خشم
– پيامبر صلى الله عليه و آله:
اَلا اِنَّ خَيرَ الرِّجالِ مَن كانَ بَطىءَ الغَضَبِ سَريعَ الرِّضا؛
بدانيد كه بهترين انسان ها كسانى هستند كه دير به خشم آيند و زود راضى شوند.
نهج الفصاحه ص 243 ، ح 469
2- پيامبر صلى الله عليه و آله:
ما تَجَرَّعَ عَبدٌ جُرعَةً اَفضَل عِندَ اللّه مِن جُرعَةِ غَيظٍ كَظَمَها
اِبتِغاءَ وَجهِ اللّه
؛
انسان هيچ جرعه اى ننوشيد كه نزد خدا از جرعه خشمى كه براى رضاى خدا فرو خورد بهتر
باشد.
نهج الفصاحه
ص 697 ، ح 2628
3- پيامبر صلى الله عليه و آله:
إنّ الغضب من الشّيطان و إنّ الشّيطان خلق من
النّار و إنّما تطفا النّار بالماء فإذا غضب أحدكم فليتوضّأ.
خشم از شيطان و شيطان از آتش آفريده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه
يكى از شما به خشم آمد، وضو بگيرد.
نهج الفصاحه
ص 286 ، ح 660
4- پيامبر صلى الله عليه و آله:
اَلصَّرعَةُ كُلُّ الصَّرعَةِ الَّذى يَغضبُ فَيَشتَدُّ غَضَبُهُ وَ يَحمَرُّ
وَجهُهُ وَ يَقشَعِرُّ شَعرُهُ فَيَصرَعُ غَضَبَهُ؛
كمال دليرى آن است كه كسى خشمگين شود و خشمش شدّت گيرد و چهره اش سرخ شود و موهايش
بلرزد، امّا بر خشم خود چيره گردد.
نهج الفصاحه
ص 549 ، ح 1872
5- امام على عليه السلام:
بِئْسَ الْقَرِينُ الْغَضَبُ يُبْدِي
الْمَعَايِبَ وَ يُدْنِي الشَّرَّ وَ يُبَاعِدُ الْخَيْر
خشم هم نشين بسيار بدى است: عيب ها را آشكار، بدى ها را نزديك و خوبى ها را دور
مى كند.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 302 ، ح
6893
6- امام على عليه السلام:
اَقدَرُ النّاسِ عَلَى الصَّوابِ مَن لَم يَغضَب؛
تواناترين مردم در تشخيص درست كسى است كه خشمگين نشود.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 246 ، ح
5062
7- امام
صادق عليه السلام:
لَيسَ مِنّا مَن لَم يَملِكُ نَفسَهُ عِندَ غَضَبِهِ؛
كسى كه هنگام خشم خوددار نباشد، از ما نيست.
كافى(ط-الاسلامیه)
ج 2 ، ص 637، ح 2
8- امام صادق عليه السلام:
مَنْ غَضِبَ عَلَيْكَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ لَمْ
يَقُلْ فِيكَ سُوءً فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسِكَ خَلِيلًا.
هر كس سه بار بر تو خشم گرفت ولى به تو بد نگفت، او را براى خود به دوستى انتخاب
كن.
معدن الجواهر ص 34
9- امام
صادق عليه السلام:
الْمُؤْمِنُ إِذَا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ
مِنْ حَقٍّ وَ إِذَا رَضِيَ لَمْ يُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِي بَاطِلٍ وَ الَّذِي إِذَا
قَدَرَ لَمْ يَأْخُذْ أَكْثَرَ مِمَّا لَهُ.
مؤمن چون خشمگين شود، خشمش او را از حق بيرون نبرد و چون خشنود شود، خشنوديش او را
به باطل نكشاند و چون قدرت يابد بيش از حقّ خود نگيرد.
بحارالأنوار(ط-بیروت)
ج 75 ، ص 209، ح 85
10-امام هادى عليه السلام:
اَلغَضَبُ عَلى مَن تَملِكُ لُؤمٌ؛
بر زيردستان خشمگين شدن نشانه پَستى است.
بحارالأنوار(ط-بیروت)
ج 75 ، ص 370
11- پيامبر صلى الله عليه و آله:
اَلا وَ اِنَّ الغَضَبَ
جَمرَةٌ فى قَلبِ ابنِ آدَمَ، اَما رَأيتُم اِلى حَمرَةِ
عَينَيهِ وَ انتِفاخِ اَو داجِهِ؟! فَمَن اَحَسَّ بِشَى ءٍ مِن
ذلِكَ فَليَلصَق بِالارضِ؛
بدانيد كه خشم پاره آتشى
در دل انسان است. مگر چشمان سرخش و رگ هاى گردنش را [هنگام خشم]
نديده اند. هر كس چنين احساسى پيدا كرد، روى زمين بنشيند.
مفردات الفاظ قرآن ص 608
12- امام على عليه السلام:
لا
أدَبَ مَعَ غَضَبٍ؛
با خشم، تربيت
{ممكن}
نيست .
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 303 ، ح
6912
13-امام سجاد عليه السلام:
مَرَّ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله بِقَومٍ يَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ : ما هذا ؟
قالوا : نَعرِفُ بِذاكَ اَشَدَّنا وَ اَقوانا . فَقالَ
صلى الله عليه و آله : اَلا اُخبِرُ كُم بِاَشَدِّكُم وَ اَقواكُم؟ قالوا: بَلى، يا رَسولَ اللّه. قالَ: اَشَدُّكُم وَ
اَقواكُمُ الَّذى اِذا رَضىَ لَم يُدخِلهُ رِضاهُ فى اِثمٍ وَ لا
باطِلٍ وَ اِذا سَخِط لَم يُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ وَ
اِذا قَدَرَ لَم يَتَعاطَ مالَيسَ لَه بِحَقٍّ ؛
پيامبر
صلى الله عليه و آله بر گروهى گذشتند كه سنگى را بلند مى كردند .
فرمودند : اين چه كارى است؟ گفتند : با اين كار ، نيرومندترين و
محكم ترينِ خود را مى شناسيم . فرمودند : آيا به شما خبر دهم كه
محكم ترين و قوى ترينِ شما كيست؟ گفتند : بلى اى پيامبر خدا ! فرمودند
: محكم ترين و قوى ترين شما ، كسى است كه هر گاه خشنود شود ،
خشنودى اش او را به گناه و باطل نكشاند ، و هر گاه خشمگين شود ، خشمش
او را از سخن حق ، بيرون نبرد ، و هر گاه به قدرت رسيد ، آنچه برايش حق
نيست، دست نزند.
معانى الأخبار ص 366
14- امام على عليه السلام:
شيعَتُنَا المُتَباذِلونَ فى وِلايَتِنا، اَلمُتَحابّونَ فى
مَوَدَّتِنا اَلمُتَزاوِرونَ فى اِحياءِ اَمرِنا اَلَّذينَ اِن
غَضِبوا لَم يَظلِموا وَ اِن رَضوا لَم يُسرِفوا، بَرَكَةٌ
عَلى مَن جاوَروا سِلمٌ لِمَن خالَطوا؛
شيعيان ما كسانى اند كه در راه ولايت
ما بذل و بخشش مى كنند، در راه دوستى ما به يكديگر محبت مى نمايند، در راه زنده نگه
داشتن امر و مكتب ما به ديدار هم مى روند. چون خشميگين شوند، ظلم نمى كنند و چون
راضى شوند، زياده روى نمى كنند، براى همسايگانشان مايه بركت اند و نسبت به
هم نشينان خود در صلح و آرامش اند.
كافى(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 236، ح 24
15- امام على عليه السلام:
الْحِلْمُ يُطْفِئُ نَارَ
الْغَضَبِ وَ الْحِدَّةُ تُؤَجِّجُ إِحْرَاقَه
بردبارى آتش خشم را فرو مى نشاند و تندى آن را شعله ورتر مى كند.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 287 ، ح
6450
16- امام على عليه السلام:
مَنْ غَاظَكَ بِقُبْحِ السَّفَهِ عَلَيْكَ فَغِظْهُ
بِحُسْنِ الْحِلْمِ عَنْه
هر كس با زشتىِ سبكسرى تو را خشمگين كرد تو با زيبايى بردبارى او را به خشم آور.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 285 ، ح
6400
17- امام
صادق عليه السلام:
مَا مِنْ عَبْدٍ كَظَمَ غَيْظاً إِلَّا زَادَهُ
اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِزّاً فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة
هيچ بنده اى خشم خود را فرو نخورد، مگر اين كه خداوند
عزّوجلّ بر عزّت او در دنيا و آخرت افزود.
كافى(ط-الاسلامیه) ج2، ص 110، ح5
18- امام على عليه السلام:
اَلحَسودُ سَريعُ الوَثبَةِ، بَطى ءُ العَطفَةِ؛
حسود زود خشمگين مى شود و دير كينه از دلش مى رود.
بحارالأنوار(ط-بیروت)
ج 70، ص256، ح29
19- امام على عليه السلام:
جَاهِدْ شَهْوَتَكَ وَ غَالِبْ غَضَبَكَ وَ خَالِفْ
سُوءَ عَادَتِكَ تَزْكُ نَفْسُكَ وَ يَكْمُلْ عَقْلُكَ وَ تَسْتَكْمِلْ ثَوَابَ
رَبِّكَ.
با هوا و هوس خود جهاد كن، بر خشمت مسلّط شو و با عادتهاى بد خود مخالفت كن تا نفست
پاكيزه شود، عقلت به كمال برسد و از پاداش پروردگارت بهره كامل ببرى.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 242 ، ح
4919
20- امام صادق عليه
السلام:
ثَلَاثَةٌ لَا تُعْرَفُ إِلَّا فِي ثَلَاثِ
مَوَاطِنَ- لَا يُعْرَفُ الْحَلِيمُ إِلَّا عِنْدَ الْغَضَبِ وَ لَا الشُّجَاعُ
إِلَّا عِنْدَ الْحَرْبِ وَ لَا أَخٌ إِلَّا عِنْدَ الْحَاجَةِ
سه كس اند كه جز در سه جا شناخته نمى شوند: بردبار جز در هنگام خشم، شجاع جز در جنگ
و برادر جز در هنگام نيازمندى.
بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 229، ح 9
21- امام رضا علیه السلام:
تزاوَرُوا تَحـابـّوا و تَصـافَحُـوا و لا تَحـاشَمُـوا؛
به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به
هم خشم نگیرید.
بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 75، ص 347
22- امام على عليه السلام:
إِذَا احْتَشَمَ
الْمُؤْمِنُ أَخَاهُ فَقَدْ فَارَقَه
به خشم درآوردن و شرمنده ساختن دوست، مقدمه جدایی از اوست.
نهج البلاغه(صبحی صالح) ص 559 ، ح 480
23-امام على عليه السلام:
خَيرُ النّاسِ مَن اِن اُغضِبَ حَلُمَ وَ اِن
ظُلِمَ غَفَرَ وَ اِن اُسىءَ اِلَيهِ اَحسَنَ؛
بهترين مردم كسى است كه اگر او را به خشم آورند،
بردبارى نمايد و چنانچه به او ظلم شود، ببخشايد و چون به او بدى شود،
خوبى كند.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 285 ، ح
6394
24- پيامبر صلى الله عليه و آله:
مَن دَفَعَ غَضَبَهُ دَفَعَ اللّهُ عَنهُ
عَذابَهُ وَ مَن حَفِظَ لِسانَهُ سَتَرَ اللّهُ عَورَتَهُ؛
هر كس خشمش را برطرف سازد، خداوند كيفرش را از او
بردارد و هر كس زبانش را نگه دارد، خداوند عيبش را بپوشاند.
نهج الفصاحه ص 767 ، ح
3004
25-
امام صادق عليه السلام:
ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ
سَيِّداً كَظْمُ الْغَيْظِ وَ الْعَفْوُ عَنِ الْمُسِيءِ وَ الصِّلَةُ
بِالنَّفْسِ وَ الْمَال
سه چیز است که در هـر که بـاشـد آقـا و سـرور است: خشـم فـرو خـوردن
،گذشت از بدکـردار، کمک و صله رحـم بـا جـان و مـال.
تحف العقول ص 317
26- امام باقر علیه السلام:
مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ
كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ.
کسی که خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نیز در روز قیامت
عذابش را از او باز می دارد.
كافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص
305 ، ح 15
27- امام على عليه السلام:
لا تَسرَعَنَّ إلَی الغَضَبِ فَیَتَسَلَّطَ عَلَیکَ
بِالعِبادَةِ؛
هرگز در خشم گرفتن شتاب مکن چرا که به صورت عادت بر تو مسلّط
می شود.
تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 302 ، ح
6879
28- امام صادق عليه
السلام:
مَن کَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ
اللهُ عَورَتَهُ؛
کسی که جلوی خشمش را بگیرد خداوند نقصها و کاستی های او را می
پوشاند.
كافى(ط-الاسلامیه) ج 2 ، ص
303 ، ح 6
29- امام صادق
عليه السلام:
قالَ رَجُلٌ
لِلنَّبی صلی الله علیه و آله: یا رَسُولَ اللهِ عَلِّمنی. فَقالَ : إذهَب فَلا تَغضَب؛
مردی به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عرض کرد:
ای رسول خدا چیزی به من بیاموز، حضرت فرمود: برو و خشمگین مشو.
وسایل الشیعه ج 15 ، ص
359 ، ح 20735
حدیث هایی در مورد عصبانیت
– رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
نیرومند و توانا آن کس نیست که بر مردم پیروز شود بلکه قوی و مقتدر کسی است
که بر نفس خویشتن غلبه نماید.
منبع: مجموعه ی ورام، ج2،ص10
2- رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
نیرومند و قهرمان کسی نیست که در کشتی، رقیب خود را بر زمین زند بلکه
نیرومند کسی است که در موقع خشم، مالک نفس خود باشد.
منبع: مجموعه ی ورام، ج1،ص122
3- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: غضب آتشی است
مشتعل، کسی که خشم خود را فرونشاند، آن آتش را خاموش کرده است و آنکس که
غضب خود را به حال خودش آزاد گذارد خود اولین کسی است که در شعله های آن
خواهد سوخت.
منبع:فهرست غررفص292
4- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: کسی که سه بار
نسبت به تو خشمگین شود و درباره ات به بدی سخن نگوید شایسته ی رفاقت است،
او را برای دوستی دانتخاب کن.
منبع:تاریخ یعقوبی، ص 97
5- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: خشم و غضب آلودگی باعث فساد و تباهی عقل است و آدمی را از صلاح و صواب دور می سازد.
منبع: غررالحکم،ص49
6- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: خشم شدید،
چگونگی گفتار را تغییر می دهد، اساس استدلال را به هم می ریزد، تمرکز فکر
را از میان می برد، و فهم آدمی را پراکنده می سازد.
منبع: سفینه،ج2،((غضب))،ص 320
7- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: خشم، کلید تمام بدیها و شرور است.
منبع: غررالحکم،ص49
8- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: در کشاکش انگیزه
های شهوت و غضب، عقل بشر تیره و تار می شود و فروغ خود را از دست می دهد.
منبع: غررالحکم،ص49
9- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: غضب، عقل های مردم را فاسد می کند و آدمی را از درستکاری و صلاح دور می سازد.
منبع: مستدرک2، ص 287
10- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: خشونت و
تندخویی خود نوعی از دیوانگی است، زیرا تندخو پس از تسکین خاطر و به خود
آمدن پشیمان می شود. اگر کسی پس از تندی و برانگیختگی پشیمان نشد جنونش
ثابت و پابرجا است.
منبع: نهج البلاغه،کلمه 247
