تومورهای چشمی در کودکان
باخبر شدن از حمله تومور به چشم فرزندتان
در وهله نخست، بسیار ناراحت‌کننده و ترسناک به نظر می‌رسد، اما آگاهی از نشانه‌های
اولیه این بیماری و تشخیص زودهنگام آن به درمان قطعی بیماری کمک می‌کند. نشانه‌هایی
چون برق زدن چشم کودک در شب می‌تواند نشانه‌ای بسیار جدی از بروز تومور چشمی
باشد.
دکتر مسعود ناصری‌پور، فوق تخصص جراحی شبکیه، آنکولوژیست چشم و عضو هیات
علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران می‌گوید:
شایع‌ترین علامت تومور چشم در کودکان که از سه چهار ماهگی قابل مشاهده است،
برق‌زدگی چشم در تاریکی (نظیر چشم گربه) و انحراف چشم است. به بیان دیگر هر گونه
تغییر رنگ مردمک، به صورت مردمک سفیدرنگ در چشم کودک را باید جدی گرفت.
تومورهای چشمی خطرناک، اما قابل
درمان
تومورهای داخل چشمی در کودکان (رتینوبلاستوم) از سلول‌های شبکیه چشم نشأت
می‌گیرد و از هر 15 تا 18 هزار کودک، یکی را گرفتار می‌کند.
اما از یک سو، خطرناک بودن این بیماری به‌عنوان یک تومور بدخیم که در وهله نخست
بینایی و در نهایت جان او را هدف قرار می‌دهد و از سوی دیگر پایین بودن آگاهی
والدین نسبت به لزوم تشخیص سریع این نوع تومورهای چشمی، برای درمان موثر و
برخورداری از شیوه‌های تشخیصی و درمانی خاص، لزوم آشنایی با نشانه‌های تشخیصی این
بیماری را پراهمیت می‌سازد.
دکتر ناصری‌پور با اشاره به این‌که یک و نیم سالگی میانگین سن ابتلای کودکان به
شایع‌ترین تومور بدخیم چشمی است، می‌گوید:
نکته مهم در ارتباط با این
تومورها، تشخیص زودرس است. در کنار سفید شدن مردمک که حدود سه چهار ماهگی در کودک
قابل تشخیص است، انحراف چشم نیز در 20 درصد موارد
می‌تواند نشانه‌ای از این تومورها باشد. البته انحراف چشم در اکثر موارد به‌دلیل
اختلالات انکساری چشم یا ضعیف بودن عملکرد عضلات چشم است و نگرانی جدی نسبت به آن
وجود ندارد.
هر چقدر تومور چشمی در مراحل اولیه شناسایی شود، حفظ درصدی
از بینایی کودک نیز ممکن خواهد بود؛ اما تشخیص دیرهنگام تومور، راهی بجز تخلیه چشم
به منظور حفظ جان کودک باقی نمی‌گذارد
توجه به انحراف چشم کودک و نیز دید موثر او از سه یا چهار ماهگی باید به دقت
صورت گیرد؛ چراکه در یک‌سوم موارد، هر دو چشم کودک با تومور درگیر است و همین مساله
تاثیر زیادی روی کاهش دید او دارد.
بی‌شک تشخیص سریع و در مراحل اولیه ایجاد تومور، امکان درمان آن را با لیزرتراپی
و کرایوتراپی (یخ زدن تومور) فراهم می‌کند، اما در مراحل پیشرفته‌تر باید از شیمی
درمانی و تزریق پلاکت‌های رادیواکتیو از طریق شریان چشمی کمک گرفت.
تشخیص زودهنگام مهم
است
به گفته متخصصان چشم، اولین و مهم‌ترین هدف در درمان کودکان مبتلا به تومور
چشمی، نجات جان آنها، سپس حفظ چشم کودک و بینایی اوست.
هر چقدر تومور چشمی در مراحل اولیه شناسایی شود، حفظ درصدی از بینایی کودک نیز
ممکن خواهد بود؛ اما تشخیص دیرهنگام تومور، راهی بجز تخلیه چشم به منظور حفظ جان
کودک باقی نمی‌گذارد و والدین در چنین مواردی نباید از خود مقاومت منفی نشان دهند.
مقاومت والدین در این موارد می‌تواند به دست‌اندازی غده سرطانی به سایر نقاط چشم
و مغز کودک و در نهایت مرگ او منجر شود.
سابقه خانوادگی بیماری را جدی
بگیرید
ممکن است پدر یا مادری در کودکی، تخلیه یکی از چشمانش را تجربه کرده باشد، اما
علت درست آن را نداند، یا این‌که به دلیل ابتلا به تومور چشمی، یکی از چشمانش را از
دست داده باشد. در هر دو صورت پیگیری دقیق وضع چشم فرزند چنین پدر و مادری از
ماه‌های اولیه پس از تولد ضروری است.
تقریبا در 6 تا 7 درصد موارد، سابقه خانوادگی در ابتلا به تومور چشمی دخیل است و
در بقیه موارد، این بیماری به دنبال جهش ژنی اتفاق می‌افتد.
این جهش ژنتیکی می‌تواند بر اثر عواملی چون سن بالای بارداری، نداشتن تغذیه
مناسب در بارداری و دریافت اشعه یا موادشیمیایی خاص طی این دوران اتفاق بیفتد، اما
دلایل آن به‌طور قطعی مشخص نیست.
این فوق تخصص جراحی شبکیه با اشاره به این‌که بیمارستان حضرت رسول(ص)، یکی از
مراکز درمانی مجهز برای ارائه خدمات به بیماران دچار تومور چشمی است، اضافه می‌کند:
تشخیص این بیماری در 90 درصد موارد، قبل از پنج سالگی ممکن است. با این حال
متوسط سن ایجاد این نوع تومور در یک چشم، 12 ماهگی و در دو چشم، 18 ماهگی است، اما
نکته مهم اینجاست که تشخیص این بیماری باید تحت بیهوشی و درمان آن نیز باید توسط
مراکز درمانی مجهز به تکنیک و روش‌های درمانی خاص که در کشور ما محدود است صورت
بگیرد؛ البته درمان‌های موجود در کشور، در سطحی متناسب با پیشرفته‌ترین کشورهای
دنیا در حوزه چشم پزشکی ارائه می‌شود.
تقریبا تمام تومورهای چشم که از شیوع بیشتری در کودکان
برخورداراست، در صورت مراجعه به موقع توسط متخصصان چشم ایران قابل درمان
است
درمان تومور چشم با پلاک‌های رادیواکتیو
در کشور
دکتر سید مهدی مدرس زاده، رییس مرکز تحقیقات چشم دانشگاه علوم پزشکی
ایران از موفقیت چشم پزشکان کشور در درمان تومورهای چشمی با پلاک‌های رادیواکتیو
خبر داد. وی گفت:
در بخش درمان تومورهای چشمی که در بیمارستان رسول اکرم (ص) تهران مستقر است
متخصصان با قرار دادن نوعی پلاک رادیواکتیو روی تومور داخل کره چشم، در مدت زمان
محاسبه شده ای قادر به از بین بردن ضایعات سرطانی هستند.
تقریبا تمام تومورهای چشم که از شیوع بیشتری در کودکان برخورداراست در صورت
مراجعه به موقع توسط متخصصان چشم دانشگاه علوم پزشکی ایران قابل درمان است.
از آنجایی که پلاک‌های رادیو اکتیو جهت درمان تومورهای چشمی از خارج کشور وارد
می شود، در صورت عدم تامین اعتبار لازم از سوی هیات امنای ارزی وزارت بهداشت ، دیر
به دست جراحان می‌رسد که این مساله برخی اوقات روند درمانی را کند کرده و یا فرصت
درمان را از دست خواهد داد.
در صورتی که این پلاک‌های رادیو اکتیو به موقع از خارج از کشور تامین نشود می
تواند موجب تخلیه چشم شده که این مساله در کودکان خطرناک و ناگوارتر است.
هزینه درمان یک بیمار مبتلا به تومور چشمی در خارج از کشور بالغ بر 50 میلیون
تومان است، اما در صورت تامین پلاک رادیواکتیو که یک پنجاهم هزینه درمان در خارج را
دارد، می توان با موفقیت سلامت چشم بیمار را حفظ کرد.
با گسترش امکانات و تجهیزات درمانی در مراکز دانشگاهی تقریبا همه افراد مبتلا به
بیماری های چشمی در ایران قابل تشخیص و درمان هستند. در سال های اخیر بیماری چشمی
ای در کشور وجود نداشته که قادر به درمان موفق آن نبوده و یا مجبور به اعزام آن به
خارج از کشور باشیم
نخستین درمان سرطان چشم در کودکان با سلول‌های بنیادی
نخستین درمان سرطان چشم با سلول های بنیادی در
کودکان بر روی معصومه، دختر 4 ساله ایرانی انجام شد و او روز گذشته از
بیمارستان مرخص شد.
بیماری او تومور رتینوبلاستم شایع‌ترین نوع سرطان چشم در میان کودکان بود که پس از حدود یک‌ماه درمان منجر به سلامت وی شد.
به
گزارس همشهری از هر 25هزار کودک یک نفر مبتلا به این بیماری می‌شود و
درصورتی که به‌موقع برای درمان مراجعه شود تا 95درصد امکان بهبودی با
روش‌هایی مانند لیرز، فریز‌کردن، کرایوتراپی، شیمی‌درمانی و… وجود دارد.
درصورتی که بیماری بافت‌های دیگری غیر از چشم را درگیر کرده باشد روش پیوند سلول‌های بنیادی
انجام می‌شود. این روش برای نخستین‌بار در بیمارستان محک زیرنظر تیم پزشکی
صورت گرفت. به گفته پروفسور هرمز شمس والدین درصورت مشاهده لکه سفید در
چشم، برق‌زدگی چشم به هنگام شب، انحراف‌چشم، ریزش اشک و خیره شدن بایستی
سریعا کودک را نزد پزشک ببرند. ابتلا به این بیماری تا 60درصد ارثی است و
کسانی که چنین سابقه‌ای در خانواده‌شان وجود دارد بایستی بیشتر مراقبت کرده
و درصورت امکان اصلا بچه دار نشوند.
پروفسور پروانه وثوق عضو هیأت امنای بیمارستان محک در مورد شیوع این
بیماری گفت: شیوع این بیماری در ایران و کشورهای عربی همسایه بسیار بالاست.
از آنجایی که تشخیص بموقع بیماری بسیار اهمیت دارد در سال‌های اخیر
تلاش‌های زیادی برای پخش فیلم‌های آموزشی از طریق صدا و سیما شد ولی ما
نتوانستیم آنها را قانع کنیم.
وی گفت: در حال حاضر تحقیقات زیادی برای حذف ژن این بیماری در مرکز
تحقیقات ابن‌سینا صورت می‌گیرد.دکتر امیر عباس هدایتی، رئیس بخش پیوند
بیمارستان محک نیز در مورد روش درمان این بیماری گفت: با یک معاینه ساده
می‌توان به این بیماری پی برد. نخستین عکسی که والدین از کودکان می‌گیرند و
در آن چشم کودک برق می‌زند این مورد از علائم بیماری تومورتینوبلاستم است.
این بیماری را می‌توان به‌راحتی تشخیص و درمان عفونت ادراری یا
سرماخوردگی، درمان کرد.
روش پیوند سلول‌های بنیادی در کودکانی که به سرطان‌های بدخیم دچار
هستند، درمان کاملا موفقیت آمیز را در پی دارد. در بسیاری از روش‌ها شاید
طول زندگی بیمار افزایش پیدا کند اما در این روش سلامتی بیمار کاملا به‌دست
خواهد آمد. تومور رتینوبلاستم تا پیش از دو سالگی قابل تشخیص است و میزان
شیوع آن در دختران و پسران یکسان است. از سال86 تا‌کنون 221کودک یک تا
89 ماهه با این بیماری به بیمارستان محک مراجعه کرده‌اند.
بیماری در چهاردرصد این بیماران علاوه بر چشم، بافت‌های اطراف و مغز
استخوان را درگیر خود کرده بود که 201بیمار سلامتی خود را به‌دست
آورده‌اند. دکتر هدایتی گفت: معصومه با تومور یکطرفه چشم به بیمارستان محک
مراجعه کرد اما این تومور سه نقطه مایع مغزی- نخاعی، لب تمپورال مغز و مغز
استخوان را درگیر کرده بود. پس از درمان‌های اولیه شیمی‌درمانی، ابتدا با
تزریق داخل نخاعی و در شش نوبت با مصرف دارو های جدید، درمان صورت گرفت و
بافت مغز دوباره ارزیابی شد.
دکتر هدایتی با اشاره به روش جداسازی سلول‌های بنیادی و تزریق مجدد
سلول‌های فراوری‌شده به این کودک چهار ساله گفت: سلول‌های بنیادی به روش
محیطی به معصومه پیوند زده شد. قبل از پیوند سه روز متوالی تمام سلول‌های
بنیادی خون‌ساز مغز استخوان از بین برده شد و سلول‌های بنیادی جدید به آن
پیوندزده شد. وی درمورد روش‌های متفاوت پیوند سلول‌های بنیادین گفت: پیوند
به روش اتولوگ از فرد بیمار به‌خودش تزریق می‌شود، در پیوند سنرژیک از
دوقلوهای مشابه گرفته می‌شود و درپیوند آلوژنیک از خون بندناف، بانک
سلول‌های بنیادی و خانواده تأمین می‌شود.
دکتر هدایتی در ادامه گفت: برنامه جدیدی که از مهر سال90 در بخش پیوند
سلول‌های بنیادی آغاز شده سلول‌درمانی در کودکان فلج مغزی است. این برنامه
با همکاری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و پژوهشکده رویان آغاز شده است.
هدایتی افزود: در این برنامه سلول‌های بنیادی از کودکان جمع‌آوری شده و در
مرکز رویان جداسازی می‌شود و در پایان در بیمارستان شهدای تجریش تزریق
نخاعی انجام خواهد شد؛ البته نتایج این تحقیق در آینده‌ای نزدیک اعلام
می‌شود. سلول‌های بنیادی مانند نسخه پشتیبان عمل می‌کنند و بهترین منبع آن
نیز جفت نوزادان است که به‌راحتی دور ریخته می‌شود. این سلول‌ها قدرت تمایز
دارند و در هر سلولی بنشینند می‌توانند آن بافت را ترمیم کنند.
