اصول حسابداری صنعتی و نرم افزارهای حسابداري
حسابداری صنعتی ( بهای تمام شده )
منظور از حسابداری صنعتی ( بهای تمام شده ) چیست؟
حسابداری صنعتی شاخه ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه
جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را
بر عهده داشته و با تجزیه و تحلیل گزارشها و بررسی راههای تولید روشهای تقلیل بهای
تمام شده تولیدات را بیان می کند.
اهمیت حسابداری بهای تمام شده برای چیست؟
در واقع حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده یک ابزار
بسیار مهم در اختیار مدیریت می باشد تا مدیران را در برنامه ریزی، کنترل و نظارت و
بررسی نتایج فعالیتها، یاری نماید.
مدیریت با استفاده از حسابداری صنعتی، بهای تمام شده تولیدات
را محاسبه می کند و کنترل خود را بر روی هزینه های مواد، دستمزد و سایر هزینه های تولید
اعمال می کند.
مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عوامل هزینه نداشته باشند
در تصمیم گیری خود در جهت افزایش تولید یا سایر تصمیم گیریها و راه انجام تصمیمات خود
با مشکل مواجه خواهند شد.
به عنوان مثال فرض کنید در صورتی که هدف تغییر نوع محصول تولید
شده یا افزایش تولید باشد باید اطلاعات دقیقی از هزینه تولید وجود داشته باشد تا بتوان
تصمیم گرفت که اگر ماشین آلات جدید خریداری شوند مقرون به صرفه است و یا ماشین آلات
تعویض شوند و یا اینکه ماشین آلات اجاره گرفته شوند و یا بهتر است حقوق پرسنل افزایش
داده شود و یا باید مقدار پرسنل را کاهش و یا افزایش داد و بسیاری از انواع تصمیمات
مدیریت در موارد مشابه فوق الذکر مشروط بر اطلاعات حسابداری بهای تمام شده می باشد.
وظایف حسابداری بهای تمام شده ( صنعتی ) چیست؟
به طور کلی وظایف زیر را برای حسابداری صنعتی در نظر گرفته
اند.
کاربرد حسابداری
بهای تمام شده چیست؟
گاهی تصور می شود کاربرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده محدود
به کارخانجات و صنایع تولیدی می باشد هرچند شاید مشهودترین کاربرد آن در این جهت باشد
ولی سایر مؤسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره برده و از روشهای حسابداری بهای
تمام شده در بانکها، شرکتهای بیمه، عمده فروشیها، شرکتهای حمل و نقل، شرکتهای هواپیمایی،
دانشگاهها و بیمارستانها در جهت کارایی بیشتر استفاده می گردد.
بعنوان مثال در یک بیمارستان کنترل هزینه ها و تعیین بهای تمام
شده هزینه های بستری شدن و درمان یک بیمار، با استفاده از حسابداری بهای تمام شده صورت
می پذیرد و مواد مصرفی، دستمزد پزشک و سایر هزینه های مرتبط شناسایی و ثبت کنترل می
گردند تا بهای تمام شده مشخص شود. یا شرکتهای حمل و نقل سعی در محاسبه و تعیین هزینه
حمل و تعیین بهای تمام شده حمل یک کیلو کالا و یکنفر مسافر را دارند به 2-1 توجه کنید.
منظور از تسهیم مستقیم سربار در حسابداری صنعتی چیست؟
هزینه اجاره به شکل زیر بین دوایر تسهیم خواهد شد.
باید بدانید برخی از هزینه های سربار را می توان بر مبانی مختلفی
بین دوایر تسهیم نمود که در تسهیم باید بهترین مبنا را انتخاب نمود به عنوان مثال هزینه
برق مصرفی را می توان براساس کنتور یا تعداد شعله های روشنایی یا مساحت سطح زیربنا
تسهیم نمود.
به جدول زیر که مبناهای تسهیم برخی از هزینه های سربار را نشان
می دهد توجه کنید.
تسهیم اولیه سربار یعنی چه : تسهیم هزینه سربار به مراکز هزینه
را با استفاده از یک مبنای مناسب تسهیم به دوایر را تسهیم اولیه گویند در واقع در تسهیم
اولیه هزینه های غیرمستقیم به دوایر تولیدی و خدماتی تسهیم می گردد.
تسهیم ثانویه یعنی چه : در تعریف دوایر خدماتی اشاره کردیم
دوایر خدماتی دوایری می باشند که به طور غیرمستقیم در ساخت محصول دخالت دارند و فعالیت
آنها در جهت ارائه خدمات به خود و سایر دوایر تولیدی می باشد.
هرگاه هزینه های این دوایر بر یک مبنا و اساس منطقی بین سایر
دوایر تقسیم و سرشکن شود اصطلاحاً به آن تسهیم ثانویه گویند.
بنابراین به طور خلاصه تسهیم ثانویه یعنی سرشکن کردن هزینه
های دوایر خدماتی به دوایرتولیدی، باید توجه داشت تسهیم ثانویه در جهت تعیین بهای تمام
شده محصولات صورت می پذیرد.
به شکل زیر که تسهیم اولیه و ثانویه را مقایسه می کند توجه
کنید.
مراحل تسهیم ثانویه چگونه است
می دانید که در کارخانجات و مؤسسات تولیدی، دوایر خدماتی علاوه
بر اینکه به دوایر تولید خدمات ارائه می دهند با دوایر خدماتی دیگر نیز تبادل خدمات
دارند. به عنوان مثال واحد رستوران در مؤسسات تولیدی به دوایری چون حسابداری، ایمنی
و آتش نشانی نیز ارائه خدمت می نماید و از طرفی از آنان خدمات دریافت می کنند.
بنابراین در تسهیم ثانویه ابتدا باید رابطه و ارتباط هر دایره
خدماتی با سایر دوایر خدماتی مشخص شود به شکل زیر توجه کنید.
در شکل صفحه قبل متوجه شدید دایره رستوران که یک واحد خدماتی
است به دایره حسابداری ارائه خدمات می نماید از طرفی واحد حسابداری با انجام امور حسابداری
مربتط با خرید رستوران بهای تمام شده خدمات رستوران را معین می کند و یا دایره رستوران
به واحد آتش نشانی سرویس می دهد از طرفی واحد آتش نشانی در جهت ایمنی رستوران به این
واحد ارائه خدمات می نماید. بنابراین همچنانکه ذکر شد در تسهیم ثانویه ابتدا باید روابط
هر دایره با دایره دیگر مشخص گردد سپس بر یک مبنای مناسب و منطقی هزینه این خدمات به
روشهایی که در ادامه عنوان می گردد تسهیم شود.
روشهای تسهیم ثانویه کدام است؟
تسهیم ثانویه در مؤسسات تولیدی به سه شکل صورت می پذیرد.
1- به روش مستقیم
2- به روش یکطرفه
3- به روش دو طرفه ( ریاضی)
1- روش مستقیم تسهیم ثانویه چگونه است؟
در این روش فرض بر این است دوایر خدماتی به یکدیگر خدمات ارائه
نمی دهند یعنی فرض می شود بین دوایر خدماتی ارتباطی وجود ندارد و سهم هزینه هر دایره
خدماتی از تسهیم اولیه مستقیماً به دوایر تولیدی تخصیص می یابد.
باید توجه داشته باشید این نوع تسهیم روش زیاد مناسبی نیست
چرا دقت بالایی نخواهد داشت.
2- روش تسهیم ثانویه به صورت یکطرفه چگونه است
در این روش فرض بر این است که بعضی از دوایر خدماتی به سایر
دوایر خدماتی دیگر سرویس ناچیزی ارائه می دهند. بنابراین از ارائه خدمات آنان چشم پوشی
می شود بنابراین هزینه هر دایره خدماتی به صورت یکطرفه به دوایر تولیدی و سایر دوایر
خدماتی سرشکن می شود.
در شکل فوق ملاحظه می کنید هزینه دایره خدماتی رستوان به صورت
یک طرفه به دایره خدماتی آتش نشانی تسهیم می گردد و از هزینه خدمات این دایره به رستوران
صرف نظر شده است سپس هزینه های دایره خدماتی آتش نشانی تسهیم ثانویه گردیده اند.
3- روش تسهیم ثانویه دو طرفه ( روش ریاضی تسهیم) چگونه است
در این روش تسهیم، خدمات متقابل دوایر خدماتی به یکدیگر از
نظر دور نمی ماند و هزینه سربار هر دایره خدماتی به دوایر تولیدی و دوایر خدماتی استفاده
کننده از خدمات تسهیم می گردد روش تسهیم ثانویه دو طرفه دارای محاسبات ریاضی نسبتاً
زیادی است ولیکن نتایج حاصله نسبتاً دقیق می باشد. با توجه به گستردگی بحث و خارج بودن
از حوصله کتاب امیدواریم این روش تسهیم را در سطوح بالاتر دنبال نمائید.
اگر بخواهیم مقایسه ای از روشهای تسهیم ثانویه هزینه داشته
باشیم باید گفت:
– تسهیم مستقیم ساده ولیکن با نتیجه نسبتاً غیردقیق می باشد.
– تسهیم یک طرفه محاسبات کمی پیچیده می باشد ولیکن ساده تر
از روش تسهیم دو طرفه می باشد و نتایج صحیح و قابل اعتماد می باشد.
روش دو طرفه تسهیم ( روش ریاضی) محاسبات پیچیده و پرحجم ولیکن
نتایج بسیار دقیق می باشد با توجه به موارد فوق الذکر باید بدانید عموماً مؤسسات تولیدی
روش تسهیم یکطرفه را می پسندند و از جدولی به شکل زیر برای تسهیم و سرشکن کردن هزینه
های سربار استفاده می کنند.
در جدول فوق در هر سطر که با شماره نشان داده شده است رویدادهای
زیر انجام پذیرفته است.
1- سهم هر دایره از تسهیم اولیه سربار مشخص می گردد.
2- هزینه سربار دایره خدماتی (1) به سایر دوایر خدماتی و تولیدی
تسهیم گردیده است.
3- هزینه سربار دایره خدماتی (2) به سایر دوایر خدماتی و تولیدی
تسهیم گردیده است.
4- هزینه سربار دایره خدماتی (3) به دوایر تولیدی تسهیم شده
است.
منظور از دوایر خدماتی مستقل چیست و روش تسهیم ثانویه یک طرفه
عملاً به چه صورتی انجام می پذیرد؟
اشاره شد که به طور معمول برای تسهیم هزینه ها از روش یک طرفه
استفاده می شود چرا که این روش ساده و نسبتاً دقیق می باشد. در ضمن گفته شد این روش
عموماً بر این فرض استوار است که برخی از دوایر خدماتی به صورت یک طرفه به دوایر خدماتی
دیگر ارائه خدمت می نمایند و از آنها سرویس و خدمات نمی گیرند.
در این حالت دوایری که به دوایر خدماتی دیگر سرویس می دهند
ولی از سایر دوایر خدماتی بی نیاز می باشند را « دوایر خدماتی مستقل» گویند.
برای تسهیم ثانویه هزینه ها ابتدا از دوایر خدماتی مستقل بر
مبنای مناسب اقدام می شود. باید توجه داشته باشید در صورتی که دایره خدماتی مستقل مشخص
نباشد از دایره خدماتی شروع به تسهیم می شود که از تسهیم اولیه سربار سهم بیشتری دارد
و مبلغ آن بیش از سایر دوایر خدماتی می باشد و در واقع این دایره به عنوان دایره خدمات
مستقل فرض می گردد. به مثال زیر توجه کنید.
اطلاعات زیر در ارتباط با مؤسسه تولیدی آزاداندیش در اختیار
می باشد.
هزینه های سربار دوایر پس از تسهیم اولیه :
دایره تولیدی برش : 1300000 ریال
دایره تولیدی مونتاژ: 1600000 ریال
دایره خدماتی : نقل و انتقال مواد : 800000
ریال
دایره خدماتی بازرسی : 600000 ریال
سایر اطلاعات به صورت زیر می باشد:
– دایره خدماتی بازرسی به سایر دوایر ارائه خدمات می نماید
ولی از آنها خدمت دریافت نمی کند.
– مبنای تسهیم هزینه بازرسی براساس 40% دایره مونتاژ، 35% برش
و 25، دایره حمل و نقل
– مبنای تسهیم هزینه نقل و انتقال مواد براساس مقدار و تعداد
واحدهای حمل شده هر واحد می باشد که به صورت زیر است.
– دایره برش 400 عدد
– دایره مونتاژ 600 عدد
