتامین ها، گیاهان و مکمل ها می تواند باعث تغییر اثربخشی داروها شوند.
آیا معده خالی یا پر بر جذب دارو اثر گذار است؟
بله،
در مورد بعضی از داروها این چنین است، جذب بسیاری از داروها با معده خالی
بیشتر و سریعتر است و بعضی مواقع لازم است که حتما دارو بعد از غذا مصرف
شود.
تاثیر الکل بر داروها: الکل معمولا باعث افزایش عوارض جانبی داروها می شود.
اهمیت کافئین در تداخل با داروها:
چای،
قهوه، شکلات، نوشیدنی های کولا، نوشیدنی های انرژی زا محتوی کافئین هستند.
90 درصد افراد روزانه بیش از 50 میلی گرم کافئین دریافت می کنند که اهمیت
تداخل کافئین با داروها را نشان می دهد. کافئین، هم دارو محسوب می شود وهم
یک ماده طعم دهنده اضافه شونده به خوراکی ها و نیز یک ماده ادرار آور است،
مصرف مقادیر کم کافئین در بارداری مجاز است ولی مقادیر زیاد آن در زنان
باردار ممنوع است.
الکل:
به علت اثر تخریبی الکل بر روی کبد، مصرف الکل و داروهای با آسیب کبدی مانند استامینوفن، ممکن است باعث تخریب شدید بافت کبد گردد.
به علت اثرات کاهش هوشیاری الکل، مصرف آن با داروهای ضد حساسیت اثر گیجی و خواب آلودگی را تشدید می کند.
مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی با الکل، احتمال خونریزی معده را افزایش می دهد (آسپرین، ایندومتاسین، سلکوکسیب …..).
مصرف داروهای مخدر مانند کدئین، مرفین، متادون که در تسکین دردهای شدید کاربرد دارند با الکل ممکن است منجر به کما و مرگ شود.
خوراکی های حاوی تیرامین:
انواع پنیر مخصوصا پنیر مانده شده و مواد تخمیری (مانند خامه ترش شده و
ماست)، گوشت گاو و جگر مرغ، سوسیس و کالباس، خاویار، عصاره گوشت.
آوکادو،
موز، کنسرو انجیر، میوه های خشک (کشمش، آلو)، تمشک، میوه بیش از حد رسیده،
کلم ترش، سویا و سس سویا، مخمر آبجو. باقلا و مقادیر زیاد شکلات. کافئین:
بسیاری از نوشیدنی های کافئین دار دارای مقادیری از تیرامین نیز هستند.
درمان آسم و نفس تنگی:
تئوفیلین
که داروی باز کننده برونش است اگر همراه با خوراکی ها و نوشیدنی های حاوی
کافئین مصرف شود باعث افزایش عوارض جانبی تئوفیلین مانند افزایش ضربان قلب،
عصبی شدن و بی قراری می شود.
این
داروها در درمان نارحتی های قلبی عروقی مانند فشار خون، تپش قلب، درد قفسه
سینه، نارسائی قلب، لخته های خونی در عروق و کلسترول بالا کاربرد دارند.
مصرف داروهای ACE Inhibitors (مهار کننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین) مانند : کاپتوپریل، انالاپریل، لیزینوپریل
… که باعث افزایش میزان پتاسیم خون می شوند، همراه با غذاها و نوشیدنی
های محتوی مقادیر زیاد پتاسیم مانند موز، پرتقال ونمک های پتاسیم، ممکن است
مقدار این ماده را در بدن بیش از اندازه بالا ببرد که عوارضی همچون افزایش
ضربان قلب ایجاد می کند.
داروهای بتابلوکر مانند کارودیلول و متوپرولول
باعث کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون می شوند. برای جلوگیری از کاهش فشار
خون وضربان قلب ناگهانی، این داروها را بعد یا همراه غذا میل کنید.
دیگوکسین
برای درمان نارسائی قلب و تنظیم ضربان قلب تجویز می شود و باید یک ساعت
قبل از غذا و یا دوساعت بعد از غذا میل شود و در روزهای تجویز شده(معمولا 5
روز در هفته)، سرساعت مشخصی مصرف شود. فیبرهای گیاهی غذا مانع از جذب این
دارو می گردد.
استاتین ها مانند آتورواستاتین، لووستاتین و سیمواستاتین
با کاهش تولید LDL (چربی های با دانسیته پائین که اغلب کلسترول بد نامیده
می شوند) باعث کاهش کلسترول مضر در بدن می شوند. در صورت مصرف این داروها،
نباید بیشتر از یک چهارم گریپ فروت در روز مصرف شود، چون با کاهش
متابولیسم کبدی باعث افزایش عوارض جانبی این داروها می شود. ضمنا، مصرف
الکل با این داروها احتمال آسیب کبدی را افزایش می دهد.
وارفارین
برای جلوگیری از لخته شدن خون و برطرف کردن بعضی لخته های ایجاد شده در
عروق تجویز می شود. خوراکی های که محتوی مقادیر فراوان ویتامین K هستند،
اثر این دارو را کاهش می دهند مانند: انواع کلم مانند کلم بروکلی و کلم
پیچ، خربزه، اسفناج و شلغم تازه.
برعکس، بعضی خوراکی ها اثر وارفارین را تشدید می کند و ممکن است باعث خونریزی شود مانند سیر، جین سینگ، گلوکزآمین، زنجبیل، جینکوبیلوبا.
داروهای گوارشی، مهار کننده های پمپ پروتون
داروهای
مهار کننده پمپ هیدروژزن باعث کاهش تولید اسید در معده می شوند و معمولا
زمانی استفاده می شوند که اسید معده بیش از حد تولید می شود. بعضی از این
داروها نیاز به نسخه ندارند مانند امپرازول و لنزوپرازول و بسیاری از مواقع، توسط پزشک برای کاهش ریسک خطر خونریزی معده ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی تجویز می شود.
از این گروه پنتوپرازول را می توان با معده خالی یا پر مصرف کرد. ولی اسموپرازول حتما باید یک ساعت قبل یا دوساعت بعد از غذا مصرف شود. لنسوپرازول و امپرازول باید حداقل نیم ساعت قبل از غذا مصرف شود.
هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید):
اگر
غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نکند بیماری کم کاری تیروئید به
وجود می آید که در این صورت کلیه اعمال طبیعی بدن تحت تاثیر قرار می گیرد.
رشد و نمو بدن و صحبت کردن به کندی انجام می شود، انرژی بدن کاهش می یابد،
وزن افزایش می یابد، ریزش مو، پوست خشک وضخیم و حساسیت به سرما نیز از
علائم این بیماری است.
داروهای تیروئید این بیماری را کنترل می کند ولی درمان نمی کند، بنابراین قطع یا کاهش دارو باعث برگشت علائم بیماری می شود.
افراد
مبتلا به هیپوتیروئیدیسم مادرزادی، گواتر(علامت آن بزرگ شدن غده تیروئید
است) و کم کاری تیروئید پس از جراحی، نیاز به داروهای جبران کننده هورمون
دارند که توسط تشخیص پزشک، تجویز می شود.
تداخل با غذا:
جذب لووتیروکسین،
ارتباط مستقیم با صرف غذا دارد، در صورتی که همراه یا پس از غذا مصرف شود
جذب آن به شدت کاهش می یابد، در حالی که معلوم نیست چه میزان دارو جذب می
شود، بنابراین، این دارو باید صبح ناشتا و حداقل نیم تا یک ساعت قبل از
صبحانه میل شود. سویا، گردو، خشکبار و فیبرهای گیاهی جذب دارو را کاهش می
دهد.
درمان عفونت:
دوره
درمان آنتی بیوتیک تجویز شده توسط پزشک را به طور کامل مصرف کنید حتی اگر
احساس بهبودی کامل می کنید. همه داروی تجویز شده برای درمان بیماری شما
ضروری است. در صورتی که دوره درمان را کامل نکنید، ممکن است بیماری مجددا
عود کند و درصورت بازگشت بیماری، میکروب در مقابل آنتی بیوتیک مقاوم خواهد
شد و ممکن است دارو برای بار دوم اثر نکند.
داروهای آنتی باکتریال:
این داروها فقط بر باکتری ها اثر گذارند و بر روی سایر عفونت ها مانند عفونت های ویروسی کاملا بی تاثیرند.
مشتقات کینولون ها:
سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین، موکسی فلوکساسین:
همه این داروها را می توان قبل یا بعد از غذا مصرف کرد ولی جذب
سیپروفلوکساسین با لبنیات و شربت کلسیم، کاهش می یابد. همچنین کافئین جذب
این دارو را کاهش می دهد.
مشتقات تتراسیکلین ها:
تتراسیکلین، داکسی سیکلین، مینوسیکلین:
این داروها را یک ساعت قبل از غذا و یا دو ساعت پس از صرف غذا مصرف کنید.
در صورتی که معده حساس دارید می تواند این دارو را بعد از غذا میل کنید به
شرطی که همراه لبنیات(شیر، ماست و پنیر) نباشد. کلسیم موجود در لبنیات مانع
از جذب تتراسیکلین می شود. جذب مینوسیکلین و داکسی سیکلین کمتر تحت تاثیر
لبنیات قرار می گیرند.
فلوکونازول، ایتراکونازول، گریزئوفولوین، تربینافین:
در صورتی که ایتراکونازول، همراه یا بلافاصله بعد از غذا مصرف شود، بهتر عمل می کند.
گریزئوفولوین همراه با غذای چرب بهتر اثر می کند.
بقیه داروهای این گروه را می توانید با معده پر یا خالی مصرف کنید.
داروهای ضد مایکوباکتریا:
مایکوباکتری
عامل بیماری سل است. باکتری سل میکروب بسیار مقاومی است و برای درمان به
دو یا چند آنتی بیوتیک احتیاج است وگرنه سریعا در مقابل یک دارو مقاومت
ایجاد می کند.
اتامبوتول، ایزونیازید، ریفامپین :
اتامبوتول
را می توانید با معده خالی یا پر مصرف کنید ولی بقیه داروهای این گروه را
حتما باید یک ساعت قبل یا دو ساعت پس از غذا و با یک لیوان پر آب، میل
کنید.
در صورت مصرف ایزونیازید از مصرف خوراکی های حاوی تیرامین پرهیز کنید (در مقدمه لیست شده است).
ضدافسردگی های مهار کننده منوآمینواکسیدان:
این
گروه داروها برای کسانی استفاده می شود که سایر داروهای ضد افسردگی بر
آنها اثر نداشته است. عملکرد این گروه داروها، افزایش غلظت ماده خاصی در
مغز است که به صورت طبیعی در نرون های مغزی تولید می شود و برای تعادل مغز
ضروری است.
ترانیل سیپرامین:
مصرف این دارو با نوشیدنی ها و خوراکی هائی که محتوی تیرامین (در مقدمه
لیست شده است) هستند ممکن است باعث افزایش ناگهانی و خطرناک فشار خون شود.
بنابراین هنگام مصرف این دارو بسیار دقت کنید و دستورات پزشک را دنبال
کنید.
داروهای سایکوتیک:
بعضی
بیماران ممکن است حالت طبیعی خود را از دست داده و چیزهایی را ببینند،
بشنوند، بو کنند که وجود خارجی ندارد ویا چیزی را باور داشته باشند که ممکن
نیست. در این صورت پزشک به کمک دارو مواد طبیعی که باید در مغز تولید شود
را بالانس می کند. یکی از این داروها کلوزاپین است که در صورت مصرف با کافئین، غلظت دارو در خون افزایش می یابد و اثرات سمی دارو بروز می کند.
داروهای بیماری دو قطبی:
افراد
مبتلا به اختلال دو قطبی در بعضی مواقع احساس شیدایی دارند (خلق و خوی غیر
طبیعی هیجان زده، افکار پریشان، پرحرف تر از حد معمول و کاهش خواب طبیعی) و
در زمان های دیگر حالت افسردگی دارند.
داروهای مختلف برای این بیماران تجویز می شود که یکی از آنها لیتیم کربنات است.
برای
جلوگیری از دل آشوبه، لیتیم را همراه یا بلافاصله پس از غذا یا بایک
لیوان شیر مصرف کنید. لیتیم کربنات، باعث دفع سدیم بدن می شود بنابر این
رژیم غذائی معمولی با کمی نمک اضافه(زیاده روی ممنوع است) و مایعات فراوان
(8 تا 12 لیوان روزانه) بنوشید.
پوکی استخوان(استئوپروزیس):
بیس
فسفنات ها: این داروها برای درمان و پیشگیری پوکی استخوان استفاده می شود.
در استئوپروزیس بافت استخوان ضعیف و نازک می شود و احتمال شکسته شدن آن
افزایش می یابد.
آلندرونیت، ریزیدرونیت
این
داروها، فقط در صورتی جذب می شوند که معده کاملا خالی باشد. بنابراین، صبح
ناشتا قبل از خوردن هرچیزی، دارو را با یک لیوان آب ساده میل کنید. آب
معدنی که املاح دارد و یا آب میوه اثر آن را کاهش می دهد. مصرف آنتی اسید،
کلسیم، انواع غذا و نوشیدنی، ویتامین ها و داروهای دیگر به مدت حداقل 30
دقیقه پس از مصرف این داروها، مانع از جذب آن ها می شود. همچنین نباید به
حالت دراز کش، پس از مصرف دارو استراحت کنید تا زمانی که اولین وعده غذائی
را دریافت کنید.
باز شدن اشتها پس از ترک سیگار
بعد از ترک سیگار افراد تمایل بیشتری به خوردن غذا پیدا می کنند و دچار
نوعی حرص و ولع به تغذیه می شوند که این امری طبیعی ست و موجب چاقی آنان می
شود!
یک متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان
اینکه با ترک سیگار، هوس به خوردن و ناخنک زدن در فرد افزایش پیدا می‌کند،
گفت: «بر اساس نتایج پژوهش‌های به‌دست‌آمده گرچه با ترک عوامل تأمین‌کننده
نیکوتین و سایر ترکیبات زیان‌بار، نیاز بدن به انرژی 15 درصد کاهش می‌باید
ولی هوس خوردن و ناخنک زدن در فرد افزایش پیدا می‌کند.»
دکتر ضیاءالدین مظهری اظهار داشت: «علت اینکه فرد بعد از ترک، تمایل
بیشتری به ناخنک زدن دارد، قطع اثر نیکوتین روی پیام‌آوران مرکز گرسنگی است
که قسمتی از عملکرد آن را کاهش داده بود. از طرف دیگر با مکیدن سیگار و
فرو بردن دود و ترکیبات معلق در آن قسمت لذت‌خواهی مغز که درگیر بود، حالا
با ترک سیگار، دنبال جایگزین تازه‌ای است و همین باعث می‌شود فرد به ناخنک
زدن به هله‌هوله و خوردن شکلات و آب‌نبات و… روی بیاورد.»
وی در ادامه با بیان اینکه لاغری‌های حاصل از اعتیاد به دود و دوم ناشی از
تخریب عملکرد اندام‌های حساس بودن و برهم خوردن سوخت و ساز بدن از قند و
چربی گرفته تا پروتئین‌های مصرفی و… است، گفت: «ترک سیگار و سایر ترکیبات
زیان‌بار، باعث بالا رفتن سریع دو تا 5 کیلوگرم وزن در ترک‌کنندگان سیگار
می‌شود و این افراد معمولاً در هفته‌ها و در ماه‌های نخستین شاهد افزایش
دور کمر هستند.»
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پایان خاطرنشان کرد: «اگر
ترک‌کنندگان بتوانند گذر و تغییرات حاصله را تحمل کنند و پشت سر بگذارند،
بعد از چند ماه یا حداکثر یکی، دو سال تمام اختلالات سوخت و سازی و
روانی‌ای که در اثر مصرف سیگار و سایر ترکیبات زیان‌بار برایشان به وجود
آمده، رفع می‌شود و به ایده‌آل‌ترین تناسب اندام دلخواهشان دسترسی خواهند
یافت.»
