خطر اعتیاد در کمین نوجوانان
یکی از دغدغه های اصلی والدین این است که نوجوان شان به سمت سیگار و
اعتیاد نرود، ممکن است رفتارشان به گونه ای باشد که اتفاقا فرزندشان را به
سمت مواد مخدر سوق بدهد.
این موضوع نشان می دهد بسیاری از والدین در
مورد روش های پیشگیرانه از اعتیاد، آگاهی کافی ندارند و گاهی آموزش هایی
که به فرزندان شان در زمینه اعتیاد می دهند، می تواند نتیجه عکس داشته
باشد.
دکتر علیرضا نوروزی، روانپزشک و رییس اداره پیشگیری و سوء
مصرف مواد وزارت بهداشت در مورد روش های پیشگیرانه از اعتیاد در نوجوانان
نکته هایی را بیان کردند که با آگاهی از آنها، متوجه می شوید که چگونه
نوجوان تان را تا حد زیادی در برابر اعتیاد واکسینه کنید؟
فضای خانواده را سالم و شاد کنید
استفاده
از مواد مخدر تقریبا در بیشتر کشورهای دنیا غیرقانونی است، بنابراین
نوجوانان می دانند که مواد بد است و والدین نباید تصور کنند بچه ها به این
قضیه واقف نیستند ولی آنچه اهمیت دارد این است که چه اتفاقی می افتد که
نوجوان به سمت مواد مخدر گرایش پیدا می کند.
گاهی ممکن است نوجوان
اعتماد به نفس پایینی داشته باشد یا در خانواده به خاطر مشکلات خانوادگی و
ناامنی احساس تعلق نداشته باشد و … بنابراین به سمت مواد مخدر می رود. پس
متوجه شدید موضوع پیچیده است و نمی توان گفت با آگاهی دادن به نوجوانان در
مورد اعتیاد، آنها دیگر به سمت مواد مخدر نمی روند.
مهارت های زندگی را بیاموزید
مهارت
های رفتاری و فرزندپروری در خانواده، مدرسه و حتی محله برای اینکه
نوجوانان به سمت آسیب های اجتماعی گرایش پیدا نکنند، بسیار تاثیرگذار است.
والدین باید مهارت های لازم برای برخورد با فرزندشان را یاد بگیرند تا
رفتار گرم و صمیمانه ای با او داشته باشند، ارتباط موثر با فرزندشان داشته
باشند تا احساس تعلق خاطر به خانواده اش داشته باشد. نتایج مطالعه ها نشان
داده که هر چه نوجوانان بیشتر احساس تعلق خاطر به والدین، مدرسه و محله خود
داشته باشند، کمتر به سمت اعتیاد می روند.
به قدر کافی نظارت کنید
والدین
باید در وهله اول رابطه صمیمانه ای با نوجوان شان داشته باشند و برایش وقت
بگذارند. خاطره های خوب با او بسازند و ارتباط موثر با نوجوان برقرار
کنند. در عین حال نظارت بر رفتار بچه ها نیز لازم است.
نتایج
تحقیقات متعدد ثابت کرده والدینی که نظارت شان بر بچه ها کمی از حد معمول
بیشتر است، بهتر توانسته اند از گرایش به اعتیاد پیشگیری کنند. نظارت باید
به گونه ای باشد که والدین دوستان فرزندشان را بشناسند. خانواده و دوستانش
را بشناسند. رفت و آمد فرزندشان را کنترل کنند و خلاصه اینکه بدانند
فرزندشان کجاست و مشغول چه کاری است.
البته نظارت بر رفتار بچه ها
به این معنا نیست که آنها را بی ارزش کنیم. بلکه باید به او نشان دهیم که
دوستش داریم و او برای ما اهمیت دارد و اصلا فرد رها شده ای نیست.
وارد جنگ قدرت نشوید
دلایل
گرایش به اعتیاد متفاوت است. گاهی اوقات نوجوانان از روی لجبازی با والدین
شان به سمت سیگار یا اعتیاد می روند. به طور مثال ممکن است والدینی به
فرزندشان زور بگویند یا با گیر دادن های بی مورد، او را بی ارزش کنند،
همانند موردی که ابتدا به آن اشاره شد.
در این صورت نوجوان برای
اینکه با والدین مخالفت کند، چون راه این کار را بلد نیست، رفتارهای خود
تخریب گرانه از خود نشان می دهد، مثلا سیگار می کشد. با این کار در ذهن
خودش پدر و مادرش را تنبیه می کند و می گوید: «اگر فکر می کنی من بد هستم،
حالا بد را به شما نشان می دهم.»
دقت
کنید نه فقط در مورد افراد نوجوان مخاطره جو بلکه در مورد همه نوجوانان،
جمله های اغراق شده و ترس آور تاثیر پیشگیرانه ندارد. مثلا اینکه به نوجوان
بگوییم اگر مواد مصرف کنی، سکته قلبی می کنی یا جمله هایی از این قبیل،
نوجوانان سریع در ذهنش می گوید من که تا حالا ندیدم کسی اینجوری شود.
از سخنرانی بپرهیزید!
صحبت
کردن در مورد اعتیاد، با توجه به گروه بندی سنتی متفاوت است. به طور مثال
در سنین پایین یعنی قبل از 12 سالگی نباید در مورد اعتیاد و مواد مخدر یا
بچه ها صحبت و موضوع را برایشان باز کرد. از سن 12 تا 18 سالگی، آموزش ها
باید به صورت حرفه ای و با مهارت خاصی انجام شود.
اگر این مهارت را
نداریم بهتر است در مورد آن صحبت نکنیم. نتایج مطالعه های زیادی نشان داده
بسیاری از افراد با حس نیت در مورد مواد مخدر به نوجوانان آموزش داده اند و
همان آموزش ها باعث افزایش تمایل به مصرف مواد مخدر شده است؛ بنابراین
اقدام ها و آموزش های پیشگیرانه در مورد اعتیاد بسیار حساس و حرفه ای است و
افرادی که با آن آشنایی دارند، حتما باید این کار را انجام دهند. آنچه در
حال حاضر در کشور ما به عنوان آموزش های پیشگیرانه از اعتیاد مطرح است،
خیلی کارگشا نیست.
وقتی یکی از والدین معتاد است…
در جامعه امروز هر از گاه می شنویم که اعتیاد والدین باعث از هم پاشیدگی
برخی از خانواده ها شده و در این میان کودکان قربانیان اصلی هستند و تاوان
اشتباه والدین شان را می دهند.
در «فرزندپروری» این هفته با دکتر
نسرین امیری فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه
علوم بهزیستی و توانبخشی درباره کودکانی که والدینی معتاد دارند، گفتگو
کرده ایم.
اعتیاد والدین تا چه حد می تواند روی روابط آنها با کودک شان تاثیر بگذارد؟
–
طبیعتا آثار و عوارض زیادی خواهد داشت و کودک نمی تواند به والدینش اعتماد
کند و همین بی اعتمادی باعث بروز مشکلاتی می شود. پدر یا مادری که اعتیاد
دارد، دیگر نمی تواند خواسته های فرزندش را برآورده کند یا محبتی که باید،
به فرزندش داشته باشد چون صلاحیت این کار را ندارد. کسی که نتوانسته از
خودش به خوبی مراقبت کند، از کودکش هم نمی تواند مراقبت کند و کسی که به
خودش کمکی نکرده، به دیگری هم نمی تواند کمک کند.
در این شرایط بهترین راه حل چیست؟
–
بهتر است به مادر یا پدری که اسیر مواد مخدر شده اند، در وهله اول به
عنوان یک بیمار نگاه کنیم و سپس به او کمک کنیم اعتیادش را ترک کند چون اگر
به صرف اینکه معتاد است و دیگر نمی تواند والد شایسته ای برای فرزندش باشد
ترکش کنیم، نه تنها مشکلی حل نخواهد شد بلکه شکاف بین کودک با والدینش
عمیق تر هم خواهد شد.
در شرایطی
که مادر اعتیاد دارد، همسر او چقدر در بهبود حالش می تواند تاثیرگذار باشد و
پدر در این شرایط چگونه می تواند جای مادر را برای کودک پر کند؟
–
کمک دیگران به فرد معتاد بسیار در بهبود حالش تاثیر دارد. اگر مادر دچار
اتعتیاد شده باشد، نقش همسر به مراتب پررنگ تر است. او علاوه بر کمک به
مادر باید به کودک نزدیک شود و سعی کند به جای مادر هم به او محبت کند.
آیا وقتی یکی از والدین اعتیاددارد، لزومی دارد که مربیان مدرسه در جریان قرار بگیرند؟
–
بله، بهتر است در هر مدرسه یک مشاور وجود داشته باشد تا خانواده ها
بتوانند مشکلات شان را به راحتی بیان کنند و از او کمک بگیرند اما متاسفانه
هنوز سیستم آموزشی ما ضعف هایی دارد که یکی از آنها حضور نداشتن مشاور در
همه مدارس است. وقتی کودک نتواند مشکلش را بیان کند، دچار مشکلاتی مثل
نداشتن اعتماد به نفس، احساس حقارت و … می شود. البته در شرایطی می
توانیم مربیان مدرسه را در جریان بگذاریم که اولا بتوانند کمکی به کودک
بکنند و ثانیا باری خطای پدر یا مادر را به دوش کودک نگذارند و به او احساس
گناه ندهند.
آیا دخالت دادن کودک در بهبود و ترک اعتیاد والدین کار درستی است؟
–
نه، البته حضور کودک می تواند انگیزه بزرگ و خوبی برای ترک اعتیاد والدین
باشد اما نباید از او به عنوان یک وسیله استفاده کنیم. بهتر است اطرافیان
از جمله همسر و دوستان نزدیک در این راه به والدی که دچار اعتیاد شده است،
کمک کنند.
گاهی بچه ها از نزدیک شدن به مادر یا پدر معتادشان هراس دارند. در این شرایط چگونه می توان به آنها کمک کرد؟
– بهترین راه حمایت اطرافیان است و اینکه کودک را با والدینش حتی المقدور تنها نگذاریم چون ممکن است اتفاق ناگواری برای او بیفتد.
آیا کودکی که والدینش اعتیاد داشته اند، در آینده راحت تر به سمت اعتیاد کشیده خواهد شد؟
–
نمی توانیم بگوییم صددرصد اینگونه خواهد بود. معمولا این بچه ها وقتی به
سن نوجوانی می رسند، با مواد مخدر بیگانه نیستند و حداقلش این است که با
طریقه مصرف آن آشنا هستند اما لزوما اینطور نیست که آنها در آینده معتاد
خواهند شد.
خیلی از همسران ترجیح می دهند در این شرایط از یکدیگر جدا شوند، آیا این راه حل خوبی است؟
– جدایی معمولا به عنوان آخرین راه مطرح می شود و به طور کلی اگر در این شرایط سعی کنیم به مشکلات دامن نزنیم، بهتر است.
توهمات شیشه ای
لامپ
100، فیلمی که این روزها روی پرده سینما است، روایتگر داستان زندگی فرزین
(با بازی محسن تنابنده) است که دچار اعتیاد به مواد مخدر شده و توهماتش
همسر و فرزندانش را در طول داستان درگیر دردسرهای فراوانی می کند.
