تلفن همراه برای کودکان تهدید یا فرصت؟
اون موبایلتو بذار کنار تا پرتش نکردم از پنجره بیرون!! کمی هم تو کارای خونه بیا کمک کن…
دیالوگ
مادر با رژینای 14 ساله که هر روز هم تکرار می‌شود ولی انگار نه انگار،
بعضی وقت‌ها رژینا حتی صدای اطرافیان را هم نمی‌شنود و محو گوشی موبایلش
می‌شود، امان از این شبکه‌های مجازی، از این شبکه به آن شبکه، دیگر حتی
کودکان سنین پایین هم گوشی‌هایی با برند معروف و قیمت‌هایی گزاف و
کارایی‌های بالا از خانواده‌هایشان طلب می‌کنند.
قطعاً
استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا اثرات مثبت زیادی در جامعه دارد ولی
گاهی در سنین پایین دسترسی به این تکنولوژی‌ها شکل اعتیاد به خود گرفته و
اثرات مخربی بر سلامت روان آنها به دنبال خواهد داشت.
تلفن همراه در
عصر حاضر به عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر فناوری نوین ارتباطی است که در
زندگی فردی و اجتماعی بشر جایگاه ویژه‌ای دارد و جزو جدا نشدنی مناسبات
روزمره محسوب می‌شود در واقع برای بسیاری از افراد زندگی بدون آن غیر ممکن
بوده یا دست‌کم مطلوبیتی ندارد.
بر مبنای پژوهش‌های به‌عمل آمده
نزدیک به 22 درصد کودکان 6 تا 9 سال، 60 درصدکودکان 10 تا 14 ساله و
تقریباً 84 درصد از نوجوانان 15 تا 18 ساله دارای تلفن همراه هستند و این
پدیده اجتماعی را می‌توان به عنوان یک معضل جهانی تلقی کرد.
مصطفی
آب روشن جامعه‌شناس و‌عضو کارگروه آسیب‌های اجتماعی در گفت و‌گو با «ایران»
با اشاره به اینکه انتقال اطلاعات و سرعت ارتباطات امری مطلوب محسوب
می‌شود، می‌گوید: با وجود مزایای بسیار این تکنولوژی، تلفن همراه‌های نسل
جدید به‌طور بالقوه اطلاعاتی را به نوجوانان انتقال می‌دهند که فرد آمادگی
لازم را برای پذیرش آن ندارد، در واقع کودکان در زمان و شرایطی حساس و
بحرانی از مسائلی آگاه می‌شوند که بسترهای ذهنی لازم برایشان مهیا نشده است
که این آگاهی‌های لجام گسیخته، مشکلات فراوانی را از جمله بلوغ زودرس و
انحرافات اجتماعی برای آنان به‌وجود می‌آورد.
به گفته او، تلفن
همراه همانند سایر واقعیت‌های مدرن تیغی دو لبه است که ضمن سازنده بودن،
جنبه‌هایی از آسیبزایی را با خود به همراه دارد و به‌نظر می‌رسد جنبه‌های
منفی آن برای کودکان و نوجوانان بیش از کارکردهای مثبت آن است.
استفاده
بیش از اندازه از تلفن همراه در ذهن کاربران نوعی وابستگی بیمارگونه پدید
می‌آورد که درست مانند اعتیاد به مواد مخدر و الکل مخرب است.
وقتی
جوانی روزانه سه الی چهار ساعت از وقت مفید خود را صرف تلفن همراه کند،
دیگر انرژی و انگیزه برای رشد و پیشرفت در زمینه‌های تحصیلی و اجتماعی
نخواهد داشت.
آثار پنهان اعتیاد به بازی‌های آنلاین تلفن همراه
عضو
کارگروه آسیب‌های اجتماعی با تأکید بر اینکه بیماری‌های روانی، انزوای
اجتماعی و استرس از آثار منفی اعتیاد به بازی‌های آنلاین است، می‌افزاید:
اعتیاد به بازی‌های آنلاین در تلفن همراه بیش از پول، وقت جوانان را هدر
می‌دهد. تلفن همراه برخلاف مواد مخدر و الکل در ظاهر هیچ تأثیر مخربی روی
ساختار فیزیولوژی اشخاص ندارد.
اما آسیب‌های اجتماعی و روانی آن را
نمی‌توان نادیده گرفت. کسانی که وابستگی شدید به تلفن همراه دارند
ناخواسته از اعضای خانواده فاصله می‌گیرند، گوشه‌گیر می‌شوند و اولویت‌های
زندگی نظیر تحصیل و اشتغال برایشان بی‌اهمیت می‌شود.
بسیاری از نوجوانان ترجیح می‌دهند با دوستان خود از طریق شبکه‌های اجتماعی رابطه داشته باشند و تمایلی به ملاقات حضوری وجود ندارد.
آب
روشن معتقد است: به‌مرور برقراری اینگونه ارتباطات غیرمستقیم از اعتماد به
نفس افراد می‌کاهد و مهارت‌های ارتباطی آنان را برای زندگی و حضور در
محیط‌های جمعی بشدت تضعیف می‌کند در واقع انزوا طلبی، دوری گزینی از جمع و
اعتماد به نفس پایین از آسیب‌های مهم استفاده افراطی و نامناسب نوجوانان از
این ابزار ارتباطی است که شادابی و هیجان فیزیکی را از این گروه‌های سنی
گرفته است.
یعنی شخص در گروه‌های اجتماعی و خانوادگی حضور دارد ولی
دیواری شیشه‌ای به دور خود کشیده و با اطرافیان خود ارتباط مؤثری ندارد.
وابستگی برخی افراد به تلفن همراه، جنبه مضحکی به خود می‌گیرد به‌طور مثال
در یک میهمانی خانوادگی یا فامیلی مشاهده می‌کنیم، همه درگیر تلفن همراهشان
هستند و برخی از نوجوانان به جای ارتباط کلامی با همسالان خود، از طریق
شبکه‌های اجتماعی یا پیامک به صحبت با یکدیگر می‌پردازند، گاهی تمام وقت
میهمانی و با هم بودن به بررسی محتویات تلفن همراه سپری می‌شود و به‌نظر
می‌رسد هیچ‌کس تمایل ندارد درباره مسائل واقعی و ملموس کار، زندگی و روابط
فامیلی و اجتماعی سخن بگوید.
او در ادامه در زمینه این معضل روز
جامعه می‌افزاید: ما با نوعی اولویت بخشی به دنیای مجازی روبه‌رو هستیم،
وقتی شخصی در جمع خانوادگی بیشترین وقتش را با دنیای مجازی سپری می‌کند به
معنی آن است که خانواده از اهمیت پایین تری برخوردار است و شخص به افرادی
که در جمع خانواده و دوستان حضور ندارد اولویت بیشتری می‌بخشد.
استفاده
بیش از حد از سمبل ها(sticker) و نمادهای ارتباطی جهت ابراز عقیده و
احساسات در مناسبات اجتماعی باعث می‌شود مهارت‌های ارتباطی افراد دچار
اخلال گردد و نوجوانان قواعد ارتباطات اجتماعی واقعی را یاد نگیرند که این
نارسایی اجتماعی در نهایت زمانی که نوجوان وارد مناسبات جامعه می‌شود به
اشکال مختلف ناکامی‌های ارتباطی و اجتماعی خودنمایی می‌کند.
می‌توان
انتظار داشت در آینده نزدیک نسلی پرورش یابند که با‌وجود داشتن بهره هوشی
بالا از هوش اجتماعی پایینی برخوردار بوده، حتی از ساده‌ترین مهارت‌های
ارتباطی و کلامی بی‌‌بهره‌اند.
تلفن همراه احساس نیاز به توجه را
به شدت افزایش می‌دهد در واقع ارسال پست‌های غیرمفید و مبهم جهت دیده شدن
شبکه‌های اجتماعی به راحتی می‌تواند تبدیل به عادتی بیمارگونه و مخرب در
زندگی افراد شود.
این جامعه شناس با بیان اینکه پرسه زنی در شبکه
اجتماعی نوعی وسواس و اختلال ذهنی را به دنبال دارد، می‌افزاید: متأسفانه
پرسه زنی‌های وسواس گونه در شبکه‌های اجتماعی نزد کاربران نوجوان ایرانی
بسیار رایج است.
این اختلالات روانی به حدی است که فرد در طول روز چندین بار احساس می‌کند گوشی تلفن همراهش زنگ می‌خورد.
بر
اساس پژوهش‌های به‌عمل آمده 30درصد دانش‌آموزان در ایران بدون اینکه خود
بدانند به بازی‌های اینترنتی اعتیاد دارند این وابستگی‌ها میزان مطالعه
آنان را کاهش داده و تأثیر مستقیمی بر یادگیری‌شان دارد.
ما با افت
شدید تحصیلی در مدارس کشور مواجهیم که استفاده از تلفن همراه و ورود
دانش‌آموزان به فضای مجازی و سرگرم شدن در شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های
اینترنتی از دلایل مهم آن است.
بر
مبنای گزارش وزارت آموزش و پرورش در سال 93، از مجموع یک میلیون و 300
هزار دانش آموزی که در امتحان نهایی شرکت کرده‌اند بیش از 80 درصد با
میانگین نمره 12 قبول شدند.
آب روشن در پایان ادامه می‌دهد: بسیاری
از کودکان در کلاس درس و حین درس دادن معلم، به جای توجه به او، در حال
ارسال پیامک یا بازی با گوشی‌هایشان هستند که قطعاً چنین امری سبب پایین
آمدن درک بچه‌ها درباره موضوعات درسی گردیده، تمرکز دیگر دانش آموزان را هم
مختل می‌کند.
البته با در دسترس نبودن گوشی‌های تلفن همراه در
مدرسه و هوشمندی والدین در برنامه‌ریزی دقیق جهت استفاده از این گوشی‌ها
می‌توان تا اندازه زیادی از اختلالات یاد شده در گروه سنی نوجوان‌ها
جلوگیری کرد.
خـاطـرات مثبـت و درمان مشکلات روانـی
یک روش بالینی که به‌تازگی توسعه‌یافته و
با بهره‌گیری از تصویرپردازی ذهنی خاطرات مثبت، تاثیر مثبتی بر احساسات
فرد می‌گذارد، به بررسی واکنش‌های افراد پرداختند. مولف اصلی این تحقیق،
پیتر تیلور از دانشگاه لیورپول گفت: «یافته‌ها حاکی از آن است که «روش
کنارآمدن اجتماعی از طریق عواطف مثبت و گشودگی ذهنی» می‌تواند روشی موثر و
عملی برای بهتر شدن خلق‌وخوی افرادی باشد که با مشکلات روانی همچون اضطراب
یا افسردگی روبه‌رو هستند.» این یافته‌ها حاکی از آن هستند که 123
شرکت‌کننده‌ای که به شکل آنلاین در بخشی از این تحقیق حضور داشتند، با
استفاده از این روش احساس احترام اجتماعی، آرامش و احساس مثبت بیشتری را
تجربه کردند و احساسات منفی کمتری داشتند.
از مشارکت‌کنندگان در این تحقیق
خواسته‌شده بود درباره معنای خاطرات، کیفیت احساسات مثبتی که تجربه
کرده‌اند و احساست مثبتی که پیش‌ازاین در ذهن دیگران ایجاد کرده بودند، و
معنای آن بر خود را بررسی کنند. شرکت‌کنندگان شاخص‌های تاثیرات مثبت و منفی
احترام- لذت اجتماعی را پیش و پس‌ازاین روش بیان کردند. این یافته‌ها که
از تاثیرات اجتماعی این روش حمایت می‌کند در ژورنال «Psychology and
Psychotherapy: Theory, Research and Practice» منتشرشده است.
