حدیث هایی در مورد دوستی
بشر دوستی
1- رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: پس از
ایمان به خداوند سرآمد تمام اعمال عاقلانه، بشر دوستی و نیکی به همه ی مردم
است خواه خوب و درستکار باشند یا فاسق و گناهکار.
منبع : مستدرک 2 ،ص67
2- پیشوای گرامی اسلام حضرت ابوالحسن (علیه السّلام) فرموده
اند: تمام مردم روی کره ی زمین مشمول رحمت و فیض الهی هستند مادامی که به
این سه اصل اساسی عمل کنند: بشر دوست باشند، در امانتها خیانت نکنند ،عملا
پیرو حق و عدالت باشند.
منبع : مجموعه ورّام جلد 1 ص12
3- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن وصایای خود به حضرت
امام حسین (علیه السّلام) فرموده اند: خوشبخت و رستگار کسی است که علم و
عملش، دوستی و دشمنیش، گرفتن و رها کردنش، سخن گفتن و سکوتش، رفتار و
گفتارش تنها بر اساس رضای الهی استوار باشد و برخلاف امر پروردگار قدمی بر
ندارد.
منبع : تحف العقول ،ص91
انتخاب دوست
4- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه سه بار
نسبت به تو خشمگین شود و درباره ات به بدی سخن نگوید شایسته ی رفاقت است،
او را برای دوستی انتخاب کن.
منبع : تاریخ یعقوبی ، ص97
5- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه پس از
آزمایش صحیح، کسی را به دوستی برگزیند، رفاقتش پایدار و مودّدتش استوار
خواهد ماند.
منبع : غررالحکم،ص695
6- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه ناسنجیده
با دیگران پیمان دوستی می بندد ناچار باید به رفاقت اشرار و افراد فاسد تن
دهد.
منبع : غررالحکم،ص695
مشخصات دوست
7- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: دوستی و رفاقت
حدودی دارد، کسی که واجد تمام آن حدود نیست اساساً دوست نیست. اوّل آن که
ظاهر و باطن رفیقت نسبت به تو یکسان باشد ، دوّم آن که زیبائی و آبروی تو
را جمال خود بیند و نازیبایی تو را نازیبایی خود بداند، سوم دست یافتن به
مال یا رسیدن به مقام، روش دوستانه ی او را نسبت به تو تغییر ندهد، چهارم
در زمینه ی رفاقت از آنچه و هر چه در اختیار دارد نسبت به تو مضایقه
ننماید، پنجم تو را در مواقع آلام و مصائب ترک نگوید.
منبع : امالی صدوق ،ص397
8- رسول خدا
(صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: کسیکه تو به حقوق او توجّه داری ولی
او به حق تو توجّه نمی کند رفیق خوبی نخواهد بود و برای مصاحبت شایستگی
ندارد.
منبع : تاریخ یعقوبی ،ص66
9- رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: آدمی تحت
تاثیر رفیق است و عملاً از سیره و روش او پیروی می کند . البته هر یک از
شما باید در انتخاب دوست دقت کند و ببیند با چه کسی طرح رفاقت و دوستی می
ریزد.
منبع : مستدرک2 ،ص62
10- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: پس از آنکه از
رفیقت جدا شدی و رشته ی دوستیش را بریدی، پشت سرش بدگویی و غیبت مکن که با
این کار راه برگشت را بر او می بندی، شاید تجربه های زندگی، وی را به راه
آشتی و تجدید رفاقت بکشاند.
منبع: بحار16،ص46
11- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: رفقای صمیمی
که همانند برادر به آدمی وابسته و نزدیک هستند سه قسمتند. اول، کسی است که
مانند غذا از لوازم ضروری زندگی به حساب می آید و در همه ی حالات، آدمی به
وی نیاز دارد، او رفیق عاقل است. دوم، کسی است که وجود او برای انسان به
منزله ی یک بیماری مزاحم و رنج آور است و او رفیق احمق است. سوم، رفیقی است
که وجود نافعش به منزله ی داروی شفا بخش و ضد بیماری است و او رفیق لبیب
یعنی روشنفکر بسیار عاقل است.
منبع: تحف العقول،ص323
12- حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: دوستان خود را
تکریم کنید و به احترام، با آنان برخورد نمایید و برخلاف ادب متعرض یکدیگر
نشوید.
منبع: کافی،ج2،ص173
13- حضرت امام رضا (علیه السّلام) فرموده اند: دوستِ آدم بی خرد، در رنج و زحمت است.
منبع: مسند،ج1،ص302
14- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: هزار دوست و همنشین بسیار نیست. ولی یک دشمن برای آدمی البته زیاد است.
منبع : امالی صدوق،ص397
15- حضرت امام محمدباقر (علیه السّلام) فرموده اند: با اقران و
امثال خود مصاحبت کن و با کسانی که مساعدت و کمک آنان بی نیازت میسازد
رفاقت مکن چه این کار مایه ی ذلت و خواری است.
منبع : مکارم الاخلاق ،ص131
16- حضرت امام علی (علیه السّلام) در نامه ی خود به حارث
همدانی توصیه کرده اند: از رفاقت با کسانی که افکارشان خطا و اعمالشان
ناپسند است بر حذر باش. چه آدمی به رویه و روش رفیقش خو می گیرد و با افکار
و اعمال وی معتاد می شود.
منبع : نهج البلاغه ،نامه ی 69
17- حضرت سجاد (علیه السّلام) به فرزندش امام باقر(علیه
السّلام) فرموده اند: از رفاقت با احمق پرهیز کن، چه او اراده می کند به
نفع تو قدمی بر دارد ولی بر اثر حمق و نافهمی مایه ی زیان و ضررت می شود.
منبع : وسائل 3 ،ص205
18- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه رفیق احمق دارد همواره دررنج و ناراحتی است.
منبع : غهرست غرر،ص 83
19- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند : روش آدمی بر طبق مذهب و سیره ی دوست صمیمی و رفیق دلبندش خواهد بود.
منبع : وسائل4، ص207
20- حضرت سلیمان فرموده ند: درباره ی کسی به نیکی یا بدی
قضاوت نکنید تا رفقایش را ببینید، چه آنکه آدمی از امثال و اقرانش شناخته
می شود و به صفات همنشینان و دوستان صمیمیش توصیف می گردد.
منبع : مستدرک 2 ،ص62
شناسایی رفیق
21- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: پیوند دوستی را
با برادران دینی خود محکم سازید که آنان ذخائر دنیا و آخرت هستند. مگر
نشنیده اید که خداوند در قرآن شریف به تأثّر گمراهان در قیامت اشاره کرده
که می گویند در این روز سخت نه شفیعی داریم نه دوستی که در کارمان همّت
گمارد.
منبع : مستدرک 2 ،ص62
22- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: کسیکه با رفیق بد همنشین شود سالم نمی ماند و سرانجام به ناپاکی آلوده می شود.
منبع : مستدرک2 ،ص65
23- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: مانعی ندارد که
با فرد عاقل و خردمندی که دارای طبع و کرامت اخلاق نیست رفاقت نمایی ولی
مراقب باش که در برخوردهای دوستانه تنها از فکر روشنش استفاده کنی و به
دنائت و پستی اخلاقش متخلّق نگردی.
منبع : وسائل 3، ص203
24- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسی که برای
فضیلتی که در تو نیست به دروغ مدحت گوید سزاوار است روز دیگر برای صفت بدی
که از آن منزّهی مذمتت کند.
منبع : مستدرک 2، ص65
25- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: با چاپلوس
رفاقت مکن که او با چرب زبانی تو را اغفال می کند، کار ناروای خود را در
نظرت زیبا می نماید و دوست دارد که تو نیز مانند وی باشی.
منبع : غررالحکم ،ص811
26- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند: از رفاقت و
همبستگی سه گروه بر حذر باش. خائن ،ستمکار و سخن چین. کسی که روزی به نفع
تو خیانت می کند روز دیگر به ضرر تو خیانت خواهد کرد ،کسیکه برای تو به
دیگری ستم می نماید طولی نمی کشد که به شخص تو ستم می کند و کسی که از
دیگران نزد تو نمّامی می کند عنقریب از تو نزد دیگران نمّامی خواهد کرد.
(نمّامی = سخن چینی)
منبع : تحف العقول ، ص316
27- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
شایسته ترین مردم برای بدنامی و ننگ اجتماعی کسانی هستند که با بدنامان
رفیق می شوند و با آنان مجالست می نمایند.
منبع : مستدرک 2 ،نامه ی 31
28- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن توصیه نامه ی خود به
فرزندش حضرت مجتبی (علیه السّلام) فرموده اند: به اتکاء روابط دوستانه و
رفاقت صمیمانه، حقّ برادرت را ضایع مکن چه در زمینه ی تضییع حقوق، روابط
دوستی نابود می شود و آنکس که حقّش را تباه ساختی برای تو برادر نخواهد
بود.
منبع : نهج البلاغه ، نامه ی 31
29- حضرت امام علی (علیه السّلام) فرموده اند: کسی که دوست
پاک ضمیر خود را که برای خدا با وی پیوند دوستی داشته از دست بدهد مثل این
است که شریف ترین اعضاء بدن خود را از دست داده است.
منبع : غررالحکم ، ص723
30- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن وصایای خود به حضرت
مجتبی (علیه السّلام) فرموده اند: از مراکز بد نام بپرهیز، از مجالسی که
مورد سوء ظن است دوری کن و بدانکه رفیق بد، دوست خود را فریب می دهد و میل
او را به کارهای ناپسند تحریک می کند و سرانجام آلوده اش می سازد.
منبع : بحار جلد 23،ص55
31- حضرت امام حسن عسکری (علیه السّلام) فرموده اند: دوست شخص نادان همواره در زحمت و ناراحتی است.
منبع : بحار 17،ص217
32- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند :هر که به خاطر دین، دوستی نکند و به خاطر دین ، دشمنی نکند، دین ندارد.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 383
33- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند :هر گز دو مومن به هم نخورند جز آنکه بهتر آن دو، دوست ترین آنها است نسبت به رفیقش.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 383
34- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:دو مسلمان به هم برخورند و بهترشان، آن کسی است که رفیق خود را بیشتر دوست دارد.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 383
35- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند :بسا دوستی برای خدا و رسول است و بسا برای دنیا، آنچه برای خدا و رسول است ، ثوابش بر خدا است و آنچه برای دنیا است اثری ندارد.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 383
36- ابی حمزه ثمالی از حضرت علی بن الحسین (علیه السّلام)
فرمود: چون خدا عزوجل اولین و آخرین را گرد آورد یک جارچی به پا شود و جار
کشد که همه ی مردم بشنوند می گوید: کجایند آنان که با یکدیگر برای خدا دوست
بودند؟ جلو صفهای مردم برخیزند و به آنها گفته شود: بی حساب به بهشت روید،
فرمود: فرشته ها بدان ها برخورند و به آنها بگویند: به کجا می روید؟ پاسخ
گویند: بی حساب به بهشت، می گویند: شما چه قسمتی از مردمید؟ در پاسخ می
گویند: ما آنهاییم که با همدیگر در راه خدا دوستی کردیم، فرمود: می گویند:
کردار شماها چه بوده؟ جواب گویند : ما در راه خدا دوستی می کردیم و در راه
خدا دشمنی می کردیم، فرمودند: می گویند: چه خوب است مزد کارگران.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 381
37- حضرت امام صادق (علیه السّلام)گویند که
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) به اصحابش فرمودند: کدام یک از
حلقه های ایمان محکم ترند؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند و برخی گفتند: نماز
و برخی گفتند : زکات و بعضی از آنها گفتند: روزه و بعضی گفتند که: آن حج
است و عمره و بعضی گفتند :جهاد است ، رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و
سلّم) فرمودند : برای آنچه گفتید : فضیلتی است و آنکه من پرسیدم نیست ولی
محکمتر حلقه ی ایمان، دوستی در راه خدا و دشمنی در راه خدا و مهرورزی با
دوستان خدا و بی زاری از دشمنان خدا است.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 379
38- ابی بصیر از حضرت امام صادق (علیه السّلام)گوید:
شنیدم می فرمودند: آنها که در راه خدا با همدیگر دوستی کنند، روز قیامت بر
فراز منبرهایی از نورند نور چهره شان و نور تنهاشان و نور منبرهاشان به
هر چیزی تابد تا آنکه بدان شناخته شوند و گویند: اینانند که در راه خدا
همدیگر را دوست داشتند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 377
39- حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:از محکمترین حلقه های ایمان این است که، دوست داری برای خدا و دشمن داری برای خدا و عطا کنی در راه خدا و دریغ داری در راه خدا.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 375
40- حضرت امیرالمومنین (علیه السّلام)فرمودند: مومن اهل معاشرت است و خیری نیست در کسی که الفت نگیرد و با او الفت نگیرند.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 313
42- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:
شایسته ترین مردم برای بدنامی و ننگ اجتماعی کسانی هستند که با بدنامان
رفیق می شوند و با آنان مجالست می نمایند.
منبع : مستدرک2، ص 65
43- امام صادق (علیه السّلام) فرموده اند : بهترین و محبوب
ترین برادران من کسی است که عیوب مرا به من اهدا کند و نقائصم را تذکر دهد.
منبع : تحف العقول ص 224
44- حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرمودند: یاران خود را
بزرگ شمارید و آنان را احترام کنید و به همدیگر روی ترش نکنید و به یکدیگر
زیان نرسانید و به همدیگر حسد نبرید، مبادا بخل ورزید، بنده های با اخلاص
خدا باشید.
منبع : اصول کافی جلد 4، ص 515
45- حضرت امام سجّاد (علیه السّلام) فرموده اند: حق رفیق این
است که با او براساس تفضل و عواطف عالیه انسانی برخورد نمایی و در مواردیکه
که قادر به تفضل اخلاقی نیستی باید از مرز عدل و انصاف تنزل ننمایی و
موظفی که رفیقت را همواره احترام کنی همانطور که او محترمت می دارد.
منبع: تحف العقول، ص 266
46- حضرت امام باقر (علیه السّلام) فرموده اند: از اندرزهای
لقمان حکیم به فرزندش این بود که فرزند عزیز، کسی که با گناهکار شریک شود
راه ناپاکی را از وی یاد می گیرد، کسی که مجادله را دوست داشته باشد مورد
فحش و دشنام واقع می شود، کسی که در جایگاه های بد نام قدم بگذارد متهم
خواهد شد، کسی که با رفیق بد همگام گردد از فساد اخلاق سالم نمی ماند، کسی
که مالک زبان خود نباشد سرانجام پشیمان خواهد گشت.
منبع: بحار5،ص322
47- حضرت امام علی (علیه السّلام) در ضمن نامه ی خود به حضرت
مجتبی (علیه السّلام) نوشته اند: با نیکوکاران قرین شو تا از آنان باشی و
از بدکاران دوری کن تا از آنها جدا شوی.
منبع: نهج البلاغه، نامه ی 31
در حدیث آمده است: صلح دادن بین دو نفر از تمام نماز و روزه ها برتر است. منظور چیست؟
به نظر می رسد که در ترجمه ای که
برخی از مترجمان کرده اند و شما بدان اشاره کردید، مسامحه ای صورت پذیرفته
است؛ زیرا با دقت در متن عربی “صَلَاحُ ذَاتِ الْبَیْنِ أَفْضَلُ مِنْ
عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَام”،
[1]
روشن می شود که معنای کلام رسول خدا (ص) این است که اصلاح میان دو
نفر، برتر از بسیاری از نمازها و روزه ها است و مقصود یکسال نماز و روزه یا
تمام نمازها و روزه ها نیست؛ زیرا لفظ “عامة” در موارد متعدد به معنای
بسیار است؛ مانند: “عَامَّةُ رِدَائِهِ مَطْرُوحٌ بِالْأَرْض”؛
[2]
بیشتر لباسش، به زمین کشیده می شد. و “وَ قَدْ ذَهَبَ عَامَّةُ النَّهَار”؛
[3]
بسیاری از روز گذسته بود.
بنابر این، معنای این سخن رسول خدا
(ص): “آشتی بین مسلمانان و زدودن وحشت از آنان، پاداشش از بسیاری از نمازها
و روزه های مستحبی بیشتر است” -چنان که برخی از شارحان گفته اند- این است
که آشتی بین افراد از کارهای نیکی است که دیگران نیز از آن بهره می برند،
اما نماز و روزه (مستحبی) از امور انفرادی است و نتایج آن به دیگران سرایت
نمی کند، بنابراین در مقایسه این دو عمل، پاداش اصلاح بین مردم بیشتر از
نماز و روزه است.
[4]
گفتنی است که این مسئله نسبت به نوع
اختلاف و افراد مختلف و کیفیت نمازهایی که انجام می دهند بستگی دارد، به
عنوان مثال برخی اختلافات جزئی است و ما می دانیم که در فاصله کمی به آشتی
می انجامد، اما برخی اختلافات سبب خونریزی یا از هم پاشیدگی زندگی و… می
شود که احتمال می رود روایت ناظر به این نوع اصلاحات باشد و تمام اصلاحات و
لو جزئی را شامل نشود.
