جوشهای داخل دهان و روی زبان
، آفت زخم سطحی و معمولا منفرد و كوچك است كه سطح آن را غشای خاكستری یا
زرد رنگ پوشانده و اطراف آن قرمز است و سوزش نیز دارد. این زخمهای سطحی
باعث می شود که غذا خوردن وحتی صحبت کردن فرد با ناراحتی و مشکل مواجه شود.
این زخمها ممکن است در روی زبان، لثه ها و فضای داخل دهان ایجاد شود. آفت
در هر سنی ممکن است فرد را مبتلا کند ولی معمولاً در سنین 40-10 سال برای
اولین بار فرد را گرفتار می کند. این بیماری اغلب نیاز به درمان ندارد. درد
آن پس از چند روز فروکش کرده و خود زخم نیز در طی 3-1 هفته کاملاً بهبود
می یابد.علت آفت دقیقا مشخص نیست ولی اگر عود مكرر دارد نشانه یك بیماری
است برخی عوامل باعث بروز آن می شود مثل استرس ،مسواك زبر ،غذای سفت
،حساسیت غذایی و دارویی ،كمبود اهن و اسید فولیك . ضایعات شبیه افت در برخی
دیگر از بیماریها دیده می شود مثل قارچ كاندیداو كم خونی . آفت درمان قطعی
ندارد می توان با دارو علایم را كاهش داد باید از مصرف مواد محرك جلوگیری
نمود.
اول از همه باید بهداشت دهان و دندانها را خوب رعایت کنید وجود هر نوع
کانون عفونی در حفره دهان تشدید کننده می باشد. قرص و پماد نیستاتین روزی 3
بار -پماد را روی پنبه بگذارید و روی محل ضایعه بمالید -قرص را به مدت 2
هفته مصرف کنید-برای تسکین دردهای موضعی -شربت دیفن هیدرامین را روزی 3 بار
هر بار یک قاشق غذاخوری غرغره کنید و بیرون بریزید
در حالت عادی این بیماری بدون درمان بهبود می یابد ولی خصوصاً برای زخمهای
بزرگ دردناک و مزمن پزشکان دارو می دهند. برای کاهش درد و التهاب ناشی از
آفت نیز پزشکان از دهان شویه های حاوی کورتیداستروئید و یا مواد بی حس
کننده استفاده می کنند.
پیشگیری
می توان با پی بردن به عواملی که محرک ایجاد آفت می باشد و دوری جستن از آنها تعداد دفعات ابتلا به آفت را کاهش داد.
1- متوجه باشید که چه می خورید: از غذاهائی که بنظر می رسد که دهان شما را
تحریک می کنند پرهیز کنید. اینها می تواند شامل غذاهای اسیدی، آجیل ها و یا
بعضی از ادویه ها باشد.
2- در هنگام غذا خوردن با کسی صحبت نکنید : گفته شد حتی آسیبهای جزئی داخل
دهان که بطور مثال از گاز گرفته شدن اتفاقی جدار دهان فرد ایجاد می شوند،
می توانند باعث ایجاد زخمهای آفتی شوند.
3- رعایت بهداشت دهان : مسواک زدن پس از هر وعده غذا و استفاده از نخ دندان
روزی یکبار می تواند دهان شما را پاکیزه نگه داشته و از غذاهائی که ممکن
است باعث تحریک و ایجاد آفت شوند جلوگیری کند.
اقدامات ساده برای مراقبت فرد مبتلا به آفت
پس از اینکه فرد به آفت دچار شد برای تخفیف درد و ناراحتی ناشی از آن اقدامات زیر مفید است:
– اجتناب از مصرف غذاهای اسیدی ، قندی، پر ادویه و هر غذائی که باعث تشدید درد و تحریک زیاد دهان می شود.
– استفاده از تکه های کوچک یخ برروی نقاطی که دچار آفت است. این کار باعث تخفیف درد می شود.
– مسواک زدن بطور مرتب و تمیز نگه داشتن دهان
– مرتباً دهان خود را بشوئید. این کار را می توان با آب نمک و یا استفاده
از دهانشویه های معمولی انجام داد. اگر از شربت دیفن هیدارمین و یا محلول
آب اکسیژنهاستفاده می کنید حتماً آنها را رقیق کنید تا تحریک کننده نباشند.
– با استفاده از محلول شیر منیزیوم ( هیدروکسید منیزیوم که هم بعنوان داروی ضد اسید و هم ضد یبوست مصرف می شود. ) و چکاندن چند قطره روی زخم آفت هم درد آن کاهش می یابد هم بهبود آن تسریع می یابد.
– استفاده از ضد دردهائی مثل آسپرین ، استامینوفن و یا ایبوپروفن نیز برای
کاهش درد مفید است ولی از آسپرین برای کودکان نباید استفاده کرد.
سریعترین روش برای درمان آفت دهان
آفت های دهانی (canker sores) زخم های دردناکی هستند که
درون دهان و اغلب در پایه لثه ها، درون گونه ها یا لب ها، روی کام نرم یا
روی زبان به وجود می آیند.
زخم های آفتی می توانند بسیار دردناک بوده و با
فعالیت های روزمره بیمار تداخل ایجاد نمایند. اصطلاحات متداولی که برای این
زخم ها به کار می رود شامل «زخم های کوچک راجعه (برگشت پذیر) آفتی» و
«استوماتیت آفتی راجعه» می باشند.
علت ایجاد آفت چیست؟
مکانیسم دقیق ایجاد آفت
هنوز به درستی روشن نیست، ولی به نظر می رسد واکنش های ایمنی بدن بیمار در
ایجاد آن دخیل باشد. زخم های آفتی وقتی ایجاد می شوند که به دلایل نامشخص سیستم ایمنی
بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می دارد. حضور این مولکول ها باعث
حمله لنفوسیت ها خواهد شد (همانند حمله همین سلول ها به بافت پیوند شده به
بیمار) و نتیجه این فرآیند پیدایش زخم های آفتی خواهد بود.
درمان آفت دهان
هرچند درمان قطعی برای آفت وجود ندارد، ولی روش هایی هست که در کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی و تسریع بهبودی بیمار مؤثر است. این روش ها شامل بکارگیری نکات تغذیه ای و غیرتغذیه ای می باشند.
نکات تغذیه ای
در کنار رعایت نکات فوق، بکار بستن نکات تغذیه ای زیر به بهبود آفت های دهانی کمک شایانی می کند:
1- عدم مصرف غذاهایی که ایجاد آفت را تشدید می نمایند شامل غذاهای حساسیت زا (آلرژن) نظیر گلوتن گندم، بادمجان و فلفل
2-پرهیز از مصرف غذاها و مایعات محرک نظیر لیمو، آبلیمو، پرتقال، گوجه فرنگی، رب گوجه فرنگی، توت فرنگی، شکلات و گردو
3- عدم مصرف مواد غذایی ترش، شور یا تند
4- نوشیدن مایعات با نی برای تخفیف درد
5- گنجاندن مواد غذایی که کمتر باعث درد می شوند در رژیم غذایی بیمار، مانند: شیر، ژلاتین، مایعات، ماست و بستنی
6- پرهیز از مصرف غذاهای سفت و خشن مانند برنج برشته شده (ته دیگ)
7- مصرف مرتب و روزانه ماست بویژه ماست پروبیوتیک که محتوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس می باشد.
8-
گنجاندن مواد غذایی سرشار از آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 در رژیم غذایی
مبتلایان: از آنجایی که یکی از دلایل بروز آفت می تواند کمبود دریافت ریز مغذی
های فوق باشد، گنجاندن منابع غذایی این مواد مغذی نقش مهمی در بهبودی فرد
مبتلا ایفا می کند. مواد غذایی شامل جگر، غذاهای دریایی، گوشت قرمز کم
چربی، لوبیاهای خشک، حبوبات، سبزیجات دارای برگ های سبز تیره و پهن و زرده
تخم مرغ بهترین منابع خوراکی حاوی آهن هستند. جگر، قارچ و سبزیجاتی که برگ
سبز دارند (بویژه اسفناج، مارچوبه و براکلی) منابع غنی اسیدفولیک می باشند.
جگر، شیر، تخم مرغ، ماهی، پنیر و گوشت جزء غنی ترین منابع ویتامین B12
محسوب می شوند.
9- مصرف نمودن میوه هایی نظیر سیب، خرما و خرمالو: برای درمان
آفت دهان با سیب می توان روزی چند عدد سیب را مصرف نموده و همزمان عسل را
روی محل آفت قرار داد یا میتوان عسل را روی سیب مالیده و آن را به صورتی
که مدت زیادی در دهان بماند، جویده و میل نمود. اگر آفت در دهان زیاد است و جویدن درد آور است، میتوان در آب سیب، عسل ریخته و آن را جرعه جرعه نوشید، بطوریکه برای مدتی در دهان بماند.
به
افرادی که به صورت مدام در دهانشان آفت می زنند و از این موضوع ناراحت می
باشند، توصیه می شود که خرمالو را در برنامه غذایی خود قرار دهند، زیرا
خرمالو و آب آن خاصیت ترمیم کنندگی زخم ها را دارا است.
درمانگران طب سنتی هند برای درمان این بیماری
راه حل بسیار ساده ای دارند. آنها خوردن خرمای نرسیده را در تسکین و درمان
این زخم ها بسیار موثر، می دانند. بنابراین به بیماران خود توصیه می کنند
هنگام بروز زخم ها و آفت های دهانی در طول روز 2 بار، 3 تا 4 خرمای نرسیده
را به خوبی بجوند. از دیدگاه این درمانگران، خرما به دلیل داشتن ویتامین
های گروه B ارزش غذایی ویژه ای دارد که در درمان زخم های دهانی بسیار موثر
است.
مصرف گیاهان دارویی
برای
درمان ضایعاتی مانند آفت که هنوز علت قطعی آن مشخص نیست، استفاده از
گیاهان دارویی مناسب تر از داروهای شیمیایی است، چراکه عوارض جانبی کمتری
دارند. برای نمونه استفاده از کورتون یا آنتی بیوتیک (به صورت دهانشویه)
برای طولانی مدت می تواند باعث بروز قارچ در دهان شود، ولی ترکیبات گیاهی
عوارض جانبی کمتری دارند. برخی عصاره های گیاهی باعث تخفیف علائم بیماران
آفتی می شوند که از آن جمله می توان به جفت بلوط، سماق قرمز، قهوه ای، گرد
غوره، پنیرک، خطمی، خرفه، تخم خرفه، فلوس، تخم گشنیز و گیاه ساتوریا
خوزستانیکا اشاره نمود. جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست
بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می شود. این گیاه، اثرات بسیار
مفیدی در بهبودی آفت و زخم های دهان دارد. توصیه اکید به افراد مبتلا به
آفت این است که سماق را بر روی انگشت بمالند و آن را به مدت چند دقیقه روی
محل آفت نگه دارند. غوره از نظر طب قدیم ایران سرد و قابض است و در درمان
ورم مخاط دهان و زخم های دهانی و بهبود آفت دهان موثر است.
پنیرک، خطمی،
خرفه و تخم خرفه خنک کننده فضای دهان و آرام بخش درد های ناشی از آفت می
باشند. پنیرک (malvasilvestris L) که از جمله گیاهان دارویی بومی استان
کرمانشاه می باشد، به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی نظیر موسیلاژ، تانن ها و
اسانس های فرار دارای خواص ضد التهابی است بطوری که به صورت حمام دهان برای
درمان آفت مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از دهانشویه خطمی روزی چند
بار و یا آغشته نمودن پنبه ای به آن و قرار دادن روی محل دردناک به بهبود
آفت کمک می کند.
نگه داشتن سائیده تخم خرفه در دهان، در رفع آفت دهان به
خصوص اطفال موثر است. برای جلوگیری از پیشرفت و تسکین درد آفت دهان می
توان مغز فلوس بدون دانه و تخم گشنیز را به نسبت مساوی خیسانده، صاف کرده و
غرغره نمود و روزی چند بار این عمل را تکرار کرد. استفاده از عصاره گیاه
ساتوریاخوزستانیکا نتایج منحصر به فردی در درمان آفت داشته است. این گیاه
فقط در ایران می روید و جزو دسته گیاهان تیره نعنا است و اثرات ضدویروسی و
ضدقارچی دارد. استفاده از عصاره این گیاه در دو، سه روز اول زخم پاسخ بهتری
به درمان می دهد و سیر دوره درمان را کوتاه تر کرده و باعث کاهش درد و
سوزش می شود.
غذایی مناسب برای مبتلایان به آفت های دهانی
این
غذا از گوشت گوساله، برنج و سبزیجات پخته تشکیل شده که با روغن ترکیب می
شود. برنج باید خوب پخته شده باشد. برای خوردن این غذا زرده تخم مرغ را به
آن اضافه کرده و سپس نوش جان کنید.
کسرول برنج و سبزیجات
مواد لازم برای 4 نفر
برنج: 4 پیمانه (600 گرم) 2300 کیلوکالری
روغن کانولا: 2 قاشق غذاخوری 270 کیلوکالری
فیله گوساله باریک خردکرده: 300 گرم 330 کیلوکالری
قارچ ورقه ای خردکرده: 100 گرم 10 کیلوکالری
کلم بروکلی گلچه کرده: 200 گرم 60 کیلوکالری
هویج خردکرده و پخته: 2 عدد کوچک 20 کیلوکالری
اسفناج خردکرده و بخارپز: 100 گرم 20 کیلوکالری
کدوی خردکرده و پخته: 1 عدد کوچک 15 کیلوکالری
روش تهیه
برنج
را در قابلمه ای حاوی آب جوش و نمک بپزید و آبکشی کنید. کف قابلمه مناسبی
کمی روغن بریزید. برنج را در آن بریزید و به مدت 20 دقیقه روی حرارت ملایم
آن را دم کنید. آنگاه تکه های گوشت را درون تابه چدنی چرب کرده قرار دهید.
تابه را روی حرارت ملایم بگذارید تا فیله ها بپزد. اکنون قارچ را در تابه
دیگری تفت دهید تا نرم شود. کلم براکلی را به قارچ بیفزایید و کمی تفت
دهید. حالا هویج، اسفناج و کدو را نیز به سبزیجات اضافه نمایید. اینک 4
کاسه بردارید، برنج را بین کاسه ها تقسیم کنید. سبزیجات و گوشت را روی برنج
بریزید.
یادآوری1:
می توان یک کاسه ماست کم چرب پروبیوتیک با این غذا میل کرد.
یادآوری2:
درصورت
تمایل، در پایان می توانید کسرول را در چهار ظرف نسوز بریزید و وسط هر
کدام یک عدد زرده تخم مرغ قرار ردهید و به مدت تقریبی 5 دقیقه در فر گرم
کرده با دمای 190 درجه سانتیگراد قرار دهید تا زرده ببندد.
این
غذا حاوی منابع آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 می باشد از این رو برای
مبتلایان به آفت های دهانی مفید می باشد. از طرف دیگر مواد غذایی که سبب
تشدید آفت می شوند در تهیه آن بکار نرفته است، بنابراین می تواند یک
پیشنهاد ایده آل غذایی برای افراد مبتلا به آفت دهانی باشد.
