حجامت يا اهدا خون، كدام‌يك؟
سازمان انتقال خون ایران از دریافت خون افراد حجامت‌کننده تا 6 ماه پس از
حجامت به علت احتمال انتقال بیماری‌های منتقله از خون که در حجامت‌هایی که
بدون رعایت مسايل بهداشتی انجام شده است، خودداری می‌کند.
دکتر
عبدالحسین قاسم‌زاده گفت: برخی می‌گویند برای رفع خون کثیف باید حجامت
کرد، در حالی که خون کثیفی در بدن وجود ندارد و خون بدن کاملا استریل است.
وي
افزود: خون کثیف نماد بیماری است و در صورتی که حجامت توسط فرد و محیط
پاکیزه‌ای انجام نشود احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی وجود دارد.
مدیرکل
انتقال خون خوزستان ادامه داد: برخی افراد بدون تجویز پزشک حجامت می کنند؛
به این افراد توصیه می‌شود به جای این کار، خون اهدا کنند تا از خون
خارج‌شده از بدن آنها استفاده مفید شود.
وي اظهار كرد:
افرادی که حجامت می کنند تا 6 ماه بعد نمی توانند خون اهدا کنند، به همین
دلیل توصیه می شود اگر انجام حجامت ضروری نیست و از سوی پزشک تجویز نشده،
بهتر است خون اهدا کنند.این در حالی است که متخصصان طب سنتی نظر دیگری
دارند و نظر سازمان انتقال خون را رد می‌کنند.
دکتر اقباله
ذاکرحسینی، متخصص طب سنتی و مدرس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز،
نظر ديگري دارد. وي گفت: حجامت فواید فراوانی دارد. بيشتر تحقیقات نشان
می‌دهد که بیماری‌های مختلف به وسیله حجامت 100 درصد درمان شده‌اند، از این
بیماری‌ها می‌توان به بیماری‌های پوستی شامل آکنه، پسوریازیس، حساسیت‌های
دارویی، غذایی، عوارض بیماری‌های انسدادی عروق کرونر، و برخی بیماری‌های
عفونی و…. اشاره کرد. تا به حال هیچ ضرری برای حجامت به ثبت نرسیده است.
وی
افزود: امروزه حجامت به چنان موضوع با اهمیتی تبدیل شده که در دانشگاه‌های
آلمان و آمریکا به عنوان یک رشته تدریس می‌شود ولی متاسفانه در ایران اصلا
به آن اهمیت داده نمی‌شود.
ذاکرحسینی تصریح کرد: در اثر
متابولسم بدن و همچنین مصرف داروهای متفاوت و غذاهای صنعتی که در تهیه آنها
از مواد افزودنی استفاده می‌شود، مقداری خون کثیف بر جای می‌ماند. این خون
حتی به وسیله کبد و کلیه نیز پاک نمی‌شود و تنها راه رهایی از آن نیز
استفاده از حجامت است.
وی ادامه داد: این خون در
سینوس‌های باز پشت کمر انسان جمع می‌شود. برای انجام حجامت در ناحیه بین دو
کتف یک خراش ایجاد می‌شود سپس چند لیوان یک‌بار مصرف روی خراش‌ها قرار
داده شده و به وسیله دستگاه، خون مورد نظر کشیده می‌شود. این عمل تا جایی
انجام می‌شود که دیگر خونی خارج نشود كه معمولا بیش از 50 میلی‌لیتر خون
خارج نمی‌شود.
این متخصص طب سنتی گفت: بهتر است هر فرد
حداقل 4 بار در سال حجامت کند تا از خروج خون کثیف از بدن خود مطمئن باشد.
البته خانم‌ها در دوران قاعدگی و بارداری و شیردهی نمی‌توانند این کار را
انجام دهند ولی براي آقایان هیچ محدودیتی وجود ندارد.
وی
عنوان كرد: امكان انجام حجامت براي هر فرد از سن 4 ماهگی تا 70 سااگی وجود
دارد. کودکانی که یرقان دارند و بهبود نمی‌یابند به راحتی توسط حجامت بهبود
می‌یابند.
ذاکرحسینی افزود: پس از حجامت باید شربت عسل
استفاده شود. همچنین روی خراش‌ها عسل قرار داده می‌شود تا بهبود یابند. پس
از حجامت نباید از لبنیات، گوشت‌ها، غذای پخته و غذاهای حاوی مواد افزودنی
استفاده شود.
وی ادامه داد: دلیل مخالفت سازمان انتقال خون
با حجامت این است که فردی که حجامت می‌کند مقداری خون از دست می‌دهد و
دیگر نمی‌تواند خون اهدا کند. حجامت باید تحت نظر پزشک و در محیطی کاملا
پاکیزه انجام شود.
از حجامت در روايات اسلامي نيز نام برده
شده و دستورالعمل‌هايي نيز براي آن ارايه شده است. امام رضا (ع) در اين
زمينه فرموده است: «سفارش مىکنم که پس از حجامت یا فصد، آب انار را با
مکیدن آن بنوشید. مکیدن آب انار خون را زنده و تن را با نشاط خواهد ساخت.
پس از حجامت و فصد، از خوردن غذاهاى نمکدار تا مدت 3 ساعت بپرهیزید، چون
اگر این پرهیز مراعات نشود، بعید نیست که انسان به بیمارى جرب دچار شود.»
حجامت
از گذشته‌های دور وجود داشته است. استفاده از حیوانات برای ایجاد اثر مکشی
روی پوست جزو اولین روش‌های ابداعی بشر در امر درمان است. ساده‌ترین
کاربرد آن مکش چرک یا سم و نیش حیوانات بوده است. شواهد این نوع کاپینگ در
تمامی نقاط جهان یافت شده است. اما قدیمی‌ترین شواهد مستند مبنی بر استفاده
از کاپینگ در پزشکی به مصر باستان (۱۵۰۰ قبل میلاد) برمی‌گردد. پس از آن
شواهد این روش درمانی در نوشته‌های چینی در هزار سال قبل از میلاد مسيح
یافت شده است.
کاپینگ به عنوان بخشی از طب سنتی چین و در
قلمرو طب سوزنی امروزه نیز کاربرد دارد. در قرن هفتم پیش از میلاد در
لوحه‌های خط میخی یافت‌شده از امپراطوری آشور نیز از کاپینگ یاد شده است و
پس از آن بقراط در قرن پنجم پیش از میلاد از این روش درمانی نام برده است.
قدمت
کاپینگ در ایران به پیش از اسلام می‌رسد. بهرام گور یکی از پادشاهان
ساسانی چون درمان بیماری خود را منحصر به این روش یافت، دستور داد تا این
درمان در ایران رایج گردد.
بر اساس استنادات تاریخی، این روش درمانی در دانشگاه جندی شاپور تدریس می‌شده است و ردپای فرهنگی آن در ادبیات کشور مشاهده مي‌شود.
کاپینگ
خیس یا حجامت در احادیث اسلام بسیار یاد شده و پیامبر اسلام حجامت را در
کنار غسل و آیات قرآن از راه‌های شفای امت اسلام نامیده است. در
بحارالانوار جلد 62 صفحه 126پیامبر اکرم (ص)فرمودند: «جبرئیل چندان مرا به
انجام حجامت دعوت کرد که پنداشتم گویی حجامت واجب است.»
در
منابع طب اسلامي و طب سنتی حجامت به عنوان یکی از ارکان درمان ذکر
شده‌است. بوعلی سینا اعتقاد داشت علاوه بر خون، صفرا و سودا نیز از طریق
حجامت قابل دفع است.
در ایران به دلیل عدم اثبات تجربی
مفید بودن حجامت و خطرات بالقوهه آن از قبیل انتقال عفونت، خطر خون‌ریزی
و… معاونت درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مورخ ۲۳ شهریور
۱۳۷۷ انجام حجامت توسط پزشکان در مطب‌ها را ممنوع کرد که این بخشنامه به
دلیل مغایرت با شرع بر اساس نظر فقهی شورای نگهبان با حکم دیوان عدالت
اداری در ۱۷ تیر ۱۳۸۰ لغو شد.
در حال حاضر وزارت بهداشت ایران سیاست حمایت و گسترش حجامت را به عنوان جزئی از طب سنتی و اسلامی ایران مورد نظر قرار داده است.
با مطالبی که گفته شد می‌توان دودلی و تردید را در ایرانی‌ها براي انتخاب حجامت به عنوان يك روش درماني و حتي تاييد آن مشاهده کرد.
برخی
حجامت را درمان می‌دانند و برخی درد. برخی شفای همه نوع بیماری خطابش
می‌کنند و برخی تنها راه نجات! هنوز نمی‌دانیم آیا واقعا باید حجامت کنیم
یا نه؟ آیا می‌توانیم اطمینان داشته باشیم که با حجامت بهبود مي‌یابیم؟ و
آيا به راستی حجامت کار مفيدي است؟
خوبی یا بدی‌های حجامت و تفاوت‌های آن با اهدای خون
سایت گروه مجلات همشهری: این روزها با وجود همه پیشرفت‌هایی که در علم
پزشکی به وجود آمده، هنوز هم هستند کسانی که چه در مرحله درمان و چه در
مرحله پیشگیری، رفتن زیر تیغ حجامت را به خیلی از درمان‌های جدید ترجیح
می‌دهند. اما در کنار این افراد بسیاری از مردم یا خیلی از پزشکان حجامت را
کاری بی فایده و دور ریختن خونی می‌دانند که می‌تواند نیاز بیماری به خون
را تامین کند. این جا می‌خواهیم ببینیم حجامت چیست و چه تفاوتی با اهدای
خون دارد و چند نکته دیگر درباره این سنت پزشکی قدیمی.
حجامت یکی از بارزترین نمادهای طب سنتی و اسلامی است. همان طور که در
بحث‌های قبل در مورد طب سنتی گفته شد، این علم برای خودش یک سری قوانین و
متدهای علمی مشخص دارد ولی در نظر عموم مردم حجامت یکی از آشناترین و
شاخص‌ترین عمل‌ها در طب سنتی است. حجامت اصطلاحا به روشی از خون‌گیری گفته
می‌شود که برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌رود.
حجامت سابقه تاریخی هفت هزارساله دارد و به عنوان یک سنت اسلامی در بین
مردم جا افتاده است و در طب سنتی به عنوان رکن درمان به حساب می‌آید. به
زبان علمی از حجامت به scarification ـ wetcuppin ـ bloodiettin ـ
drycuppin تعبیر می‌شود که البته این واژه‌ها هر کدام تعبیری از حجامت
هستند و معنی کامل آن را دربرندارند.
کشیدن خون‌های کثیف با یک لیوان
شکل درست حجامت به این ترتیب است که ابتدا بیمار باید معاینه شود و بعد از
گرفتن شرح حال، محل انجام حجامت که غالبا پشت کمر است ضدعفونی شود و بعد با
لیوان حجامت یک بار مصرف چند دقیقه بادکش شود و بعد چند خراش سطحی ایجاد
شود که به تناسب وضع بیمار این کار ممکن است در چند مرحله انجام شود.
نهایت میزان خونی که از بیمار گرفته می‌شود 50 تا 70 سی سی است. این کار
هیچ دردی ندارد و تمام مراحل آن به صورت استریل و بهداشتی انجام می‌شود. در
ضمن این کار هیچ عوارضی هم ندارد.
راه‌های مختلف خون‌گیری
انواع مختلفی از حجامت وجود دارد. هر شخص به تناسب طبع و مزاجش باید حجامت
مخصوص به خودش را انجام دهد. حجامت گرم و خشک به صورت بادکش است که مخصوص
مزاج‌های بلغمی است. در این نوع حجامت خونی از فرد گرفته نمی‌شود و حجامت
تر به صورت خون‌گیری، مخصوص مزاج‌های سوداوی است. در ضمن درمان به وسیله
حجامت برای بیماری‌های مختلف فرق دارد.
مثلاً حجامت بیماری که سردرد میگرنی دارد با بیمار دیابتی یا بیمار دارای
دیسکوپاتی (بیماری‌های مربوط به دیسک) با بیمار سیاتالژی(مربوط به عصب
سیاتیک) متفاوت است. در موسسه تحقیقات حجامت ایران بیشتر از40 طرح برای
حجامت گرم و خشک و حدود 70 طرح برای حجامت تر طراحی شده و در حال حاضر
توسط پزشکان اجرا می‌شود. بنابراین همه حجامت‌ها خون‌گیری نیست.
حجامت بهتر است یا خون دادن؟
همان‌طور که گفته شد در بعضی از انواع حجامت اصلا خونی گرفته نمی‌شود. علاوه بر این حجم خونی که در حجامت گرفته می‌شود بسیار کم است.
گاهی هدف از حجامت تنها با گرفتن 3 سی‌سی خون تامین می‌شود و نهایت خونی که در حجامت ممکن است گرفته شود 50 تا 70 سی‌سی است.
در حالی که بسیاری از محققان معتقدند حجم بالایی که‌هنگام اهدای خون از فرد
گرفته می‌شود در بسیاری از مواقع توسط بدن قابل جبران نیست. البته بحث
نیاز بیماران به خون و بحث‌های اخلاقی جای خود را دارد. در واقع بحث خون
دادن و اهدای خون با حجامت کاملا فرق دارد و دو مساله جدا از هم هستند.
اثردرمانی حجامت هیچ وقت با خون دادن تامین نمی‌شود. در طرحی پژوهشی که در
بیمارستان لقمان‌حکیم تهران انجام شده است، در مقایسه فاکتورهای بیوشیمی
موجود در خون وریدی(خون اهدا شده) با خون حجامت، تفاوت‌های فاحشی وجود
داشته است. طوری که فقط میزان کلسترول خون حجامت، 5/2 برابر بیشتر از خون
ورید بود.
بنابراین برای کاهش میزان کلسترول خون، فقط انجام حجامت مفید است. همچنین
سم موجود در خون حجامت را با سم خون وریدی مقایسه کرده‌اند که سم موجود در
خون حجامت 23 برابر سم خون وریدی بوده است. بنابراین با توجه به فراوانی
مسمومیت‌های غذایی و شیمیایی، آلرژیک و تنفسی که اطراف ما و در شهرهای بزرگ
فراوان است، حجامت بهترین راه برای پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها
می‌تواند باشد.
بیماری‌هایی که با حجامت درمان می‌شود
ابوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا از طریق حجامت قابل دفع است. حجامت در
مورد بیمارهای هایپرلیپیدمی(چربی خون بالا)، دیابت غیروابسته به انسولین،
دردهای عضلانی، سردردهای عصبی و میگرنی، بیماری‌های پوستی مثل آکنه،
پسوریازیس، آلرژی‌های دارویی، غذایی، فصلی، اعتیادبه مواد مخدر، بیماری‌های
انسدادی عروق کرونر، عوارض بعد از یائسگی، دردهای قاعدگی و بعضی
بیماری‌های عفونی، هورمونی و غدد‌کاربرد دارد.
بیشترین کاربرد انواع حجامت در بعد از بیماری‌هاست و با مکانیسم مختلفی ازجمله تنظیم سیستم ایمنی موجب پیشگیری از بیماری‌ها می‌شود.
چه کسانی نباید حجامت کنند؟
این افراد باید دور حجامت را خط بکشند: 1 ـ افرادی که با تعریف طب اسلامی و
طب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند. 2 ـ کودکان از بدو تولد تا چهار ماهگی
3 ـ زنان باردارتا ماه چهارم بارداری 4 ـ زنان درمدت ایام عادت ماهیانه 5
ـ افراد دارای کمبود پلاکت خون 6 ـ افرادی که دچار فشار خون مقطعی بالا
هستند.
