دهان تان بدمزه است؟
طعم دهان توسط ساختارهای ویژه ای به نام جوانه های چشایی احساس می شود.
به
طور متوسط ده هزار جوانه چشایی در دهان وجود دارد که اکثر آنها روی زبان
قرار گرفته اند، اما برخی نیز در سقف دهان و در پشت حلق واقع شده اند.
هر یک از این جوانه های چشایی حدود 50 سلول گیرنده حسی دارد که به نوشیدنی ها و غذاها واکنش نشان می دهند.
جوانه های چشایی به پنج طعم اصلی حساس هستند: شیرینی، ترشی، شوری، تلخی و اومامی (طعم گوشتی/ لذیذ).
بزاق
موجود در دهان، مواد شیمیایی موجود در غذا و نوشیدنی هایی را که مصرف می
کنیم، در خود حل می کند و پرزهای چشایی کوچک روی سلول های گیرنده، پیام
هایی به مرکز چشایی در مغز ارسال می کنند.
بو
نیز نقش مهمی در چشایی ما ایفا می کند. پوشش داخلی بینی حاوی سلول های
گیرنده بو است که بوی غذاها را می گیرند و این دو حس در کنار هم کار کرده و
طعم های گوناگون را شناسایی می کنند.
حس چشایی بستگی به ترکیب غذا نیز دارد. اگر غذای شیرین را پس از بلع غذای بی مزه، بخورید، طعم آن شیرین تر احساس می شود.
اگر به خوردن یک نوع غذا پشت سر هم ادامه دهید، کاهش رضایت از طعم را احساس می کنید که به علت سازگاری و انطباق با مزه آن غذا است.
خشکی دهان به علت کم آب شدن بدن یا آسیب غدد بزاقی می تواند به طعم فلزی در دهان منجر شود
چه چیزهایی می تواند موجب تغییر چشایی شود؟
جوانه
های چشایی دائما در حال جایگزین شدن هستند. بنابراین تغییر در سلامت بدن،
تغذیه، داروها، هورمون ها و سن همگی می توانند بر عملکرد آنها تاثیر گذاشته
و باعث شوند غذاها بی مزه یا مشابه به نظر برسند، یا طعم بد، شیرین، گچی،
خون‌مانند یا طعم های نامطلوب دیگر در دهان ایجاد کنند.
از جمله دلایل احتمالی طعم های غیر طبیعی در دهان عبارتند از:
– عدم رعایت بهداشت دهان: بهداشت ضعیف دهان می تواند به معنای بروز مشکلات لثه و دندان مانند ژنژیویت باشد که موجب طعم بدن در دهان می شود.
– عفونت دستگاه تنفسی فوقانی: سرماخوردگی، آلرژی و سینوزیت از جمله بیماری هایی هستند که موجب احتقان مسیر بینی و کاهش حس بویاییمی شوند و به این ترتیب توانایی چشیدن طعم ها کاهش می یابد.
– بارداری: در مراحل اولیه بارداری،
برخی از زنان متوجه می شوند حس چشایی شان تغییر کرده است. ممکن است طعم
فلزی عجیب در دهان احساس کنند، یا برخی نوشیدنی ها و غذاهایی که سابقا
برایشان لذتبخش بودند، ناگهان ناخوشایند به نظر برسند. همچنین فرد ممکن است
از غذاهایی که پیش از این خوشش نمی آمد، لذت ببرد.
– شیمی درمانی و داروهای درمان بیولوژیکی: افرادی که با این داروها تحت درمان سرطان قرار می گیرند، ممکن است طعم عجیبی در دهان حس کنند که مزه فلزی، تلخ یا شور است.
– مصرف داروهای دیگر: برخی از داروهایی که برای درمان آلرژی، آلزایمر، آنمی (کم خونی)، آسم، فشار خون، گلوکوم (آب سیاه چشم)، پارکینسون، نقرس، آرتروز روماتیسمی، اسکیزوفرنی و مشکلات تیروئید مصرف می شوند و نیز آنتی بیوتیک ها (مانند مترونیدازول)، ضد قارچ ها، کورتیکواستروئیدها،دیورتیک ها و چسب های نیکوتین می توانند طعم بد و غیرطبیعی در دهان ایجاد کنند.
– بیماری ها: خشکی دهان به علت کم آب شدن بدن یا آسیب غدد بزاقی می تواند به طعم فلزی در دهان منجر شود. در افرادی که به دیابت یا بیماری تیروئید، کبد یا کلیه مبتلا هستند، و نیز افرادی که ام اس، فلج صورت یا سکته مغزی دارند، مشکلات طعم دهان محتمل تر است.
سوء هاضمه در نتیجه بیماری ریفلاکس مری به معده نیز می تواند طعم شیرین یا اسیدی در دهان ایجاد کند.
– پیری یا سوء تغذیه: طعم شیرین و شور اغلب با تغذیه نامناسب یا پیری، کاهش می یابد.
– سندرم سوزش دهان: این
وضعیت که به نام های گلوسودینی ( glossodynia)، گلوسوپیروز (
glossopyrosis)، استومودینی (stomodynia) و دیسستزی دهان نیز شناخته می
شود، با حس مداوم سوزش در لب ها، زبان یا جای دیگری دهان مشخص می شود.
این وضعیت می تواند با طعم تلخ یا فلزی نامطلوب در دهان یا کاهش حس چشایی همراه باشد.
– عمل جراحی: جراحی هایی که در دهان، بینی و حلق انجام می شود، می توانند به عصب های جوانه های چشایی یا غدد بزاقی آسیب وارد کنند.
– اختلالات چشایی: نادر هستند، اما برخی افراد به صورت ارثی ممکن است ناتوانی بویایی یا چشایی را تجربه کنند.
ضعف
چشایی (Hypogeusia) به کاهش حس چشایی و اختلال چشایی (dysgeusia) یک طعم
غیرطبیعی اشاره دارد. احتمال این که اختلالات بویایی مسئول مشکلات چشایی
مزمن باشند، بیشتر است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
طعم
های غیرطبیعی به علت عفونت دستگاه تنفسی فوقانی یا مصرف دارو، باید طی چند
روز تا چند هفته پس از رفع عفونت یا قطع مصرف دارو و در صورتی که به علت
بارداری باشد، معمولا پس از سپری کردن سه ماهه اول بارداری، برطرف شود.
اما اگر تغییر بلندمدتی در حس چشایی احساس کردید، به پزشک مراجعه کنید.
پزشک عمومی احتمالا شما را به متخصص گوش و حلق و بینی ارجاع می دهد.
توانایی شناسایی طعم ها را می توان با استفاده از محلول های مختلف در نواحی مختلف دهان و زبان امتحان کرد.
ساکروز سلول های گیرنده شیرینی، کلرید سدیم طعم شور، کنین طعم تلخ و سرکه یا اسید سیتریک طعم ترش را مشخص می کند.
آزمایش خون برای کمک به تشخیص ممکن است توصیه شود. در صورتی که درمان لازم باشد، شیوه آن به دلیل کاهش حس چشایی بستگی دارد.
بزاق
مصنوعی ممکن است در موارد خشکی دهان توصیه شود، یا ممکن است تجویز بلندمدت
دارو، به داروهایی که همین عوارض را نداشته باشند، تغییر داده شود.
در دوره ای که حس چشایی تغییر کرده است، چه اقدامی می توانم انجام دهم؟
در اینجا چند توصیه برای کمک به لذت بردن از غذا (در صورت تغییر موقت حس چشایی) آمده است:
– اگر طعم همه غذاها برایتان مانند هم است، غذاهایی با طعم قوی تر مصرف کنید.
– با استفاده از گیاهان معطر، سس و ادویه طعم بیشتری به غذاها بدهید.
– گوشت قرمز را در سرکه یا آب میوه بخوابانید یا آن را با سس کاری یا سس شیرین یا ترش مصرف کنید.
– غذاهای سرد ممکن است طعم بهتری از غذاهای گرم داشته باشند.
– ترشی یا شور برای افزایش طعم در کنار غذا مصرف کنید.
– اگر قهوه یا چای معمولی برایتان طعم خوبی ندارد، آب لیمو یا چای سبز را امتحان کنید.
– نوشیدنی های گازدار یا زنجبیلی که طعم قوی تری دارند ممکن است برایتان جالب تر باشند.
– مقدار زیادی آب خالص بنوشید. می توانید مقداری آب لیموی تازه نیز به آن اضافه کنید.
– مرکباتی مانند پرتقال، گریب فروت و کیوی می توانند مفید باشند.
– جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آب نبات سفت ممکن است مفید باشد.
–
دندان هایتان را دو تا سه بار در روز مسواک بزنید. هنگام مسواک، زبان تان
را نیز به آرامی مسواک بزنید. استفاده روزانه از نخ دندان به خصوص بعد از
غذا را فراموش نکنید.
8 راه برای بهبود حس چشایی
توانایی هر فردی برای حس چشایی، به حس بویایی او وابسته می باشد. هرچه
حس بویایی کاهش پیدا کند، حس چشایی هم به تبع آن کاهش می یابد، مثلا زمانی
که سرما خورده اید و بینی تان گرفته است، حس چشایی شما مانند قبل نخواهد
بود و از طعم غذاها لذت نخواهید برد.
چگونه از حس چشایی خود مراقبت کنیم؟
1-
از مصرف غذاها و نوشیدنی های داغ خودداری کنید، زیرا مصرف موادغذایی داغ،
به جوانه های چشایی موجود در روی زبان آسیب می رساند و در درک طعم غذاها
مشکل ایجاد می کند.
2- بلافاصله بعد از تمرینات ورزشی
غذامیل کنید، زیرا پس از ورزش کردن حس بویایی افزایش پیدا می کند و به تبع
آن، حس چشایی نیز زیاد می شود.
3- حداقل 8 لیوان آب در طول شبانه روز بنوشید. اگر از کم آبی بدن و یا خشکی دهان
رنج می برید، حس بویایی و چشایی نیز تحت تاثیر کم آبی قرار می گیرند. وجود
آب کافی در بدن کمک می کند تا از طعم و بوی غذاها لذت ببرید. این را
بدانید که کم آبی موجب کاهش حس چشایی خواهد شد.
4- دخانیات مصرف نکنید. افرادی که به طور مداوم سیگار می کشند، از کاهش حس چشایی خود شکایت دارند. همچنین حس بویایی سیگاری ها، به مراتب پایین تر از بقیه افرادی است که سیگار نمی کشند.
از
مصرف غذاهای تند و داغ بپرهیزید، زیرا جوانه های چشایی روی زبان پس از
برخورد با این نوع غذاها از بین می روند و شما نمی توانید طعم و مزه برخی
غذاها را تشخیص دهید 5- اگر در مناطق با آب و هوای خشک زندگی می کنید، از دستگاه بخور استفاده کنید، زیرا خشکی هوا سبب کاهش حس چشایی و بویایی می شود و بر طعم و بوی غذاها اثر دارد.
6- هنگامی که گرسنه می شوید، حس بویایی و چشایی شما
بسیار بالاست و به محض اینکه بوی غذا در فضا بپیچد، حس بویایی سریعا تحریک
شده و حس چشایی نیز به تبع آن تحریک می شود. پس می توانید هنگامیکه گرسنه
هستید، از طعم و بوی غذا لذت کافی را ببرید.
7- با پزشک
مشورت کنید. ممکن است برخی افراد به دلایل ژنتیکی و یا مشکلات پزشکی،
همواره از پایین بودن حس چشایی و بویایی خود شکایت داشته باشند. آلرژی ها و
مصرف برخی داروها و برخی شیوه های زندگی ممکن است بر کاهش حس بویایی و
چشایی تاثیر بگذارد.
8- از پزشک در مورد عوارض کمبود روی
در بدن سوال کنید. بسیاری از مواقع، کمبود روی سبب کاهش احساس مزه و طعم
غذاها در بسیاری از افراد می شود. اگر پزشک تشخیص داد کاهش حس چشایی در شما
به علت کمبود روی است، می توانید از رژیم غذایی سرشار از روی استفاده کنید
تا از طعم و بوی غذا لذت ببرید.
چند توصیه
–
از مصرف غذاهای تند و بسیار داغ بپرهیزید، زیرا جوانه های چشایی روی زبان
پس از برخورد با این نوع غذاها از بین می روند و تا زمانی که دوباره ایجاد
شوند، شما نمی توانید طعم و مزه برخی غذاها را تشخیص دهید.
– حس چشایی و بویایی علاوه بر اینکه باعث افزایش لذت از خوردن غذا می شوند، از سلامتی بدن نیز محافظت می کنند.
در بسیاری از موارد، افراد از طریق حس بویایی و چشایی خود به خطراتی نظیر غذای فاسد، آتش سوزی، گاز گرفتگی و آلودگی محیط به انواع مواد سمی پی می برند.
بنابراین
سعی کنید به خوبی از حس چشایی و بویایی خود محافظت کنید تا بتوانید علاوه
بر لذت بردن از طعم خوردنی ها و آشامیدنی ها، از انواع خطرات ذکر شده نیز
مصون بمانید.
